Tíminn - 24.03.1957, Blaðsíða 6

Tíminn - 24.03.1957, Blaðsíða 6
6 TÍMINN, sunnudaginn 24. marz 1951 (ggfft I I Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb). Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn). Auglýfiingar 82523, afgreiðsla 2323. Prentsmiðjan Edda hf. jónir íljéta ór hendi borgarháa KAUPfélögin endurgreiddu félagsmönnum sínum 39 milljónir króna á 8 árum. Kjörnir fulltrúafundir ráð- stöfuðu þessu fé að loknu hverju ársuppgjöri. Það er minnisverð staðreynd, að minnst af þessari fúlgu kom í hlut Reykvíkinga, af þeirri eðlilegri ástæðu, að sam- vinnuverzlun er miklu van- máttugri hér en víðast ann- ars ^taðar. Almenningur í Reykjavík naut ekki þess skjóls í efnahagsbaráttunni sem samvinnufélagsskapur- inn er. Allt of margir al- þýðumenn hafa einblínt á hina svo nefndu kjarabar- áttu, og hafa reynt að sjá hag sínum borgið með ein- hliða kaupgjalds- og fríð- índakröfum. En af hverri krónu, sem þannig hefur fengizt, hefur verzlunin hirt stóran hlut, stundum mestan hlut, og verkamaðurinn hef ur setið eftir í sömu sporum og fyrr. Öflug samvinnuverzl un mundi hins vegar hafa skapað skjól, tryggt sann- virði í verzluninni og skilað aftur þeim ágóða, sem mynd ast við að selja vörur á al- mennu verði hverju sinni. Öflug almenn samvinnu verzlun er því miklu áhrifa- meira tæki til að berj ast gegn ranglæti í verðlagningu og verzlun en nokkurt opinbert eftirlit. Auk þess veldur slík verzlun því á löngum tíma, að færa allt verðlag niður, skapa með samkeppni þá að- stöðu, að engum verði lengi stætt á að selja óeðlilega dýrt. Þannig hefur þróunin orðið víða erlendis, og á þeim stöðum hér, sem lengi hafa búið við ágæta samvinnu- verzlun eins og t. d. Akur- eyri. ÞAÐ verkefni blasir nú við alþýðu manna í Reykjavík, að efla hér samvinnuverzlun og gera hana að því tæki í lífsbaráttunni, sem efni standa til. Öflugur sam- vinnurekstur mundi ekki aðeins tryggja réttlátt verð- lag. Hann mundi líka stuðla að eðlilegri og nauðsynlegri fjármagnsmyndun til að hrinda fram ýmsum nauö- synjamálum. Sú er reynsla hér og erlendis, að sam- vinnumenn láta félög sín fúslega ávaxta endurgreiðslu þá, er þeim ber, og með þeim samtakamætti hafa’ kaupfé- lögin geta ráðist í margvís- legar framkvæmdir, sem hafa eflt atvinnulif og treyst undirstöðu efnahagslífs byggðarlaganna. Hér á landi hafa félögin byggt upp merki legan iðnað, og verið í far- arbroddi í því starfi, að vinna íslenzk hráefni og gera þau verðmeiri til útflutnings. Þau hafa komið upp nýtízku verzlunarbúðum og gerbreytt þjónustunni við hinn al- menna neytanda á fáum ára- tugum. Þau hafa ýmist hvert um sig, eða sameiginlega i allsherjarsamtökum sínum, rutt veginn fyrir nýja tækni í verzlun og margvíslegri framleiðslu og þjónustu. Þessi auknu umsvif hafa ver ið þyrnir í augum þeirra, er áður voru í skjóli forrétt- indaaðstöðu og í blöðum er stundum haldið uppi árás- um á kaupfélögin fyrir aö fara inn á svið, sem séu þeim óviðkomandi, eins og það er kallað. Enn þetta er hin versta falskenning. Engin þessi mál eru samvinnufélögun- um óviðkomandi frekar en þau eru hinum almenna neytanda óviðkomandi. Fé- lögin eiga að fara inn á hvert það svið í atvinnu- verzlunar- og menningar- málum, þar sem félagsfólk ið telur, að samtökin geti orðið þvi að gagni. Á 8 ÁRUM nam endur- greiðslan 39 milljónum króna, og þó var Reykjavík að verulegu leyti utan við samtökin. Á hverju ári fljóta tugir milljóna úr hendi höf- uðstaðarbúa af því að þeir hafa ekki borið gæfu til að efla samvinnuverzlun til mikilla áhrifa í borginni. Þegar talað er um viðreisn og aukið efnahagslegt rétt- læti, er nauðsynlegt að leggja áherzlu á úrbætur á þessu sviði. Leiksýning til að rugla MORGUNblaðsritst j órar sitja með skæri og klippa klausur og setningar úr and- stæðingablöðum, raða saman svo að myndin verði sem ó- samstæðust, birta svo súp- una og segja þetta dásam- lega sönnun um að stjórn- arsamstarfið gangi erfið- lega. Iðju þessa kallar aðal- ristjórinn „rugling“ í fo):ustu grein í gær. Er það nærri lagi. Verkstjórn hans við Mbl. er við það miðuð að rugla menn í ríminu með vinnu- brögðum af þessu tagi, unz þeir, sem lesa blaðið með kostgæfni og reyna að trúa því, sem þar stendur, verða í Þinghústorgið í Buenos Aires. Vigfús Guomunösson. ►réf frá Argentínu Buones Aires, 14. marz 1957. Kæru samlandar! Þá er nú búið að kveð.ia Brasilíu og komið hingað í fjölmennustu borgina á suðurhveli jarðar. ÉG gat um við ykkur í línum, er | ég skrifaði nýlega kominn til Rio! de Janeiro, að mig langaði til að j frétta eitthvað af afkomendum ís- í lendinganna, sem fóru forðum til Það var ánægjulegt að kynnast | Brasilíu. meðan ég dveldi þar í Brasilíu svolítið, þótt ekki væri j landi. Ekkert gátu íslendingarnir, það hægt nokkuð til hlítar á svona I í Rio San Paulo né ísl. ræðis-1 stuttum tíma. Þó hefir það oftast reynst svo, að sá svipur, er ég hefi fengið fyrstu dagana af löndum og þjóðum, sem ég hefi dvalið hjá, hefir orðið svipaður áfram, þótt lengur hafi verið dvalið og betur kynnzt ýmsu. Ég fór frá Rio de Janeiro í á- föngum suður hingað, ýmist í á- ætlunarbílum eða með flugvélum, en það eru á 3. þús. km. Járnbraut arsamgöngur eru lélegar í Brasilíu enda leiðast mér yfirleitt járn- brautir sem farartæki. í síðustu línum til ykkar gat ég um, hve íslendingurinn Pálmi Ingv arsson og ræðismaðurinn Lutey, hefðu tekið mæta vel á móti mér. Eins var í San Paulo, þar tók Norð maðurinn Finn B. Arnesen ræðis- maður íslands og hans indæla norska kona á móti mér líkast og ég væri sonur þeirra, og einnig Islendingurinn, sem er þar í borg: Ingvar Emilsson og kona hans Ástríður Guðmundsdóttir frá Reykjavík. Það var indælt að koma á þeirra ísl. heimili. Eiga þau hjón tvo myndardrengi stálp- mennirnir í þeim borgum frætt i mig um í þeim efnum. Vissi eng-: inn þeirra neitt, er gæti orðið mér ! til leiðbeiningar í þeirri leit. En i það vann samt ekki á þráanum í þeim gamla. Ég vissi heiman frá íslandi hvar þeir höfðu aðallega setzt að, sem var á hásléttu suður í Paranó-ríki. Þar í og umhverfis smábæ, sem nú er orðinn að um 300 þús. íbúa borg. Fór ég svo þangað. Portúgalska er algerlega aðalmálið í Brasilíu og þó eru, einkum úti á Iandi í litlum ferða- mannastraum, fáir, er skilja nokk- urt orð í öðru máli. En íslending- urinn heldur klaufskur í portú- gölskunni! Þrátt fyrir þetta gekk nú ferðin sæmilega og hafði ég við eftir- grennslan mína uppi á fáeinum ís- lenzkættuðum mönnum, en alger- lega eru þeir búnir að tapa ís- lenzku máli. Það voru einkum niðjar Jónasar Friðfinnssonar frá Arndísarstöð- um í Bárðardal, sem ég náði tali af. En Jónas var einn af fjórmenn- ingunum, sem fóru til Brasilíu ár- aða: Kristján og Tryggva, er tala ið 1863, og var hann annar aðal- ágæta íslenzku og segjast alltaf fulltrúi Útflutningsfélagsins í Þing ætla að verða íslenzkir. Og einaeyjarsýslu til þess að velja ný- dóttur eiga þau unga, sem lítiðlendusvæði fyrir íslendinga í er enn farin að tala. En portúgalskBrasiliu og greiða fyrir að þeir| an sækir fast á málið — hjá æsk-kæmust suður. En hinn var Jónas unm. Ingvar er haffræðingur að menntun frá Oslóar-háskóla. Hann veitir forstöðu deild þeirri við náttúrufræðistofnun háskólans í San Paulo, sem annast hafrann- sóknir. San Paulo er það ríkið í Brasilíu, sem er langlengst komið í margs konar framförum af öllum Hallgrímsson, faðir Hermanns skólastjóra á Hólum og síðar al- þingismanns. Einnig hafði ég uppi á afkom- endum Árna Sigfússonar frá Sunnudal í Vopnafirði, bróður hins kunna gestgjafa Vigfúsar á Akureyri, afa frú Ágústu, konu Thors Thors sendiherra og þeirra sambandsríkjum Brasilíu, enda er. systkina. Frétti ennfremur um ná- fólksfjölgun þar alveg gífurleg nú|frændur Jóhanns heit. dómkirkju- síðustu árin. Borgin orðin sú fjöl- (prests í Reykjavík o. fl. mennasta í Suður-Ameríku, næst þessari, þar sem ég er nú staddur, Annars eru niðjar gömlu Islend- hefir um 3 millj. íbúa en Buones inganna tvístraðir hingað og þang- Aires undir fjórum. að og að me?tu horfnir sem ís- lenzkættaðir menn. En mjög gam- an þótti sumum þeirra. er ég fann, að frétta norðan frá þessari litlu eyju í Norðurhöfum, sem ættfeður þeirra og mæður höfðu komið frá, og þar sem ættingjar þeirra búa ennþá, starfa og striða sem liður í þeim merkilega ættstofni, er byggir þessa Norðurhafseyju. Eng in tæki né sambönd höfðu þeir haft til að fræðast nokkuð náið um þetta gamla ættland þeirra, Aldrei vissu þeir til að nokkur ís- lenzkur maður hefði fyrr verið á ferð á þessum slóðum þeirra hér syðra, síðan íslenzki hópurinn kom suður 1874. En hann fór frá ís- landi 1873 og voru þá í honum 34 alls, en tveir dóu á leiðinni suður. Fjórir ísl. fóru suður saman 10 árum áður og einn réfct á undan fjórmenningunum. -r- Nú kem ég, mér til gleði, þessum horfnu frændum okkar hér syðra í sam- band við ýmsa íslendinga hér og þar í heiminum. íslendingar og afkomendur þeirra í Brasilíu hafa margir kom- ist vel áfram og hafa ýmsir þeirra orðið nýtir og merkir menn. Og þótt liklegt sé að þeir gleymist bráðlega sem íslenzk ættaðir menn í hinu óhemju stóra, frjósama og blíða landi Brasilíu, mun þeirra þó verða lengi minnzt í íslandssög- unni. Eða réttara sagt feðra þeirra og mæðra, fátæka fólksins, sem brauzt úr harðindum, eymd og volæði á Norðurlandi, gegnum ó- þrjótandi örðugleika til fjarlægra sólarlanda i þeim erindum að stofna þar alíslenzka nýlendu — þar sem íslendingar byggju i fram tíðinni sem íslendingar. LEIT út um tíma að fjöldi manna færi frá íslandi til Brasilíu. En þá hófust fólksflutningarnir til Norð- ur-Ameríku og eyðilögðu þeir al- veg nýlendumyndun íslendinga í Brasilíu. Og íslendingarnir, sem komnir voru þangað suður ein- angruðust algerlega sem Islend- ingar. Sumra annarra þjóða menn, t. d. eins og Þjóðverjar í syðsta ríki Brasilíu, er fluttú áður en (Framhald á 8. síðu). kollinum eins og maður, sem hefur snúið sér í hring ótt og títt æði stund. EN ÞEIR, sem ekki kæra sig um að láta rugla skiln ing sinn á sjálfsögðum hlut- um, falla ekki á þessu bragði. Þeir hafa aldrei ætlað, að stjórnarflokkarnir séu sam- mála um öll mál, né heldur að þeir hafi orðið einn flokk- ur í krafti stjórnarsamstarfs ins. Þeir vita vel, að sam- starfið er um ákveðin verk- -efni, sem eru skýrt afmörk- uð í stjórnarsáttmálanum. Undirstaðan er sú mikla nauðsyn þjóðarinnar, að halda íhaldinu sem lengst frá áhrifum á efnahags- og framleiðslumálin og halda þar með dýrtíðinni í skefjum. Það er til marks um hvernig þetta starf kem- ur við kaun íhaldsins, að for- ustulið þess svífst, einskis til að torvelda það. Þaö er ekki af því, að þeir séu orðnir ruglaðir í kollinum íhalds- foringjarnir, sem þeir klæð- ast gerfi verkalýðsforingja, og heimta hærra kaup og verkföll. Leiknum er aðeins ætlað að rugla áhorfendur. Leikararnir sjálfir ætla sér í önnur og fínni föt undir eins og tjaldið er fallið. Á SKOTSPÓNUM Benediki Gröndal alþingismaður situr um þessar mundir þingmannafund Norður-AtEantshafsbandalags- ins í París. . . í fyrra, fyrir kosningar, gerðu Sjálfstæðis- menn og kommúnistar á Akureyri með sér samning um bitlinga og störf .. .Þáverandi alþingismaður fékk 12 þús. kr. bitling í Laxárvirkjunarstjórn, en kommúnistar loforð um stofnun nýs embættis hjá bænum, sem kostar 60 þúsund á ári. . . . Samkojnulagið var svo framkvæmt nú í vetur. .. Nú þykir Akureyringum hallasf á í þess- um viðskiptum, og enn standa upp á kommúnista nokk- ur fyrirgreiðsla. . . .Eru uppi getgátur um að samning- arnir hafi lika fjallað um bæjarstjórakjör að afloknum kosningum í byrjun næsta árs.... Danskir fiskiræktar- menn eru sagðir hafa áhuga fyrir að sleppa íslenzkuni laxaseiðum í danskar ár....

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.