Tíminn - 23.11.1956, Blaðsíða 5

T í MI N N, föstudaginn ‘ 23. hóvember 1956.
OrSiS er fr jálst
Ólafur F. Hjartar
NGISBANN
Andrés Kristjánsson, blaðamaður, spjallaði um „daginn og veginn'
í útvarpinu mánudagskvöldið 22. okt. Hann hóf mál sitt á því að ræða
um bann við sölu áfengra drykkja og vildi gefa hlutlausa mynd af
reynslu þjóða, sem reynt höfðu bann. Taldi hann, að allar þjóðir hefðu
gefizt upp á áfengisbanui. Þar var réttu máli hallað og má vera, að
um ókunnugleika blaðamannsins sé að ræða. Það er þó ekki nema hóf-
leg krafa af hálfu hlustenda, að útvarpsflytjandi kynni sér að einhverju
leyti efni það, sem hann ræðir í það og það sinn.
í Bandaríkjunum ríkti áfengis- við orðin tóm. í Bombay-fylki gekk
bann frá 1920—’32. — Hér munu bann í gildi tveim árum áður en
margir á þeirri skoðun, að bannið þessi samþykkt var gerð. eða 6.
hafi reynzt illa. Þótt bannið væri apríl 1950. Það reyndist auðvelt
afnumið 1932, þá er ekki þar með að koma á banni, þar sem talið er
sagt, að stigið hafi verið neitt gæfu að 90% íbúanna væru fylgjandi
spor. Hið illa fær stundum yfir- bindindi og allir meðlimir þings-
höndina. Merkur hagfræðingur, ins samþykkir banni. Það ríkir eng
Dr. Irving Fisher, hefur skrifað inn hálfvelgja þingmanna gagn-
mikið um bannið og segir á einum vart áfengum drykkjum. Gengið
stað um reynsluna af því, að um er hiklaust til verks, þegar um
sex milljarða dollara hafi árlega heill landsins er að ræða. Það gild-
bætzt við tekjur þjóðarinnar, með ir meira að segja eftirfarandi regla
því að láta nytsamlegar fram- í sambandi við kosningar til þings:
kvæmdir koma í staðinn fyrir átu „Enginn maður ,sem hefur á hendi
meinið mikla — áfengisviðskiptin. sölu á áfengum drykkjum eða
! neytir að staðaldri áfengra drykkja
HVER ER SVO reynsla Banda-'getur verið frambjóðandi til
ríkjamanna af frjálsri sölu áfengra þings“.
drykkja? í Bandaríkjunum er stofn i Stjórnin, undir forustu Nehrus,
un, sem nefnist, The American leiðir gott mál fram til sigurs og
Business Men‘s Research Founda- þjóðir unir vel hag sínum. Dr. i .
tion. Gefur hún út gagnmerkt tíma Andrew C. Ivy, prófessor við há- e*ns var fyrir lokunina.
rit, er heitir The Foundation Says. skólann í Chicago, er nýkominn I
Berst þessi stofnun hiklaust fyrir úr ferðalagi frá Indlandi. Hann1 A AKUREYRI hafa orði
banni. Tímarit hennar hefur m.a. hefur þær fréttir að færa að fimm olaðaskrif um það, hvort bsejar
hæli? Það þarf varla neina skarp-
skyggni til að sjá, að innan tíðar
verður þetta sjúkrahús of lítið, ef
við spornum ekki við fæti og reyn
um að stemma stigu fyrir áfengis-
flóðið, sem aldrei tekst nema með
banni. Hér þurfa forustumenn
þjóðarinnar að taka höndum sam
an og væri æskilegt skref stigið
að afnema áfengisveitingar í opin
berum veizlum. Má á það benda,
að hægt er að fá óáfenga drykki,
með sama bragði og dýrustu vín,
svo ekki þyrftu menn að sakna
bragðsins. Ef slíkir drykkir væru
í tízku, héldu menn óbilaðri dóm-
greind, sem ekki er vanþörf á
í vonsvikinni veröld ,og gætu geng
ið eða ekið heim til sín, án þess
að fara sér að voða.
Eftir mannfagnað, þar sem á-
fengi er útilokað ætti aldrei að
þurfa að drjúpa sorg.
í þessum mánuði kjósa Akur-
eyringar um það, hvort þeir vilja
hafa héraðsbann áfram eða opna
að nýju áfengisútsöluna. Sam-
kvæmt samþykki háttvirtra bæjar
stjórnarfulltrúa eiga þeir nú að
kjósa um, hvort þeir vilja efla
menninguna með því að neyta á-
fengis, fyrir rúmar 7 milljónir,
birt niðurstöður um reynsluna af fylki séu nú bannsvæði, og stefnt
búar hafa varið minna fé til á-
áfenginu eftir afnám bannsins. j sé að þvi, að allt Indland verði ^Hg^kaupa eftir að bannið gekk
Eru hér tilfærð nokkur ummæli, bannland árið 1958. I1 ^1.^1'. Gerum rað fyrir, að þeir
frá 1950: 1. Áfengisneyzla hefuri Fordæmi Indlands hefur verið sfarl einunSls vm S1S 300 þus. kr.,
þrefaldast síðan banninu var af- hvatning fyrir önnur lönd í Asíu, au . upphæ® . °” bæjarkassinn
létt. 2. Gróf afbrot hafa aukizt um og keppa Pakistan og Ceylon að fengl fra afengisverzluninm, ef a-
32%. 3. 15 milljónum dollara á sama marki — að útrýma sölu og
fengissala væri leyfð á staðnum.
síðustu 15 árum hefur verið varið neyzlu áfengra drykkja. , Það leikur enginn vafi a, að þetta
til þess að ala önn fyrir iðnaðar-! En hvernig er svo ástandið í , ^emur bæjarfelaginu til góða
mönnum, sem misst hafa starf sitt löndum, þar sem ekkert áfengis- f margan ndfl' f>a^ ep ÞV1 ein'
sökum ofdrykkju. ; bann hefur ríkt um aldaraðir. Þar kennilegur hugsunarhattur, að
Það er almennt álit íslendinga, skyldum við ætla, að menn kynnu °s^a Pes? obeinlinis, að bæjarbúar
og ýmsir góðir Norðlendingar
drekki áfengi fyrir 7—8 millj. kr
til þess að efla menninguna með
útsvari áfengisverzlunarinnar
væntanlega 300—400 þús. kr.
að ekkert bann sé til í Bandaríkjun að drekka áfenga drykki og
um. En slíkt er fjarri sanni. Á reynslan verið bezti kennarinn i
síðari árum hafa héraðabönn rutt þessum efnum.
sér þar til rúms. Árið 1952 bjuggu
25 milljónir manna á bannsvæðum,' VIÐ SKULUM athuga Frakk ,
þar sem hvorki má kaupa né selja land. Frakkar drukku árið 1953 , ffvpr sem tekur afstöðu, með
áfenga drykki. I 22 lítra af 100% áfengi. 3.250.000 aiengisbanm, hefur góðan málstað.
Hér fylgir yfirlit um ríki, sem einstaklingar hafa leyfi til að búa' Bann getur ekki skaðað neinn,
eru meir en að hálfu leyti bann- til áfengi. 32 milljörðum eyða nema Þa seljandann, sem ætti að
svæði: Tenessee 90%, Georgia Frakkar fyrir áfenga drykki. Einn snua ser a® heiðarlegri og nyt-
80%, Kentucky 75%, North Carol- vínsölustaður er fyrir hverja 90 samteSri atvinnu, en áfengið mun
ina 70%, Texas 63%, Vermont íbúa. 22 áfengissjúklingar eru á aPfaf ver®a bölvaldur hvers þjóð-
60%, Ohio 55% og Arkansans 51%. hverja 1000 íbúa. 60% sjúklinga fe*ags'
Slík héraðabönn eru með ýmsu á sjúkrahúsum eru þar sökum of-1 Að lokum er það ósk mín, að við
móti í 33 ríkjum. Missisippi, Okla neyzlu áfengis. 57% umferðaslysa m®ttum 1 þessu sambandi vera
homa og Alabama hafa enn eins eru sökum ölvunar. 90% þeirra minnuSir lokaorða þjóðsöngsins,
konar áfengisbann í lögum hjá sér. manna, sem lögreglan tekur fasta *lænar sera Matthíasar Jochums-
Það mun alveg hafa farið fram fyrir afbrot eru ofdrykkjumenn.
hjá blaðamanninum, að sérstök lög 17% af slysum á vinnustöðvum
gilda um héraðabönn í Noregi. Fór stafa af ölvun.
fyrsta atkvæðagreiðsla um héraða Getur þetta talizt heillavænleg
bönn fram árið 1895. Þá voru 51 þróun? Reynslan er svo raunaleg,
útsölustaðir áfengis í Noregi. 1915 að jafnvel blessuð börnin drekka.
voru útsölustaðirnir orðnir 13. — 8. des. 1954 birtist grein í Tím-
Bindindismenn unnu hvert áfengis anum með svohljóðandi fyrirsögn:
vígið af öðru. Þó er skylt að játa,: Ölvun 3—8 ára barna algeng í
Eásaíjós eða hjarðfjós
Eftir Pál Zóphóníasson
Nokkuð hefir verið rætt og ritað um það nú á sjötta tug
þessarar aldar, að kúnum væri óeðlilegt að standa bundnar
á básum mikinn hluta úr árinu. Menn hafa haldið að þær
mundu verða hraustari og endast betur, fengju þær að ganga
frjálsar um í fjósinu og fara út undir beran himin og fá sér
hreint loft eftir vild.
_ , , , hafður áfram í básafjósinu, og í
Þessar hugmyndir manna hafa 161 d var nú nákvæmlega fylgst
leút til þess, að a Norðurlondum bæði með fó8ri afurðunl) en þá
hafa nokknr bændur byggt svo- stóg fir aðaltilraunin.
kolluð hjarðfjos þar sem kyrnar Eftirfarandi tölur sýna dagsnyt
eru lausar og frjalsar ferða sinna, meðalkýrinnar f hvorum hóp:
geta farið ut undir bert loft o.s.frv.
og hreift sig í „góðu“ lofti.
TIL ÞESS AÐ KOMAST að raun
um það, hvort bændunum væri
hjarðfjós, hafa nú, í Noregi,
og þó einkanlega í Danmörku, verið
gerðar nákvæmar vísindalegar til-
raunir með að fóðra kýr í báðum
í bása- íhjarð-
fjósinu: Á undirbúnings- fjósinu:
skeiði kg. 4% mjólk á dag: 18,05 j Á tilraunaskeið- 18,17
inu kg. 4% mjólk á dag: 16,40 13,56
100 fóðureiningar gjafa kg. 4% m.: 162 131
Þessar tölur sýna mjög ljóst
að kýrnar í hjarðfjósunum
... . , , , mjólka minna, og skila minni mjólk
fjosategundunum TUraununum hef ^ sama fóðri en hinar sem £ bása
ur i storum drattum venð hagað fjósunum eru.
þannig, að valdar eru kýr sem eru
Sem sýnishorn um hvernig með-
á svipuðum aldri, bera á svipuð- alkýrin - hverjum flokki j þessari
“” °J ,hafa tilraun hélt á sér nytinni, eru þess
álíka feita mjólk. Af þessum kúm
eru valdir tveir hópar og hafðar mjdlk*
jafnmargar kýr í hverjum,
milli 10—20 kýr í hverj- j
um hóp. Sjálfri tilraun-j
inni er skipt í þrennt, undirbún-
irigsskeið, tilraunaskeið og eftir-
skeið. Á undirbúningsskeiðinu eru
báðir kýrhóparnir hafðir saman í
básafjósi og fóðraðir nákvæmlega'
eins, þ.e.a.s. hverri kú gefið sama
magn af votheyi og rófum (2-3 fóð-
einingar) hálm eins og þær vilja
éta, og svo mismikið af fóðurbæt-
ir eftir þunga kýrinnar, magni
nythæðarinnar og fitumagni mjólk
urinnar, og það reiknað út nákvæm
lega eftir sömu aðferð fyrir hverja
einstaka kú.
Bæði mjólk og fóður er efna-
greint daglega og nákvæmlega, og
með því vitað hvað hver kýr fær
í fóðrinu, og hvað hún gefur í
mjólkinni aftur.
Á undirbúningsskeiðinu hafa
meðalkýr mátt heita að vera eins
og skal sem dæmi nefnt að í til-
raun 1955—’56 voru kýrnar í þess-
um tveim hópum þannig:
ar tölur allar gefnar í kg. 4%
I bása- í hjarð-
fjósinu: fjósinu:
A undirbúnings-
að heldur hafa áfengisdýrkendur Frakklandi. Eg læt nægja að til-
unnið á, svo að árið 1955 eru út- j greina fvrirsögnina, en Tíminn
sölustaðir 20. Tölur frá nýjustu mætti gjarnan endurprenta þessa
atkvæðagreiðslum sýna samt greini stuttu en lærdómsríku grein.
lega, að bannstefnunni eykst fylgi. j Nú skulum við að lokum athuga
Atkvæðagreiðslur í Noregi fara hvernig banni'ð reynist hér á landi.
fram á 8 ára fresti. Virðist það Árið 1916, þegar bannið hafði raun
hæfilegur tími til þess að leiða í verulega aðeins staðið yfir í eitt
Ijós reynslu af banni eða afnámijár, lýsti þáverandi borgarstjóri
banns. Sumir bæir í Noregi hafa i Reykjavíkur yfir, að þá þyrfti ekk
hvað eftir annað fellt að leyfa á- j ert heimili fátækrastyrk vegna
fengisútsölu. Má þar nefna bæi eins j drykkjuskapar heimilisföðurins.
og Sarpsborg, Lillehammer, Skien Hvernig mundi samskonar yfirlýs j ^mínusteZám^Íest^öná^'Sú
og Hammerfest. íng hijoða í dag, ef nuverandi borg
arstjóri léti gera slíka athugun?
NÚ SKULUM við litast um í | Sama ár var einn maður í fang-
þriðju heimsálfunni og vita, hvort j elsi í Reykjavík og árið eftir eng-
ekki þekkist neitt land, þar sem j inn. Með innflutningi Spánarvín-
bann ríkir við sölu áfengra anna seig ört á ógæfuhliðina. Þá
aukast lagabrotin. Árið 1940 hefur
sonar um,
„gróandi þjóðlíf með þverr-
andi tár,
sem þroskast á guðsríkis
braut“.
Með þökk fyrir birtinguna.
Ólafur F. Hjartar.
A8 loknum Iestri.
Eg þakka Ólafi F. Hjartar kær-
lega fyrir greinina. Hún er eins
og töluð frá mínu hjarta, og það
er notalegt að finna, að maður hef
ir ekki talað fyrir öllum eyrum
dumbum, og það mega templara
eiga, að þeir láta ekki á sig ganga,
þegar nefnt er bann eða áfengi.
Hjartar segir, að ég hafi sagt í
rabbi mínu, að öll lönd hafi gefizt
upp á banni og þar með hallað
réttu máli. Eg sagði og í hand-
eiðinu: 18,05 18,17
24/11 1955 17,67 16,82
22/12 1955 16,27 15,12
26/1 1956 16,92 13,86
23/2 1956 16,44 13,52
■ 22/3 1956 16,17 12,99
25/4 1956 15,91 12,94
24/5 1956 15,80 12,54
21/6 1956 13,19 10,51
Allt tilraunatíma-
bilið var meðaldags-
nyt pr. kú í 4%
mjólk 16,40 13,56
í byrjun tilrauna-
tímabilsins var meðal
þungi pr. kú: 523 499
í lok tilraunatíma-
biísins var hann 563 537
Aukning í lifandi
þunga kg. pr. kú: 40 38
í bása- í hjarð-
^ fjósinu: fjósinu:
Aldur 3 ár og 6 mán. 3ár og 11
Dagar frá burði við
byrjun tilraunar 126 114
Meðalþungi 523 kg. 499 kg.
Meðalnyt á dag 17,2 — 17 —
Meðalfita mjólkur 4,33 — 4,46 —
4% mjólk 18,05 — 18,17 —
í hvorum hóp voru 11 kýr. Undir
búningsskeiðið var í þeirri tilraun,
Auk þessara tilrauna, sem ég hef
hér sagt frá, hafa verið gerðar
3 aðrar í Danmörku, sem skýrslur
hafa verið birtar um, og ein í Nor-
egi og allar gefa þær svipaðar nið-
urstöður. Það er því augljós stað-
reynd, að kuldinn í hjarðfjósunum
og hreyfing kúnna í þeim, gerir
það að verkum að þær skila minni
mjólk af sama fóðri, en hinar kýrn
ar sem eru í básafjósunum.
Vegna þessa gefa þær eigend-
um sínum minni arð, og hefur það
í þessum tilraunum verið kringum
590 kr. pr. kú, reiknað í íslenzkum
sem þessar 22 kýr voru í, frá 17. krónum.
okt. til 20. nov. Þa voru kyrnar all-; Heilsufar kúnna £ hjarðfjósun.
ar í sama básafjósinu og gefið eftir1
um hefur sízt reynst betra en í
sömu forskriftinni, fóðurbætirinn _____k*
, ,v . . , , basatiosunum, Gn mununnn Gr lit-
skammtaour hvGrri Ginstakri, og
grasið úti á jörðinni eins og hver
vildi hafa.
Síðan var kúnum skipt í tvo hópa,
annar settur í hjarðfjós en hinn
ill og ekki hægt að fullyrða að það
sé verra, þó tilraunirnar bendi að
vísu í þá átt.
(Framhald á 8. slðu.)
drykkja. Indland, sem mjög hefur
komið við sögu síðustu árin, verð-
ur þá á vegi okkar. Gandhi, spek-
ingurinn og þjóðarleiðtoginn, lét
svo um mælt, að væri hann æðsti
stjórnandi Indlands, þá skyldi hann
innan fyrstu hálfrar stundar láta
koma á banni við sölu áfengra
drykkja meðal þjóðarinnar. Þessi
orð hans hljóta að hafa haft hljóm
grunn meðal forustumanna ind-
staðreynd er óhögguð, enda sann
ar grein Hjartar það. Hver hallar
þarna réttu máli? Iljartar segir að
það „sé ekki nema hófleg krafa
af hálfu hlustenda að útvarpsflytj
andi kynni sér að einhverju leyti
efni það, sem hann ræðir i það
tala fangelsana hundraðfaldast frá, og það sinn“. Mikill sannleikur er
árinu 1916. '
Hver þorir að halda því fram,
að hér væri eins ástatt í áfengis-
málum í höfuðborginni, ef aldrei
hefði verið vikið frá banni?
það. Hitt mætti segja með svip-
uðum rétti, að það væri ekki óhóf
leg krafa, að þeir sem gagnrýna
vilja útvarpserindi taki rétt eftir.
Hér finnst mér nokk'ur brestur hjá
takast mætti að útrýma áfengi með
öllu úr landinu fyrir fullt og allt.
En jafnframt er það hverjum
manni augljóst, að það er vonlaust
ætlunarverk eins og stjórnarhætt-
ir eru í lýðfrjálsu landi. Það er
ekki hægt að samþykkja og setja
á ævarandi áfengisbann. Þótt
meiri hluti þjóðarinnar samþykkti
slíkt bann, líða varla meira en 10
— 20 ár þangað til skoðun þjóð-
arinnar breytist, og liún samþykk
ir að afnema það. Þá hefir á bann
árunum vaxið upp kynslóð, sem
ekkert kann með áfengi að fara,
hörmungar áfengisbölsins verða
komandi kynslóðir. Þetta er sorgar
saga bannsins fyrr og síðar.“
Hinar skýru lýsingar Hjartar frá
löndum áfengisflóðsins eru ein-
mitt í mörgum tilfellum slík sorg
arsaga, saga landa sem gefizt hafa
upp á banninu og verða nú að þola
mannfórnirnar, sem skotið var á
frest. Saga Bandaríkjanna er ein-
mitt táknræn um þetta, og vantar
þar ekkert á lýsingu Hjartar nema
svolítinn þátt af Costello og sálu-
félögum hans.
Hafi fjandskapur minn gegn
banni verið eina tilefni Hjartar til
samningar þesarar greinar, hefir
hann seilzt óþarflega langt um
, umvandara mínum. Eg réðst ekki
í SAMA SPJALLI gat blaðamað | gegn áfengisbanninu sjálfu, taldi
urinn árs afmæli Bláa bandsins,! þag meira að segja ágætast allra: meiri en nokkru sinni fyrr.
félagsins> sem starfrækir sjúkra-1 áfengisvarna, ef hægt væri að gera j Árangur bannsins verður sá, að
verska lýðveldisins, því að 2. at- hús ofdrykkjumanna. Hann gatj það óhagganlegt og ævarandi. Mín menn kaupa sér stundarfrið fyrir hurð til lokunnar, og finnst mér
ri^Sjð'-í' ktjörnarskrá'''þess"‘er,;„ajð. ’'“+fíloc,° —-----* — i—**—*-=■*---------- «—*--- —• «-----------------------—1 «--*■ --** —s. >->—■. —»-
fríp 1952 skyldi stefnt að algjÖru
bánni við söltr'áfeií'g'ra drykkja í
ölliun fylkjum. Ekki yar iátið sitja
xxuikj w ui j umuiiuu. licillll oa'* .YJcavj Ullu^gctlllcgl UL, cUVcUclIIUL .V1111
t.éttilega dúgnaðar og' áhuga þeirraýíátæklegu orð um þetta atriði voru
manna, sem fyrir þessari stofnun|ijá; þessa.feið:
standa. En er þetta nú æskilegt.j- : „Engum blandnst hugur- um, að
að við skulum þurfa að reka slíkt I það væri mikið framfaraskref, ef
áfenginu og bjarga mörgum raönn það satt að segja hart áfi svw-alls-
um ineð ókomnum hörinungum, gáðurii manni. Með; kærrl þökk £ýr
mannfórnunum er skotið á freát.! ir greiriiria. Ah-y—+-uíl ,8,r
Áþján áfengisins er velt yfir á| A.K.