Tíminn - 09.12.1955, Síða 7

281. blaö.
TÍMINN, föstudaginn 9. desembcr 1955,
7.
Föstwd. 9. des.
Á stríðsárunum og eftir
þau varð að jafnaði mikill
greiðsluhalli á rekstri ríkis-
sjóðs. Var það annars vegar
aíleiðing af hirðuieysi þeirra
er höfðu á hendi fjármála-
stjórn ríkisins og hins vegar
af jafnvægisleysi í efnahags
málum þjóðarinnar.
Þegar nýsköpunarstjórnin
sát að vcldum var þjóðinni
ósnart lofað gulli og grænum
skc-gum, en jafnframt láUö
vaða á súðum í fjármálum
ríkisins. Sem dæmi má neína.
að þrátt iyrir hina mikla
peniugavéltu á árunum 1945
og 1946 voru fjárlög fyrir ár-
ið 1946 afgreidd með 18 mttll.
kr. greiðsluhalía. Nam það
12,6% a'f heildarupphæð fjár
laga fyrir þao ár. Áttunda
hlutann af gjöldum ríkis-
sjóðs samkv. fjárlögum og
auk þess allar umframgreiðsl
ur skvldi greiða með lánsfé,
þ. e. skuldasöfnun af hálfu
ríkisins.
Eftir styrjöldina hlóðust ð
ríkissjóð uppbætur til atvinnu
veganna í viðbót við önnur
gjölú. Jók það greiðsluhalla
ríkissióðs og 1950 var bað
komið í fullkomið óefni. Árið
1947 var greiðsluhalli ríkis.
sjóðs 71 millj., árið 1948 69
millj. og árið 1949 35 millj.
kr. Samtals nam greiðsluhall
inn á þremur árum 175 milij.
'kr.
Með þeirri breytingu í efna
hagsmálum, sem gerð var
1950 skiptí um í þessu efni.
Þá tók Eysteinn Jónsson að
nýjú vig forustu í fjármálum
og tók málin öðrum og fas't-
arí tökum, en fyrirrennarar
háns í embættinu höfðu gert.
Síðan hePr árlega orðið
greiðslua'fgangur á rékstri rík
isins. svo að numið hefir tug
um milljóna ár hvert.
Nokkru aí þessu fé hefir
verið varið til greiðslu á skuld
um til að tryggja bannig hag
og aðstöðu ríkissjóðs. Við bað
hafa vaxtagjöld rikisins iækk
að að miklum mun.
Að öðru leyti hefir því fé,
sem þannig heÞr safnazt, ver
ið ráðstafað af Alþingi og
varið til stuðnings- nauðsyn-
legum framkvæmdurr. í lancj
4nu sem þjóðin, oa ekki sízt
alþýðustéttirnar njóta göos
af.,
Allmikið af þessu fé hefir
verið látið renna tii Búnað.
arbankans og lánaö þaðan
aftur með góðum kjörum tú
margháttaðra framkvæmda
í sveitum. Piskveiðasjóður
hefir fengið framlag af
greiðsluafgangi ríkisins og
það verið lánað til stuðnings
framkvæmdum í sjávarútvegi.
Nokkuð hefir verið lagt af
mörkum til útrýmingar á
heilsuspillandi húsnæði í
kaupstöðum. Ennfremur
greidd sérstök framlög upp í
hluta ríkisins af stofnkostn-
aði skóla og til hafnavgerða.
Og fyrst-a framlag ríkisins til
væntanlegra atvinnuieysls-
trvgginga mun að nokkru
leyti verða tekið af greiðshi-
afgangi ársms 1954.
Siðan • 1950 hefir það verið
helzta ádeiluefni stjórnarand,
stæðinga á fjármálastjórn rík
tsins, aö afkoman væri af góð
Leiðtogi þriðja ríkisins
BlaðaMltrúi llitlors tolur. afí haun hafi vorið haldiim
mikilmoimskubrjjálæði
Svo sem menn rekur minni til
af blaðafregnum, ’komu nýlega
heim frá fangabúðum í Rússlandi
ýmsir þýzkii’ shfðsfangar, sem gátu
gefið nokkrar upplýsingar um for-
ingja þriðja ríkisins, Adolf Hitler.
Þá hefir ekki síður vakið athygli
bók, sem nýlega kom út í Múnchen
eftir dr. Otto Dietrich og nefnist
12 Jarhe mit Hitler. Má telja vafa-
laust, að þetta sé ein hin merk-
asta bók, sem gefin hefir verið út
um atburði þessara tíma. í bók
þessari dregur- dr. Dietrich fram
mjög glögga mýíid af persónuleika
Hitlers, þessa -^aldgæfu samsetn-
ingu snilligáfu’:í<bg grimmdar, of-
stækis og mifciffiiennskubrjálæðis.
Dr. Dietrlch var á sinum tíma
blaðáfulltrúí Hitlers, og menn munu
einna gleggst mirinast' ‘hans fyrir
frétt, sem hann létr'ft’á sér fara
1941, þar sem hann lýsti því yfir,
að Rússar væru gjörsFgraðir. Hann
lýsti því yfir, að rússneski herinn
hefði verið sigraður“ög ætti sér
aldrei framar viðreisnar von. Stríð-
inu í austfi er lokið, ságði blaða-
fulltrúinn. í þessari bók sinni segir
Dietrich nú frá því, að þessi frétt,
sem. alla tíð síðan hefir verið lögð
honuni sjálfum út til lasts, hafi
verið hraðrituð af vörum foringj-
ans, og ekki einungis það, heldur
hafi Jodl hershöfðingi einnig yfir-
farið fréttina og ekkert haft við
hana að athuga. Annars má segja,
að minnstu máli skipti nú, hver
það var, sem samdi þessa ofstækis-
fullu frétt, sem síðar átti eftir að
skaða Þjóðverja mjög mikið.
Gilili bókarinnar liggur fyrst og
fremst í því, hve glögga mynd Diet-
rich dregur upp af foringja þriðja
ríkisins. Dietrich telur, að Hitler
hafi verið haldinn sjúklegum þjóð-
erniskenndum. Þar verða menn að
leita skýringanna á dæmafárri upp
byggingu hans og óstjórnlegri
grimmd. í augurn Hitlers var þjóð
hans guðlegs uppruná, sem gat
krafizt þess, að henni væru færðar
hverjar þær fórnir, sem mönnum
þótti þurfa.. Starf og' líf liverrar
einstakrar kynslóðar Jaafði því ekki
svo mikla þýðingu frá sjónarmiði
hins eiiífa guðdómlega uppruna. Á
síðari árum sínum leit Hitler æ
meira á sig sem æðstaprest þess-
arar guölegu þjóðar, leit á sig sem
þann mann, er öllum fremur bæri
ábyrgð á vexti. hennar og viðgangi.
Eins og oft kom fram i ræðum
Hitlers, hugsaði hann í árþúsund-
um, og lianh. varð oft svo hrifinn
af sínum eigin orðum, að segja
mátti, að hann vissi ekki, hvað
hann sagði. Það var oft og tíðum
eins og hann fyndi tilfinningar sín-
ar gagnvart þjpð. sinni'og umheim-
inurn endurspeglast j Götterdámm-
erung Wagners -éða Walhalla.
En við vitum, að jgfnhliða bess-
ai-i rómantískú þjóðeyniskennd var
Hitler raurisær og miskunnarlaus,
hann var slægur og^. djarfur, svo
að hann á þar varla sinn jafnoka
í veraldarsögunni. Þ.gð, sem ef til
vill einkenndi hann mest, var hinn
óbilaridi viljastyrkur. Hann lét ekki
nokkurn mann hafa minnstu áhrif
á skoðanir sínar. Dietrich minnist
þess oft, að. við háfjeg'isverð sagði
Hitler: —Ég h.ef nú í nótt hugsað
um þetta mál og ákve'ðið að leysa
það á þennan hátt.... Síðan varð
hönum ekki haggað.
I’citn niun eldri sem Hit’er varð,
því einstrengingslegri varð hann.
Sem dæmi um bað má g.eta þess,
að ráðuneytisfundir voru haldnir
se sjaldnar, og eftir 1937. voru þeir
lagöir niður með öllu. Hitler tók
sinar eigin ákvarðanir um öll
stærstu mál upp á algert eindæmi,
þar á iiieðal al’ar ákvarðanir um
st-ríð eða fi-ið. Það eina, sem gert
var, var að tilkynna flokknum og
starfsliði ríkisins, að þessi og þessi
ákvörðun hefði verið tekin og að
HITLER
— Ein þjóð, eitt ríki, einn foringi
hana ætti að framkvæma. Innskot
eða brevtingar komu aldrei til mála,
foringinn einn vildi ráða öllum
hlutum og taldi sig til þess fær-
astan. Allt tal um breytingar á á-
kvörðunum hans var túlkað sem
svik við heilagan málstað þjóðar-
innar.
Menn liljóta aö spyrja sjálfa sig,
hvernig þjóð, sem tel^ir 70 miljónir
og taíin hefir verið ein gagnmennt-
aðasta þjóð heimsins, hafi getað
lotið slíkri stjórn. Dr. Dietrich gef-
ur þó ekkert tæmandi svar við
þeirri spurningu, en hann dregur
fram ýmis atriði, sem skýra þetta
fyrirbæri. Eftir því sem Dietrich
segir, var Hitler til þess fæddur að
heilla lýðinn. Hann var öllum
mönnurn snjallari að skipuleggja
fjöldafundi, og í því lá styrkur
hans fyrst og fremst. Þvi íleira
fólk, sem hann fékk til þess að
koma á þessa fundi, því ótrúlegri
virtist máttur hans og því meiri á-
hrif virtust orð hans hafa á fjöld-
ann. í því sambandi er vert að
minna á frásögn áf fjöldafundi,
sem eitt sinn birtist í Times i Eng-
landi. Fjöldafund átti að halda i
Núrnberg, og átti hann að hefj-
ast klukkan tíu, en foringinn lét
bíða eftir sér. Þann tíma notuðu
þeir Göbbels og Göring til þess að
halda sjálfir ræður og láta leika
tónlist fyrir þær hundrað þúsundir,
sem biðu. Loks klukkan ellefu sást
silfurgrá flugvél á skýjuðum himn-
iniim, og hún renndi sér niður að
sváeðinu í stórum, tignarlegum
sveigum. Foringinn birtist á ræð'u-
paliinum, lyfti hendi sinni og sagði
eitt orð: — Þýzkaland. Allur mann
grúinn tók undir og öskraði í cin-
um kór: — Heil Hitler. Aftur lyíti
foringinn hendi sinni og sagði: —
Þýzkaland. Og aftur hrópuðu þær
þúsúnáír, sem þarna voru: — Heil
Hitler. Þannig fór átta sinnum, þá
fyrst hóf Hitler ræðu sina. Með
slíkum aðferðum tókst Hitler að!
heilla áheyrendufr sína gjörsam-
lega. Dr. tíietrich telur að á slik-
um fjöldafundum hafi Hitler staðið
augliti til auglitis við að minnsta
kost 35 miljónir Þjóðverja, eða um
helming bjóðarnnar.
Eleira kcmur þó til í þessu sam-
bandi en það eitt, hve auðvelt
Hitler reyndist að tala til tilfinn-
inga fjöldans. Þegar Hitler kom
til valda í Þýzkalandi 30. janúar
1933 voru meira en sjö miljónir
atvinnulausar í Þýzkalandi, en 1.
marz 1937 mátti segja, að ekki
væri atvinnuleysi til í Þýzkalandi.
Þegar tekið er tillit til þess, að
í þegar Hitler tók við völdum mátti
. heita, að í Þýzkalandi ríkti neyð,
j og í íjármálum var botnlaust öng-
í þveiti, þá þarf ekki að virðast svo
| einkennilegt, þó að Hitier nyti mik-
[ illar hylli meðal þjóðar sinnar. Fólk
j ið leit ekki á það, með hverjum
! ráðum þetta var framkvæmt. Það
| leit fyrst og fremst á það, að áður
| hafði það ekki haft að borða og
I gat varla klætt sig, en nú lifði það
í allsnægtum.
í
Um fjölda ára lifðu allir Þjóð-
verjar eftir þeirri reglu, að foring-
inn hugsaði fyrir þá, og lífið virt-
ist ganga vel með þem hætti. Heppn
in virtist fylgja Hitler á sama hátt
og hún áður hafði fylgt Napóleon.
Hámarki mátti segja, að hann næði
í Múnchen 1938, en eftir það tóku
stórveldin að snúast gegn honum,
ef undan er tekið samkomulag það,
sem hann gerði við kommúnista,
þegar þeir ákváðu að skipta Evr-
ópu á milli sin.
Dr. Dietnch er þeirrar skoðunar,
að velgengni Hitlers á árunum 1937
—1938 hafi fyllt hann stórmennsku
brjálæði, sem að síöustu átti eftir
að steypa honum sjálfum og þjóð
hans í glötun. Eftir 1938 hafði
þýzka þjóðin það á tilfinningunni,
að hún vséri stödd í hraðlest, þar
sem Hitler var sjálfur lestarstjór-
inn. Hann hemlaði aldrei, og eng-
inn gat stokkið af lestinni.
Menn hljóta þá að spyrja, hví
ekki að fjarlægja lestarstjórann?
En það verður þó að teljast skilj-
anlegt, að menn þyrðu ekki á þeim
tíma að láta til skarar skríða eins
og allt var í pottinn búið. Sá, sem
hefði látið sér detta slíkt í hug á
þeim árum, hefði án efa verið
stimplaður sem svikari við þýzku
þjóðina. Á þeim árum hefði verið
litið álíka á slíkan mann og menn
nú líta á Hitler sjálfan.
Frá haustþingi Dra-
dæmisstúkunnar
nr. 1
Haustþing Umdæmisstúk-
unnar nr. 1 var haldið í Rvík
sunnudaginn 27. nóvember
1955.
og skattheímta . ríkisins of
rnikil.
En hver er sá .sem telur ó-
þarft að leggja fram fé til
þcirra framfaramála, sem á5
ur eru nefnd? Bændastétt
landsins hlýtur að finna það
og rneta, hvers ;virði bað er,
að eiga kost á.hinum hag-
kvæmu lánum,' sem Búnaðar
benkinn veitir. Það kemur
ekki sízt í Ijós undir áramót,
þegar reikningsskil við verzl
an.ir kalla að.
Auk þess er hagur rikis-
sjóðs mikilsverður þátíur í
þjóðr.rbúskapnum og þjóð-
inni ti' heilla, að vel sé fytír
honum séð.
Þingið sátu fulltrúar frá 2
þingstúkum, 17 undirstúkum
og 5 barnastúkum.
Meðal samþykkta þingsms
voru þessar:
„Haustþing Umdæmisstúk-
unnar nr. 1 haldið í Rvík 27.
nóvember 1955, telur mjög
nauðsynlegt, að lagt verði
kapp á að draga úr ökuslys-
um, sem hér um slóðir eru
Framhald. á 10. síöu
Framleiðslu-
samvinnufélög
fslenzka þjóðin á þtí að
venjast að efnt sé tik verk-
falla ýmist af einstökum
starfshópum eða stórri félags
heild.
AÍUr munu gera sér Ijóst,
að verkföllum fylg>r mikið
tjón fyrir þjóðarbúið o& trufl
un á margvíslegri starfsemi |
þjóðfélaginu. En ef meta á
eðh og markmið verkfallsbar-
áttu, verða skoðanir skiptar.
Atvinnurekendur gera grein
fyr*r því, að atvinnurekstur-
inn þoli ekki aukin útgjöld.
Atvinnurekendur þurfi stuðn
ing ríkisvaldsins t»l þcss að
lialda í liorfi, en aukin fjár-
framlög rík«sins kosta nýjar
álögur á borgarana-
Á hinn bóginn segja þe*r,
er frumkvæð* eiga að verk-
föllum, að verkamenn hafi
engan sérstakan rétt tÚ íhlut
unar um það, hvernig fyr«r-
tæki séu rekin eða hve vel
framleiðslutækin séu hagnýtt.
Þær tekjur, sem heim*Ii verka
manna hafi sér tú lífsfram-
færis, séu takmarkaðar v*ð
það kaup, sem greút er fyr*r
hverja vhmustund. Ef verka-
menn vúji bæta kjör sín, hafz
þeir ekki önnur ráð en gcra
kröfur á hendur atvinnurek-
endum og knýja þær fram
með sterkum samtökum og
verkfallsbaráttu — hætta að
selja vmnu sína, unz nýir
samningar eru gerðir.
Verkfallsbarátta hér á landi
á sér fyrirmyndir m>eðal
stærri þjóða. Hún hef«r verið
fylgifiskur stóratvinnurekstr-
ar og þeirrar stéttaskiptingar,
sem honum heÞr fylgt.
Undirrót hmnar skefja-
lausu verkfallsbaráttu er deúa
um arðinn cg skiptingu hans
múli fjármagns og vinnuafls.
Meðan atvúinureksturinn er
ekki umfangsmeiri en svo, að
hann hvíHr að núklu cða öllu
leyti á eigin vinnu aðúa,, er
siglt fram hjá skeri verkfalls-
baráttunnar- Hvers vegna ætti
bóndi að gera verkfall gegn
búi sínu? Hann er eigandinn,
vinnur sjálfur að búmu og
ber ábyrgðína. Þegar atvmnu
rekstur verður umfangsmikill
og hvíHr að mestu leyti á að-
keyptu vmnuafli, breytist við-
horfið.
Samvinnustefnan er þess
megnug að leysa þennan
mikla vanda í þjóðfélögunum.
í Bretland* eru framleiðslu-
samvinnufélög bú»n að starfa
lengi, einkum í iðnað' ýmiss
konar, og hafa með sér sam-
band. í þe'm félögum mun
aldrei hafa komið t'I verkfalls.
Félagsfólkið á fyrirtæk'ð
sjálft, e'ns og bónd'nn búið
og fær afrakstur verka sinna
ems og hann.
Þetta skipulag þarf að
komast á og mun eiga eftir
að ryðja sér t'I rúms hér á
land'. í Reykjavík var nýlega
stofnað Samv'nnufélag raf-
virkja og í und'rbúningi er
stofnun samvinnufélags húsa
smiða. Fleiri atv'nnuhópar
hér á landi munu hafa hug
á að koma á hjá sér slíkrz
f ramleiðslusa mv'nnu-
Þetta sk'pulag cr fram-
kvæmt þannig, að h'ð vinn-
and' fólk stofnar samvinnu-
félög um sérstakar starfsgrein
ar. T'lgangur þeirra félaga er
að gera verkalýð'nn atvmnu-
lega og efnalega sjálfstæðan
og sameina í höndum hans
fjármagn og vmnuafl —
skapa sannvirði v'nnunnar
með því að skipa þann'g mál-
um, að b.ann fái í Iaun það,
sem varan gefur, er hann
(Framhald á 1.0. siðu)