Tíminn - 30.12.1954, Blaðsíða 4

a
TÍMINN, fimmtudaginn 30. desember 1954.
295. blað.
Jón Kristgeirsson, kennari:
I skólura New York-borgar
Ferð minni er heitið til
Kanada til þess að kynna
mér skólamál og skólabrag.
Leiðin liggur yfir Bandarík-
in. Er einnig tilætlun mín að
isvipast þar um í skólum, eft
ir því sem tækifæri gefst. Og
nú er ég staddur í New York,
stærstn borg heimsins, eða
nsest stærstu eins og landa-
fræðin kennir. Það er of mik
il freisting fyrir mig að
nema hér staðar til þess að
ég geti staðist hana. Ein-
hver hefir líka sagt, að það
sé oft mikil sæla að falla fyr-
ir freistingum. New York er
líka dyr íslendinga inn í Vest
nrheim. Þangað sigla skipin
okkar beina leið og þangað
hefir flugvélin áætlanir tvisv
ar í viku. Nokkur íslenzk fyr
irtæki hafa Þar skrifstofur.
Við höfum mikil viðskipti við
þessa borg og höfum tileink-
að okkur marga háttu íbúa
henr.ar. En ókunnugur út-
lendingur þarf að halda á
spöðunum í hinni miklu borg,
ef hann á að geta komið ein-
hverju þar í verk. Fjarlægð-
ír eru þar miklar. Það tekur
sinn tima að átta sig á far-
artækjum. Og þar er aðeins
5 daga vinnuvika. Allt er þar
lokað og læst laugardaga og
sunnudaga. Þá daga má að
vi.su nota til að skoða ýms
undur borgarinnar. Einnig
má nota þá í svall og skemmt
anir, en hætt er við að það
mundi ekki drýgja afköst
virku daganna. Ferðamaður,
scm sullar í sig miklu af bjór
og brennivíni, þarf ekki að
vænta þess að ljúka miklu
verki i heimsborginni. Ég læt
mér nægja mjólk og vatn,
sem hvort tveggja er gott í
New York. Mjólkin gefur ekk
ert eftir mjólkinni í Reykja-
vík. En hún er dýrari en
heima. 1125 gramma pappa-
askja kostar um 5 kr., ef dal-
ur cr reiknaður með viðskipta
gengi. Hún er bætt með D-
bætiefni. Bjérbúðir og brenni
vínshallir eru margar í New
York. Og talsvert hljóta íbú-
ar borgarinnar að lúta að hin
um görótta drykk, ef öll þau
íyrirtæki gefa mikinn arð.
Samt er eitt af undrum borg
arinnar í mínum augum það,
að ég hefi aldrei séð ölvaöan
mann á göt.um hennsr ná í al
menningsfarartækj um. Þó
hefi ég þvælst um borgina
svo vikum skjptir. Betiara
hefi ég heldur aldrei séð þar.
Þetta hvort tveggja kom mér
á óvart. En ferðamaðurinn
verður að gæta að sér. Doll-
ararnir fjúka út í bláinn, og
ekki er gott að standa uppi
vegalaus.
Ég er á ferð hér á eigin
spýtur og ábyrgö sjálfs mín.
Hefi sjálfur skipulagt ferð-
ina. nema Jónas B. gaf mér
ýms holl ráð. Menn hafa siset
ið því að mér hér, að sjaW-
gæft sé að rekast á menn her
í sveit þannig til fara, því að
flestir landar, sem leggja
leið sína hingað í fræðsluer-
indum, séu kostaðir af tveim
heimsveldum, í boði U.S.A.
og að einhverju leyti kostað-
ir af íslenzka ríkinu. Ég vissi
ekkert um skóla í New York.
Að vísu hafa íslenzkir kenn-
arar plægt skóla þar, að ég
hygg, en þeir hafa ekki látið
ljós sitt skína, svo að ég gæti
fræðst af þeim. Eftirvænt-
ingin var því mikil.
Ég fékk tvenn meðmæli frá
upplýsingaþjónustu Banda-
ríkjanna í Reykjavík. Önnur,
sem áttu við öll Bandaríkin,
og hin sérstaklega stíluð til
Institute af International
Education í New York. Einn-
ig hafði ég meðmæli eða vega
bréf frá Menntamálaráðu-
neyti og fræðslumálastjóra.
Þessi gögn komu mér í sam-
band við æosta mann skóla-
mála i borginni. Hann heitir
á islenzku Yilhjálmur Jan-
usarson, embætti hans heitir
á amerísku Superintendent
of R jhools. Mér virðist hann
eins konar framkvæmda-
stjóri yfirskólanefndar, og
hefir á hendi svipuð störf og
fræðslufulltrúi Reykjavíkur
og að nokkru leyti fræðslu-
málastjóri okkar. Þessi mað-
ur tók mér mjög vel, afhenti
mér vegabréf, sem heimilaði
mér aðgang að öllum skólum
borgarinnar, og var jafn-
framt lagt fyrir skólastjór-
ana að greiða götu mína.
Hann skritaði upp marga
skóla, sem ekki voru óra langt
frá lústað mínum, og hajm
sagði að hann myndi boða
korcu mlna i þá. Hann spurði
mig mikið um skólarcál
heima hjá mtr og gaf ég h< n
um pésa á ensku um þau mál
eftir Helga Elíasson. Hann
las nokkuð í því og sagðist
sjá að skólamál okkar stæðu
á mjög háu stigi. Hann
hældi mér fyrir enskukunn-
áttu mína, og spurði um
tungumál okkar, hvort það
væri danska. Ég var ekki á
því og fór að verða rogginn.
Og sagði að fjöldi enskra
orða væru í raun og veru ís-
lenzka, og benti á fáein sögu
leg rök, sem lægju til þess.
Þetta vildi hann ekki taka
fyrir góða og gilda vöru og
bað mig að nefna dæmi.
Gerði ég það, nokkur algeng
orð. Sagði hann þá að kennt
væri að þessi orð væru kom-
in í enskuna gegnum engil-
saxnesku. Að lokum tók hann
af mér það loforð, að heim-
sækja sig áður en ég færi úr
borgjnni, en það gat ég ekki
efnt og lét mér nægja að
skrifa honum þakkarbréf.
Þessum manni mun ég ekki
gleyina.
Ég hafði samið á ensku,
eins og ég var maður til, eins
konar skrá eða skilagrein yf-
ir það, sem ég ætlaði að taka
til meðferðar í skólum hér.
Vilhjálmur las það og sagði,
að gott væri að menn vissu
hvað þeir vildu. Efni þess er
sem hér greinir: Skólabörn á
aldri 7— 15 og 16 ára. Hvern-
ig vinna börnin? Hve lengi
eru þau í skóla á dag, á viku?
Er þeim sett fyrir til heima-
nárcs? Eru refsingar í skól-
um? Eru verðlaun veitt I skól
um? Hvernig e^ um próf milli
bekkja og úr skóla? Félags-
störf barna? Hvernig er böm
um kennt siðferði og góð
hegðun? Eru sértímar í því
eða bækur? Skólaleyfi? Sund
kunnátta? Hvernig er börn-
um skipað í bekki? Kennslu-
tæki? Er bekkjarkennsla eða
fagkermsla? Hve lengi kenn-
ir sami kennari barninu, eða
bekknurn? Lestrarkennsluað
ferðir? Hve margar stundir
vinnur kennari í skóla á dag,
á viku? Hefir hann mikla
heimavinnu? Kver er mennt
un kennara og laun þeirra?
og nokkur fleiri atriði ótalin
hér. Þetta virtist sumum
nokkuð víðtækt, en ef að er
gáð, þá sést, að vanur kenn-
ari er fljótur að gera sér
grein fyrir flestu af þessu,
ef nann fær aðgang að góð-
j um lieimildum. Og það skorti
I nó.e ekki.
Þegar ég kom í SKolaua
snéri ég mér að skólastjór-
unum eða yfirkennara, ef
skólastjórinn var á fundi eða
annars staðar fjarverandi.
Yfirkennarinn er kallaður
aðstoðarskólastjóri i þessari
sveit. Er ég hafði kynnt mig
og sýnt meðmæli, dró ég upp
spurningablað mitt. Flestir
svöruðu því skriflega lið fyr-
ir lið eða lásu mér fyrir. Að
því ioknu gengum við í stof-
ur og ég hlustaði á kennslu
og skoðaði það, sem fyrir
augu bar. Mér var alls staðar
mæta vel tekið og allir sögðu
mér að koma aftur, hvenær
sem ég vildi, það var alltaf
síðasta kveðjuorðið.
Hér fara á eftir nokkrir
molar, sem ég tíndi upp í skól
unum: Börnin eru i skólun-
um að jafnaði 5 stundir á
dag 5 daga vikunnar til
kennslu. Þau koma í skólann
rétt fyrir kl. 9 og eru til kl.
12. í>á er matarhlé framund-
ir kl. 1, en siöan er kennt til
k!. 3. Börn foreldra, sem hafa
árslaun fvrir neðan ákveðið
lágmark, fá ókeypis hádegis-
mat í skólanum. Hin fara
heim í mat. f sumum skólun-
um eru yngri börnin aðeins
4 stundir á cag. Og elztu ald
ursllokkar eru 5V2 stund
stundum. Þá er byrjað nokk-
uð fyrir kl. 9 og matartími
er styttur, svo að þeir hætta
lika kl. 3. Þá eru í mörgum
skólum leikskóli eftir venju-
legan skólatirna. Þar geta
börn dvalið við ýmisleg við-
fangsefni fram eftir kvöldi.
Helzt eru það börn, scm ekki
eiga sein bezt heimili.
Við leikskólana starfa aðr-
ir en kennararnir. Börnin
eru því í kennslu 25 stundir
að jafnaði á viku. Og kenn-
arar hafa sama vinnustunda
l'jölda, eða um 25 st. á viku.
Byrjunarlaun kennara eru á
ári 3150 dalir og hækka á 16
árum upp i hámark, sem er
6750 dalir fyrir þá, sem ekki
hafa lokið æðra háskóla-
námi, en þeir fá að lc.kum
200 dölum hærra hámarks-
kaup á ári. Sumarleyfi er víð
ast 10 vikur, jólaleyfi er ein
vika og páskaleyfi einnig.
Auk þess eru nokkrir lögskip
aðir helgidagar og einn dag
í nóvember mega kennarar
veíja sjálfir sem frídag. Kenn
urum er gefinn kostur á nám
skeiðum í mörgum greinum
og er til þess ætlazt, að hver
þeirra sæki minnst eitt nám-
skeið á ári. Börnum er yfir-
leitt sett fyrir mikið og marg
víslegt námsefni til heima-
vinnu, nema þeim, sem hafa
þannig a.ðstöðu heima, að
ekki er hægt að ætlast til
vinnu af þeim, nema að litlu
eða engu leyti. Það er gengið
eftir því að börnin ljúki
þessu, og ef það kemur fyrir
að þau vanrækja það oft, þá
eru þau látin sitja eftir og
ljúka því, eða þeim er fengið
annað verkefni til að ljúka
þá. Ég spurði kennara marga
um það, hvernig þessu væri
varið með heimavinnu þeirra
sjálfra undir skólann. Mér
virtist að þeim kæmi saman
um að svo sem hálftíma
vinna á dag myndi nægja
þeim til að skipuleggja starf
ið undir næsta dag. Það
verður gaman að vera kenn-
ari í Reykjavík þegar ákveð
ið verður að kenna þar að-
eins fimm daga vikunnar. Og
ég vora, að það verði komið
i kring, þegar ég kem heim.
Siðferðiskennsla barnanna
er nákvæmlega eins og á ís-
landi. Það er jagast í börn-
unum að vera góð og falleg
börn og þegar tækifæri eða
ástæða gefst sérstaklega, þá
er þetta tekið fyrir. Ég spurði
nokkra skólastjóra um, hvort
þeir lieiðu sérstakar kennslu
stundir í þessari grein og
hvorr til vn?ru kennslubækur
i henni. Sumir þeirra hristu
höfuðið og scgðu: „Ef við ger
um það. þá fáum við gagn-
stæðan árargur \íð tiiætlun
ina.“ Engar líkamlegar refs-
ingar eru til í opinberum!
skólum þar. Það er höfð sama
aðferðin og í Miðbæjarskól-
anum, ef bárnið gerir sig brot
legt. Það er talað við það,
sums staðar er sérstök nefnd,
sem hefir það með höndum.
Nægi það ekki, er sent eftir
foreldrum og þeir látnir
ganga í skrokk á barninu.
Verði allt árangurslaust er
barnið sent á Jaðar, en sá
skóli heitir hér No. 600. Þar
eru þessir óviðráðanlegu
drengir, en mér var sagt, að
þar væru ekki stúlkur. Ég
hafði ekki tíma til að skoða
þann skóla. í eldri bekkjum
er börnum stundum refsað
með því að færa þau í neðri
bekki. Þegar börnin koma í
fyrstu bekki skólans. þá er
þeim roðað í bekki eða skipt
í deildir á tvennan hátt að-
allega. Þau börn eru sett sam
an, sem eru komin jafnlangt
í lestri og e.f til vill í reikn-
ingi. Hin aðferðin er sú, að
raða börnum beint inn í bekk
inn holt og bolt eins og þau
koma fyrir, án tillits til getu
þeira. Afieiðingin verður sú
að í sama bekk eru börn á
öllum stigum. Segja kennar-
ar. að margfalt eriiðara sé að
ker.na siíkum belckjum, held
ur en ef böinin eiuá svipuðu
stigi í honum. En þegar kem
ur hærra upp, þá virðist mér
að nokkuð sé búið að raða
saman þeim börnum, sem
samleið hafa. Enda er, úr
því börnin eru orðin 12—13
ára, búið að aðgreina þau í
deildir, þannig, að saman
eru þau, sem hneigð eru fyr-
ir bóknárn, en hin eru sér,
sem ekki eru hneigð fyrir
það. Próf eru margvísleg, t.
d. vitpróf, lestrarpróf, reikn-
ingspróf c. fl. Og þá kemur
líka mikið til greina álit
kennarans á nemandanum.
Börn eru ekki látin sitja eft-
ir í bekk frá ári til árs, því
að hver aldursflokkur, eða
eins og það er nefnt hér,
hvert stig, er viðbúið að taka
viö nemanda, hvernig sem
hann er framgenginn frá
næsta stigi á undan. Mér hef
ir virzt, að í svo sem 2000
barna skóla séu tveir til þrír
úrvalsbekkir. Þar eru börn-
in á untían jafnöldrunr sin-
um cg fá þá a£ Ijúka námi
einu til tveim árum á upd-
an þeim venjulegu.
Engin verðlaun, sem . hafa
peningagildi, eru veitt born-
um á þessum aldri. En sum-
ir skólar hafa þar til gerð
spjöld, sem eru útfyllt og
gefin barninu, ef það stend-
ur sig vel. Og einnig er for-
eldrum sent annað spjald og
þeim er tilkynnt að barniö
þeirra hafi staðið sig vel í
skólanum og að hann sé stolt
ur af því. Þá tíðkast sérbekk-
ir. Það eru börn, sem- verða
aftur úr í sínum bekk, t. d. í
lestri. Þetta eru fámennir
bekkir. Er mér sagt að börn-
in taki þar oft undraverðum
framförum á skömmum tíma
og geti svo staðið jafnfætis
bekkj asystkinum sínum þeg-
ar þau hætti í þessum sér-
bekkjum. í yngri bekkjum er
bekkjarkennsla og sami kenn
ari kennir öll fög. En þegar
kemur hærra upp fer að
bera á fagkennslu. Og einn
kennari kennir þá ef til vill
eina námsgrein allan dag-
inn, bekk úr bekk. Algengt
er að störf dagsins' byrja með
því að sungið er eitthvert
ættjarðarljóð og söngur er
talsvert um hönd hafður.
Dans er kenndur í skólunum.
Þau börn, sem eru. sérstak-
lega hneigð fyrir söng eða
hljómlist, eru höfð saman 1
bekk, og námið sniðið við
þcirra hæfi. Félagsstörf eru
margvísleg meðal barnanna,
en þau fara fram í skóiatím-
anum. Og mér skilst, a’ð kenn
ararnir hafi engin afskiþti
af börnunum, nema þann
t'ma, sem þau eru í skó'an-
um, og séu alveg lausir við
þau, þegar kennslutíma lýk-
ur. Annars~ má með sanni
segja, að margt er líkt með
skólum New York og skólun-
um heima. Mun þar gæta á-
hrifa frá Steingiimi Árasyni.
SkU.ukyld eru böín frá 7—
15 ára. En ciðast koma þau
n.un fyrr í skóla. allfc frá 5
ára. Er þá kennslu hagað við
þeirra hæfi, leikskóli. Sá ég
að í slíka bekki voru tekin
íull 40 börn, en tveir kennar
ar kenndu þá bekknum í einii:
— annars eru 29—32 börn í
bekk. Algengt er að auk kenn
arans er einnig kennara-
nemi frá einhverri háskóia-
deild til aðstoðar og náms.
Kristin fræði er ekki kennd
beinlínis í opinberum skól-
urc, vegna þess að margir
þegnar þjóðfélagsíns játa
ckki kristna trú. Þó virtist
mér jólaundirbúningur í JSkól
unum vera ekki mlnm en
heima, og börnin skiptast á
gjófum hvort sem þau eru
(/Yamhald. á 5. síðu.)
Bifreiðaeigendur [
:'i Getum tekið að okkur viðgerðir a. oilum tegundum
i; bifreiða, vélaviðgerðir, réttingar og málun. jj:
) SKODAVERKSTÆÐIÐ I
!; við Kringlumýrarveg, |j
:|j fyrir ofan Shell. Sími 82881. |j
t5SSSSSSS5SS3SS55S5SS3SSSSSSS5SSS5SSSS5SSS55SSS3SSSS5S5SSS5SS55S55SS5S5SI