Tíminn - 15.12.1955, Blaðsíða 6

»5,
TÍMIXN', fimmtudaginn 15. desember 1955.
286. biaS,
Nýjar bækur á jólamarkaði
manns Guðmundssonar
Meðal þeirra bóka, er út borði, en ófrjó og vi:in hið
jitafa komið nú fyrir jólin, er
ein, sem teljast verður fram-
arlega í hópi þeirra, sem veru-
iegur fengur er að fyrir þjóð-
:ina. Er það Heimsbókmennta-
saga Kristmanns Gðmunds-
innra, slitin af rót. Mikilleiki
Rousseaus er m. a. í bví fólg-
inn, að hann skynjar jafnt
meinin og meinanna bætur.
Þegar kaidast andaði frá tind-
um mannféiagsius, gaf hann
soriar. Þótt út sé komið aðeins : fólkinu fágnaðarerindi hjart-
fyrra bindi verksins, er Ijóst, I ans, hlýju tilfmninganna,
að hér er rétt og vel af stað j fegurð og frið náttúrunnar."
farið, með svo vandasamt sem | Um SchiUer. „.... hann er
Jþað er að rita veraldarsögu j listamaður af náð guðarina, j
oókmeuntanna. j með djarfa sál, drengilega |
Engan þarf að undra þótt j hugsun og heilbrigða sköpun- '
Memnngarsjóður snéri tiljargáfu. Ljóð hans og leikrit
Kristmanns Guðmundssonar ■ eru lifandi skáldskapur enn í
og fæli honum þetta verk., dag og yndi bókmennianna samræmt þær umhverfi ald
Hann mun flestum betur les- j um alian tóm.“ j arlýsingu og atburðum og lát-
;inn um erlendar bókmenntir I TJm Heine. „Ljóðform hans ; jg apan straum sögunnar
og reyndur og viðurkenndur er, í fljótu bragði séð, eiufált ■ iaina að einum ósi frá byri-
___i_ „l.i.; --wíu t„1o. ... ... ’
Kristmann Guðmundsson
rithöfundur, ekki aðeins í og blátt áfram, jafnvel tals-
rieimalandi sínu heldur og er- j vert kæruleyáslegt. Kvæðin
lendis. Hafa bækur hans ver-jbyrja ósköp hversdagslega, en
:ið þýddar á yfir 20 þjóötung- brátt stígur og magnast kveð-
un til enda.“
Hér hafa verið tilfærð örfá
dæmi til að sýna stíl höfund-
ar og lýsingar. En þau nægja
til að sanna litauogi bókar-
innar í frásögn og lirtræn tök
skáidsins á vandasöniu við-
ur. anáinn og lirífur lesandann
Það, sem höfundur leggur með sér nauðugan viljugan.
sýniiega megináherzíu á, í j Töfrar þessa skáldskapar eru
þessu fyrra bindi bókmennta- J óumdeiianlegir og áhrif hans
sögu sinnar, er að gera hinum um víða veröid meiri en fiesta
stærstu af andans mönnum j grunar. í meðferð máls og1 fangsefni. Heimsbókmennta-
iortíðar og samtíðar sem ' formsköpun hafa margar kyn- saga er bók sem bjóðin hefir
gleggst skil, en gengur þð ekkij sióðir skálda í flestum þjóð- lengi beðið eftir. Nú hefir því
framhjá hinum, sem teljast löndum lært af Hein-e.“
verða smærri spámenn, en á- j Um Walter Scott.hann
unnið sér viðurkenningu sem! er meistari i þeirri íþrótt að
skáid og rithöfundar. Segj a 1 láta rás atburðanna sýna og
:má að höfundur hefði mátt
sleppa mörgum, að skaðlausu.
,'En það að hann velur ekki
þann kostinn, gerir bókiná
mun ýtarlegri, og fróðlegri
fýrir a-llan þorra lesenda, sem
fyrst og fremst veit nokkur
skii á stórmennum bókmennt-
ahna.
Það er vandasamt að skrifa
ioób sem þessa. Vandinn ligg-
fir einkum í því, að frásögnin
verði ekki of endurtekninga-
kennd, þar sem rætt er um
mifcinn fjölda ritliöfunda. En
pennan vanda hefir höfundur
iieyst ótrúlega vel. Málið er
auðugt, og það kann hann að
:ootfæra sér til fullnustu. Víða
3í’ með ágætum að orði kom-
ist, lýsingar stuttorðar og
meitlaðar og still bókarinnar
íjvo sem góðum rithöfundi
sæmir.
í önn jólanna verður tæp-
i. ega hægt að lýsa einkennum
pessa merkilega verks betur
en með því að birta fáeinar
).f hinum fjölmörgu skörpu og
ínjöllu mannlýsingum hans.
Um Platon segir höf. m. a.
„Skáldaeðlið var honum
'Linnið í blóð og merg. Hann
var framúrskarandi hug-
kvæmur, elskaði fegurð og
iáði háleitar hugsjónir, en
:amdi sér heilbrigða gagnrýni
>g hófsemi í hvívetna. Stíll
iaans er ákaflega blæbrigða-
iuðugur og verk hans glitr-
mdi af vitsmunum og skiln-
ngi snillingsins.“
Um Dante. „.... Og á tindi
jallsins leiðir skáldið lesand-
mn inn í þá birtu, er afmáir
nérhvern skugga. Frásögnin
if því, er Beatrice birtist elsk-
,iuga sínum umvafin fegurð,
er einhver bezta yndislýsing
(idyll) í heimsbókmenntun-
um.
Um Rousseau. „Samtíð
j. -íousseaus var öld gervilífs og
offágaðra siða, kirkjan var
kölkuð gröf og guðstrúin nið-
urnegld í kreddur, skynsemis-
dýrkun og neikvæð gagnrýni
höfðu þegar þagggð raddir
ástúðar og tilfinninga. Menn-
ingin var glæsileg á ytra
skýra persónur. Þá á hann
þann eiginleika mikiila skálda
að geta skapaS og þróað f jölda
persóna í einu og sama verki,
verki verið af stað hrundið
með útkomu þessa bindis og
mun það mörgum ánægjuefni.
Og það eykur gildi bókarinn-
ar að hún er samin af einum
viðírægasta rithöfundi þjóð-
arinnar, á vorum dögum.
E. S.
Stór ný skáidsaga
eftir Jóti Björnsson
Bókaútgáfan Norðri hef'r sent frá sér nýja skáldsögu
eftir Jón Björnsson. Nefnist hún Allt þetta œan ég gefa
þér, og er þetta iri'k'i skáidsaga, hátt á fjúröa htnidrað biað
siður að stE&rð'.
Höfundur seilist t'l sögu-
efna nokkuð aftur í timann
eins og stundum áður, þótt
Jón Björnsson
söguefnið sé að þessu sinni
ekk' jafnkunnugt og í Valtý
á grænái treyju. Saga þessi
sg-yðst engu að síður við sann
sögulega atburði. Sagan snýst
um beínagrindafund, er verð
ur með óhugnanlegum hætti.
Þar koma við sögu. bændur
húsfreyjur,, landshornamenn
og sýslumaður. Talið er, að
skáldsaga þessi muni koma
ýmsum á óvart og Jón taka
söguefni sitt öðrum tökum
en hann er vanur. Jón er orð
inn vinsæ’fl skáldsagnahöf-
undur og munu því margir
lesendur fagna þessari nýju
skáldsögu.
VESTLENDINGAR
Vestlendingar, síðara bindi,
fyrri hluti, efth Lúðvík
Kristján-sson, ritstjóra. Út_
gefandi Heimskringla 1955.
Lúðvik Kristjánsson hefir
fyrir löngu unnið sér þann
orðstýr að vera í senn ágætur
rithöfundur og glöggur fræði
maður. Hefir það komið víða
fram, en síðast og óumdeil.
anlegast í hinu mikla riti
hans, Vestlendingar, sem er
nú nýlokið.
í fyrra bindi-nu, sem út
kom 1953, var sú grein gerð
fyrir ritverki þessu, að þar
yrðu raktir höfuðþættir
menningar., atvinnu- og
þjóðmálasögu Vestlendinga á
tímabilinu 1830—1860, en þá
e'- talið, að meiri umbrot og
umtalsverðir atburðir hafi
orðið í Vestfirðingafjórðungi
en annars staðar á landi hér,
eins og segir í gremargerð
fyrir verkinu. Mun þar eink_
um átt við það, að á þeim ár
urn ha.fi þjóðfrelsisbaráttan
átt þar djúpar rætur enda
var Jón Sigurðsson þar upp
runninn og margir Vestlend
ingar skipuðu sér undir merki
hans og áttu á ýmsan hátt.
beinan og óbeinan, þátt í
starfi hans og baráttu. Þátt_
ur þeirra manna, sem að baki
Jóni stóðu í þessári baráttu
hefir að vonum orðið lítill í
hinni almennu stjórnmála-
sögu bessa tímabils, en Lúð-
vík le'ðir þá menn fram á
sjónarsviðið í riti þessu emn
af öðrum.
í fyrra bindi þessa rits voru
bættir um vormennina vest-
an lands, Framfarastofnun-
ina í Flatey. Bréflega félagið
og tvö ársrit í Vestfirðinga-
fiórðungi.
Ekki mun hafa reynzt fært,
eins og upphaflega var gert
”áð fyrir. að ljúka verki þessu
í tveim bindum. í bindi því,
sem út kom á þessu hausti,
segir ritstjórinn, að við nán
ari heimildakönnun hafi kom
ið í ljós svo margt nýtt, er
hann vissi ekki um, er hann
sneið riti bessu stakkinn I
fyrstu, að óhjákvæmilegt hafi
orðið að hafa síðara bindið I
tveira hlutum, og mun síðari
hlutans að vænta næsta ár.
•Tafnframt segir höfundur. að
hað sé von sín. að bá leynist
ekki mikið eftir af bví efni,
sem ritinu hafi verig ætlað
að eera skil.
í hessum fyrri hluta síðara
hindis. sem er hálft fjðrða
hundra?s blaðsiður að stærð
Framhald á 10. aíðu
Sagna þættir i sérstæð-
um og listrænum búningi
íslenzk örlög eftir Ævar R. Kvaran
Þættir þeir, sem Ævar R. Kvaran, leikari, flutti í útvarpið
s-1. vetur og heyjaði sér úr sagnasjóði þjóðarinnar urðu mjög
vinsælir, enda vcru þeir settir fram í listrænum búningi og
flutn'ngi. Nú eru þættir þesszr komnir út í bók á vegum
Norðra og nefnist hún íslenzk örlög.
formi, og því sé til útgáfunn-
Þó munu vera í bókinni
nokkr'r þættir, sem ekki hafa
verið fluttir í útvarp. f fo-r-
mála segir höfundur, að ýms-
ir hafi látið í ljós löngun til
að eignast þættina í bókar-
Ég læt allt fjúka — kunn-
ingjabréf Ól. Davíðssonar
Ein útgáfubóka ísafoldarprentsmiðju í ár nefnist Ég læt
allt fjúka eft'r Ólaf Davíðsson, hinn kunna þjóðsagnaritara.
Bókin er bú'n t'l prentunar af F'nni S'gmundssyni, lands-
bókaverði.
Þetta eru sendibréf og dag-
bókarbrot Ólafs frá skólaárum
hans. Finnur Sigmundsson
lýsir þeirri tilviljun að hann
fór að kynna sér bréf Óiafs
geymd í þjóöskjalasafni, og
þótti honum þau svo skemmti
leg og fróðleg um menn og
málefni á þeim tímá, að hann
bjó bók þessa t'l prentunar.
Bréfin eru tU föður Ólafs,
Ólafur Davíðsson
séra Davíðs Guðmundssonar
á Hofi, rituð á stúdentsárum
Ólafs í Reykjavík og Kaup-
mannahöfn árin 1877—1895-
Aftar í bókinni er svo dagbók
arbrot Ólafs frá sama tíma.
í formála segir Finnur Sig-
mundsson: „Þó að Ólafur sé
hreinskilinn og hispurslaus í
bréfunum tU föður síns, gefur
hann pennanum lausari taum
inn í dagbókinni. Vera má, að
einhverjum þyki sumt, sem
þar er sagt, ekki eiga erindi
á prent. Ég sá þó ekki ástæðu
t'il að fella niður nema fáeinar
setnmgar. Dagbókin er fyrst
og fremst skemmtileg, en hún
er líka fróðleg, ekki sízt fyrir
það, hve vel hún lýsú’ Ólafi
sjálfum, þó að margt sé sagt
í gáska og ýmislegt látið fjúka,
sem ekki er ætlazt til að tekið
sé of hátíðlega".
Bók þessi er allstór og vel
úr garði gerð.
ar stofnað. Höfundur segir,
að hér sé ekki um neina fræði
mennsku að ræða, heldur séu
þættirnir unnir úr margvís-
legum heimildum. Hefir hann
aðeins stytt, fellt saman og
stundum breytt atburðaröð
til þess að þættirnir yrðu
dramatískari heild. Við lok:
Ævar Kvaran
hvers þáttar er gehð helztu
heimilda.
Þættir þessir eru. bráð-.
skemmtilegir. Þar er sagt frá
hinu sundurleitasta fólki og
undarlegustu atburðum, ís_
lenzku fólki og viðbrögðum
þess í mannraunum og svipti
byljum lífsins. Jafnframt er
hér um að ræða óvenjulega
listrænan og sérstæðan bún-
ing, og mun margur undrast
það við lesturinn, hve ýmsir
atburðir og sagnir sem hann
kannast við af öðrum vett-
vangi, verða skemmtilegar og
spennandi í flutningi Ævara
Kvarans. _ , _ j