Tíminn - 24.11.1955, Blaðsíða 3

TÍMINN, fimmtuðaginn 24. nóvember 1955.
JV .Al'. *
Þjóðin verður að búa sig undir brottíör vamarliðsins
Skapa verður þjóðarbúinu nýja tekjustofna
í stað varnarliðsteknanna
|| Allt frá því í stríðsbyrjun
1939 hafa varnarmálin ver-
';ið íhjög umtöluð á málfund
um og í blöðum.
; Varnarinálin hafa síðan
'verið snar þáttur í daglegu
. Jífi fólksins i lahdinu, Það
;er ekki furða, þvi að um
allpjörg. _ár hefir álitlegur
hlhti bTóðarinnar haft lífs-
brauð sitt af störfum í þágu
erlendu varnárherjanna.
;Þóttá'ei:' köld staðreynd sem
meginhluti þjóðarinnar
;mun nefna með réttu ó-
heillavænlega þróun. Sú
braut sem farin hefir ver-
ið hefir eðlílega snert at-
vinnulíf þjóðarinnar í vax
andi mæli og nú er svo kom
ið að gjaldeyristekjurnar af
varnarliðinu eru þjóðarbú-
inu með öllu ómissandi.
Enda er svo að í land
inu eru sterk öfl, sem láta
sér þessa þróun vel líka og
vilja jafnvel auka varnar-
liðsframkvæmdirnar.
Fremstir í flokki þessum
eru hinir nýríku milliliðir
á sviði verzlunar og verk-
taka, studdir af Sjálfstæðis
flokknum. Fari svo að þessi
öfl ráði um of stefnunni
hlýtur raunverulegt at-
vinnulegt sjálfstæði þjóðar-
innar að fara forgörðum,
svo sem dæmi er um á t.
d. Möltu og Hawaii. Þjóð-
inni yrði herstöðvarnar
sjálfrar sín vegna bráðnauð
synlegur atvinnuvegur, sem
mundi leiða af sér dvöl varn
arliðsins um óvissa framtíð.
Þetta atriði verða alhr að
gera sér ljóst og þá hættu,
sem af því staíar, að stór
hluti þjóðarinnar vinnur
ekki að eðlilegri framleiðslu
landslns.
Meðan varnarliðsfram-
kvæmdirnar eru mikilvæg-
. ur tekjustofn þjóðarbúsins,
er ekki þjóðhagslega tíma-
, bært að tala um að þeim
, ljúiki af hálfu íslendinga.
Þetta verða allir að hafa
hugfast, sem ekki vilja
sætta sig við ótímabundna
dvöl erlends varnarliðs í
landinu.
Hins vegar, þegar okkur
hefir tekizt að sjá vinnu-
aflinu, sem nú er á Kefla-
víkurflugvelli íyrir störfum,
sem veita þjóðarbúinu tekju
stöfn á borð við varnarliðs-
tekjurnar, þá er okkur ekk
ert að vanbúnaði, þjóðhags
lega, að láta varnarliðiö
fara. Segjum að það verði
, til staöar, en þá er að yfir-
vega hina hliðina, sem snýr
að varnarhagsmunum At-
lantshafsbandalagsins. En
til þess að geta svarað þeirri
spurningu, hvort tímabært
sé nú vegna ríkjandi alþjóða
ástands að varnarliðið fari
hurt, er nauðsynlegt að
rekja gang varnarmálanna
til skýringar á núverandi
aðstæðum.
HLUTLEYSIS-
TÍMABILIÐ.
Viö fullveldistökuna 1918
lýsti ísland yfir ævarandi
hlutleysi sínu og skýrskot-
aði til vopnleysis og virðing
ar annarra þjóða fyrir yfir
ráðarétti þjóðarinnar yfir
landinu.
Rétt er að athuga það, að
þá höfðu stórveldin enn ekki
komið auga á hið mikla
hernaðargildi landsins. En
þó var það svo, að Englend-
ar töldu sig viðhorfin á fs-
landi nokkru skipta. Þeir
hugðu sig trygga vegna
flotastyrks síns að óvinveitt
ir aðUar gætu ekki náð tang
arhaldi á landinu. Þar sem
hlutleysi íslands var Bret-
um hagstætt var það í raun
réttri alltaf verndað af
þeim iim langt skeið. Strax
þegar sú hætta blasti við að
óvinaríki mundi klófesta
landið hlutu þeir að tryggja
sér yfirráð þess með góðu
eða illu. Þannig varð og
raunin í síðasta stríði. Þeg-
ar Noregur og Danmörk
voru hernumin af Þjóðverj
um .sáu Bretar að nú urðu
þeir að vera fyrri til að
tryggja sér ísland. Þar með
var hlutleysistímabili ís-
lands í raun og veru lokið.
íslenzku bækistöðvarnar
voru Bandamonnum ómiss-
andi, sér í lagi vegna þe.ss
að Bretar höfðu misst úr
greipum sínum bækistöðvar
sínar á vesturströnd írlands.
Þjóðin hafði hvorki getu né
vilja til þess, að vernda hlut
leysi sitt, heldur skipaði
hún sér í raöir bandamanna.
SAMNINGS-
BUNDNAR VARNIR.__________
Þannig stóðu málin 1941,
þá áttu íslendingar um tvo
kosti að velja, að sætta sig
við ósamningsbundiö her-
nám Breta um óvissa fram
tíð án nokkurra skuldbind
inga af þeirra hálfu, eða að
gera samning viö Bandarík
in um varnir landsins til
stríðsloka og útvegun helztu
nauðsynja. Eðlilega völdu ís
lendingar síðari kostinn og
voru um leið crðnir virkir
aðilijr í liði bandamanna.
Þrátt fyrir allt hlutleysistal.
Með varnarsamningnum frá
1941 var hutleysi íslands
formlega lokið og við tók
tímabil samningsbundinna
varna, sem nú stendur enn.
Þáverandi forsætisráðherra,
Hermann Jónasson, stóð að
samningnum frá 1941. Hann
og allir landsmenn lögðu
þann skilning á samningin
að bandaríska liðið skyldi
hverfa burt af landinu, þeg
ar vopnahlé væri samið.
Bandaríkjamenn lögðu hins
vegar annan skilning á
samningin. Þeir Þtu svo á
að þeir mættu hafa lið hér
þar til friöarsamningar
, hefðu veriö gerðir. Eðlilega
vöknuðu illar grunsemdir
hjá þjóðinni um hin raun-
verulega tUgang Banda-
ríkjamanna. En þeir sviptu
sjálfir blæjunni frá, þegar
þeir '1945 báðu um herstöðv
ar til 99 ára á íslandi. Her
stöðvastefna Bandaríkj -
anna birtist þjóðinni eins
og óvænt illviðri. Þjóð'in
hafnaðt eindregið þessum
kröfum og skýrskotaði til
varnarsamningsins frá 1941.
SjálfstæÖisfiokkurinn og
hluti af Alþýðuflokknum
voru 1 hjarta sínu tilleiðan-
legir til þess að verða við
kröfum Bandaríkjanna en
gugnuðu undan þunga al-
menningsálitsins.
KEFLAVÍKUR-
SAMNINGURINN.
Þegar hér var komið mál-
um var sýnt að málin voru
komin í ófæru og hófust að
nýju samningar á milli að-
i!a. Ávöxturinn var Kefla-
víkursamningurinn. Fram-
sóknarflokkurinn átti ekki
hlut að þessum samningi,
en vildi þó leyfa Bandaríkja
mönnum að hafa aðstöðu
hér á landi vegna herflutn
inga í sambandi við her-
nám Þýzkalands. Meginfor
sendur Keflavíkursamnings
ins voru þær, að Bandaríkja
menn töldu sig þurfa afnot
Keflavikurvallar vegna hern
aðarflugs austur um At-
lantshaf til bækistöðvanna
á meginlandinu. Framsókn-
armenn vildu hafa samning
inn þrengri og lögðu á það
megináherzlu að íslending-
ar væru þjálfaðir til allra
starfa á Keflavikurvelli. —
Það kom í ljós eins og Fram-
sóknarmenn spáðu, að ekki
vrði staðið nægilega á rétti
íslands gagnvart Bandaríkj
unum um framkvæmd
Keflavíkursamningsins. Það
var greiniiegt þegar í byrj-
un að Si’áM'tæ(?isflokkur-
inn vildi í öllu þjóna óskum
Bandaríkjanna á Keflavík-
urvelli.
Uppskeran varð eðlilega
sú að Keflavikursamningur
inn varð Ula þokkaður af
þjóðinni. — Framkvæmd
Bjarna Benediktssonar á
Keflavíkursamningi og varn
arsamningi frá 1951 sannar
bezt hug hans og Sjálfstæð
isflokksins 1945, þegar kröf
urnar um bækistöðvar til 99
ára komu fram. ______
ATLANTSHAFS-
BANDALAGIÐ.
Méð þátttökU íslands í
Atlantshafsbandalaginu ár-
ið 1949 hófst nýr þáttur í
varnarmálum vorum. At-
landshafsbandalagið var
stofnað í miðju kalda stríð
inu, þegar ekkert var sýnna
en að í odda skærist milli
Rússa og Bandaríkjanna.
Heimurinn skiptist í tvær
andstæðar fylkingar, sem
hjuggust af kappi. Ófriðar-
hættan jókst svo að upp úr
logaði í Kóreu og í Intíó-
Kina. ___________
íslendingar hafa ekki far
ið dult með samúð sína við
málstað lýðræðisþjóðanna
og vilja leggja þeim lið eft-
ir mætti. Þetta voru megin-
forsendur þess að ísland
gekk í Atlantshafsbandalag
ið. En þáttaka íslands hlaut
að þýða það að við léðum
í landinu bækistöðvar, ef
sameiginlegir varnarhags-
munir krefðust þess og er
þetta okkar skerfur til sam
eiginlegra varna lýðræðis-
þjóðanna. Hættan var nær
en margan grunaði og 1951
var eitt mesta hættuástand
í heimsmálunum frá stríðs-
lokum, Þar eð íltland er
mjög hernaðarlega mikil-
vægt fyrir varnir Norður-
Atlantshafsins hlaut hve-
nær sem hætta vofði yfir á
þessu svæði að koma fram
kröfur um afnot bæikstöðva
hér á landi í þágu varnar-
hagsmuna bandalagsins. All
ir flokkar stóðu óSkiptir að
varnarsamningnum frá 1951
að kommúnistum undan-
skildum.
Reyndar voru viðhorf lýð-
ræðisflokkanna til þessa
samnings í eðli sínu ekki
hin sömu. Sjálfstæöisflokk
urinn leit samning þennan
sem mikið bjargráð og gróða
stéttirnar hugsuðu gott til
glóðarinnar sem síðar og
varð.
Framsóknarmenn og flest
ir Alþýðuflokksmenn litu á
samnmginn, sem neyðarúr-
ræði á hættustund og var
þeim fyllilega ljósar hættur
þær sem vofa yfir þjóðinni
vegna erlendrar hersetu.
Ekki bætti úr skák, að svo
illa tókst til að jábróðir
MacChartys Bjarni Ben, sá
um framkvæmd þessa samn
ings af hálfu okkar og tókst
að gera hann svo illa þokk-
aðan að bein hætta vofði yf
ir varnarsamstarfinu í heild.
Sýnt var takmarkalaust þý-
lyndi svo að Bandarí'kja-
mönnum þótti jafnvel nóg
um. Pramsóknarfllokkurinn
sá hvert stefndi og krafðist
nýrrar stefnu um fram-
kvæmd varnarsamningsins,
íslenzkrar stefnu. Varnar-
málastefna ihaldsins reynd
ist eins og raun varð á til
þess að auka á andstöðunc,
gegn varnarsamstaríi vb
lýðræðisríkin i kosningur.
um 1953.
^ !
BREYTT
VARNARMÁLASTEFNA.
Framsóknarmenn sáu ac
ef óbreytt stefna í varr.
armálum ætti aö ríkjr
væri ekkert sýnna en at
fylkingar þeirra, sem ekk.
vildu samstöðu með lýðræc
isrikjunum gætu gert varr
arsamstarfið að engu. Þeg
ar eftir stjórnarskiptin 195.
gjörbreyttist framkvæmt.
varnarmálanna að frum -
kvæöi Framsóknarmannr
Tekin var upp ný stefna
sem nú er orðin vinsæl met
þjóðinni, islenzk stefna. Nt
eru flest þau vandamál í
sambandi við varnarliðic.
sem áður voru dragbítur;
horfin . Sú skoðun Fram
sóknarfloksins að hægv
væri að standa fyllUega á,
rétti íslands i varnarsam-
starfi við Bandaríkin hefii
verið sönnuð. Enda er svc
komið að hjáróma raddii
Þjcðvarnar og kommúnista
eru að mestu þagnaðar. Þac
er aðeins vegna þess að þeii
finna, að framkvæmdin er
vinsæl meöal þjóðarinnar.
HÆTTUÁSTANDIÐ
LIÐIÐ HJÁ.
Margt er breytt síðar:.
1951, vopnahlé í Kóreu og
Indó-Kína. Hættuástandic
frá 1951 er því liðið hjá. Stór
veldin hafa í vaxandi mælí.
faúð þá braut að leysa á-
greiningsmálin við samn-
ingaborðið. Mikill árangur
hefir náðst í stórveldasamr.
ingum enda þótt margt sb
enn óleyst. Hafnar eru við-
ræður um afvopnun og eðll
leg verzlunarviðskipti milll
austurs og vesturs hafirt,
Allir eru sammála um acJ
aldrei hafi verið jafn frið-
vænlegt í heiminum og nti
síðan 1945. Þessi breyttu vio
horf hljóta að vekja þá
spurningu hjá þjóðinnl
hvort ekki séu íailnar íi
brott forsendur fyrir dvöl
varnarliðsms hér á landi.
Hernáminu í Þýzxaiandi lofc.
ið og friðarsamnmgar gerðir
við Vestur-Þýzxaland. Þa.
með eru aliar forsendui'
Bandaríkjanna og túlkur.'.
samningsins frá 1941 og
1946 fallnar úr gildi.
Allar horfur eru á því, ab'
þörf Atlantshafsbandalags ■
ins á varnarliði á ísland.i
fari síminnkandi. Fari sen.;.
nú horfir í alþjóðamálun..
hlýtur sú stund aö rennt.
upp innan tíðar að íslending
ar geti sannað bandamöni..
um sínum, að dvoi varnar ■
liðs hér á landí sé ástæðu-
laus. Verði það ekki gerv,
verður litið á það af hálfu
Bandaríkjanna, að íslending
ar hafi í raun og veru sætzi;
(Framhald á 7. síðu.'i