Tíminn - 04.10.1956, Blaðsíða 4

4
T f MIN N, fimmtudaginn 4. október 1956.
Bréfkorn Frá París
——■—i—■■ Eftir Art Buchwald —«—————»—
Gary Ccoper veitir leikurum leiðsögu
Hieronymus Gourmont gerði þetta kort í París árið 1538, og er þaS afrit af uppdrætti Olaus Magnús af íslandi.
Nú á tímum er meiri nákvæmni í kartagerS og minna um sjóskrímsli.
ísland hefur verið á landabréfum
heimsins í hartnær þúsund ár
Á brezka heimskortinu „Cottonian", sem
geymt er í British Museum og er frá 11.
öid, er ísland sýnt sem aflöng eyja fyrir
austan Orkneyjar — Nú er landr
ingastarfinu að mestu lokið
Art Buchwald
Fyrir nokkrum dögum birtu
dönsk blöð frásögn af því, að
J. P. Lund höfuðsmaður hefði
hlotið viðurkenningu úr minn
ingarsjóði C. G. Andræs. Fæst
ir munu hafa vitað, hvað að
baki bjó. Danski blaðamaður-
inn Finn Borberg tók sig því
tii og kaiinaði það og kom þá
í ljós, að þar var heilmikil saga
fólgin,.er. snertir ísland. Lund
höfuðsmaður hlaut viðurkenn-
inguna fyrir starf sitt að land-
mælingum á íslandi á undan-
förnum árum á vegum Geodet-
isk Institut, en sú merka stofn
un hefir um áratuga skeið ann
azt landmælingar hér og kortá
gerð og þeztu íslandskortin
eru gerS að hennar fyrirlagi.
Nú er þessu landmælingastarfi
lokið. í sumar var lögð síðasta
hönd á verkið, segir danski blaða-
maðurinn, en þó mun Iandmæl-
ingastofnunin danska halda áfram
að gefa út kort af íslandi í sam-
starfi við íslendinga, og munu þeir
Geir Zoega fyrrv. vegamálastjóri
og Árni Böðvarsson mælingamað-
ur verða leiðbemendur í því starfi.
í framhaldi af þessu ræðir blaða-
maðurinn: sögu kortagerðar og
landmælinga og farast þá orð á
þessa lpj.ð.m. a.
Þúsurscf arj 4 landabréfi
— ísland hefir verið á landabréf
um heimsins í nærri þúsund ár.
Það sést fyrst á engilsaxneska
| heimskortinu, sem nefnt er „Cott-
I oniana“ og geymt er í British Mus-
eum og er frá 11. öld. Þar er ís-
land aflöng eyja austan við Orkn-
eyjar. Vel má því vera, að teiknar
inn hafi fremur haft í huga norður
hluta skandinavíuskaga on ísland.
Arabíslci landfræðingurinn Abu Ab
( dullah Muhammed Edrisi teiknaði
ísland á landabréf, sem hann gerði
fyrir 300 árum. En vel má vera
, að það hafi verið Hjaltland sem
Iiann skírði ísland á því landabréfi.
Á írægu landabréfi írá um 1200
og nefnt er Hereford-uppdráttur-
inn, eru eyjar noíðcrar nefndar
i Fareie Ysland og Ultima Tile. Sá,
| sem fyrjtur gerði uppdrátt af Xs-
, landi, sem í rauninni má kalla því
nafni, var liinn mikli landfræðing-
ur miðaldanna, Claudius Clavus frá
Fjóni. Hann staðsetti ísland írá
64° 15’ til 67° 50’ norðlægrar
breiddar. Og þetta er eiginlega
mjög nákvæmt. ísland það, sem
Clavus teiknaði, var eins og hálf-
fullt tungl í laginu. Löngu seinna
varð ljóst, að eyjan líktist fremur
sjófugli á sundi á bárum Norður-
Atlantshafsins.
Eftir það urðu uppdrættirnir
meira í samræmi við raunveruleik
ann. Upphafsmaður danska sjó-
kortasafnsins, Poul Lövenörn, lét
mæla ströndina og gera kort af
henni og þessi uppdráttur hans var
í notkun allt f.ram undir síðustu
aldamót.
Árið 1893 kvörtuðu foringjar á
dönskum yarðskipum yfir því, að

Benedettp .Bprdone feiknaði þetta kort fyrlr 400 árum, Varla hefir þekking
,n.-n hans á landinu verið mikil. I
ekki væri unnt að sinna varðgæzlu
við' ströndina hér að gagni vegna
ófullnægjandi sjókorta. Erfitt væri
að segja, hvort fiskiskip væru ut-
an eða innan landhelgislínunnar.
Árið 1899 lagði Alþingi fram 5000
kr. lil að mæla í kringum Reykja-
nes, þar sem ágangur fiskiskipa
var mikill, en kort mjög ónákvæm.
Árið 1900 tók danska landmælinga
stofnunin að vinna þetta verk und-
ir umsjá Louis le Maire deildar-
stjóra með nýtízku tækjum.
Ný fæki tekin í notkun
Leiðangur sá, sem sendur var
frá Danmörku íil þessa starfs.
hafði með nýtízku tæki á þeirri
tíð, til að mæla ströndina og draga
grunnlínur .1 landabréfi, sem upp-
drátturinn byggðist á. Voru keypt
þýzk tæki og ágætir danskir krónó
metrar og ýmis annar búnaður.
Þessi fyrstu ár aldarinnar voru
tími brautryðjenda í íslenzkum
landmælingum. Mælingamennirnir
ferðuðust um landið, oftast ríðandi
með farangur á mörgum klyfja-
hestum. Fóru danskir landmæl-
ingamenn ýmsar svaðilfarir á þeim
tíma. Um skeið leit út fyrir að
verkið yrði aldrei íullgert vegna
fjúrskorts, en þá greip P. I. C.
Christensen fyrrv. ráðherra og
þingforseti :í íaumana og íylgdi
fram 10.000 kr. fjárveitingu, sem
stóð í nokkur ár. Landssjóður ís-
lands lagði líka fram fé. Þegar
fyrra heimsstríðið skall á^ var bú-
ið að mæla að nýju um það bil %
alls landsins og búið að gefa út í
Kaupmannahöfn mörg landabréf í
stærðinni 1:50.000 og 1:100.000.
í milli stríðanna var unnið að
framhaldi verksins, en þó lá það
að mestu niðri árin 1920—1930. Þá
tók til starfa Geodætisk Institut í
því formi, sem hún er nú í dag,
með samruma íleiri stofnana, og
þá tók við stjórn þar Nörlund pró-
fessor. Þegar starfið á íslandi hófst
að nýju upp úr 1930, voru ný tæki
komin til sögunnar, steróskópisk-
ar myndavélar o. fl. og frá 1937
voru flugvélar teknar í notkun.
Danski hcrinn lagði til Heinkel-
flugvélar og teknar voru myndir
úr lofti af stórum svæðum. Enn
varð að ferðast á hestum inni á ör-
ícfum, en verkið gekk nú miklu
hraðar en áður. Rétt áður en
heimsstyrjöldin síðari skall á,
mátti kalla að verkinu væri lokið.
Þá voru til 478 loftmyndasamstæð-
ur, en það tók 30.000 tíma á ár-
unum 1937—1943 að koma þeim
fyrir á landabréfi svo að rétt yæri.
Úreft landabréf
En tíminn er fóthvatari en ís-
lenzki hesturinn. Þegar eftir stríð-
ið varð ljóst,- að enn þurfti að
gera nýjar mælingar með nákv'æm-
ari tækjum. Verk það, sem dansk-
GARY COOPER er hér í París og
er að leika í kvikmyndinni „Love
in the Afternoon" ásamt Audrey
Hepburn og
Maurice Chaval-
ier. Cooper er
kvennagullið í
myndinni, Aud-
rey Hepburn
leikur hefðar-
frú, en Chaval-
ier leynilög-
reglumann. Nú
er Gary Cooper
víst óumdeilan-
lega einn af
mestu kvikmyndaleikurum sam-
tímans, og þess vegna fannst oss
tilvalið að ræða ögn við hann um
leikmennt. Hann var ákaflega treg
ur til að veita oss áheyrn, en þeg-
ar hann heyrði að vér teldum að
ýmsir fátækir og fótsárir leikarar
mundu geta haft mikið gagn af
leiðsögu svo reynds og viturs
manns, lét hann loksins til leiðast.
Og hér fer samtalið á eftir, alveg
eins og það gerðist.
— Teljið þér, Mr. Cooper, að
leiklistin sé svo göfug að leikarinn
hljóti að verða burðarás listarinn-|
ar enda þótt hann sé ekki höfund-
ur orðsins?
Cooper íhugaði þetta dálitla
stund en svaraði síðan: „Jamm.“
— Og er það satt, að leikarinn
sé ekki aðeins gerfimaður, sem
hefur yfir orð, sem honum eru lögð
í munn, heldur auðgi persóna hans
kvikmyndina og leikritið, ekki
vegna þess að ímyndunaraflið sé á
hærra stigi hjá honum en höfund-
inum heldur af því að hann gefur
eitthvað af sjálfum sér og nær
þannig að snerta lijörtu áhorfend-
anna? „Jamm.“
— EN ER ÞAÐ ekki rétt, sem
margur heldur, að hinn sanni leik-
ari ætti að geta leikið hvaða hlut-
verk sem er og með réttu megi ætl
ast til að hann geri því góð skil?
„Nei.“
— Þér teljið þá, að leikarinn eigi
að þekkja takmarkanir sínar því ef
hann geri það ekki þekki hann
ekki sjálfan sig og geti ekki blásið
lífsanda í persónuna, sem hann á
að sýna?
„Jamm“.
— Munduð þér telja að tækni
leikarans sé ytra borð og hinn sýni
legi hluti þroskaðrar sálar?
„Jamm“.
— Finnst yður að öfgakennd leit
að náttúrlegri framkomu á sen-
unni og eiginhyggja sumra ungra
leikara valdi því að persónugerð
þeirra er stur.dum misheppnuð?
„Stundum“.
— Og því fyrr sem leikarinn
lærir stafróf listar sinnar og því
minna sem hann hugsar um sinn
sérstaka stil, því betra?
„Ævinlega."
Og er þao rétt skoöun, að le:k-
ari, sem heíir sama vald á athöfn-
um sínum á sviðinu og siðferð'-
legri framkomu utan sviðs sé ekki
a'ðeins góður leikari heldur líka
góður maður?
„Einmitt“.
-— í kómedíu er tímaskynjun
stærsta atriðið, er það ekki? Setn-
ing, sem töluð er of fljótt, eða of
seint, eða of lágt cða of hátt, fell-
ur dauð og nær ekki tilætluðum
áhrifum?
„Kemur fyrir“.
ir landmælingamenn höfðu unni'ð
í 38 ár, var ekki gallalaust. Tækin
höfðu ekki verið nógu nákvæm.
Xótt það væri nýjasta tízka í upp-
Þótt það væri nýjasta tízka í upp-
Þess vegna íaldi stofnunin að
ekki mætti við svo búið standa.
Ljúka yrði kortagerðinni þannig,
að hún væri helzt óaðfinnanleg.
Og nú er tæknin komin á það stig,
að hægt á að vera að útiloka mis-
ök.
í fyrra komu danskir landmæl-
ingamenn því enn til íslands, í síð
ustu ferðina. Nú voru þyrilvængj-
ur komnar í stað hestanna. Með
aðstoð loftskeyta höfðu þeir, sem
verkið unnu, sífellt samband sín í
milli. Geodimeter og önnur tæki
leystu gömlu tækin af hólmi. Nýja
tæknin var nákvæmari og hraðvirk
ari en sú gamla. Nú var ekki hugs-
að í áratugum heldur 1—2 sumr-
um. Verkinu var langt komið í
fyrrahaust, og í suinar var því lok-
ið. Hér voru í sumar, auk Lunds
ofursta, Chantelou deildarstjóri í
Geodætisk Institut og fleiri sér-
fræðingar. Mælingar þeirra og
staðsetningar eru nú reiknaðar
með miklum hraða í hinum nýju
IBM reiknivélum, sem lándmæl-
ingastofnunin danska hefir eign-
azt.
Það verk, sem tók marga ágæta
menn ár að vinna forðum, er r.ú
fullreiknað á skömmum tíma með
fullkomnum vélum. Þannig breyt-
ast tímarnir og hin rómantiska
saga landmælinganna á íslandi er
liðin.
Gary Cooper
— OG GÓÐUR kvikmyndaleikari
er eftirsóttur eins og honum eru
boðnar háar upphæSir fyrir
frammistöðuna?
„Jamm‘-.
— Mur.duð þér ráðleggja ungum
leikara að reyna við kyikmyndir
fremur en leikhús og sjónvarp til
að byrja með og meðan hann er ó-
þekktur?
„Jamm“.
— Getið þér gefið ungum leik-
urum nokkurt sérstakt ráð.
„Nei.“
„Nei.“
— Teljið þér að þessu samtali
sé þá lokið?
„Jamm“.
(Einkar. N Y Herald Tribune).
halda aðalfand
Aðalfundur Kaupmannafélags
Hafnarfjarðar var haldinn 25. sept.
s. 1. — Formaður var kosinn Ste-
fán Sigurðsson og meðstjórnendur
Jón Elíasson og Guðlaugur B. Þórð
arson. Varamenn voru kosnir Böðv
ar Sigurðsson og Páll Guðjónsson.
Ólai'ur H. Jónsson, sem verið
hefir formaður undanfarin 12 ár,
en er nú hættur verzlun, var kjör-
inn heiðursfélagi. — Fulltrúi í
stjórn Sambands smásöluverzlana
var kjörinn Gísli Gunnarsson og
Jón Elíasson til vara.
Fé heldur vænna ea í
fyrra
Húsavík, 23. sept.
Dilkar virðast heldur vænni til:
frálags en í fyrra.. og munu vera
í góðu meðaliag-i. Einn * og einn
þungur dilkskrokkur heíir komið
hér á sláturhúsið, einn 27 kg. og:
var sá dilkur borinn á venjulegum
sauðburðartíma, en líka kom
einn 30 kgí dilkskrokkur, en þar
var um fyrirmálslamb a'ð ræða, 1ÍK1
lega mánuði eídra en önnur lörtib.
Þ.F. ;
a.í í r j i ). i !■ , . ’>•: l." 'U • ;'( 'r %

tiH ít: