Tíminn - 23.03.1957, Blaðsíða 6

6
TÍMINN, laugardaginn 23. marz 1957.

Útgefandi: Framsóknarftokkurinn
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn).
Auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda hf.
ERLENT YFIRLIT:
Forsetaskiptin á Filippseyjura
Leitia kosningarnar þar í hauit til breyttrar utanríkisstefnu ?
Sérstakt fyrirbæri
TVEIR stjórnmálaflokk
ar hér á landi fylgja sósíal-
ískum kenningum í grund-
vallaratriðum. Það er nokkuð
fastmótuð stjómmálastefna,
um hana er ekki að villast.
Framsóknarflokkurinn starf
ar á grundvelli samvinnu-
stefnunnar. Það liggur líka
Ijóst fyrir. En hver er stefna
Sjálfstæðisflokksins? Stund-
um eru talsmenn flokksins
með orð eins og „sjálfstæðis
stefna“ á vörunum, en hvers
konar fyrirbrigði er það? Út
litinu er erfitt að lýsa með
fáum orðum, en það sem
máli skiptir er, að fyrirbær-
ið snýst eins og vindhani á
burst, eftir því hvernig
blæs. Sjálfstæðisflokk-
urinn sesist t.d. vera fylgj-
andi frjálsri samkeppni, en
er í reyndinni einhver mesti
og þröngsýnasti haftaflokk-
ur landsins. Þar sem flokk-
urinn hefur völd eins og i
bæjarmálum Reykiavíkur, er
samkeppni útilokuð eftir þvi
sem unnt er. Það er t.d.
stefna bæjarvfirvaldanna að
útiloka samvinnurekstur í
Reykiavík á sem flestum
sviðum. Revnt er að fyrir-
bygsia að hann fái þá að-
stöðu í borginni, að eðlileg
samkeppni njóti sin. í lands
málum vinnur flokksforust
an að bví að ná slikum völd-
um, að hún geti útilokað
samkeppni, en haldið vernd-
arhendi yfir einokun á fjár-
magni og aðstöðu til auð-
söfnunar. Þannig er unnið á
mörgum sviðum i senn, á
sama tíma sem blöð flokks
íns tala um frelsi og þykjast
andvíg haftastefnu. Sannleik
urinn er, að íhaldið elskar
höft þegar þannig er í pott-
'inn búið, að forustumenn
þess geta beitt þeim að geð-
þótta sínum og með tilliti til
hagsmuna fámenns hóps.
ÁGÆTT dæmi um það,
hvernia íhaldið ekur seglum
eftir vindi, og lætur „sjálf-
stæðisstefnuna" líða burt
með blænum, er brunatryge-
ingamálið í Reykjavík. Ár
ið 1P54 voru brunatrygging
ar í Revkjavík boðnar út. Nú
skyldi hin marglofaða sam-
keppni fá að njóta sín til
hagsbóta fyrir almenning.
Samvinnutryargingar buðu
þá upp á 47% iðgjaldalækk
og sendu lægsta tilboðið.
Það sýndi, hvernig húseig-
endur höfðu verið féflettir
áður og það sýndi líka,
að íhaldið meinar ekkert
með skrafinu um frjálsa
samkeppni. Því að þegar
Ijóst var, að hin frjálsa
leið mundi ráðstafa trygging
unum til samvinnufélagsins,
birtist hið rétta andlit íhalds
ins, haninn á burstinni sner-
ist og flokkur samkeppninn-
ar lagði tryggingastarfsem-
ina undir bæjarfélagið sjálft
eins og hann væri að fram-
kvæma stefnu sósíalista. Síð
an hafa húseigendur I
Reykjavík sætt mun verri
kjörum en eðlilegt er, og
hafa greitt skatt til íhaldsins
með iðgjöldunum, svo að
nemur mörgum milljónum á
ári. Er nú svo komiö, að
jafnvel samtök fasteignaeig
enda geta ekki lengur orða
bundizt um framkvæmd þess
arar „sjálfstæðisstefnu".
Sjálft Fasteignaeigendafé-
lagið hefur krafizt breytinga.
Hefur það vakið máls á því
að húseigendur ættu að
stofna sitt eigið tryggingafé
leg. Þarna er leitað langt yf-
ir skammt. Slíkt eigið trygg
ingafélag stendur þeim opið.
Samvinnutryggingar er
fyrirtæki þeirra, sem við það
skipta. Með styrk samvinnu
hreyfingarinnar í heild og
velvilja samvinnumanna 1 ná
grannalöndum hefur þetta
fyrirtæki skapað sér traust
an grundvöll og ágæta að-
stöðu til heilbrigðrar sam-
keppni eins og brunatrygg
ingatilboðið sýndi. En þessi
aðstaða, sem gæti komið öll-
um húseigendum að gagni,
nýtist ekki fyrir bein af-
skipti þeirra, sem þó telja
sig málsvara samkeppni.
Fasteignaeigendur ættu að
taka höndum saman við sam
vinnumenn og krefjast þess,
að haftaflokkurinn hætti að
setja fótinn fyrir heilbrigða
samkeppni.
ÞETTA er raunhæft og nær
tækt verkefni að fást við.
Árangur á því sviði mundi
verða til hagsbóta fyrir all
an almenning og alla al-
menna fasteignaeigendur.
Slíkur árangur mundi líka
skerpa skilning manna á
því, að ekki er von að vel
fari þegar stjórnmálaflokk-
ur styðst ekki við neina sér-
staka grundvallarstefnu,
heldur hefur hagsmuni ein-
hverrar klíku að leiðarsteini.
En aukinn skilningur á
starfsháttum Sjálfstæðis-
flokksins er eitt af mestu
hagsmuna- og nauðsynja-
málum hins íslenzka þjóð-
félags í dag. Með þverrandi
áhrifum hans birtir upp él
dýrtíðar og f j ármálaöng-
þveitis.
Skattamál hjona
SU ákvörðun fjármála-
fáðherra að setja nefnd
manna til að athuga skatta-
mál hjóna mun mælast vel
fyrir. Málið hefur verið mik-
ið rætt, en það er ekki eins
einfalt og virðist við fyrstu
sýn. Athugun milliþinga-
nefndar, sem endurskoðaði
skattalögin, leiddi til lækk-
unar á skattstiga hjóna, og
frádráttur vegna heimilis-
aðstoðar var seinna aukinn.
En sú skoðun er útbreidd, að
þessi mál þurfi enn endur-
skoðunar við. Hafa og verið
HIÐ ÖVÆNTA fráfall Magsaysay
forseta Filippseyja, hefir orðið til
þess, að beina athygli manna að
Austur- og Suðaustur-Asíu, en mál
efni þessa heimshluta hefir nokk-
uð horfið i skugg.ann undanfarið
vegna atburðanna í hinum nálæg-
ari Austurlindum. Það eru þó
ekki nema nokkur mijseri síðan,
að málefr. Austur-Asíu voru eitt
helzta fréttaefni heimsblaðanna og
horfur i beim þóttu hið mesta
vandamá). Þá stóð yfir styrjöld í
Indó-Kina og árás vofði yfir For-
mósu. Þótt styrjöld nni í Indó-
Kína sé nú hætt og stríðsh.Tttan í
sambandi við Formóíu hafi dvin-
að í blli, getur enn ver;ð allra
veðra von austur bar.
SEINUSTU ÁRIN hafa Filippsevj-
ar verið það riki Austur-A'íu. sem
örugglegast hefir fylgt vesturveld-
unum og þó einkum Bandaríkjun-
um að málum. Þrjú önnur riki
hafa einnig verið í þessum hópi,
Thailand, Suður-Kórea og Vietnam,
og svo Japan að vissu leyti. Mest
hefir in.ft /n*
fylgi Filippseyja, því að þar hafði
i verið nao . g i u i uaiavca
‘gegn kommúnistum og stjórnar-
farið virtist standa á alltraustum
I lýðræðislegum grunni. Þetta var
þó fyrst og frémst verk eins
manns, Magsaysays, hins unga,
umbótasinnaða og athafnasama for
jseta. Nú er hann fallinn frá. Með
jfráfalli hans hefir skapast óvissa
I um framt.íð Filippseyja. Þær
verða ekki taldar jafn örugglegar
, með vesturblökkinni og áður.
I
! VARAFORSETINN, sem tók við
forsetaembættinu af Magsaysay,
Ihefir lýst yfir því, að hann muni
|kappkosta að fylgja stefnu Mag-
I saySay áfram. Sá meinbugur er
■ hins vegar á þessu, að hann mun
! ekki gegna forsetaembættinu nema
þetta ár. Forsetakosningar eiga að
fara fram á Filippseyjum í nóvem-
bermánuði næstkomandi. Magsay-
say þótti viss um endurkjör. Nú
rikir hins vegar orðið alger ó-
vissa um úrslit íorsetakjörsins.
Hinn nýi forseti, Carlos P.
Garcia, er sextugur að aldri og nýt
ur trausts þeirra, sem þekkja hann.
en er tiltölulega lítið þekktur al-
menningi. Hann var kennari áður
en hann hóf afskipti af stjórnmál-
um. Hann var kosinn öldunga-
deildarmaður 1941, en hafði áður
verið ríkisstjóri í Bohol-f.vlki um
9 ára skeið. Á stríðsárunum tók
hann þátt í leynisamtökum gegn
Japönum og lögðu þeir fram fé til
höfuðs honum. Eftir styrjöldina
var hann leiðtogi Þjóðernissinna á
þingi, en þeir voru þá í minnihluta.
Árið 1953 var hann í kjöri sem
varaforsetaefni með Magsaysay
sem forsetaefni og náðu þeir kosn-
ingu vegna vinsælda hins síðar-
nefnda. Síðan hefir Garcia einnig
verið utanríkisráðherra.
Garcia er maður vel látinn af
þeim, sem þekkja hann. Hann er
sagður bæði góðgjarn og heiðar-
legur. Hann hefir ferðast mikið og
er víðlesinn. Ræðumaður er hann
góður. Hann hefir hins vegar ekki
til að bera sama þeksónuleika og
Magsaysay og á það þykir skorta,
að hann sé alltaf nógu einbeittur
og harður í horn að taka. Það þyk-
ir t. d. spilla fyrir honum, að Mag-
saysay breytli ærið oft ákvörðun-
um, sem Garcia var búinn að taka
sem utanríkisráðherra.
VAFASAMT er talið, að Garcia
sækist eftir því að verða forseta-
efni Þjóðernissinna eða að ílokk-
urinn sækist eftir honum sem for-
setaefni. Sennilega fer það nokk-
uppi tillögur í þá átt, sumar
athyglisverðar og sanngjarn
ar að því er virðist, en aðr-
ar fluttar i annarlegum til-
gangi. Hlutlaus athugun er
því nauðsyn. Á henni verður
að reisa úrbætur.
Carlos P. Garcia
uð eftir því, hve vel honum kann
að farnast sem forseta. Það
myndi vafalaust reynast honum
mikill styrkur sem forsetaefni, ef
honum tækist að auglýsa sig vel
sem sönnum eftirmanni Magsay-
says og sem merkisbera þeirrar
stefnu, sem hann markaði.
Af öðrum mönnum, sem eru lík-
Iegir til að verða forsetaefni Þjóð-
ernissinna, eru m. a. nefndir Ma-
nuel Pelaez cldungadeildarmaður,
. sem var mikili vinur Magsaysay og
. Carlos Romulo, sem er sendi-
herra Filippseyja í Washington og
\ getið hefir sér allmikla frægð á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna.
I
TAKIST fylgismönnum Magsaysays
ekki að sameinast um sigurvæn-
legt forsetaefni, þykja margar lík-
ur benda til, að það verði Claro
M. Recto öldungadeildarmaður,
sem hreppir hnossið, en hann hef-
; ir að undanförnu verið óvægnasti
andstæðingur Magsaysays. Einkum
hefir hann gagnrýnt stefnu Mag-
saysays í utanríkismálum og hið
nána samstarl Filippseyinga og
Bandaríkjanna. Hann hefir haldið
fram, að Filippseyjar ættu að
hverfa að hlutleysisstefnu.
Recto hafði allnána samvinnu
við Japani á stríðsárunum og hafn
aði MacArthur þá samvinnu við
hann í stríðslokin. Síðan hefir
Recto verið mjög andstæður
Bandaríkjunum.
Recto nýtur mikils álits meðal
almennings, enda aðsópsmikill og
þróttmikill stjórnmálamaður. Hann
var talinn líklegasta forsetaefni
Þjóðernissinna 1953 eða áður en
Magsaysay gekk í flokkinn, en
hann gekk í hann rétt áður en
flokkurinn valdi forsetaefni sitt.
Við prófkjörið um forset.aefmð féll
Recto fyrir Magsaysay með m.iög
miklum atkvæðamun og tók
Recto þessum ósigri illa. Form-
lega hefir hann ekki gengið úr
flokki Þjóðernissinna, en hafði
hins vegar lýst yfir því rétt fyrir
fráfall Magsaysay, að hann myndi
verða í framboði fyrir annan flokk,
sem nýlega hefir verið stofnaður.
Talið er, að hann muni nú leita
sátta við Þjóðermssinnaflokkinn
og reyna að fá sig .útpefndan sem
forsetaefni hans. Takist . Recto
það, eru verulegar líkgr fyrir því,
að hann verði kosinn forseti.
Fyrsta afleiðingin af þyí -yrði sú,
að Filippseyingar myndu að lík-
indum skipa sér í sveit hinna hlut
lausu ríkja í Ashi.
AF ÞEIM ástæðum, sem hér eru
raktar, verður stjórnmálaþróun-
inni á Filippseyjum veitt mikil at-
hygli næstu mánuðina. Ef hún
leiðir til þess, að Filippseyjar
ganga í blökk hlutlausu ríkjanna,
getur Thailand og Suður-Vietnam
fljótlega bætzt í þann hóp. Japan
virðist og þegar á þeirri leið.
Gangi þróunin í þá átt, kunna á-
tökin í Asíu í framtíðinni að verða
raunverulega milli kommúnista
annars vegar og hlutlausu blakk-
arinnar hins vegar. Fyrir Banda-
ríkin og Bretland er þá ekki ann-
að að gera en að styðja þá síðar-
nefndu. Breytingar, sem hafa orð-
ið á utanríkisstefnu Bandaríkj-
anna undanfarið, benda mjög til
þess, að stjórn þeirra geri sér þess
fulla grein, að framvindan geti
orðið á þennan veg. — Þ. Þ.
BlöS og landsbyggð.
HUGLEIÐINGAR um blöð og
landsbyggð og fréttaflutning, sem
birtust hér íyrir fáum dögum,
hafa orðið til þess að „Faxi" hef-
ir sent okkur bréfkorn og segir
þar sína skoðun. Bréf hans er á
þessa leið: — „Vegna þess, að ég
get ekki alls kostar fallist á rök-
semdir Frosta i „Baðstofunni“ í
dag varðandi afstöðu Tímans eða
annarra blaða um fréttaflutning
úr dreifbýlinu, vildi ég leyfa mér
að segja þetta: Yfirleitt eru blaða
menn ungir menn, margir ný-
komnir til starfs úr skólum.
Þeirra augu hafa beinst meir að
hinni öru þróun höfuðborgafinn-
ar, sem mótað hefir hugsunarhátt
þeirra og leitt þá á ýmsan hátt
að nánari tengsium við erlenda
strauma er náð liafa að móta þá
sýniáhrifum, er m. a. hafa leitt
þá til að líta smáum augum á ís-
ienzka lifsbaráttu, eins og hún er
háð í dreifbýli islenzkra athafna
ti) sjós og lands. Þannig virðist
mér að íslenzk hlaðamennska hafi
á undanförnum árum vaxið úr
tengslum við bakgrunn íslenzkr-
ar menningar.
Undantekningsr geta þó verið
til. Þeir, sem hsft hafa aðstöðu
að fylgjast með flestum blöðum
er út koma hér á iandi, hljóta að
hafa rekið augun í þá staðreynd,
að blaðið Dagur á Akureyri, hefir
á undanförnum árum flutt ágæt-
lega fregnir úr dreifbýli norðan
og austanlands á sama tíma sem
sunnanbiöðin hafa látið slíkt lítt
til sin taka. Einnig má benda á,
að jafnvel Tíminn hefir tekið sig
á um þessa hluti eftir að nýr rit-
stjóri tók við starfi þjá hlaðinu".
Starf fréf+aritara.
ENN SEGIR: „Þá má benda á
það, að blöðin telji sig hafa
fréttaritara hér og þar um dreif-
býlið. Það er því engin furða þótt
almenningur sé ekki að taka sig
til að skrifa um markverða at-
burði, þegar vitað er, að frétta-
ritari blaðsins eða blaðanna er
á næstu grösum. En hér virðist
sá galli vera á, að fréttaritararn-
ir eru ekki árvakrir eða starfi
sínu vaxnir. Blöðin eiga því að
láta þá hætta og reyna að fá
betri starfskraíta og hætta ekki
þeirri viðleitni fyrr en árangur
hefir náðst“.
„AS vera og vera ekki".
AÐ LOKUM segir Faxi: „Það má
finna islenzkum blaðamönnum
margt til foráttu, en alvarlegast
er þó það, hversu islenzltir blaða-
menn bera litla virðingu fyrir
þjóðlifsháttum, starfi og baráttu
íslenzkrar alþýðu. Snobbið er
fallvalt. Engin þjóð byggir til-
veru sína á því. Tilvera íslenzku
þióðarinnar byggist á sjósókn og
landbúnaði. En hversu mikið rúm
! hafa þessum aðalatvinnugreinum
verið ætlað í blöðum undanfarin
ár til móts við skvaldur sam-
kvæmislífsins, kvikmyndastjörn-
ur, íþróttir o. þ. h.? Hafið það
hugfast, að sitthvað er að vera
og vera ekki“. — Og þar lýkur
bréfinu. Um það má sitthvað
segja, og mætti víkja að nokkr-
um atriðum hér aftur áður en
langt um iíður. En spjallinu er
iokið í dag. — Frosfl.