Tíminn - 02.04.1957, Page 8

M-ÍBg
8
T í M IN N, þriftjudaginn 2. aprfl 1957.
Dánarminning: Stefán Björnsson, skipstj.
Sknld, Yestmannaeyjum
Minningarorð: Þorsteinn Einarsson
á Reykjnm
Stefán Björnsson, eða Stefán í
Skuld, eins og hann var kallaður,
eftir að hann fluttist til Vest-
manneyja, var fæddur 16. 7. 1878
og lézt í Vestmannaeyjum 11.
marz sl. á sjötugasta og níunda
aídursári.
'Stefán var Rangæingur að ætt
og uppruna og átti heima á Bryggj
um í Landeyjum fram á mann-
dómsár, en að Bryggjum fluttist
hann með foreldrum sínum í
bernsku. Hugur Stefáns stóð strax
á ungum aldri til sjósóknar og
Vestmannaeyjar, sem risu úr sæ
úti við sjóndeildarhringinn, ork-
uðu á hugarflug unglingsins og
sköpuðu margbreytilegar myndir í
huga hans og vöktu draumana um
að eitt sinn skyldi hann sjálfur
stýra fögru fleyi.
Fyrstu sjóferð sína fór Stefán
fjórtán ára að aldri, og er átti að
vísa honum frá skiprúmi vegna
ungs aldurs, þá sagði hann: „Eg
skal“. Og með þeirri einbeittu
festu, sem þessl orð mörkuðu, mót
uðust athafnir hans ætíð síðan.
Sextán ára að aldri reri Stefán
fyrstu vertíð sína á Stokkseyri og
reri þar tvær vetrarvertíðir og
síðan gerðist hann háseti á skútu
og var níu vertíðir með sama skip-
stjóra hinum þjóðkunna aflamanni
Kristni Brynjólfssyni í Ráðagerði
á Seltjarnarnesi, sem staðfestir
glögglega, að rúm hans þótti vel
skipað. Hinn 20. október 1906 gift
ist Stefán eftirlifandi konu sinni,
frú Margréti Jónsdóttur, samsveit
unga sínum, glæsilegri og góðri
mannkostakonu. Festu ungu hjón-
in fyrst bú í Reykjavík, en fluttu
síðan byggð sína til Vestmanna-
eyja 1908 og bjuggu þar alla tíð
upp frá því.
í Vestmannaeyjum reistu þau
Margrét og Stefán húsið Skuld við
Vestmannabraut í félagi við vina-
fólk sitt, frú Ingunni og Sigurð
Oddson, og var hús þetta þá ímynd
stórhugar byggjendanna og er nú
eftir 50 ár ennþá meðal reisuleg-
ustu húsa í Vestmannaeyjum.
Eins og samlyndi þeirra Stefáns
og Margrétar annars vegar og Sig-
urðar Oddssonar og Ingunnar hins
vegar var svo gott, að þar bar aldr
ei skugga á, þá var sambýlið á
milli heimilanna með sömu ágæt-
um og hélzt svo alla stund, og má
þetta glöggt marka á því, að báð-
ar fjölskyldunnar í Skuld voru
nefndar saman og kallaðar Skuld-
arfjölskyldurnar og húsbændurnir
Skuldarbændur og börnin á báðum
heimilunum Skuldarkrakkarnir, en
sambýlið á milli barnanna mótað-
ist af sambúð og góðu samkomu-
lagi foreldranna, þannig að börn-
in beggja Skuldarhjónanna eru
bundin ævilöngum vináttuböndum
eins og góð systkini.
f Vestmannaeyjum gerðist Stef-
án strax einn af fremstu mönnum
hins nýja tíma, sem þá fór í hönd,
tíma véltækni og nýrra veiðarfæra
með nýrri veiðitækni, og sama
máli var að gegna með hinn Skuld
arbóndann, Sigurð Oddsson, þótt
þeir ættu sinn í hverjum bátnum,
voru enda báðir formenn og skip-
stjórar, þannig að yfirleitt var
sambúð þeirra Stefáns og Sigurð-
ar með þeim hætti, að þar sem
annars var nefndur var hins líka
getið.
Stefán var mikill aflamaður og
sjósóknari og eftirsótt að komast
í skiprúm til hans, og sama máli
gegndi um sambýlismann hans, en
það voru ekki eingöngu aflaföng-
in, sem eftir var sótzt, heldur ekki
síður sú góða heimilisvist, sem
vermenn áttu á Skuldarheimilun-
um, en svo var sambýlið náið, að
bæri einhver matvælahöpp að hjá
öðru heimilinu, þá var þeim feng
skipt og sami maður á borðum
beggja. En bezti vitnisburðurinn
um matarvistina er ef til vill orð,
sem ungur dóttursonur Margrétar
og Stefáns, sem um árabil ólst upp
hjá þeim, sagði við móður sína:
Ömmu grautur góður.
Stefán var einn af stofnendum
Kaupfélagsins Bjarmi og var þar
félagsmaður alla stund meðan það
félag var starfrækt. Af bjartsýnni
framfaraþrá gerðist Stefán einn af
eigendum togarans Draupnis, sem
Vestmannaeyingar keyptu eftir
fyrra stríðið, það sem lauk 1918,
en af þeim kaupum hlauzt cinung-
is fjártjón og vonbrigði eins og
mörgum, sem þá lögðu í togaraút-
gerð, og loks var Stefán einn af
stofnendum Sæfellsfélagsins.
Stefen í Skuld hafði alla stund
mikla og sérstaka fararheill, og
var gæfumaður í þess orðs beztu
merkingu, hann var aldrei ríkur,
en alltaf aflögufær og naut virð-
ingar og trausts samborgara sinna
og samferðafólks.
Á sjóferðum naut Stefán þeirrar
miklu og gæfusömu verndar að
verða aldrei fyrir manntapa, en
varð mörgum manni að liði og til
bjargar, og var því líkast að þar
nyti hann æðri handleiðslu, sem
má marka á því, að eitt sinn, er
Stefán var að koma úr sjóferð í
vondu veðri og ætlaði að sigla til
hafnar vestan og norðan Heimaeyj
ar sem var heppilegra með tilliti
til sjólags og veðurs, þá breytti
hann snögglega þeirri ákvörðun og
sigldi í þess stað suður og austur
fyrir Eyjar og bjargaði bát, sem
var að lenda upp í Höfðann.
Þrátt fyrir kalmennsku og harð-
fengi karmanna og styrk þeirra á
stundum hættu og voða, þá er það
þó yfirleitt svo, að þegar sorgin
kemur, þá er það hið styrka þrek
konunnar, sem brúar bilin, svo var
einnig hjá Skuldarhjónunum, og
það fann Stefán manna gleggst og
viðurkenndi, að þegar þau hjónin
misstu börn sín þrjú ung sitt
hvorn daginn, að þá var það ekki
sízt hin hljóðláta kona hans með
æðrulausri stillingu sem kom þeim
sameiginlegá til hjálpar.
Systkini Stefáns voru tvö, þau
Tyrfingur bóndi að Bryggjum, ný-
lega látinn, mikill dugnaðar- og
sæmdarmaður, og frú Guðbjörg,
kona Sigurðar Sæmundssonar á
Hallormsstað í Eyjum, hin ágæt-
asta kona, sem hefir reynzt manni
sínum traustur og góður lífsföru-
nautur og verður sjötug í næsta
mánuði.
Milli hjónanna á Hallormsstað
og frændfólksins í Skuld hefir allt
af ríkt mikil frændsemi og góð
vinátta og sú vinátta gengið í arf
til barna þeirra hjóna beggja.
Skuldarheimilin hafa alla stund
verið aflögufær, og hefir það kom-
ið fram meðal annars í því að vera
hæli og skjól gamals fólks.
Á heimili Margrétar og Stefáns
dvaldi Þórdís Ólafsdóttur fram á
níræðisaldur, eða þar til hún fyrir
nokkrum árum fluttist á Elliheim
ilið Skálholt, Guðrún fóstra frú
Margrétar tóku þau til sín, þegar
hún var orðin umkomulaus, og
dvaldist hún þar til æviloka, frú
Guðfinna Egilsdóttir, tengdamóðir
Stefáns nú í tíræðisaldri hefir um
langt árabil dvalist á Skuldarheim
ilinu hjá dóttur sinni og tengda-
syni, falleg og sviphrein kona, svo
að af ber, en að auki hefir Magnús
Jakobsson með vissum hætti alizt
upp hjá þeim hjónum í Skuld og
Árni Jónsson haft þar athvarf og
aðhlynningu.
Stefán Björnsson var hár vexti,
svipmikill og léttur í öllum hreyf-
ingum, úrræðamikill og úrræðagóð
ur. Hálf áttræður fór Stefán ásamt
Sigurði Sæmundssyni mági sínum
og Eyjólfi Sigurðssyni skipstjóra
í Laugardal í Vestmannaeyjum í
skemmtiferð til Frakklands og
Bretlands með vélskipinu Oddur,
og á leiðinni yfir hafið gekk hann
á vakt með skipstjóranum Guð-
mundi Oddsyni, og sagði Guðmund
ur svo síðar frá að Stefán hefði
sjálfsagt verið fullfrískur á yngri
árum, úr því hann væri ennþá á
hálfnuðum áttunda áratugnum
jafnorki ungra manna. Stefán og
þau Skuldarhjónin voru barngóð,
og voru barnabörn þeirra mjög
hænd að afa sínum.
Börn Margrétar og Stefáns eru
fjögur á lífi öll gift í Vestmanna-
eyjum, þau Kolbeinn, Guðrún Ey-
gló og Guðfinna.
Útför Stefáns fór fram 21. marz
sl. hafði hann löngu fyrir andlát
sitt að gömlum sið gert ráðstafan-
ir um greftrun sína, ákveðið við
í kistuna og kosið sér legstað hjá
Sigurði heitnum Oddsyni sambýlis
manni sínum, en synir Sigurðar
og Ingunnar, hinna Skuldarhjón-
anna, Jónas, Ólafur og Oddur og
Þorsteinn Einarsson, fyrrum
bóndi á Reykjum í Hrútafirði, and-
aðist 11. des. s. 1., og fór útför
hans fram að Stað í Hrútafirði 20.
sama mánaðar.
Þorsteinn fæddist á Tannstaða-
bakka við Hrútafjörð 2, apríl 1882.
Hann var yngstur af mörgum börn
um.:. hjónanna Einars’ gullsmiðs
Skúlasonar og Guðrúnar Jónsdótt-
ur, er bjuggu á Tannstaðabakka í
meira'en 40 ár. Af systkinum Þor-
steins eru nú 3 á lífi, Ketilríður og
Ólafía, báðar í Reykjavík, og Jón
á Tannstaðabakka.
Þorsteinn ólst upp í foreldrahús-
um með systkinum sinum. Um tví-
tugsaldur fór hann til Akureyrar,
og var þar um tíma. Þar lærði hann
ljósmyndagerð. Fékkst hann síðan
við Ijósnfyndasmíði um nokkur ár
heima hjá sér, sem aukastarf. Og á
þeim árum kenndi hann sund við
ReyKjalaug.
Árjð 1907 byrjaði Þorsteinn bú-
skap.á Tannstaðabakka og bjó þar
í sambýli við Jón bróður sinn
næstu 4 árin. En 1911 fluítist Þor-
steinn að næsta bæ, Reykjum. Þar
hafði Skúli bróðir hans búið frá
1908, og bjuggu þeir bræðurnir
þar báðir árin 1911—1913. Skúli
dó 13. júní 1913, tæplega 38 ára
gamall. Eftir það var Þorsteinn
einn bóndi að Reykjum um 30 ára
bil.
Þorsteinn kvæntist árið 1910 Guð
rúnu Jónsdóttur, skagfirzkri konu.
Foreldrar hennar voru hjónin
Erlent vfirlit
(Framhald af 6. síðú).
þátttöku í varnarbandalagi en mcð
hlutleysi.
TALSVERT er rætt um það, hvað
ráðið verði af bréfum Bulganins
um framtíðarstefnu Sovétríkjanna
í utanríkismálum. Réttasta álykt-
unin virðist helzt sú, að bréfin
feli ekki í sér neina ráðningu á
þeirri gátu. Það er a. m. k. álíka
auðvelt að túlka þau á tvo vegu.
Það má bæði nota þau sem sönnun
þess, að Sovétríkin séu að taka
upp „kaldari línu“ og eins og þau
vilji stuðla að frisamlegri sambúð.
Bréfin gætu því bent til þess, að
það væri enn óráðið í Kreml,
hvað verður ofan á endanlega og
því sé báðum leiðunum haldið opn
um. Vitanlega getur það oltið tals-
vert á viðbrögðum vesturveldanna,
hvor leiðin verður heldur farin að
lokum.
Rétt er að geta þess, að Bulg-
anin segir í bréfunum, að horfur í
alþjóðamálum hafi versnað síðan
í fyrra og séu nú tvísýnni en þá.
Svipað er nú álit vestrænna stjórn
málamanna. Þetta staðfestir það á-
lit íslenzku ríkisstjórnarinnar, sem
hún byggði á ákvörðun sína um að
fresta að sinni framkvæmd tillög-
unnar frá 28. marz 1956. — Þ. I>.
Guðni Grímsson tengdasonur Sig-
urðar og Ingunnar, ásamt nokkr-
um nágrönnum og vinum, báru
Stefán til grafar, en í kirkju báru
kistuna sonur Stefáns og dætrasyn
ir fimm.
Það er ekki harmsefni, þótt aldr
aður maður, þrotinn að kröftum
og heilsu safnist til feðra sinna,
en þegar samferðamaður, sem um
langa ævi hefir staðið í fremstu
röð í samstarfi samfélagsins, kveð-
ur samferðafólkið, sem eítir er
hérnamegin tjaldsins, þá er ástæða
til þess að staldra við og láta hug-
ann líða yfir farinn veg.
í hugum samferðafólks geymast
bjartar minningar um EJkuldar-
bændurna, Stefán og Sigurð, sem
hvíla nú hlið við hlið í kirlcjugarð-
inum í Eyjum, en eftir sitja í
Skuld Skuldarhúsfreyjurnar Mar-
grét og Ingunn hver með sínu svip
móti og það sameiginlegt báðar að
hafa alltaf undir öllum kringum-
stæðum borið byrðar þær, er lífið
hefir þeim að höndum rétt.
En það, seni síðast fölnar, eru
minningar um innbyrðis og sam-
eiginlega vináttu og samheldni
Skuldarfólksins alls.
H. B.
Jón Jönsson og Björg Rétursdóttir,
frá Reykjum í Tungusveit. Börn
þeirra Þorsteins og Guðrúnar eru
fjögur: Jóhanna, kona séra Helga
Konráðssonar á Sauðárkróki, Ein-
ar, bóndi á Reykjum, kvæntur Ósk
Ágústsdóttur. Guðbjörg, búsett í
Reykjavík, gift Birni Jóhannessyni
og Sigurjón, nú bifreiðarstjóri í
Reykjavík, kvæntur Sigurbjörgu
Ágústsdóttur.
Þorsteinn á Reykjum var áhuga-
samur framkvæmdamaður í bú-
skapnum. Byggði gott íbúðarhús á
jörð sinni og gerði þar fleiri veru-
legar umbætur. Guðrún kona hans
átti mikilsverðan þátt í að byggja
upp myndarlegt og vistlegt heim-
ili þeirra. Reykir eru við þjóðbraut
og var þar oft gestkvæmt, m. a. af •
langferðamönnum, áður en ferða-
lög með bifreiðum komu til sög-
unnar, og fengu þar allir ágætar
viðtökur.
Þorsteinn var lengi oddviti
hreppsnefndar í Staðarhreppi og
átti sæti í skaítanefnd. Einnig var
hann um nokkurra ára skeið 1
sýslunefnd Vestur-Húnavatnssýslu.
Á árunum fyrir 1930 var undirbú-
in stofnun héraðsskólans á Reykj-
um, sem Vestur-Húnvetningar og
Strandamenn reistu í félagi. Var
Þorsteinn meðal forgöngumanna í
því máli og átti lengi sæti í skóla-
nefndinni eftir að skólinn tók til
starfa.
Þegar Þorsteinn var rúmlega
sextugur tók hann að kenna sjúk-
leika, og varð hann að hætta bú-
skap skömmu síðar sakir van-
heilsu. Komst að vísu til nokkurr-
ar heilsu aftur um tíma, en ekki
svo að um varanlegan bata væri að
ræða, og nokkur síðustu árin var
hann að mestu í sjúkrahúsi fjarri
heimili sínu. En Þorsteinn notaði
tímann vel meðan hann var heill
heilsu, og lauk miklu ævistarfi. Síð
ustu 10 árin hefir eldri sonur hans,
Einar, búið á Reykjum. Hann er
sérstaklega áhugasamur dugnaðar-
maður, og hefir á síðustu árum
gert miklar jarðabætur á Reykjum.
Guðrún, kona Þorsteins, er á
Reykjum hjá syni sínum og tengda
dóttur.
í dag, 2. apríl, eru 75 ár liðin
frá fæðingu þessa frænda míns,
Þorsteins * Einarssonar. Ég vildi
minnast hans með þessum fáu orð-
um á afmælisdegi hans, um leið og
ég þakka honum og konu har.s
vináttu þeirra, er ég hefi notið
frá fyrstu kynnum, og margar á-
nægjulegar samverustundir.
Skúli Guðmundsson.
„Gó<Si dátinn Svæk“
kvikmyndaður
Meðal kvikmynda, sem nú er
unnið að í kvikmyndatökustöðvum
Tékkóslóvakíu, er kvikmynd eftir
skáldsögu Jaroslavs Haseks „Góði
dátinn Svæk“. Tékkneskir kvik-
myndahúsgestir munu ekki sitja
einir að því að fá að sjá þessa
vinsælu persónu á hvíta tjaldinu,
kvikmyndin verður einnig flutt út
með enskum texta. Aðsókn að
kvikmyndahúsunum í Tékkóslóvak
íu fer stöðugt vaxandi. Á síðasta
ári sóttu 139.000.000 gestir 2400
kvikmyndahús, en það svarar til
þess að hvert mannsbarn í land-
inu hafi komið á tíu kvikmynda-
sýningar á árinu.
AVAVAVAV/.V.V.V.V.VV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V,
5
Ég þakka af alhug öllum þeim, sem glöddu mig á !■
sjötugsafmæli mínu 18. marz síðastliðinn með heim- í
sókn, veglegum gjöfum og heillaskeytum. í
Benedikt Blöndal, I;
Brúsastöðum, Vatnsdal. I;
V.VVVVVVVVVVVVVVVV’.VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV
Eiginkona m(n,
Anna Jakobsdóttir
frá Galtará,
andaðist i Landsspítalanum að morgni 29. fyrra mánaðar.
sett verður að Staðarfelli.
Pétur Pétursson
og aðrlr aðstandendur.
— Jarð-
Eiginmaður minn og faðir okkar,
Ingvar Bjarnason,
lézt að heimili sinu, Bergþórugötu 25, 1. aprfl.
Steinunn Gísladóttir,
Hulda og Svava Ingvarsdaetur.
Einar Jóhannesson,
Dunki, Hörðudal, Dalasýslu,
lézt á Landakotsspítala 30. marz. Jarðarförln ákveðin síðar.
Vandamenn.