Tíminn - 26.05.1957, Blaðsíða 6

6
T í MIN N, sunnudaginn 26. niaí 1957.
Ötgefandl: FramsóknarflckkwrlMi
Ritstjjórar: Haukur SnorrasM,
Þórarinn Þórarinsawa (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við LindargQta
Simar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og bUBamemi).
Auglýsingar 82523, afgreiðila 2321
Prentsmiðjan Edda hl.
StaSreyndirnar um lánstraustið
MÁLGÖGN og talsmenn
Sjálfstæöisflokksins leggja
nú mjög stund á þann áróð-
ur, að breytingarnar t banka
kerfinu munu spilla láns-
trausti þjóðarinnar út á við.
Samkvæmt þessum röksemd
um, á lánstraust íslendinga
að hafa byggst á því, að Sjálf
stæðismenn réðu yfir bönk-
unum. Útlendir aðilar bæru
þvílíkt traust til forustu-
manna Sjálfstæðismanna, að
það færi eftir pólitískum
völdum þeirra í ríkisstjórn-
inni og aðal bönkunum,
hvort þeir tryðu íslending-
um fyrir lánsfé eða ekki.
Þegar menn bera fram
fullyrðingar eins og þessar,
er það ekki síst nauðsynlegt
að geta bent á staðreyndir
sér til stuðnings. Það láta
talsmenn Sjálfstæðisflokks-
ins hinsvegar alveg ógert.
Hversvegna?
SKÝRINGIN á því er ein
föld. Staðreyndirnar eru þær,
að fráfarandi stjórn, sem
þeir Ólafur Thors og Bjarni
Benediktsson sátu í, hafði
hvergi lánstraust erlendis.
Hún hafði haft menn í ferð-
um til að útvega lán til Sogs -
virkjunarinnar, en þeir
höfðu allsstaðar fengið af-
svar. Hún hafði reynt að fá
lán í rafvæðingu dreifbýlis-
ins og fleiri slíkar framkv.,
en hvergi úrlausn fengið.
Hún hafði ekki getað fengið
lán fyrir nema litlum hluta
af stofnkostnaði sements-
verksmiðjunnar. Og svona
mætti lengi telja. Hvarvetna
þar, sem hún reyndi fyrir
sér, rakst hún á lokaðar dyr
seinustu misserin, er hún sat
að völdum. _______
SÍÐAN núverandi ríkis-
stjórn kom til valda, hefur
hinsvegar orðið veruleg
breyting á þessu. Um áramót
in seinustu tókst núv. ríkis-
stjórn að fá 65 millj. kr. lán
í Bandaríkjunum til þess að
standa skil á lausaskuldum
vegna rafvæðingar dreif-
býlisins, Ræktunarsjóðs, Fisk
veiðasjóðs o.s.frv. Síðan hef-
ur tekizt að fá tvö lán í
Bandaríkjunum til Sogs-
virkjunarinnar; þau eru
samtals að upphæð 118 millj.
kr. Með þessum lántökum
hefur mikið áunnist, þótt
þörf sé fyrir meira lánsfé,
ef nauðsynlegustu framkv.
eiga ekki að stöðvast.
ÞETTA, sem nú hefur verið
rakið, sýnir það vissulega
ekki, að lánstraust þjóðarinn
ar sé bundið við það, að Sjálf
stæðismenn séu í stjórn eða
ráði bönkunum, nema síður
sé.
Einhverjir kunna kannski
að álykta þannig, að for-
sprakkar Sjálfstæðisfl. hafi
af sinni alkunnu þjóðholl-
ustu, lagt fram lið sitt til að
greiða fyrir þessum lántök-
um, þótt þeir séu farnir úr
ríkisstjórninni. Þeir hafi
metið meira að vinna fyrir
þjóðina en að láta ríkis-
stjórnina lenda í vandræð-
um. En þessu er ekki að
heilsa. Þvert á móti hafa for
sprakkar Sjálfstæðisflokks-
ins unnið að því, bæði leynt
og ljóst, að hindra það að
þessi lán fengist. Má því m.a.
til sönnunar minna á grein-
ina í „Wall Street Journal“,
er Mbl. birti athugasemda-
laust, þótt þar væri haft eftir
„grömum“ leiðtoga Sjálfstæð
isflokksins, að lán til íslands
væri sama og að borga að-
göngumiða kommúnista að
ráðherrastólum. Þegar þann
ig var talað opinberlega, má
geta sér þess til, hvernig
málflutningnum hafi verið
hagað bak við tjöldin.
ÞAÐ SEM hér hefur ver-
ið rakið, nægir alveg til að
sanna það, að lánstraust
þjóðarinnar er ekki á neinn
hátt undir því komið, að
Sjálfstæðismenn séu valda-
miklir í ríkisstjórn eða bönk
unum, nema síður sé. Mest
veltur hér á því, að þjóðin
hafi þá stjórn á efnahags-
málum sínum, að það skapi
henni traust út á við. Ráð-
stafanir núverandi ríkis-
stjórnar hafa aukið láns-
traust þjóðarinnar út á við,
þvl þær bera von um fullan
vilja til að koma efnahags-
kerfinu á öruggan grundvöll.
Með því að vinna gegn þess-
um ráðstöfunum, er Sjálf-
stæðisfl. því ekki aðeins að
grafa grunninn undan fram
leiðslunni, heldur einnig láns
trausti þjóðarinnar út á við.
Sannarlega ætti slík fram-
koma hans að vera mönn-
um aukin hvatning að draga
úr áhrifum hans, svo að
hann vinni þjóðinni sem
minnst tjón með þessu fram
ferði sínu.
StjórnmálaumræSurnar
EINS OG skýrt hefur
verið frá, fara fram stjórn-
málaumræður á Alþingi á
mánudagskvöld og þtriðju-
dagskvöld. Vafalaust mun
verða fylgzt með þeim af
mikilli athygli 0g þó ekki
sízt því, sem stjórnarand-
staðan hefur að segja um
Jausn helztu vandamálanna.
Þrátt fyrir lengsta þing, sem
haldið hefur verið, hefur enn
ekki bólað á neinum slíkum
tillögum stjórnarandstæð-
inga. Útvarpsumræðurnar
eru því seinasta tækifæri
hennar til að sýna, að hún
hafi upp eitthvað annað að
bjóða en ábyrgðarlausan á-
róður og niðurrif.
Gurtrtar Leístikow:
HÖLLYWOOD tekur upp nýja stefnu í kvik-
myndagerð tii mótvægis við sjónvarpið
Nú eru listrænar kvikmyndir efst á dagskrá
en íburðarmikill hégómi að hverfa
Fyrir tveimur árum var mest
nýjabrum á sjónvarpinu í Banda-
ríkjunum, og aðsókn að kvikmynda
húsum minnkaði um 40%, fólk
kaus heldur að sitja heima í dag-
stofunni sinni framan við sjón-
varpstækið en sitja í myrkum söl-
um kvikmyndahúsanna. Þá gat alls
staðar að líta stórar auglýsingar
um það, að amerískar kvikmyndir
yrðu stöðugt betri og betri. Það
var hreinasta kjaftæði.
Aftur á móti hefði mátt segja að
myndirnar yrðu stöðugt bigger
and bigger, ekki better and better.
Þetta var blómaskeið „supercolos-
sal“ og „cinemascope" kvikmynd-
anna. Eitthvað óvenjulegt þurfti
að vera á boðstólum til að heilla
fölk frá sjónvarpstækjunum, eitt-
hvað, sem sjónvarpið stóðst engan
samanburð við: stórfenglegar
fjöldasýningar á risavöxnum sýn-
ingartjöldum, landslagsmyndir
teknar úr flugvélum, skínandi lit-
ir .... bigger and bigger.
Nú eru stóryrðin um vaxandi á-
gæti kvikmyndanna löngu horfin
af auglýsingunum. En í dag væru
'slíkar auglýsingar heldur ekki
jafnfjarstæðar og fyrir tveimur ár-
um, því að Hollywood-kvikmyndirn
ar verða nú betri með hverjum
degi. Nú eru hvað eftir annað
frumsýndar kvikmyndir, sem hafa
listrærit gildi til að bera; fyrir fá-
um árum síðan voru slíikir atburð-
ir fátíðir eða óhugsandi. Þessar
myndir fjalla um raunveruleg
vandamál einstaklings og þjóðfé-
lags, segja frá lifandi fólki en ekki
póleruðum glanshetjum; happy
end er ekki ófrávíkjanlegt skilyrði,
og oft og tíðum er ekkert hirt um
sexappeal.
bein afleiðing þess að gamla að-
ferðin brást vegna tilkomu sjón-
varpsins. í gamla daga, þegar
Hollywood var gullnáma og mynd-
irnar þaðan listsnauður hégómi,
voru kvikmyndir unnar eftir res-
epti. Svo og svo margir metrar af
kossum, svo og svo mikið af kven-
legum yndisþokka, dyggðugar hetj
ur og fúlir skúrkar, fylgispekt við
verstu hleypidóma almennings —
og auðvitað alltaf happy end.
Þessi vinnubrögð gengu agæt-
lega meðan það var fastur vani al-
mennings að fara í bíó einu sinni
eða tvisvar í viku. Fólki var í raun
inni alveg sama hvað það sá, bara
ef það fékk sína tveggja tíma)
dægrastyttingu. En þetta gekkj
ekki lengur eftir að sjónvarpið |
kom til sögunnar og tók við því
hlutverki að fullnægja hinum bág-1
borna smekk almennings. Enginn
nennti á bíó þegar hægt var að fá
sömu skemmtan heima, sitja við,
sjónvarpstækið með glas í hendi í
stað þess að kúldrast i þéttsetnum
sal.
Af þessu leiddi kreppu í Hollv-
wood. Brúttótekjurnar minnkuðu
um 40% á einu ári, og þessi 40%
höfðu einmitt verið undirstaðan
að hinum ævintýralega gróða kvik
myndafélaganna. Eitthvað sérstakt
varð að gera til að heilla fólk aft-
ur í kvikmyndahúsin, og fram-
leiðslukostnaðurinn varð að lækka.
í fyrstu örvæntingunni var gripið
til alls kyns tæknilegra ráða, lit-
mynda, cinemascope, vista-vision,
super-colossal. Jafnframt voru
laun kvikmyndastjarna og leik-
stjóra miskunnarlaust skorin nið-
ur um helming.
En fólk vandist hinum nýju
tæknibrögðum fljótlega, áhuginn
rénaði og aftur sótti í sama horfið
með aðsóknina. Þá gerði Hoily-
wood nýja og merkilega uppgötv-
un: það tjáði ekki lengui að reyna
að framleiða rnyndir, sem áttu að
falla öllum í geð, nú var svo kom-
ið, að þessar myndir féllu engum
í geð. Það var vonlaust aö reyna
að heiila almenning burt frá sjón-
varpstækjunum, í stað þess urðu
kvikmyndirnar að vinna sér aðra
áhorfendur, áhorfendur, sem sjón-
varoið freistaði ekki hið minnsta.
Nýtt fólk
Menn komust að raun um, að það
var tvenns konar fölk, sem ein-
hver slægur var í: annars vegar
unga fólkið og hins vegar sá
minnihluti, sem áður hafði verið í
litlum hávegum hafður, nefnilega'
það fólk, sem meiri áherzlu lagði'
á listrænt gildi en sexappeal.
Það er tiltölulega auðvelt að ná
til æskunnar. Ungu piltarnir eru
því- fegnastir að geta komizt að
heiman og farið í bíó með stúlk-
unni sinni, en helzt vill unga fólk-
ið líka fá aðra vöru framreidda en
sézt á sjónvarpsskífunni daglega,
kannske rock’n—roll, kannske
dans- og dægurlagamyndir. Erfið-
ara er að fullnægja þeim, sem gera
listrænar kröfur til kvikmynd-
anna, en á hinn bóginn kostar það
ekki mikið. Hinar nýju kvikmynd-
ir, sem hér hefir verið lýst, eru ó-
dýrar í framleiðslu, og ekki þarf
að sýna þær líkt því jafn víða og
mikið og hinar gömlu Hollywood-
myndir til að þær skili ágóða.
Að nokkru leyti renna þessar
tvær tegundir kvikmyndahúsa-
gesta saman. Ungt fólk hefir ævin
lega áhuga á vandamálum æskunn-
ar, og þeim mun frémúr,' ef ■ fjall-
að er heiðarlega óg alvarlega um
efnið. Slíkar myndir eru oftast
(Framhald á 8. síðu.)
mvsrorAN
Nokkrar nýjar kvikmyndir
Þegar þessar línur eru skrifað-
ar, eru ekki færri en fimm kvik-
myndir af þessu tagi sýndar á Bro-
adway: The Wrong Man er cftir
Hitchcock, en í þetta skpiti er eng
an veginn um venjulega hroli-
vekju að ræða; myndin er byggð á
atburðum, sem raunverulega hafa
átt sér Stað. Maður er ákærður fyr
ir glæp, sem hann hefir ekki fram-
ið, og réttarofsóknin bitnar á heilli
fjölskyldu.
The Strange Man segir frá liðs-
foringjaskóla, þar sem furðulegt
skipulag verður til að ala upp
sadist-skan og masokistiskan anda
meðal nemendanna. Twelve Angry
Men segir frá kviðdómendum,
sem ekki geta komið sér saman um
úrskurð í morðmáli. The Bachelor
Party fjallar um vandamál nokk-
urra miðstéttarmanna amerískra.
The Young Stranger lýsir því,
hvernig ungur piltur leiðist út á
afbrotabrautina vegna andstöðu
við föður sinn og fjölskyldu.
Þessar myndir og aðrar slíkar
eiga það sameiginlegt að þær snú-
ast allar um hversdagsvandamál
Ameríku nútímans á raunsæjan
hátt. Þær bera allar mark hlífðar-
lausrar hreinskilni, þær eru allar
sprottnar af nánu samstarfi texta-
höfundar og leikstjóra, og þær eru
gerðar með sem allra minnstum
tilkostnaði — þ. e. a. s. þær kosta
minna en hálfa milljón dollara
hver. Þess vegna er öllum dýrum
áhrifamiðlum hafnað fyrirfram,
engar rándýrar „stjörnur“ ráðnar
til leiks. Sumar eru meira að
segja ekki gerðar í kvikmynda-
stöðvum; þannig eru Twelve Angry
Men og The Bachelor Party til
dæmis teknar á stöðunum, þar sem
sagan fer fram og hvergi annars
staðar. Næstum allar þessar myrd-
ir eru gerðar af nýjum litlum kvik
myndafélögum með fjárstyrk frá
stóru félögunum, sem einnig taka
að sér dreifinguna.
•—
Baráttan um almenning
Þessi nýja kvikmyndagerð er
íþróttakeppni leikara
og blaðamanna.
í DAG MUN dálítið sérstakur
„íþróttaviðburður" fara fram á
íþróttavellinum í Reykjavík, en
það er íþróttakeppni leikara og
blaðamanna. Mun hún verða hin
fjölþættasta, svo sem knatt-
spyrna, lyftingar, reiptog blaða-
manna og leikkvenna, boðhlaup,
pokahlaup og á milli íþróttaat-
burða nokkur stutt skemmtiat-
riði. Það er varla að efa, að fjöl-
mennt verður á vellinum í dag, ef
ekki verður úrhellisrigning.
Byggingar við Hálogaland.
BAÐSTOFUNNI hefir borizt eft-
irfarandi bréf frá manni, sem
fylgzt hefir nokkuð með húsbygg-
ingum í Hálogalandshverfi. Bréf-
ið hljóðar svo:
„Föstudaginn 17. maí las ég í
Vísi greinarstúf, sem mér þótti
hinn athyglisverðasti, einkum
vegna þess, að þar var fjallað um
mál, sem ég er nokkuð kunnug-
ur. í Vísis-greininni er rætt um
byggingaframkvæmdir í Háloga-
landshverfi. Þar segir svo m. a.:
„Ég kom þar sem verið var að
undirbúa mikla blokk. f öðrum
enda grunnsins var dýpi mikið
og „sundlaug" í botninum. Ein-
hverjir höfðu orð á því við mig,
að óþarfi væri að snara holtin,
nóg væri af þeim á íslandi
Ég færði mig ofar í holtið. Þar
var hávaði mikill, loftoressur,
jarðborar og ýtur í gangi svo
glumdi í öllu, og heill hópur af
ragnandi mönnum, sem veifuðu
höndunum í hugaræsingi ....
Þar voru áhyggjurnar ekki út af
því, hve djúpt þyrfti að grafa í
aur og leðju, lieldur af því að
byggingarnefnd fyrirskipaði að
sprengja húsin ofan í klöppina.
.... Fróðlegt væri að fá skýr-
ingar á því fyrirbrigði, sem hver
maður getur séð þarna inn frá,
að sums staðar eru menn látnir
sprengja 2—3 metra niður í
klöppina fvrir húsunum. Ég verð
að taka undir með þessum mönn-
um, hvort ekki sé völ á hæfari
mönnum til þess að vera ráðgef-
andi um byggingar.“
Bragð er að þá barnið finnur.
ÞETTA SAGÐI greinarhöfundur,
ónafngreindur í Vísi, og bragð er
að þá barnið finnur. Ég kom
þarna inn eftir líka og gaf mig á
tal við byggingamann, sem þar
var staddur, og ég þekki lítils-
háttar. Hann benti í áttina til
„Snobbhill" og sagði: Ef reglur,
sem þeir segja að eigi að gilda
hér, hefðu gilt hjá höfðingjunum
þarna ,þá hefðu þeir þurft litlar
áhyggjur að hafa af gluggunum
hjá sér, nema þakgluggunum,
því að þakið hefði lagzt á jörð-
ina, veggirnir hefðu farið ofan í
jörðina.
Ég fór að hlæja en hann rök-
studdi mál sitt án nokkurra útúr-
snúninga. Mér finnst endirinn á
grein Vísis sérstaklega eftirtekt-
arverður. Væri ekki athugandi
fyrir háttvirta kjósendur að fara
að ráðum Vísis og fara að líta
í kringum sig eftir hæfari mönn-
um til þess að taka að sér stjórn
á málefnum bæjarins? Það fer að
styttast þangað til tækifæri býðst
til skiptanna. Menn ættu að gefa
gaum heiínskunni og þvergirð-
ingshættinum, sem við blasir
víða, og þarna svo augljóslega,
að jafnvel Vísir getur ekki orða
bundist. — Áhorfandi að hús-
byggingum".
Þetta er bréf áliorfandans.
Ilonum hefir auðsjáanlega þótt
grein Vísis athyglisverð og þá
ekki sízt spurninig blaðsins um
það, hvort við séum í raun og
veru svo illa á vegi staddir, að
eiga ekki hæfari menn til að
stjórna málefnum bæjarins, og
þvi umhugsunarefni vill hann
skjóta að fleirum — að gefnu til-
efni. — Hárbarður, ,