Tíminn - 22.09.1955, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 22. september 1955.
214, blaS,
HeimLr Harmesson.:
Meðal íslendinga í Vesturhaimi
Enn finnast þeir, sem borða skyr
og mysuost og drekka molakaffi
Á síðari hluta nítjándu ald
ar var mikið um þjóðflutninga
vestur um haf til hmna
ókunnu landa á meginlandi
Ameríku. Uppi á íslandi var
heldur hart í ári og héldu all-
margir vestur um haf í leit
að gæfu og gengi. Árið 1875
er taUð að um 250—300 manns
hafi róið upp Winnipeg-fljót
á flatbytnum sínum í leit að
frjósömu og byggilegu landi.
Þessir íslendmgar námu land
við Winnipegvatnið og kölluðu
staðinn Gimli — gamalt og
gott Edduheiti og kvað merkja
„hlé fyrir eldi“. Þarna hófu
þeir búskap í nýju landi ■— í
fylkinu Manitoba í Kanada.
Skilyrðin voru sannarlega
ákjósanleg — frjósamur jarð-
vegur og gnótt fiskjar í vötn
um og ám. En þeir höfðu yfir
gefið land forfeðranna, ís-
lenzku fjöllin voru horfin og
íslenzku dalina áttu beir aldr-
ei eftir að sjá. Þeir voru orðnir
sléttubúar á erlendri grund.
Nú á miðri tuttugustu öldinni
má segja, að íslendingar og
afkomendur þeirrá séu tiltölu
lega fjölmennir á þessum slóð
um og gætir áhrifa þeirra
víða. í Wmnipeg og nágrenni
eru um 10—15000 íslendingar,
og í borginni gefa þeir út tvö
blöð, sem kunnugt er, Heims-
krmglu og Lögberg.
í borginni.
í Winnipeg eru íslenzkar
kirkjur með íslenzkum prest-
um. Ég Ieit inn á heimili séra
Filipusar Péturssonar, sem er
SkagÞrðingur að ætt og upp-
runa- Á heimili hans gat að
líta sérstaklega góða tákn-
mynd af fslendingum og sögu
þeirra hér í Vesturheimi. Séra
Filippus talar að sjálfsögðu
ágætis íslenzku og lifir og
hrærist í sögu þjóðarinnar og
háttum. Kona hans talar
góða íslenzku, þegar til þess
er telcið, að hún er fædd hér
vestra. Þau eiga myndarlegan
son, sem kvæntur er íslenzkri
stúlku. Hvorugt þeirra getur
talað málið, svo nokkru nemi
og þaðan af síður tvö myndar
leg, ljóshærð börn þeirra, er
alast upp sem kanadiskir borg
arar. En úti í horni þarna í
stofunni hjá séra Filippusi sat
gömul kona í peysufötum með
prjónana sína. Þetta er í
stuttu máli spegilmynd af
sögu íslendinga í Vesturheimi.
Eldra fólkið hefir fæst séð
landið, en getur þó talað mál-
ið. Þeir hafa enn þjóðræknis
félög og íslendingadag, en
þrátt fyrir góðan og einlægan
vilja, verður ekki gengið fram
hjá þeirri staðreynd, að unga
fólkið getur ekki talað málið
og er þar af leiðandi ekki ís-
lenzkt. Það talar ensku og
semur sig að háttum og siðum
Ameríkumanna. Tengsl fólks-
ins hérna vestra við ísland
hljóta að verða minni og
minni. Þegar eldri kynslóðin
hverfur, verða þeir alltaf
færri og færri, sem skilja mál
ið, en þegar málið er gleymt,
þá gleyma menn sögu lands-
ins og jafnvel sínum eigin
upmuna. Eftir nokkra áratugi
hehr landið gleypt þennan ís
lenzka kynstofn og eftir verða
sögusagnir og annálar um ís-
lendinga í Vesturheimi. Þetta
er staðreynd, sem aðeins við
(verðum að horfast í augu við
í dag.
Borgarbílstöðin h.f.
Sími: 81991.

Einholt — Stórholt
Sími 1517
11 Blönduhlíð — Eskihlíð
Sími 6727.
Bræðraborgarstígur
Hringbraut
Sími 5449
Vogar — smáíbúðahverfi, sími 6730.
Blöðin.
Ég leit inn á skrifstofu
Heimskringlu, en það er blað
ihaldsmanna þar vestra. Var
þar fyrir John nokkur Samp-
son, fæddur þar vestra, hafði
aldrei komið tU íslands, en
talaði þó málið ágætlega. Gaf
hann þær upplýsingar, að
mikill meiri hluti íslendinga
fylgdi Frjálslyndum að mál-
um, en bætti þó við, að þrátt
fyrir allt ættu þeir þó „nokkra
góða íhaldsmenn“.
Uppi í Cypress River hitti ég
einn kaupanda þessara blaða,
Stefán Eiríksson, sem fædd-
ur er norður í Blönduhlíð í
Skagahrði. Stefán er ævintýra
maður hmn mesti, vann í
námu lengst norður í Kanada
en lenti þar í slæmu náma-
slysi. Stefán rekur nú hótel
þarna uppi í Cypress River.
Hann var að opna bréf frá
vmi sínum Stefáni Vagnssyni
á Sauðárkrók, þegar ég leit
inn. Hann fær Tímann send
an frá vini sínum norður í
Skagafirði, Gísla Magnússyni
í Eyhildarholti. Stefán hyggur
nú á heimferð og hyggst setj-
ast að alkominn næsta vor.
Skyr og rjómi að G*mli.
Eins og fyrr er sagt, er bær
inn Gimli stofnsettur af ís-
lendingum, sem námu þar
land á síðari hluta nítjándu
aldarinnar. Síðar _ fluttust
þangað hópar af Úkraníu-
mönnum, sem enn búa þar.
Ekki ber á öðru en að sam-
komulagið sé gott milli þess
ara ólíku kynstofna, sem bæ
þennan byggja.
John Sampson haföi sagt
mér frá því, að í Gimli væri
hægt að fá keypt skyr og
rjóma í fyrirtæki, sem kallað
var Arnason’s Dairy. Er það
mjólkurbú, með bar og öllu
tilheyrandi. Afgreiðslustúlk-
urnar voru frá Úkraníu og
vissu ekki hvernig átti að
framreiða skyrið. En sem bet
ur fór bar að eigandann,
FrankUn Árnason, sem bar
fram indælis skyr með rjóma.
Skyrið vestra er ekki eins
bragðmikið eins og skyrið
heima, en þó bragðast það á
gætlega. — Franklin er einn
af 8 bræðrum, sem fæddir
eru og aldir upp á íslenzku
bændabýli þarna skammt frá
Gimli. Þeir bræður eru nú
eins konar Rockefeller staðar
ins, því þeir eiga flest mark
vert þarna á staðnum. Frank
lin er sá eini, sem framleiðir
og selur skyr hérna megin
hafsins og notaði ég því tæki
færið og spjallaði nokkuð við
han.n.
Franklzn Ár?iason og Gimli.
Franklin útskrifaðist frá
I ríkisháskólanum í . Manitoba,
— sem rafmagnsverkfræðing
ur. Síðar hóf hann rekstur
mjólkurbús, sem hann enn
rekur með miklum dugnaði.
Hann framleiðir mikið magn
af skyri, sem fer að mestu
leyti til Winnipeg. Hann hef
ir viðskipti við 14 bændur í
nágrenninu, sem allir eru ís-
lendjngar. Franklin er yngst
ur hinna átta bræðra í Gimli
— 32 ára gamall. Þrátt fyrir
mikið starf og mikla vinnu
við mjólkurbúið, þá vinnur
Fvanklin að ýmsum menning
aimalum og má geta þess, aö
hann er formaður skólanefnd
ar. íslendmgar þarna í Gimli
haía nýlokið viö að byggja
lútherska kirkju, en nrestur
þeirra er séra Haraldur Sig-
mar. Hér gefur livarvetna að
líta merki um velmegun og
velsæld. Nýjir skólar og ný,
glæsileg hús. Hér í miðjum
bænum er minnismerki um
komu og landnám íslendinga.
Á minnismerkinu er. áletrun
á þessa leið íslendingar námu
hér land 21. okt. 1875.
Stúlkurnar, sem starfa við
afgreiðslu hjá FrankUn, eru
allar frá Úkraníu. Aðspurðar
segjast þær ekki hafa neina
lcngun tii að snúa aftur til
heimalands síns. Þeim líður
V.el þarnaá Gimli og þar vilja
þær eiga heima. Þær heita
Jean Jennie og Sonja. Þær
segjast ekki kunna að meta
íslenzka skyrið, en þeim lík-
ar vel við íslendingana. Lítill
ljóshærður hnokki með spé-
koppa og rauðar kmnar hlust
aði gaumgæfilega á tal okk-
ar Franklins þarna við af-
greið'sluboröið og greip_ síðan
skyndilega frarn í: „Ég get
líka talað íslenzku," — seinna
kom upp úr kafinu, að þetta
var það eina, sem pilturinn
kunni, svo ekki varð samtalið
mikið lengra að sinni. Við
kveðjum nú FrankUn og
stúlkurnar hans og óskum
honum góðs gengis og vonum
að hann haldi áfram fram-
leiðslu smni á skýri og rjóma.
Dansctfi um kvöZdið.
Þetta va’- laugardagskvöld
og ramkvæmt góðum og göml
um islcnzkum sið, er slegið
upp balli í Gimli. Dansað er
í skála í miðjum bænum,
sem skreyttur er með kanad-
ískum og bandarískum fán-
um. Eigendur skála þessa eru
íslendingar og var emn
þeirra við miðasöluna, gam
all gráhærður bóndasonur,
á þessa leið: slendingar námu
(Framhald á 7. síSu.)
Sjómannadagskabarettinr;
FORSALA
Til þess að koma í veg fyrir biðraðir verður
höfð forsala á aðgöngumiðum og hefst hún í
Austurhæjarbíó
á morgun, föstudag, og verða miðar afhentir
þar á 10 fyrstu sýningarnar frá KL. 2—8 dagl.
Sími 1384.
JSSS5SSSS555SSSS5SSSS5SSSSSSSS5SSSSSSSSSSSS5SSSSSSSSS55SSSSSSSSSSSSSSSS3
Nýjar hugvekjur fyrir
kristna og kommúnísta
Menningarlegur og pólitískur þverskurður á
Evrópu í dag. Tekin er afstaða til flestra menn-
ingarstrauma, er farið hafa yfir heiminn síðan
um 1900. Bókin er skorinorðasta ádeila, ér skrif
uð hefir verið á íslandi, á mestu blekkinga- og
glæpastarfsemi vorra tíma, hinn r.:.. k__________
Sá einn, sem les ritið, veit, hvað hér er átt
við.
Fœst í bókabúðum og
Söluturninum.
UTGEFANDI.
Barnaskóli Hafnarfjárðár
Börn fædd 1948 (7 ára fyrir næstu áramót)
mæti í skólanum í dag, fimmtudaginn 22. sept.,
kl. 1 e. h. Öll börn, 8 og 9 ára, mæti laugardag,
24. sept., kl. 10 árdegis.
Skólastjóri.
KSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS
ÁVARP
Þegar ég nú legg niður barnaskólakennarastarf mitt
færi ég ykkur nemendum mínum, nær og fjær, þakkir
fyrir liðnar samverustundir. Þakka ykkur sæmdir allar
og stórfeldar gjafir, en umfram allt vináttuna og tryggð
ina. Svarfdælingum öllum færi ég innilegustu þakkir
fyrir ógleymanlegt kveðjusamsæti og auðsýndan sóma
fyrr og síðar.
Þór. Kr. Eldjárn,
sssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssa