Tíminn - 21.12.1955, Qupperneq 9

291. blaff.
TÍMINN, m<8vikudaginn 21. ðesember 1955.
9»<
Nýjar bækur á jólamarkaði
■'s
Blindingsleikur
! Guömundur Daníelsson:
Blúidingsleikur. Ská'ld-
saga, ‘Helgafell 1955.
Guðmundur Daníelsson var
einn af þeim, sem trúðu mér
fyrir því, þegar hann var
nemandi minn í Kennaraskól.
aiium, að hann ætlaði að
verða skáld. Mér ]e>zt vel á
það — fannst engan veginn
oí mikið í landinu af skáld-
um, þótt mörgum stæði stugg
ur af slikum ofvexti menn-
jngarinnar. En Guðmundur
lét skammt verða í milli orða
og gjörða og gaf út ljóðabók
j skóla, kvaðst þegar hafa
ekáldsögu í siníðum og marg.
ar i kollinum. Og ieikrit. Marg
ar bækur.
Gott, sagði ég. Aidrei cf
margar bækur!
Ég vil ekki fullyrða, að mér
iiafi orðið það fyrst, er ég
hafði blaöað í gegnum ljóða-
kver Guðmundar að segja:
Sþámaður mikill er uppris-
iínn á meðal vor! Og þó var
eitthvað ferskt og hugþekkt
v'ið kveriö. En þegar Guð-
mundur hafði gefið út skáld-
sögu sína Bræðurnir í Gras-
haga 1935, þá gat engum sjá-
áhdi manni dulizt, að nýr
maður hafði bætzt í hóp ís-
lénzkra skáldsagnahöfunda,
hvernig sem honum tækist |
Unga Esíand
Blað Rauða krossins, Unga
ísland, er nú hálfrar aldar
gamalt og heldur upp á þau
merku tímamót með myndai
og einn skynjar það og dreym j legu jóla±)laði. Blaðið hefst á
Þrá þessa fólks er æðra líf,
æðra líf og fyllra, eins og hver
ir um það. Og leit þess að
æðra lífi er blindingsleikur,
stundum skaplegur, stundum
afkáralegur, oftar harmrænn
og átakanlegur- Yfir allri frá_
sögninni ljómar gleggri mann
skilningur en áður hefir birzt
í skáldsögum Guðmundar —
dýpri samúð — máttugri sam
kennd með hinu stríðandi
lífi, meira .af mannlegri dýpt
og vizku. Þess végna er Blind-
ingsleikur fögur bók, þrátt
fyrir þá hrjúfu árekstra, sem
þar verða, grípandi í einfald-
ieik sinnar miskunnarlausu,
örlögbundnu þróunar, hugð-
næm í sinni óhjákvæmilegu
lausn, sem slungin er bæöi
vongleði og sigri annars veg-
ar, óförum og ósigri hins veg-
ar.
Ég fullyrði, að það er frem_
ur fágætt að íslenzkur höf-
undur nái að skapa svo full-
komið verk- Til þess þarf mikla
íþrótt, mikla menntun og
kunnáttu, mikla þjálfun og
sjálfsaga. Og þó nægir ekkert
af þessu eitt, og heldur ekki
allt til samans. Til þess þarf
höfundur einnig að vera nuk-
ið skáld.
Guðmundur Daníelsson hef
kvæði eftir Steingrím Arason
sem heitir GleðUeg jól. rit_
stjórarnir, Jón Pálsson og
Geir Gunnarsson rita ávarps
orð á hálfrar aldar afmælinu.
Sigurbjörn Einarsson ritar
um Albert Schwitzer. Aðrir
höfundar eru m. a. Jakob
Hafstein; Arngrímur Krist-
jánsson, Stefán Jónsson. —
Grein er um konuna, sem
stofnaði Rauða kross Banda_
ríkjanna. í blaðinu eru alls
konar dægradvalir, greinar
um jólaundirbúning o. fl. —
Allt er ritið smekklega úr
garði gert.
Sjö ár í þjónustu
friðarins
Sjö ár í þjónustu friðar-
ins. Endurminningar. Loft
ur Guðmundsson íslenzk-
aði. Hrimfell 1955.
Þetta er mikil bók., nokkuð
á fjórða hundrað síður og þó i
nokkuð stytt frá því, sem
Trygve Lie fyrrum utanríkis.
málaráðherra Noregs, og síð-
ar fyrsti framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, lét hana
frá sér fara í öndverðu. Og
það er bezt að segja það um-
svifalaust þegar í stað: Þetta
er gagnmerkileg bók og fróð-
ieg. Höf. segir þarna frá að-
draganda þess, er hann var
kosinn framkvæmdastjóri S-
Þ., fyrsti þjóðhöfðingi þessa
arpa minninganna
6íðar að vinna úr augljósum ' ir oft gert vel, og engin ástæða
gáfum. Síöan eru liðin tuttugu
ár. Og Guðmundur Daniels-
són hefir skrifað margar bæk-
Uf- Ég ætla að þær séu orðnar
upp undir tuttugu.
Og í þessi tuttugu ár hefir
Guðmundur verið á stöðugri
þroskabraut, ekki jafnt og síg
andi, ems og þegar maður
gengur götu sína, heldur í
6nörpum sprettum og hægt
ferðina á milli, jafnvel setzt
niður við veginn. Það tók
hann nokkuð langan tíma að
læra sitt eigið persónulega
verklag, fmna smn eigin tón,
temja sitt frjóa ímyndunar-
afl, beizla sitt öra skap, skapa
sinn eigin stíl. Þetta virtist
með köflum ætla að verða dá-
lítið tvisýn barátta, og stund.
um fannst manni eins og þenn
an gáfaða villing brysti þol-
ínmæðina í síðasta átakinu
*— herzlumuninn — þenna,
sem allt veltur á. Ekki u.rn ein
staka bók, heldur höfundskap.
En Guðmundur tók alitaf nýj_
an sprett, þegar vinir hans
tóku að ugga um, aö nú mundi
hann staðna á greiðu töiti,
oft kostaspretti. Og nú síðast
heÞr hann ritað skáldsögu,
sem er hreinn og iýtalaus
kostasprettur frá upphafi til
enda. Blindingsleiknum er
lokið, hvaö Guðmund Daníeis
son snertir. Hann hafði að
vísu löngu fundið sjálfan sig,
en oft smogið úr sjálfs sín
greipum. Nú hefir hann hald-
ið takinu traustu og fumlausu
— og ritað sína beztu bók.
Sagan Blindingsleikur ger-
ist öll á einum sólarhring. Þó
eru þarna ráðin margra
manna örlög. Guðmundur ger_
5r þarna eitt meistaragrip inn
í hversdagslíf sjóþorps, leiðir
fram fólk þess emn dag og
eina nótt, og lætur öriög þess
ráðast eins og lifiö sjálft iæt-
ur örlög manna ráðast hvern
lifaðan dag. Vér kynnumst
jþarna fjölda fólks Ijóslifandi,
hverjum manni mörkuðum
Sínum emkennum, hverjum í
tvísýnni giímu við sinn eigm
til þess að draga fjöður yfir
það, að hann er einn af stíl-
snillmgum tungunnar. En
það er ekki nóg, jafnvel þó
að hann sé glitrandi snjall og
fagurlega mótaður. List verö_
ur til, þar sem öll geta manns
og veröugt viðfangsefni mæt_
arst til hólmgöngu og fallast
að lokum i fang. Það er þetta,
sem hefir skeð, er Guðmund-
ur Danielsson reit þessa síð-
ustu bók sína.
Ég óska honum til ham-
ingju og vildi mega óska hon_
um þess, að þessi sigur entist
honum til margra afreka
slíkra á komandi árum. Kalla
ég að vísu, að hann hafi sköru
lega efnt heit það, sem hann
gerði ungur, að verða skáld.
En það er stórmenna háttur
að efna meira en lofað var.
Sígurður Einarsson
Minningar Árna tónskálds
Thorsteinsonar. Ingólfur
Kristjánsson færði í letur.
ísafoldarprentsmiðja 1955.
Eins og aðrar bækur geta
ævisögur verið fátæklegar og
ómerkilegar, þó aö flestar
þeirra hafi einhverja þá sann
fræði að flytja um menn,
málefni, hætti, siði eða at-
vinnuiif, sem betra sé að
kynnast en hafa farið á- niis
við, því að ekkert mámílegt
ætti neinum manni að vera
óviðkomandi. En Harpa minn
inganna er hvort tveggja í
senn, skemmtiieg og merki-
leg.
Ingólfur Kristjánsson mun
,góðu heilli hafa kynnzt hinu
merka og vinsæla tónskáldi
begar hann var að viða að sér
efni í þá listamannaþætti. er
hann birti í blaðinu Hauk og
hefir núi gefið út í myndar
legri bók. Ingólfur þóttist
þegar verða þess vísari, að
Árni Thorsteinson hefði ekki
aðeins frá ærið mörgu að
segja, heldur kynni og vel að
skýra frá mönnum, sem hann
hefði kynnzt, og ýmsu því, er
fyrir hann hefir komið eða
honum hefir borið fyrir sjón
ir. Ingólfur leitaði síðan hóf_
anna um samvinnu, var vel

Baðhús Reykjavíkur
verður opid fyrir jóílt* sem hér setfir:
Fimmtudaginn
Föstudaginn
Laugardaginn
22. des. kl. 8—22
23. des. kl. 8—24
24. des. kl. 8—12
Baðhús Reykjavíkur
Bútasala — Bútasala
. .Seljum í dag og næstu daga, meðan birgðir
endast, flos og lykkju dreglabúta, með af-
aslætti.
Grófteppabúðin
Ingólfsstrœti - Beint á móti Gamla Bíói
;|ií'§ý§'Plda, sitt eigið líísmið. sssssssssssssssssssssssísssssssíssssssssssísísssssíísssssísssssssssssssí
tekið af hinu aldna tónskáldi
og heíir síðan á tiitölulega
skömmum tíma skráð þessa
myndarlegu og fróðlegu bók.
Bókin er á fimmta hundr-
að blaðsíður í stóru broti og
prýdd fjölda góöra og
skemmtilegra mynda. Hún
skiptist i tvo höfuðbálka.
Annar þeirra er frásögn sögu
mannsins af ævi, kynnum og
umhvérfi;, og. er sá bálkur
næstum 300 síður. Síðan taka
við Drög að söng_ og tónlist-
arsögu Reykjavikur. Loks er
eftirmáli og skrá yfir tónverk
Árna Thorsteinssonar.
Þeir Ingólfur og Árni hafa
kosið það sögusnið, að sögu-
maðurinn segði frá í fyrstu
persónu. — Þá er sá háttur
er á hafður, vofir sá hætta
yfir þeim, sem .söguna skrá-
setur, að frásögnin verði mis-
lit, ýmist gæti frásagnarþátt
ar hans sjálfs eða tungutaks
og svipmóts sögumannsins.
Eg þekki ekki Árna Tborstein
son, en mér virðist, að Ingólfi
hafi tekizt mjög vel að ná
hans stílbiæ á frásögnina, því
að stíllinn er samur og hefir
á sér persónulegan svip. Hann
er blátt áfram og léttur, yfir
honum mildur þokki hýru og
orúðmennsku, hlýlegrar
glettni og minningabundinn.
ar frásagnargleði.
Margir hafa í riti sagt frá
mönnum og háttum í Reykja
vík á þeim tímum, sem Árni
Thorsteinson var barn og ung
úngur, en frásögnin frá þeim
árum, sem er mikill hluti bók
arinnar, verkar engan veginn
sem tilgangslítil endurtekn_
5v>v. Hún er full af lífi og sæt
leik ljúfrar endurminningar. |
og er þó engin vöntun á rétt
'm oa raunsæjum niðurstöð-
’m oa athuaunum. Þarna er
"" bruoWís upp möraum mynd
um af körlum og konum þeirr
ar tiðar. allt betta fð^k séð at
cpm pr blessunar-
leaa laus við bæði væinni oa
I 'uálfumgleði.
| Kaflarnir. er fjalla um
| Danmerkurvist sögumanns:
‘ns eru ekki síður athyglis-
landlausa og heimihslausa yfir
þjóðfélags, sem vonir mann-,
kynsins voru þá bundnar við,
að verða mætti til þess að:
forða styrjöldum og hörmung
um í framtíðinni. Síðan segir
Trygve Lie söguna áfram,
hvernig honum tekst með ráð
snilli og dugnaði að afla S. Þ.
heimkynnis, og hvernig hann'
leitast síðan við að leysa af's
hendi það ærið torvelda hlut_t
verk að vera allra vinur og
öllum trúr, til þess að geta
bægt frá óteljandi háskasemd
um, sem steðjuðu að friði og
bróðurlegri samvinnu þjöð-
anna. Og þær skutu upp höfð
inu nálega á hverjum degi,:
sumar minni háttar, aðrar geig
vænlegar og örlagarikar.
jMarga sigra tókst Trygve Lie
að vinna i þessu vandasama
og ærið örðuga starfi og hann,
dregur enga dul á, að hann.
beið einnig ósigra, og sú stofn
un, sem hann var settur til
að móta og leiða fyrstu árin.;
Og það er kannske lærdóms-
ríkasta sagan, sem hér er sögð,
því að einmitt hún sýnir oss
dýpra inn í stjórnarvél, pólL-
tísk markmið og sálarfar höf-!
uðstórveldanna, en oss gefstí
að jafnaði tækifæri tU. Þarnaj
segir sá frá, sem nákunnugur;
er hnútum, og sagan öll með'
þeim brag, að okkur dettur;
ekki í hug að efast um dreng-
lund og hreinskilni höfund-:
arins. Þessar endurminning-
ar Trygve Lie, verða því jafn-
an taldar em gagnmerkileg-
asta heimild, sem birzt hefir
um samtíð vora, og vtssulega
á bókin mikið og þarft erindi
til íslenzkra lesenda.
í sjálfu sér vakti það nokkra
undrun mina, þegar ég las
bókina fyrst, hve mörgu
Trygve Lie hefir kosið að
sleppa og hve lauslega hann
minnist á annað, sem þó hafði
ærna þýðingu i starfi hans, og
hlaut að bregða skörpu Ijósi
á margt það í atferli og af-
stöðu ráðamanna stórveld-
anna, sem allri alþýðu manna
bæði hérna megin Atlantshafs
ins og vestan þess, hefði verið
æði hollt að fá vitneskju um
frá fyrstu hendi.
Þegar óg nú las íslenzku
þýðinguna fann ég að vísu
engu minna til þessa. En mér
varð jafnframt ljóst af hverju.
Lie hefir kosið að fara svo
að. Hann er bundinn tillitinu
til Sameinuðu þjóðanna í rik_
um mæli, þó að hann sé ekki
lengur æðsti embættismaður
þeirra, og hann vúl ekkert
segja, sem getur gert eftir-
manni hans erfiðara fyrir. Og
loks er hann bundinn trún-
aði við marga þá forustumenn
þjóðanna, sem hann átti ná-
in samskipti við í embættistíð
sinni. Hann er t. d. bundinn
þeirri þungu skyldu að fram-
kvæma á vegum Sameinuðu
þjóöanna þá glæfralegu á-
kvörðun að skipta Palestínu,
og virðist enda af bókinni að
dæma hafa verið sannfærður
um réttmæti þeirrar lausnar.
verðir og skemmtilegir. Um | skipting Þýzkalands virð'ist
Mf íslenzkra stúdenta i Kaup_ jekki hafa verið 'nægileg að-
mannahöfn hefir frekar fátt vörun, jafnvel svo glöggum
merkilegt verið ritað, og sítt; manni, sem honum. En þvl
hvað af bví hefir verið bann-jmiður hefir það sýnt sig, og
ig, að ýmsir hafa fengið þærjá enn eítir að sýna sig betut;
hugmyndir, að mikill meiri- að með þessum ráðstöfunum
hluti íslenzkra námsmanna
þar hafi ekki aðeins vanrækt
FrairLhald á 10. sfðu
var allt gert, sem auðið vair
til þess að tryggja mannkyn-
(Frairúialci á 11. siðu).;:';