Tíminn - 24.05.1956, Blaðsíða 8

;□ □ □oOoOoODDaDoQaOaDoOoOilDDoOaDoClDOoDDQDQoOaDo □
o □
,□ □
□ * _ _ _ □
*" ’ ■ □
1 í slendin.galjættir
D
o
□
o
□
DoDoDoDoQoDoDoD
□
0DOQCDOQODOQa
□
Sjötiigiir: Steingríimir Sannielsson
Heinabergi
Á síðasta þriðjungi næstliðinn-
ar aldar bjuggu í Miklagarði í Saur
þæ í Dalasýslu hjónin Guðbrandur
Torfason, ættaður úr Breiðafjarð-
areyjum, og Guðrún Tómasdóttir
írá Steinadal í Kollafirði í Stranda
sýslu. Heiti jarðarinnar, Mikligarð-
•ur, gæti bent til þess að þar væri
um höfuðból að ræða. Svo var pó
ejgi. Samkvæmt jarðatali Johnsens
vár Mikligarður aðeins 7 j4 hundr-
að að dýrleika, og var engin jörð í
sveitinni lægri en það í mati. En í
jarðamati 1861 var dýrleikinn lækk
aður niður í 4i/2 hundrað. Var þar
«g ærið landþröngt og túnið ekki
annað en þúfnakragi kringum b.X;
inn, en slægjur nærtækar. — Þau
Guðbrandur og Guðrún voru fá-
tæk, eins og flestir leiguliðar á
þeirri tíð. Þau bjuggu og við mikla
ónregð, en með dugnaði og fyrir-
Jiyggju tókst þeim að koma börnum
sínum vel til manns. Og skapferli
þeirra var af þeirri gerð, sem frem
vir ástundar að vera veitandi en
þiggjandi.
Vorið 1887 bar gest að garði í
Miklagarði. Það var ársgamall
sveinn, systursonur húsfreyjunnar,
Ouðrúnar Tómasdóttur. Steingrím-
Tir hét hann, fæddur 24. maí 1886
á /Kleifum í Gilsfirði. Foreldrar
lians voru Samúel Guðmundsson,
síðar bóndi í Miðdalsgröf í Stranda
sýslu, og Kristín Tómasdóttir frá
Steinadal. Ekki var um það að
villast, að atgervisfólk stóð að
drengnum í báðar ættir. Langafar
Samúels í móðurætt voru þeir Orm
•ur Sigurðsson frá Fremri-Langey,
iettfaðir Orms-ættarinnar breið-
iirzku, og Eggert Ólafsson í Her-
gilsey. Og móðir Steingríms, hin
jnikla starfskona, Kristín Tómas-
<Jóttir, bar það með sér, að hún
var af tápmiklu fólki komin. Hún
lézt á Heinabergi hjá Steingrími
syni sínum 25. nóv. 1948, nær Iiálf-
tíræð að aldri.
Steingrímur Samúelsson lcom
ekki í stutta orlofsferð að Mikla-
garði þetta harða vor, 1887, heldur
liöfðu þau Miklagarðshjón ákveðið
að taka hann í fóstur. Varð það og
«kkert hálfverk af þeirra hendi,
því að þau reyndust honum sem
beztu foreldrar. Ekki var horft til
annarra launa en þeirra, að fóstur-
syninum mætti farnast sem bezt í
bráð og lengd. Það kom líka fljótt
í ljós, að þau þurftu engu að kvíða
um framtíð hans, ef eigi bæri ó-
iyrirsjáanlegt áfall að höndum.
Starfshugur drengsins óx hraðar en
líkamsþroskinn og eftir því var um
iramtak og kjark til úrræða. Níu
•ára gamall sat hann hjá kvíaám
irammi á Traðardal, sem er um 1—
iy2 klst. ferð. Tólf ára gamall slétt-
aði hann ásamt með eldra fóstbróð
ur sínum, fyrstu flötina í túninu,
um 100 ferfaðma, með ófullkomn-
ustu tækjum, grasljá, torfljá og
skóflu. Var þetta einkum gert til
þess að fá þurrkvöll. Áður varð að
þurrka alla töðuna í lágþýfi. Þeg-
ar ristuspaðarnir komu nokkru síð-
.ar, varð hægara um vik." Var þá
æ meira tekið fyrir til sléttunar
með hverju nýju vori.
Fimmtán ára gamall tók Stein-
grímur að mestu við umsjá heim-
ilisstarfa úti við. Átján ára tók
!hann að öllu leyti við búsforráð-
um, en fósturforeldrar hans voru
lijá honum, meðan þau lifðu. Fékk
liann lífstíðarbyggingu fyrir jörð-
inni, án þess 'að honum væru sett
uokkur skilyrði með byggingar-
bréfi. Var Mikligarður þá — eins
«g öll Staðarhólstorfan — eign
Saurbæjarhrepps. Mun það vera
fágætt, ef eigi einsdæmi, að 18 ára
unglingar njóti slíks trausts, eins
og forráðamenn í Saurbæ sýndu
Steingrími, er þeir veittu honum
lífstíðarbyggingu skilyrðislaust. En
það mun og hafa verið um þessar
mundir sem Torfi í Ólafsdal lét svo
um mælt, að Stéingrímur væri eiít
hið mesta bóndaefni, sem hann
liefði þekkt.
Það sem Iiér að framan hefir ver-
ið sagt, er aðeins forsagan að
starfssögu Steingríms Samúelsson-
ar. f dag er hann sjötugur og hef-
ir verið bóndi í 52 ár. Og þá vand-
ast málið, ef lýsa ætti ævistarfi
hans á þann veg, sem rétt og skylt
væri. Það er í raun og veru irem-
ur efni í bók en í blaðagrein. Skjal-
leg rök munu vera til um flestar
framkvæmdir Steingríms, fram að
síðustu árum, en hvort tveggja er,
að þau eru ekki við höndina, enda
ekki tími til að vinna úr þeim. í
stuttu máli er hægt að segja það,
að í augum okkar, sem verið höf-
um sveitungar og nágrannar Stein-
gríms, jafnvel þótt um stutt tíma-
bil væri, og síðan höfum fylgzt
með framkvæmdum hans og þekkt
þann anda, sem ríkjum hefir ráð-
ið í starfsheimi hans, — í augum
okkar er starfssaga hans eins og
ævintýri, sem við getum varla bú-
izt við að ókunnugir skilji til hlít-
ar eða leggi fullan trúnað á.
Þegar ég kom fyrst að Mikla-
garði, fyrir 40 árum, var þar stórt
tún, allt slétt. Þá voru liðin 9 ár
síðan fyrsta hlaðan var byggð, en 5
ár síðan byggðar voru tvær hlöður
og fjárhús yfir 100 fjár, með járn-
þaki. Allar stundir höfðu verið
notaðar til ofanafristu á vetrum,
þegar þökuþykkt var þíð; kappið
mest, að rista klaka. Alltaf var þó
tími til að sinna gestum. Og þegar
Steingrímur gaf sér tíma til að líta
heim til nágrannanna, gaf hann
sér að vísu ekki tíma til langrar
viðstöðu, en það líf og fjör, sem
hann þá flutti með sér, mun seint
gleymast. Og þannig er það enn í
dag eftir meira en hálfrar aldar
strit og slit.
Það gefur að skilja, að þröngt
varð um Steingrím á svo lítilli jörð
sem Mikligarður var. Hann vantaði
athafnasvið. Árið 1922 fékk hann
umráð jarðar framar í Staðarhóls-
dal, sem komin var í eyði. Jörð
þessa, Kjarlaksvelli, hafði hann
með í 14 ár, þótt erfitt væri og lang
sótt. En á þessu tímabili gerði hann
túninu þar sömu skil eins og áður
1 Miklagarði.
Steingrímur var leiguliði til vors
1936. En þann vetur hafði hann
keypt Heinaberg á Skarðsströnd á-
samt 1/4 af Akureyjum. Fluttist
hann búferlum að Heinabergi á af-
mælisdegi sínum, er hann varð 50
ára. Hefir hann því nú búið á
Heinabergi í 20 ár. Þar fékk hann
athafnasvið við sitt hæfi. Þar hefir
gerzt sama sagan eins og áður í
Miklagarði, en þó að sjálfsögðu í
miklu stærri stíl. Ekki þarf að lýsa
því fyrir kunnugum, en ókunnug-
um læt ég eftir að neyta ímyndun-
arafls síns og álykta út frá því,
sem að framan er sagt um búskap
Steingríms í Miklagarði og á Kjar-
laksvöllum. Hér verður ekki farið
í mannjöfnuð, en ekki mun ofmælt,
að Steingrímur sé einn hinn mesti
jarðabótamaður, sem verið hefir í
Dölum, síðan er þær framkvæmdir
hófust. Og þess má geta, að Stein-
grímur hefir aldrei tekið eyris lán
„Þá vorið kemuru
Vorsól gljáa, vermir kinn,
vakna strá með kæti.
Valda hái veturinn
víkja má úr sæti.
Elfur hljóða, ísa skel
undan flóði spryngur.
Eggjamóðir vökul vel
vori óðinn syngur.
Sólin græðir sveit í hag,
sagga flæðir úði.
Hálsasvæði, dalir, — drag
dýru klæðist skrúði.
Laxar skorða list ei þá
að leika í storðarröstum.
Lagar borði lyftast frá
létt með sporðaköstum.
Lambamæður léttstígar
leika um svæði hjalla.
Sauðir æða yfir, hvar
elfur skæðar falla.
Frjóvgað renna um foldarkraf,
fremsta nenna að holti,
sýnast brenna sumir af
séreinkenna stolti.
Lömbin þíðu létta á stjá
lenda í stríði þættu.
Urðalýður illur þá
ungum býður hættu.
Hanar gala hlöðum á
hátt frá smala lætur.
Fram til dala folöld smá
fagna svala nætur.
Allir róla að iðju á ný
eftir gjólu stranga.
Betri kjól og buxum í
börn á hólinn ganga.
Röðull blátt í ránarsvið
rennur þrátt að kveldi.
Allt fer lágt, en yljast við
alheimsmáttarveldi.
Guðjón Jónsson,
Hermundarstöðum.
til þeirra framkvæmda og umbóta,
sem hann hefir af höndum innt.
Eina lánið, sem hann hefir tekið
um ævina, var bústofnslán, 150 kr.,
sem hann tók endur fyrir löngu og
greiddi fljótlega. Þó er það fjarri
skapi Steingríms að vera nurlari
eða peningasál. Hann miðar ávöxt
starfs síns við umbætur, en ekki
aura, við menningarbrag og hags-
bætur fyrir þá, sem landið eiga að
erfa, en ekki við dautt safn, sem
fúnar og eyðist. Hann er samvinnu
maður af lífi og sál og hefir átt
sæti í stjórn kaupfélags. í félags-
málum öllum hefir hann verið á-
hugasamur, en kunnað þar bezt við
sig sem óbreyttur liðsmaður. Þó
hefir hann átt sæti í hreppsnefnd
í 30 ár og verið formaður skóla-
nefndar næstum jafn lengi. Féhirð
ir ungmennafélags hefir hann og
verið um áratugi.
En er eftir að geta þess, sem sízt
má gleymast, þegar um ævi og starf
Steingríms á Heinabergi er rætt.
Hann kvæntist 9. júlí 1921 Stein-
unni Jakobínu Guðmundsdóttur,
bónda síðast á Felli í Kollafirði,
Einarssonar. Hún er ágæt búsýslu-
kona, eins og hún á kyn til, en
einnig bókhneigð og vel að sér, Ijúf
í viðmóti og þó stjórnsöm. Er það
víst, að Steingrímur telur að heill
og farsæld heimilis þeirra sé mest
henni að þakka ,auk þess sem börn
þeirra og fósturbörn hafa lagt fram
sinn skerf, eftir að þau komust til
þroska. Þau hjón eiga sjö uppkom-
in börn, og eru þau þessi: Bogi,
verkamaður í Búðardal; Kristinn,
bóndi í Tjaldanesi; Guðrún Borg-
hildur, gift Árna Gíslasyni trésmið
í Reykjavík; María Guðrún, stund-
ar ljósmóðurnám; Kristrún Brandís
gift Halldóri Magnússyni trésmið í
Reykjavík; Sigríður Magga og Guð
mundur. Fóstursynir þeirra hjóna
eru Lárus Magnússon og Bogi Thor
arensen.
Árið 1936 voru Steingrími veitt
heiðursverðlaun úr styrktarsjóði
Kristjáns konungs níunda. En
stærsta heiðursviðurkenningu á
hann í hugum sveitunga sinna, að
fornu og nýju, og annarra, sem
kynnzt hafa honum og ævistarfi
hans. Ósérhlífni hans og dáðrík
störf munu lengi verða í minnum
höfð. En þó að yfir það fyrnist, þá
yrði munað það, sem enn meira er
um vert: drengskapur hans og vin-
artryggð, hve einlægur hann er og
hjartahreinn.
Heill Steingrími Samúelssyni og
fjölskyldu hans.
Jón Guðnason.
Grein Áka
T í M 1 N' N, fimmtudaginn 24. mai 195$,
i .oiá'áÉ
(Framhald af 7. síðu.)
ur hefir alltaf liaft ríkan hæfileika
til að ná valdi á mönnum og hafa
skoðanaleg yfirráð yfir þeim. —
Kommúnistaflokkurinn var ekki
búinn að starfa lengi, þegar til
átaka kom, hver skyldi verða þar
ráðamestur. í flokknum risu of-
boðslegar deilur. í þeim deilum
tókst Brynjólfi að brjóta Einar 01-
geirsson algerlega undir sig, en
hrekja aðra úr störfum, sem ógn-
uðu valdi hans og nokkra úr
flokknum. Síðan hefir Brynjólfur
mótað skoðanir Einars Olgeirsson-
ar. Þetta var ekki eins áberandi á
meðan Sigfús Sigurhjartarson lfiði
og starfaði með þeim. Sigfús var
það sterk persóna, að hann veitti
Brynjólfi fullt viðnám, éf því var
að skipta, enda hafði Brynjólfur
sig minna frammi í flokknum, með
an hans naut við. Eftir að Sigfús
féll frá á árinu 1952 og raunar
sumarið 1951, því að þá hætti hann
störfum vegna veikinda þeirra,
sem leiddu hann til dauða, keyrði
um þvert bak. Þá urðu völd Bryn
jólfs alger, þá kom það í Ijós, hve
gersamlega hanh mótaði skoðanir
Einars OIgeirssonar“.
Brynjólfur hirti
uppskeruna
Enn segir Áki:
„Það voru margir undrandi yfir
hinum miklu áhrifum Bíynjólfs
Bjarnasonar í Sósíalistaflokknum
en þau byggðust á þeirri brotalöm
í persónu Einars, sem gerði hann
skoðanalega ósjálfstæðan gagnvart
Brynjólfi.
Þannig varð það, að þau
völd, sem kjósendur fengu
Sósíalistaflokknum vegna
trausts á Einari Olgeirssyni,
Sigfúsi Sigurhjartarsyni o.
fI., féllu í hendur Brynjólfi
Bjarnasyni, þó hann hefði
sjálfur aldrei getað aflað sér
þeirra valda hjá almenningi.
Þetta hefir orðið til þess, að Einar
Olgeirsson, sem um eitt skeið var
einn glæsilegasti og efnilegasti
stjórnmálamaður á íslandi, hefir
ekki fyllt þær vonir, sem við
hann voru tengdar. Þar með hefir
Sósíalistaflokkurinn einnig brugð-
izt þeim vonum, sem við hann
voru tengdar.
Eina alvarlega tilraunin
Ekkert er eðlilegra úr því leiðir
mínar og Sósíalistaflokksins skildu
en að ég gengi til samstarfs við
Alþýðuflokkinn. Vafalaust hefir
sá flokkur sína galla, eins og aðrir
flokkar, en ég er sannfærður um
það, að eins og nú er komíð fjár-
hags- og atvinnumálum þjóðarinn-
ar er Álþýðuflokkurinn betur tiJ
þess fallinn en aðrir flokkar að
beita sér fyrir lausn á efnahags-
málum þjóðarinnar æsingalaust og
af réttsýni.
Bandalag Alþýðuflokksins
og Framsóknarflokksins er
eina alvarlega tilraunin, sem
gerð hefir verið í mörg ár til
þess að reyna að skapa meiri-
hluta á Alþingi, er leysi hin
miklu vandamál, sem þjóðin
hefir átt við að stríða á sviði
atvinnu- og efnahagsmála",
segir Áki Jakobsson að lokum.
(Allar leturbreytingar, fyrirsagn-
ir og millifyrirsagnir gerðar af
blaðinu).
Iþróttir ' ;
(Framhald af 5. síðu.)
hlaupum, kúluvarpi og hástökki.
Gefin verða stig fyrir árangur, frá
einu og upp í 10 stig, og er það
hærri stigafjöldi en áður hefir ver
ið, en lágmarksafrek hafa verið
lækkuð. Til þess að hljóta stig
þarf að hlaupa 100 m á 15,5 sek.,
1500 m á 6:10,0 mín., varpa kúlu
7 metra og stökkva 120 cm í há-
stökki. Það héraðssamband sigr-
ar, sem flest stig hlýtur miðað við
livern einstakling í sambandinu.
HalIormssta($askóIi
(Framhald af 4. síðu.)
33 í einkunn. Handavinna þessara
stúlkna, sem einnig höfðu verið hin
ar afkastamestu, hvor í sinni deild,
var sýnd sérstaklega. Voru yfir 40
munir á sýningu Halldóru.
í vetur störfuðu við skólann auk
forstöðukonu, tveir fastir kennar-
ar, Ingunn Björnsdóttir, handa-
vinnukennari, og Guðrún Jensdótt-
ir, sem kehnir matreiðslu. Voru
gestir á einu máli um það, að
handavinnusýningin og veitingar
þær, sem framreiddar voru að lok-
inni skólauppsögn, bæru hæfni
þeirra og alúð ljósan vott. Tveir
tímakennarar störfuðu við skólann.
Frú Þórný Friðriksdóttir, fyrrv.
forstöðukona kenndi vefnað, en
hún er sérstaklega fær í þeirri
grein. Sigurður Blöndal, skógar-
vörður, kenndi reikning og íslenzku
við miklar vinsældir nemenda.
|
Góður húsakostur.
Heilsufar nemenda var yfirleitt
gott og félagslíf ánægjulegt. Skipst
var á heimsóknum við gagnfræða-
deild Eiðaskóla. Haldin var sam-
koma fyrir fólk af næstu bæjum,
farnar skemmtiferðir upp í Fljóts-
dal, að Grímsárvirkjun og víðar.
Mesti kostnaður fyrir báða vet-
ur (að þessu sinni 11 mán.) varð
7.300 krónur, bækur meðtaldar og
handavinnuefni að nokkru.
Hallormsstaðaskólinn var reistur
á einum fegursta stað á landinu og
er nú í fremstu röð um húsakost
og búnað. Hann rúmar um 30 nem
endur. Má gera ráð fyrir að hann
verði framvegis fullskipaður og
hafa þegar borizt allmargar umsókn
ir fyrir næsta vetur.
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiii^
I Tilkynning \
um lóðahreinsun 1
I MeS vísun til auglýsinga í dagblöðum bæjarins 3. þ. m. 1
I eru lóðaeigendur (umráðendur) hér með áminntir um að j
| flytja nú þegar burtu af lóðum sínum allt, er veldur 1
1 óþrifnaði og óprýði. Hreinsunin verður að öðrum kosti 1
j framkvæmd á kostnað þeirra, án frekari fyrirvara.
I Hlutir þeir, sem þannig kunna að verða fjarlægðir á s
j vegum heilbrigðisnefndar og eitthvert veðrmæti hafa 1
1 að dómi þeirra, sem framkvæma hreeinsunina, verða i
i geymdir til 1. sept. n. k. á ábyrgð eigenda. Að þeim tíma i
i liðnum má vænta þess, að hlutir þessir verði seldir fyrir i
i áföllnum kostnaði. i
1 Upplýsingar í skrifstofu borgarlæknis, sími 3876. I
Reykjavík, 23. 5. 1956.
| Heilbrigftisnefnd. j
fiiiiiiÞUiiiuMiiiiiiiiiniiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiniiiiiiiiiiiimiiiiMiiiiiiiiiiiiii^