Tíminn - 17.11.1955, Blaðsíða 3

r" •':v3s;..... ^ •■ • •
262. blað. TÍMINN, fimintudaginn 17. nóvember 1955,
Mikil aukning félagsmanna í F.U.F. í Reykjavík
Húsnæðisskortur háir félagsstarfsémi
Fræðslunámskeið — Byggingaflokkar —
F ramleiðslusamvinnuf élög
Viðtal við Jón Skaftason
fyrrv. formann FUF í Reykjavík
. Að vanda lauk starfsári’F.
U. F. í Reykjavik á aðalfundi
sem haldinn var hinn 18.
október siöastl. Fráfarandi
formaður, Jón Skaftason,
yarö við beiöni .ritstjóra Vett
.vangsins, að fræöa okkur um
þaö helzta, sem kom fyrir í
starfinu á siðasta starfsári.
Ritstjórinn brá sér því á fund
Jóns Skaftasonar og átti viö
hann éftirfarandi viötal:
— Hvað viZí þú segja okk-
ur af starfmu í F. U. F. í Rvík
s. 1. síarfsár?
— Ég heid mig mega full-
yrða, að það hafi verið sæmi-
legt og árangur á sumum
þviðum góður. Það, sem mér
íinnst einna athyglisverðast
á starfsármu er tvennt, í
fyrsta lagi mjög mikil fjölg-
un meðlima i F. U. F., en aukn
fngin nam um 25% frá þvi,
Sem var í byrjun starfsársins
og í öðru lagi finnst mér mik
ilvægt, að á starfstímabilinu
fengust margir nýir starfs-
kraftar, sem við áður vissum
varla um. Þessir nýju menn
eiga væntanlega fyrir hönd-
ium langt starf í félaginu,
þar sem þeir eru flestir ungir.
— Er ekkí á ýmsan hátí
ícrfiðar aðstætiur til að auka
féZagsstarfið \erulega?
— Jú, ekki er þvi að neita.
Mestu örðugleikarnir eru að
minum dómi fjárskortur og
.vöntun hentugs húsnæðis.
Hér í Reykj avik má telj a nær
vonlaust að reka öflugt fé-
Jagsstarf án fjárráða. Hent-
Ugt húsnæði er og bráðnauð-
synlegt, sérstakiega fyrir
skemmtanalífið í félaginu.
Hið nýja hús, sem flokkurinn
,var að festa kaup á við Tjörn
ina bætir hér vafalaust úr
skákinni, maður vonar bara,
að þess verði ekki mjög langt
að bíða, að það komizt í
gagnið.
— Þið gerið eitthvað af
því aS ky nna í iélaginu
steinu fZokksins og skýra
helztu bjóSmá.lastetnur, sem
sippí era?
— Já, við héldum í vetur,
eins og áður, fjölmennt
fræðslunámskeið, þar sem
ýmsir forustumenn flokksins
og kunnáttumenn héldu fyr-
irlestra um stjórnmál og þjóð
málastefnur. Tóku námskeiðs
menn mikinn þátt í umræð-
unum og tel ég alla hafa eitt
hvað fræðst á námskeiði
þessu.
— EZtZhvað' fZeZra en póli-
Zík reyndað þzð að fræða um‘>
— Já, við héldum á starfs-
árinu tvenna fræðslufundi,
annan í Tjarnarkaffi, þar
sem rætt var um friðsamlega
notkun kj arnorku og þá mögu
leika, sem viö Islendingar
eigum i því sambandi. Þ'ar
haíði framsögu Þorbjörn Sig
urgeirsson, forstöðumaður
rannsóknarráðs ríkisins. Hinn
Hinn fundinn héldum við i
Edduhúsinu, og var hann um
stóriðju á Islandi og töluöu
þar ungir kunnáttumenn,
þeir Ari Brynjólfsson og
Bjarni V. Magnússon. Báðir
þessír fundú* voru öllum opn
ir, og markmiðið með þeim
var að undirstrika og vekja
athygli almennings á þeim
möguleikum, sem iandið okk
ar hefir upp á að bjóða, ef
við höfum sjálf hug og dug
til þess að nýta þá og látum
ekki glepjast af öðru.
Þá vil ég nota tækifærið
til þess aö minnast á baráttu
ungra Framsóknarmanna fyr
ir því, að menn eignist þak
yfir höfuðið. Þeir hafa stofn-
að til byggingarsamvinnufé-
laga bæði hér í Reykjavík og
í Kópavogi og hafa þar verið
byggöar, eða eru nú í bygg-
ingu, um 60—70 íbúðir. Allir
eru þessir húsbyggjendur
peningalitlir menn, en af
dugnaði og samhýáip hafa
húsín verið reist. Má á þessu
s;já, hversu stórum grettistök
um lyfta má, ef fólkið fæst
tíl þess að hjálpa hvert öðru
og vinna saman.
Þá vil ég og minnast á bar
•áttu ungra Framsóknar-
manna fyrir því, að launþeg-
ar bæti kjör sín með stofnun
framleiðslusamvinnufélaga.
Hefir þegar á sviði iðnað-
arins, verið stofnað til slíkra
samtaka. Þannig hafa raf-
virkjar og nú húsasmiðir
stofnað til framleiðslusam-
vinnufélaga og líkur eru til
þess að fleiri komi á eftir.
— Hvað segzr þú um af-
skzpti unga fóZkszns af sZjórn
viálum?
— Þau eru að mínum dómi
æskileg og nauðsynleg. Unga
fólkið er yfirleitt mjög fram-
sækið, og hatast við alla kyrr-
stöðu. Eðlilega verða okkur á
margar skyssur í baráttu okk
ar, en á þeim lærum við. Hin
ir eldri gera líka skyssur. Á-
standið í þjóðmálunum er
Jón Skaftason.
mjög varhugavert. Þörf er
því á, að alhr sem sjá vanda-
málin samstilli krafta sína til
stórra átaka. Mín skoðun er
sú, að nú verði íslendingar,
hvar í íiokki sem þeir annars
standa, að spyrna við fótum
og spyrja siálfa sig, hvort sú
velmegun, sem flestir búa
við. sé á öruggum grunni
reist. Ég tel, að það sé síður
c-n svo. Þess vegna verður að
byria að skapa þann grunn,
ov alUr verða. vafalaust, þar
til einbverju að fórna, en það
er nú önnur saga.
Að endingu vil ég *vo þakka
félövunum samstarfið á liðnu
stárfsári.
Að síðustu þökkum við F.
U. F. féiagar .Tóni Skafta-
syni fyrir gifturíkt starf
í báen félagsins og von-
urrvst t.il bess að hin nýia
sfjórn st-n-i félaeinu áfram
til gffturiks frama.
Félagsmerki FUF
Á síðasta starfsári beitti F.
U. F. í Reykj avík sér fyrir
gerð nýs félagsmerkis. VaUn
var tillaga eftir Jörund-Páls-
son, teiknara. Merkið þykir
smekklega gert og á' að bera
i barmi. Félagsmerkin fást í
skrifstofu Framsóknarflokks-
ins í Edduhúsinu og verða af
greidd til félaga úti á landi.
Almannarómur er að merki
(Framhald á 6. síðu.)
Samvinnuþættir
VI.
Enginn vafi er á þvi, að
þessi f.yrsta tilraun Þingey-
inga til að brista af sér verzl
unarhlekkina hafði mikla þýð
ingu, bæði beina og óbeina.
Að þvi er snertir fjárhagsleg
an ávinning samtakanna fyr
ir þá, sem í þeim tóku þátt,
má benda á, að á fjórða ár,
sem félagið starfaði, lækk-
uðu skuldir félagsmanna um
þriðjung. Þetta eitt var ekki
svo lítill árangur einkum þeg
ar þess er gætt að ekkert
batt landsmenn fastar við
hið glæpsamlega kúgunar-
vald kaupmanna en einmitt
verzlunarskuldirnar. En sag-
an er ekki þar með öll. Hið
nýstárlega verzlunarfélag
blakaði við þeim félagsanda,
sem blundaði í brjóstum
landsmanna. Við ljómann,
sem lagði af baráttu þessara
fátæku bænda, komu aðrir
auga á þann vettvang, er þeir
hlutu að berjast á, ætti þeim
að verða sigurs auðið. Sam-
tökunum hnignaði að vísu og
þau leystust jafnvel alveg
upp. Sr. Þorsteinn Pálsson
glataði heilsunni og varð fyr
ir ástvinamissi, sem sljóvg-
aði hans bitra brand og bar-
áttufúsa huga. Bændur,
marga hverja, skorti þá fórn
fýsi, víðsýni og félagsþroska,
sem til þess þurfti að geta
barizt fram til langlífis því-
líkan félagsskap. Þær dyggð
ir áttu sér ekki mikla vaxtar
möguleika undir handarjaðri
hinnar dönsku einokunar-
stjórnar. En þótt samtökm
féllu þannig niður um sinn,
héldu þau þó velli. íslenzk
alþýða fann varman vorblæ
félagsandans fara mjúkri
mund um veðurbarinn vang-
ann ög boða undanhald bess
miklum aftökum í 6 aldir.
í síðasta þætti gat ég þess,
að sú tilslökun, sem gerð var
1787 hafi ekki reynst áhrifa-
mikil til úrbóta á vandræða-
ástandi verzlunarmálanna. í
stað einokunarkaupmann-
anna komu selstöðuverzlan-
irnar. Að sönnu tóku nokkr-
ir lausakaupmenn að venja
hingað komur sínar og verzla
við landsmenn. En selstöðu-
kaupmenn kunnu ráð th að
útiloka þá samkeppni. Þeir
höfðu keypt verzlunaraðstöð
una af dönsku stjórninni og
létu nú i veðri vaka, að þeir
myndu ekki fá greitt and-
virðið, ef lausakaupmenn
fengju að keppa við þá um
verzlunina.
Selstöðuverzlanirnar fet-
uðu af einskærri trúmennsku
í fótspor einokunarkaup-
manna með það að sjá lands
mönnum fyrir skemmdum
varningi og þá auðvitað um
leið rándýrum. íslendingar
stóðu, enn sem fyrr, æði varr
arvana gegn þessum verzlur.
armáta. Helzta fangarát
þeirra tU þess að ná sér niðr:
á kaupmönnum, var að svíkjt
þá á móti. Kaupmenn áttr
þá emnig si.nn ómælda þátv
í aö ýta undir þetta viðskiptt,
siðgæði að því leyti, að eng-
inn verðmunur var gerður í
vörunni hvernig sem hún var,
Þannig. varö Wn gegnspillts
selstöðuverzlun til þess ac
viðhalda bæði fjárhagslegr;
og siðferöislegri eymd lands-
manna.
Að lokum þoldu Þingeying
ar ekki meira og risu upp ti.
mótaðgerða. Almennt er tal-
ið, að saga samvinnuhreyfing
arinnar hefjist með Rochdale
félaginu. Hitt er þó engu ac.
síður staðreynd, að mánuði
áður en Rochdalefélagið vai
stofnað, eða hinn 4. nóvc
1844, komu 14 bændur i Hóls
hreppi í Þingeyjarsýslu saœ
an til að ræða um hvort
möguleikar myndu á ac
stofna verzlunarfélag þar í
sveitinni. Segja má, ac
þarna skjóti úr jörðu fyrsts
vísmum að samvinnufél. ís-
lenzku, þótt Rangæingai
hefðu raunar um 1830 reynÝ
að stofna tú verzlunarsam-
taka undir forustu Jóns í Se'.
sundi. Samtök þessi voru unc
irbúin af bændum úr tvein.
ur hreppum. Suður-Þingeyj-
arsýslu, Háls- og Ljósavatns
hreppum. Sá maður, sen
mestan þáttinn átti I ac
hrinda þeim i framkvæmd..
var sr. Þorsteinn Pálsson
prestur að Hálsi. Ekki vai
svo til ætiast að samtökir.
fengjust við verzlun fyrir eig
in reikning heldur bjuggusv
menn við að gegnum þai
yrði nægt að ná hagkvæm-
ari viðskiptum við kaupmem.
en áður. TU þess að svo mætt:
frekar verða beittu bændu.
sér m. a. fyr'r aukinni vbru-
vöndun en sú menningai-
starfsemi var almtijiifc tL
í íslandsverzlun.
Magnús á Frosfcasfcööun:.,
Frá ritstjóranum
Um leið og ég þukka þeim mörgv
sem lagt liafa Vcj.ovaugnum lið vtn
anfarna mánuoi, vil ég enn hvetj.
alla unga Frai.isoknarmenn til þes,
að leggja infci* lið í starfi mínv.
Vettvanguiixúi er fyrst og frems
ætlaður ungu fólki almennt til þes.
að koma hugðarmálum sínum t
framfærl en ekki ritvöllur fárr.
manr.a. Þess vegna vil ég skora i',
alla þá mörgu, sem búa yíir ótví ■
ræðum hæfileikum til þess að ger.
grein fyrir máli sínu í riti, að not:
þau tækifæri, sem Vettvaxjguriiu
býð'ur þeim. j