Tíminn - 06.09.1957, Síða 5

T f MIN N, föstudaginn 6. september 1957.
5
Hann var einn af vormönnum Islands
Hinn 1. ágúst s. 1. fór fram
jarSarför Baldvins Friölaugsson
ar, Hveravöllum í Reykjahverfi
í Suður-Þingeyjasýslu, — hins
kunna sveitarhöfSingja og hug-
sjónamanns um jarðrækt.
Húskveðjuathöfn fór fram að; n7nn‘viknar;°er dísirnar^þylja
hmu fagra heimih hans, þar sem
húsum hafa ráðið um skeið hjón
in: Atli sonur hans og Steinuun
Ólafsdóttir frá Hvítárlvöllum.
flutti Karl
Karl Kristjánsson, alþingismaður, minnist
Baldvins Friðlaugssonar, bónda, Hveravöllum
Húskveðjuræðu
Kristjánsson alþingismaður. Einn
ig töluðu Baldur Baldvinsson,
búnaðarþingsfulltrúi, og Jón Þor
bergsson á Laxamýri. Ennfrem-
ur flutti Ketill Indriðason, bóndi
í dag stendur Baldvin
og horfir hátt
yfir heiðar og blómlega sveit.
honum þátt
með þökkum. En enginn veit
um leyndarmál þeirra og lokaskil
eftir langan og ástríkan dag.
Þessar ljóðlínur segja einmitt,
ef til vill allt, sem mestu máli
skiptir fyrir daginn í dag.
Baldvin Friðlaugsson var þjón-
ir þessi styrkveiting að pilturinn
hefir þótt líklegur til manndóms.
Að loknu námi að Hólum kom
Baldvin aftur til átthaganna og
gekk þar dísum gróðrarins á hönd.
Gerðist ræktunarmaður. Vann að
jarðabótum, oft sem foringi vinnu-
flokka, er fóru um sveitir og unnu
að jarðabótum, aðallega túnaslétt-
unv
Árið 1301, 27. október, 24 ára
að aldri, gekk Baldvin að eiga
Sigríði Stefánsdóttur frá Kaldbak.
. .... ustumaður gróðrardísanna. Þær Sigríður dó 1951, svo sambúð
a Ytra-Fjalli, eftirmæli í ljóðum. þök}jUgu honum og launuðu með þeirra varð hálf' öld. Fyrst munu
Jarðsett var í Húsavík og fór, þvj ag láta hugsjónir hans rætast.; þau hafa átt heima á Húsavík.
fram athöfn í Húsavíkurkirkju.; Lata ár frá ári rneira og meira
Þar talaði séra Sigurður Guð- grga umhverfis hann í sveit hans,
mundsson prestur á Grenjaðar-
stað, en hann jarðsöng í fjarveru
Friðriks A. Friðrikssonar pró-
fasts í Húsavík.
Fjölmenni var við báðar þess
ar athafnir. —
Tíminn hefir fengið leyfi tii
Við, sem þekktum Sigríði Stef-
ánsdóttur vel, vissum að hún hafði
héraði og á öllum byggðum bólum ; bæði vilja og hæfileika til þess að
ættjarðarinnar — og mest síðasta vera aflgjafi manns, er vann í
æviáfangann.
Um lokaskilin veit að vísu eng-
þágu ræktunar lands og lýðs.
Árið 1903 var Ræktunarfélag
inn fullkomlega. Þar er átt við Norðurlands stofnað á Akureyri.
hið innra uppgjör lífsins, sem fer Baldvin var einn af stofnendum
fram í brjósti manns, sem kveður þess. 'i
þess að birta húskveöjuræðu íífið. Það uppgjör hlýtur alltaf að | Árið 1904 var Garðræktarfélag
Karls Kristjánssonar, alþingis-! verða að mestu „leyndarmál“ hans Reykhverfinga stofnað og var hann
manns- og minnast með því hins
látna merkismanns, og fer ræðan
hér á eftir.
Fyrir hartnær 10 árum — eða ir Baldvin eftir svo langan ævidag
nánar tiltekið 1. vetrardag 1947 — og ástríkan.
og dísa lífsins. Orð geta ekki flutt einn af hvatamönnum stofnunar
það frá manni til manns. iþess — og ári síðar ráðinn fram-
En við vitum af kunnugleika kvæmdastjóri félagsins. Því starfi
okkar að lokaskilin hjá dísum gegndi hann til órsins 1938 eða í
gróðursins hafa verið hagstæð fyr- þriðjung aldar.
Frá 1907 til 1918 áttu þau Sig-
varð Baldvin Friðlaugsson sjötug-l
ur. Þá orti hann kvæði um sig og horfir á hugsjónir sínar verða á
daginn í léttum tón og gamansöm- ævintýralegan hátt að virkileika
um, en eigi að síður svo smekk-j— og lífsstefnu sína fara sigrandi
legt, að það er einnig deginum í um landið.
dag samboðið. | Baldvin Friðlaugsson var fædd-
Kvæðið hefst með þessum hend ur að Hafralæk í Aðaldal 25. októ-
ríður og hann heimili að Reykj-
Ævi hans lýkur þannig, að hann : um, en síðan á Hveravöllum, sem
ingum:
í gær kvaddi sumar —
en sól vakir enn
og sunnanblær strýkur um kinn.
í dag blakta fánar.
í dag spyrja menn:
Er það dagurinn minn eða þinn?
Auðvitað var sá dagur dagurinn
ber 1877. Hann var því nálega
áttræður, er hann lézt. Hann var
af þingeyskum kjarna- og gáfu-
fólks-ættum kominn. Friðlaugur
bóndi á Hafralæk, faðir Baldvins,
var Jónsson bónda þar, Jónssonar
bónda að Hólmavaði í sömu sveit,
Magnússonar, og er það nefnd
Hólmavaðsætt. Friðlaugur var
bróðir Friðjóns á Sandi föður Guð-
þá voru gerðir að sérstöku býli.
Miklir erfiðleikar voru oft við
rekstur Garðræktarfélagsins. Ár-
ferði óhagstætt. Fjármagn af
skornum skammti. Tæki til at-
hafna ófullkomin. Trú margra ekki
sterk á framgang fyrirtækisins.
En einn var a. m. k. maður sem
aldrei missti trúna — og alltaf
barðist ótrauður fyrir tilveru fé-
lagsins, viss um að stefnan væri
rétt. Þetta var maðurinn, sem örð
ugleikarnir í heild bitnuðu samt
mest á: forstöðumaðurinn, Bald-
vin Friðlaugsson.
Um langt skeið hafði Baldvin
einnig mikil störf á hendi fyrir
Ræktunarfélag Norðurlands og
Búnaðarsamband Suður-Þingeyinga
við jarðræktarleiðbeiningar og
mælingar jarðabóta ásamt tilheyr-
andi skýrslugerð. í þeim ferðalög-
um, er þessum störfum fylgdu,
kynntist hann náið héraði sínu,
búnaðarháttum þess og íbúum.
Á þessum ferðum ýtti hann
drjúglega undir menn til jarðrækt-
arframkvæmda. En þannig flutti
hinn bjartsýni maður áróður sinn
fyrir umbótunum, að hann var
alltaf aufúsugestur. Er gaman að
lesa í bókinni fsl. bændahöfðingj-
ar frásögn af heimsókn hans hjá
einum bónda, sem segir þar frá
gestkomunni.
Þátttakandi var Baldvin hvað
eftir annað í fræðslustarfsemi á
námskeiðum Rasktunarfélagsins og
Búnaðarfélags Tslands.
| Formaður búnaðarfélagsins í
hans í þessari sveit og meðal mundar skálds á Sandi. 1 byggðarlagi sínu var hann lengi.
fi-ænda hans og vina í héraðinu. j Móðir Baldvins var Sigurlaug Og í stjórn Búnaðarsambands sýsl
Margt manna sótti hann heim Jósefsdóttir bónda í Hriflu. En unnar í 20 ár.
þennan dag, flutti honum og heim- { móðir hennar var Helga Sæmunds-
ili hans þakkir og árnaðaróskir. dóttir frá Arndísarstöðum í Bárð Lífshugsjón Baldvins Friðlaugs-
og ardal, systir Ásmundar bónda á sonar var jarðrækt í ýmsum mynd
Hvarfi í sömu sveit, föður Valdi- um. Garðræktarfélagið með sinni
jmars ritstjóra. í fjölbreyttu ræktunaraðstöðu var
Foreldrar Baldvins Sigurlaug honum hjartfólgið fósturbarn,
að öðru tilefni. Fánarnir blakta nú' 0g Friðlaugur, voru mjög fátæk enda nákomið. Framkvæmdastjórn
við liálfa stöng. Okkur vinum hans|eins og fjöldinn allur af fólki á þess hafði hann lengst af fyrir ó-
og samferðamönnum er klökkvi í! þeim árum. Sigurlaug var rúm- trúlega litla þóknun — og raunar
geði. Baldvin Friðlaugsson er í liggjandi sjúklingur langt tímabil alla tíð fyrir lítið gjald. Og þeg-
dag kvaddur að heiman til hinztu ævinnar, en náði þó heilsu aftur. ar honum eitt sinn var boðið að
hvílu. Störfum er lokið. Hann flyt-j var það heilsuleysistímabil hús- verða íramkvæmdastjóri Rælctun-
ur okkur ekki að þessu sinni nýtt freyjunnar heimilinu til stór- arfélags Norðurlands með góðum
felldra erfiðleika, eins og nærri launum, hafnaði hann því, af því
Hveravellir — nýbýlið sem Baldvin reisti er reisulegt í brekkunni ofan
við Baðstofuhver.
Baldvin FriSlaugsson
Það hillir í vonanna veldi
af vaxtar og gróðrarins þrá,
og lýsir af áhugans eldi
frá afdal að blikandi sjá.
Það er mikill fögnuður og ham-
ingja í þessu stefi.
Nánustu kynni og persónuleg-
ust hafði ég af Baldvin Friðlaugs-
syni vegna samstarfs okkar og
margháttaðra viðskipta i sveitar-
stjórnar- og sýslufélagsmálum.
Hann var nokkur ár samtímis
mér í sveitarstjórn Tjörneshrepps
áður en þeim hrcppi var skipt í
núverandi Tjörneshrepp og Reykja
hrepp. — Árið 1933 — eða strax
og skiptin fóru fram varð hann
oddviti Reykjahrepps og var það
til 1958. Eftir skiptin höfðu þessir
hreppar mikil viðskipti, svo við
Baldvin áttum mkið saman að
sælda — og ennfremur sem ná-
grennisoddvitar eftir að ég flutt-
ist íil Húsavíkur.
Sýslunefndarmaður var Baldvin
fyrir Reykjahrepp samfleytt írá
1936—1954. Áttum við þar sæti
saman lengstaf.
Mér eru mætar minningarnar
um samstarfið við Baldvin Frið-
láugsson.
Hann var ágætur sveitarstjórn-
armaour. Sjálfstæður í skoðunum
og hélt fast á hlut sínum, — úr-
hár, beinvaxinn og kanmannlegur.
Vel var hann líka að manni til
átaka. Man ég enn eftir því, að
hann vakti athygli mína, þegar
ég strákur að aldri, sá hann jafn-
hatta vigtarlóðum í Aðalsteinsbúð
ó Húsavík. Glímur iðkaði hann á
j yngri árum og sund fram undir
! ævilok.
j Ég held ég fari rétt með það,
i að Baldvin hafi engu aðalfélags-
' málastarfi sínu hætt, nema að eig-
in ósk fyrir aldurs sakir. Og voru
þau þá flest lögð í hendur Atla
! syr.i hans, sem var ánægjulegt
fyrir gamla manninn og hækkar á
vissan hátt aldur hans.
í bókinni, sem ég áðan veik að
! „íslenzkir bændahöfðingjar“ er að
, finna allýtarlega lýsingu af Bald-
vin og störfum hans, ritaða af Sig-
urði Einarssyni presti í Holti, eft-
ir frásögnum kunnugra.
íslendingar fagna vori þjóða
mest. Engin önnur þjóð heldur að
sögn upp á sumardaginn fyrsta.
Þessu veldur hörð barátta ís-
lenzku þjóðarinnar við langan vet-
ur.
íslenzk tunga gefur ’ líka eina
af sínum hæstu einkunnum með
nafngiftinni: Vormaður. Baldvin á
Hveravöllum verðskuldar þá ein-
kunn. Hann var vormaður.
Það er mikilsvert fyrir fámenna
sveit, að hafa mann eins og hann
í hópi sínum til þess að vera
málsvara út á við í sókn og vörn
I — og til þess inn á við að boða
trú á sigurmátt vors og gróanda
i „gegnum hret og haust og vetur“.
| Ég veit og skil að jarðarfarar-
■ dagur vormannsins Baldvins er
mikill sakr.aðardagur í Hveravalla-
byggð.
j En það er allmikil bót í máli,
að samvistir sveitarinnar og hans
! rofna alls ekki að fullu. Minning-
! in um Baldvin og störf hans munu
I lengi vara í þessari byggð. Minn-
! ingin um heimiii hans og hús-
1 freyjuna þar, Sigríði Stefáns-
dóttur, góðviljuðu, listhögu, fag-
j urdreymnu skáldkonuna, mun
seint fyrnast.
I Skrúðgarðasjóðurinn, sem þau
: gáfu, af litlum efnum, heimilum
sveitarinnar — nú rúmlega 20 þús
undir króna — er gjöf, sem lýsir
betur en öll ávörp og orðræður,
Blandaði glöðu geði við hann
fjölskyldu hans og naut höfðing-
legrar risnu.
1 dag er iíka dagurinn hans, en!
Á Hveravöllum í Reykjahverfi er mikill jarShiti. Þar er bæði útirækt við
jarðhitann og gróðurhúsarækt.
ræðagóður, — ráðdeildarsamur um viðhorfi gefendanna til umhverfis-
fjárhag sveitar sinnar og reglu- ^ ins, og felur í sér ógleymanlegan
samur í afgreiðslum. jvinarhug þeirra til byggðarinnar
Eitthvað heyrði ég um það, að °S fólksins í byggðinni.
hann þcetti stundum fastheldinn á ! Baldvin orti eitt sinn kvæði, sem
fé sveitarsjóö's og kröfuharður um ! heitir: „Ferð til Herðubreiðar-
skuldaskil. En starf hreppsoddvita linda.“ Þar segir frá langri ferð
er þannig, að sá oddviti sem ekki j °S mörgu, sem íyrir augu ber.
er talinn það af einhverjiim, held ! Þegar dregur að ■ leiðaiTokum,
ég að varla geti verið heppilegur! sór hann það, sem lionum finnst
oddviti | þó mest til koma. Hvað var það?
Jafnan tók Baldvin hið minnsta ' Þaf> var Reyk.jahvcrfi, heimabyggð-
tilskilið gjald - eða ekkert - m hans' Hann seSir:
raá geta.
kvæöi.
Og þó: Sum verk eru alltaf eins
og ný. Þannig eru verk ræktunar-
mannsins. Af þeim drjúpa önnur
verk hvert sumar, eins og gull-! fyrir sér. Var hann á ýmsum stöð-;
að hann vildi ekki yfirgefa fóstur-
Baldvin varð að fara að heiman barn sitt, Garðræktarfélagið í fá-
á 12. ári og leitast við að vinna tækt þess, og heimastöðvarnar.
hringarnir drupu af hringnum
Draupni níundu hverja nótt. Og
sum kvæði eru á vissum augna-
blikum alltaf ný.
í kvæði sínu um sjálfan sig og
afmælisdaginn 1947, sagði Bald-
vin frá því, að suðrænar dísir
hefðu fært sér fræ og hann hefði
lilotið trúnað þeirra. Þetta voru
gróðrardísirnar.
Mér finnst sem niðurlagserindi
kvæðisins gæti líka verið ort fyrir
daginn í dag. Þar segir:
Eitt frumskilyrði þess að maður
um eftir það í uppvextinum. Að geti verið hamingjusamur er að
því, er ég bezt veit, var hann honum séu geðfelld verkefni sín.
heppinn með vistir, enda frænd-j Baldvin naut þeirrar hamingju
margur og naut þess í vistráðum. í þjónustu við ræktun landsins.
Náði hann líka snemma góðum Við það bættist svo sú mikla
þroska andlega og líkamlega. j hamingja að sjá drauma sína ræt-
Tvítugur fór Baldvin í búnaðar- ast um gildi ræktunarstarfs, gróð-
skólann að Hólum í Hjaltadal. Til urmátt íslenzkrar moldar og hag-
þess fékk hann 140 lcr. styrk úr; nýting jarðhita.
sjóði Örum & Wulfs-verzlunar í Lifa það að flestir — eða allir
Húsavík — og var það allmikið — tækju hans trú á landið. Finna
fé í þá daga, — svaraði til 10 (mótbyrinn verða að ljúfu leiði.
vikna sumarkaups karlmanns. Sýn- Aldraður orti hann:
> fyrir félagsmálastörf sín. Leit á
j þau sem þegnskyldu.
Baldvin var rökfastur ræðumað-
ur og renndi oft mörgum stoðum
undir skoðun sína. Hann var líka
ritfær vel. Skáldgáfa og i-ökhyggja
áttu samleið hjá honum.
Fyrir kom að sumum fyndist
hann einþykkur nokkuð. F.n var
það ekki sama tegund staðfestu,
sem þá korn fram hjá honum, og
sú ágæta staðfesta, sem gerði hann
að óþreytandi forustumanni Garð-
ræktarfélagsins? Ég var aldrei í
vafa urn það. Ósvikin stefnufesta
var einn af mannkostum hans.
Gamansamur var hann venjulega
og gott að vera með honum á
þeim leiðum.
Gjörvilegur var hann ásýndum,
Eins og fáni hátt til hæða
hefst nij mökkur upp við ský,
líkt og bending lífsins gæða
loforð stór sem gefur ný.
Eiga fáir auðlegð slíka,
orkulind, cr brýtur seint,
sem að upp í loftið líka
ljósum faldi kastar beint.
Nú er bráðum lokið leiðum,
lognið stafar sundin öll.
Sól frá liafsins bungum 'brcið-
um
bjarma slær á Lambafjöll
Inn í heiðar duldu dragi
döggvuð liggur sveitin kær,-
Vafin gróðri hlíð og hagi.
Heilsar okkur sérhver bær.
(Framhald á 8. síðuj