Tíminn - 13.11.1955, Blaðsíða 5

TÍMINN, sunnudaginn 13. nóvember 1955.
5
259. blað'.
. „Mesta myndin“ á þessarl sýníngru, að dóm« VaZtýs Péturssonar. Myndflötur 210x110 sm.
j'i ■ Eigandi: Egrill Gr. Thorarensen. ■
j n;.i
ist-iZt “,9».: tfe o":t.:cí
„Mesta landslagsmyndin“ á Menntaskólasýningunni 1935 að
dóm* forgöngumanna þe*rrar sýningar. — Myndflötur 177 X
111 sm. Eigandi; Svavar Hjaltested.
'-Síí 4C(I>hí9ím •?! Jli*. 4írí«iv
Það voru tvetr hálærðir
ungír málarar, sem völdu og
söfnuðu saman myndum
þeim, sem nú blasa við á af-
mælissýningu Kjarvals, og
viðurkennt er að gefi stór-
brotna hugmynd um' ævistarf
þessa afkastamikla og hug-
kvæma Ustamanns. Og þó eru
á sýningunni aðeins tvö
hundruð myndir. Kunnugir
vita að Kjarvalsmyndir
skipta þúsundum. Af þessu
má marka hið tröllaukna
ævistarf, sem hér er þegar
unnið.
Síðastliðið sumar komu
hingað hollenzk hjón, fyrst
og fremst til þess að kynnast
Kjarval og verkum hans.
Höfðu þau eignast bókina
hans áður en þau iögðu í
þessa för. Þegar þau á sól-
björtum sumardegi voru kom
in austur á Þingvöll, heyrði
maður hjónin ræðast við:
„Sérðu Kjarvalslitina?“
Þá bar það við, að einn
merkustu mönnum landsins
sem gjöftr meir að því en
margir aðrir, að ferðast um
fjöll og fyrnindi hér í ná
grenninú, kom nýlega úr
einni slíkri för og sagði:
„Aldrei hefi ég séð eins mikið
af Kjarvalslitum í náttúrunni
eins og í dag!“ Þetta bar
á afmælisdág Kjarvals.
Menn eru af guðs náð mis-
jafnlega músíkalskir. Hitt er
þó vist, að þessa gáfu er hægt
að þroska.
Megingildi listmálara mun
þá öðrum þræði fólgið í því
að þroska með almenningi
„áheyrnina“ fyrir Útadýrð og
fegurð náttúrunnar. „Eg er
músíkals.kari fyrir milligöngu
augans en eyrans“, sagði ís-
lenzkur maður ekki alls fyrir
löngu.
Sami maður mætti kunn-
ingjakonu á Túngötunni og
mælti: „Sérðu hvað kvöldið
er í fallegri kápu?“ Kannske
var það hin einkennilega
fallega kápa, sem konan var
í, sem kom honum til að orða
þetta svona! Sólarlagið var
dásamlegt þetta kvöld. Og
sem hann hélt leiðar sinnar,
stóð það fyrir honum, að fall-
egt sólarlag, er aðeins fagurt
veður! Og enn reikaði hugur-
inn. Hvernig væri, að veður-
þjónustan tæki að „sjóða nið
ur“ hin mörgu óviðjafnan-
lega fögru sólarlög, taka af
þeim litkvikmyndir og jafn-
vel láta þeirra getið í mán-
aðaryfirliti. Sjálfur man
hann enn tvö sólarlög frá ár
inu 1913! í fyrra sinnið var
hann í fylgd með Sveini Odds
syni, manninum, sem kom
með fyrsta Ford-bílinn, og
fannst nú heldur lítið um
flest hér hjá okkur. Svo
gengu þeú saman niður á
Try ggvabrygg j u, stóðu þar
__ QJL randur jTja^núíion:
KJAKVAL Hvernig upp var hengt —-
Afköst og „ismar“ — Aldur gullalda
„Bezta myndin“ að dómi ÞorvaZdar Skúlasonar. Myndflötur
147x106 sm. E*gandi: Ilelg* Ingvarsson.
hljóðir frammi fyrir kvöld-
dýrðinni góða stund. „Eigið
þið annað eins í Ameríku,“
„Nei“, svaraði Sveinn með
auðheyðri einlægni! (Að sjálf
sögðu eiga þeir annað eins
íAmeriku, þótt Svemn upp-
lifði ekki hliðstæðu á slétt-
unum í Kanada).
í síðara skiptið var stórt
ferðamannaskip hér á skipa-
legunni. Allur manngrúinn
safnaðist að borðstokkunum,
sem sneru að sólarátt, í orð-
lausri hrifnmgu meðan sólin
gekk til viðar. Og slík var
dýrðin, að ungu mönnunum
úr landi mun aldrei hafa bor
ið neitt þvílíkt fyrir augu,
hvað þá að aðkomufólkinu
hafi áður verið kunnir þessir
íslenzku landkostir.
Það, sem hefir áunnist við
ævistörf Þórarins, Ásgríms,
Jóns Stefánssonar, Kjarvals
og annarra landslagsmálara
okkar er, að við höfum orðið
skyggnari á ljósið yfir land-
inu og litbrigði þess. Og vafa
laust hefir Kjarval verið mik
ilvirkastur við að sýna okkur
framan í þessar staðreyndir.
Hann hefú málað og borið inn
í líf okkar flest sýnishorn af
þeirri fjölbreyttni ljóss og
lita, sem daglega leikur við
hina óendanlegu tilbreytni í
formfegurð okkar sérkenni-
lega lands. Þetta hefir opnað
á okkur augun! Og síðan hef
ir okkur tilveran öll eins og
hækkað í veröi!
Að sjálfsögðu er þetta ekki
nema ein hhð á listgildi mál-
verka. Málararnir tala einnig
við okkur sem skáld, yrkja
sig inn í líf okkar, og beita
til þess hinum fjölbreytileg-
ustu aðferðum og snillibrögð-
um.
Hollendingar tala um „gull
öld“ eins og við, — gullöld í
málaralist. Þetta barst í tal í
bréfaskiptum, sem hlutust af
því, að ég hafði sent hollenzk
um manni Kjarvalsbókina.
Þessi hollenzka málara-gull-
öld“ stóð frá 1650—1695. einn
mannsaldur! Þennan manns-
aldur eignuðust Hollendingar
samtímis hvern snillinginn
öðum meiri, þótt Rembrandt
sé þeirra alfrægastur.
Vissulega höfum við nú
loks eignast okkar gullöld i
þessari sömu listgrein. Færi
það framhjá veröldinni, skipt
ir það ekki öllu máli, en á-
heyrnin, sem okkar góðu mál
arar hafa þegar hlotið hjá
þjóð sinni, vitnar um þetta;
Enda eigum við í bakhönd-
inni „gullöld,“ sem ekki verð
ur um deilt! En hún stóð þá
heldur eigi nema mannsald-
ur! Annars læt ég ekki á móti
mér að framlengja ekki lítið
eitt þetta gullaldarhjal.
Þeir Valtýr Pétursson og
Þorvaldur Skúlason, eiga heið
urinn af vali myndanna á
þessa afmælissýningu, sem
stóðst sitt próf hjá meistar-
anum sjálfum — Kjarval!
Þegar búið var að koma
myndunum fyrir, lét Kjarval
það á móti sér að líta þar inn
og áður en sýnúigin var opn-
uð. Annars var hann búinn
að afþakka það, og kvaðst líta
inn við hentugleika. Þegar
hann kom út aftur, sagði
hann: „Mikil lifandi ósköp
er þetta vel hengt upp!“
Er þá að geta þess, að þeim
Þorvaldi og Valtý mun fyrst
hafa komið tU hugar að
flokka myndirnar og skipa
þeim í herbergi eftir tækni-
legum vinnubrögðum, og
töldu upp fjölda tegunda
,,isma“, sem verk Kjarvals
tilheyrðu. En frá þessu var
horfið. Er það ágizkun mín,
að bað eigi rót sína í því, að
enda þótt Kjarval hafi í fjöl
hæfni sinni „kveðið kvæði
sín“ undir bragarháttum
hinna fjölbreytilegustu „is-
ma“. þá hefir hann hvorki
storknað né strandað í nem-
um þeirra, heldur að hættl
islenzkra stórskálda ort og
unnið undir hinum fjölbreyti
legustu bragarháttum, og
vildi ég mega vænta þess, að
okkar ungu, vel lærðu lista-
menn tækju hann sér til
fyrirmyndar í þessu efni.
Enda get ég ekki hugsað mér,
að hin volduga tízka verði
þess umkomin, að leika með
þeim hætti á sína miklu har-
móníku, að við manneskjurn
ar breytum smekk okkar
þannig, að við tökum að snúa
baki við landslagsmyndum
Ásgríms, náttúrulýsingum
Jóns Stefánssonar eða „veður
lýsingum“ Kjarvals, og látum
þetta þoka fyrir oðlausum
„listastemmum“ einvörðungu.
Meðan á uppsetningu Kjar
valssýningarinnar stóð, kom
þá fyrir atvik, sem styrkir
mann í þeirri trú, að íslenzkir
málarar muni seint snúa baki
við því, að endunsegja ís-
lenzka nátúrufegurð. Báðir
þessir gáfuðu og lærðu lista-
menn, Þorvaldur og Valtýr,
sögðu mér, hvor í sínu lagi,
hvaða myndir þeir teldu
„mesta verkið“, — „beztu
myndina“, á þessari sýningu.
Og hvort tveggja voru land-
lagsmyndir — hreinn „natur
alismi“.
Sóknin að sýningu Kjarvals
er þá einnig nokkur mæli-
kvarði á hvar við stödum.
Sýninguna hafa þegar sótt
tólf þúsund manns, og hefir
þó reynzlan verið sú, að því
er mér er tjáð, að erfitt hefir
verið að fá fólk til að sækja
sýningar í Þjóðminjasafnið.
Þá er hitt þá eigi siður vott
ur um hvar við erum á vegi
Framhfcld k 10. ilöu