Tíminn - 06.09.1957, Page 7

t'Iftff-NN, föstudaginn 6. september 1957.
7

Emn af nafntoguðum land
námsmönnum við Breiða-
fjörS var Geirmundur heljar-
skfrm- sem nam land á
SkarSsströnd og reisti sér bú
að Geirmundarstöðum, sem
nú er hjáleiga höfuðbclsins
að Skarði. í landnámi Geir-
muhdar er bezta höfn í allri
Dalasýslu, þar heitir Skarðs- ^
stöð.
Nú er upphaf nýrra tíma í
SkarðsstöS. Þar eru hafnar fram-
kvæmdir við hafnarmannvirki og
Grein og myrLdir:
Guðni Þórbarson.
verzlunairstöð, sem vafalítið á eft-
ir að verða Dalamönnum dýrrnæt
höfn eg athafnasvæði, þegar haf-
skip geta lagzt þar að bryggju,, r
sem senn verður.
1
£kai-i, óU/,
m
: \

I
i ?
cir óem enn buci
L
omen
chir íanch
namómannó
Bátar og bændur við
Breiðafjörð
Þegar blaðamaður frá Tímanum
kom nýlega í Skarðsstöð, voru þar
nokkrir Uaíamenn í kaupstaðarer-
indtun og sóttu sér nauðsynjar í
verzlun, sem þar er verið að end-
urbyggja og opna í gömlu hús-
næði.
Bátar Kristins bónda í Skarði
stóðu þar skammt frá í naustum,
málaðir og vel hirtir, enda illt bát-
lausum manni við Breiðafjörð.
Sjálfu,r var Kristinn bóndi ekki
]angt: frá, hressilegur og glaður í
ibragði,, enda með hugann allan út
:í
í Breiðafjarðareyjum, eða kannske
iíka á lúðumiðum við eyjar.
— Já, það er fallegt að sjá til
eyja á svona björtum degi, sagði
Kristinn, þegar komið var upp á
steinnökkvann, sem stendur í
Skarðsstöð, og er fyrsti áfangi
mikilla hafnarmannvirkja. — Sko,
þarna uti cxu Bauðseyjar og þarna
Kúf&yjar ,og margar fleiri. Þar
toiður selurinn á skerjunutn og
lúðan í sjónum, en litill tími til
veiða. Áður voru eyjarnar byggð-
ar, en nú eru Ijósin horfin, en
vitjað um æðardún á vorin og
skepnur fluttar í eyjar til að nytja
það kjarngóða gras, sem ekki
vinnst lengur tími til að heyja,
eða flytja til lands. Svo getur mað
ur skroppið til fiskjar og sótt sér
í soðið, þegar heimilisfólkið lang-
ar í nýjan fisk.
Ágæt höfn í smíðum
í fjörunni stendur vélbátur, en
í nausti stór flutningaprammi,
sem notaður er í eyjaferðir og
hægt er að flytja á 17 hross í einni
ferð. — Þannig er þá eyjabúskap
urinn við Breiðafjörð, hugsar
blaðamaðurinn og spyr um fram-
kvæmdir í Skarðsstöð.
I fyrra var byggður stciu-
nökkvi, sem myndar ágæta og
trausía byrjun á bryggju út í
mjótt sund milli kletta. Þar er
annars djúpt og skjólgóð höfn
í Skarðsstö^. Geta nú lagzt b'l>'
að bryggju stórir vélbátar, og
ætlunin er að lengja bryggjuna,
ef til vill að sumri, svo að strand
ferðaskipin og minni millilanda-
skip geti komið að bryggju í
fyrstu hafskipahöfn nútímans í
Dalasýslu.
Verzlunarstaður hefir Iengi ver-
ið í Skarðsstöð, að minnsta kosti
af og til. Þar hefir frá alda öðli
verið skipauppsátur Skarðsmanna,
enda þótt sjávargatan frá Skarði
sé óvenjulega löng, eða um 3 km.
Um áratug fyrir aldamót hóf þar
verzlun danskt félag, sem rak
verzlun og útgerð víða við Brciða-
fjörð og hafði höfuðstöðvar í Flat-
ey. Þá var reist myndarlegt hús
í Skarðsstöð og byggð þar bryggja.
Stóð verzlun þar með blóma þar
til verzlunarhúsið brann, og enn
stendur þar gamait hús og nýleg
viðbygging. Nú er verið að breyta
gamla verzlunarhúsinu, setja á
það stóra glugga og snyrtilega
sölubúð, sem er útibú frá kaup-
félaginu í Stykki'shólmi. Er Krist-
ján Breiðdal þar útibússtj'óri og
annast hann uppsetningu nýju
verzlunarinnar af smekkwsi. Hefir
Kristján áður byggt upp með mikl
um myndarbrag verzlunarstað að
Vegamótum á Snæfellsnesi, líka
fyrir kaupfélagið í Stykkishólmi.
í Skarðsstöð er einnig slátrun að
haustinu og með tímanum kemur
þar áreiðanlega frystihús til að
«ovma Vi'Ht 0ff sjávarafla til út-
Krístinn bóndi að SkarSi, óðalsbóndi
jafnvigur til sjós og lands.
fiutnings. Þegar höfnin kemst.
lengra á veg, verður þess ekki |
'angt að bíða að Skarðsstöð verði
útflutningshöfn, bæði fyrir land-
búnaðar- og sjávarafurðir.
Útflutriingshöfn fyrir land-
búnaðar- og sjávarafurðir
Dalasýsla er ágætt landhúnaðar-
hérað og verður það í enn stærri |
stíl í framtiðinni. Héraðið liggur
nokkuð langt frá helztu markaðs-
svæðitnum fyrir landbúnaðaraf-
urðir innanlands, ef miða þarf við
daglega flutninga. En þegar út-
flutningshöfnin er komin í Skarðs
stöð, og öruggir vetrarvegir um
hérað, verður þar mikilvæg mið-
stöð fyrir útflutningsframleiðslu
landbúnaðarvara.
Skarðsstöð hefir líka, að því
er virðist ákjósanlegar aðstæður
fyrir útgerð. Fiskimið eru góð
og örugg frá fornu fari á Brciða-
firði og með aukinni landhelgis-
vernd ættn hin fornn fiskimið að
eflast að nýju, og þá liggur vel
við að sækja á stórum vélbátum
frá Skarösstöð.
Elzta óSal á fsiandi
Höfuðbólið að Skarði stendur
hátt í fallegri brekku undir fjaili,
sem skagar langt fram á strönd-
ina, þegar horft er inn frá Klofn-
ingi. Heiman frá Skarði sér vel
yfir Breiðafjörð og út til eyja.
yfir breiða velli og lynggróið land
hið næsta. Er skiljanlegt, að ein-
mitt þar liafi Geirmundi heijar-
skinni þótt gott og fallegt undir
bú. Kunnugir telja, að síðan hafi
Skarðseignin ekki farið úr eigu
einu og sörnu ættarinnar. Þar er
þvi eizta ættaróðal á íslandi. Skjal
legar heimildir munu vera til um
eígn ættarinnar á jörðinni frá þv
á elleftu öld og allar iíkur bend;
til þess, að fram að þeim tím;
hafi niðjar Geirmundar landnáms
manns átt jörðina.
Skarð á Skarðsströnd hefir jafn
an verið í tölu helztu höfuðbóla á
íslandi, enda oft búið þar auð-
menn, sem komið hafa við sögu
samtiðar sinnar.
Hirðstjórinn ríki, Björn Þor-
leifsson, hjó þar með konu sinni
Ólöfu ríku á fimmtándu öld. Skarð
verjar bjuggu margir af mikilli
rausn og áttu margar jarðir. Þeir
keyptu jaifnvel menn til að taka
að sér drauga, sem þeim voru
sendir, og fengu til kirkju sinnar
gripi gerða af frægum listamönn-
um á meginlandi Evrópu. Seldu
sjálfjr vörur sínar til útlanda og
voru hafnir yfir smáborgara- og
kotungssjónarmið, sem einkenndu
íslendinga á umkomuleysisárum
hinna eriendu yfirráða.
j Altaristafla Ólafar ríku og |
kirkjubekkur Valgerðar frá
Bræöratungu 1
Ilcima á Skarði stendur cnn
kirkja í einkaeign og er þar
niargt kjörgripa, sem vart eiga
sína líka í íslenzkum kirkjum.
Nægir þar að nefna altaristöfl-
una fögru, sem Ólöf ríka gaf
kirkjunni á finimtándu öld og
þykir ineð helztu kjörgripum,
sem tengdir eru íslenzkum kirkj-
um. Er aitaristafla þessi með
trcskurðarmyndum forkunnar
fögrum og lokast í slcáp, þaunig
að varðveitzt hafa litir og fágim
hins listræna liandbragðs. Þessi
altaristafia úr Skarðskirkju var
send til Parísar á heimssýning-
una árið 1900 og þótti hinn rnerk
asti kjörgripur, einnig þar.
Kirkjubekkur Valger'öar frá Bræðra-
tungu stendur enn í kirkju Skarðv
bænda.
í kirkjunni er líka prédikunar-
stóll, gamall mjög, eða frá fyrri
hluta sautjándu aldar. Þar er einn
ig fagurlega útskorinn og málað-
ur kirkjubekkur frú Valgerðar
Gísladóttur, Hákonarsonar lög-
manns frá Bræðratungu. Valgerð-
ur giftist Eggert ríka á Skarði ár-
ið 1633. Hún var systir Kristínar
konu Þoriáks byskups Skúlasonar
og voru giftingarmál þau öll hin
sögulegustu. Kristín hafði áður
verið heitin Eggert á Skarði, þá
sextán ára gömul, er byskup kom
(Framhald á B. slðu.)