Tíminn - 06.10.1957, Síða 4

4
TÍMINN, simnudaginn 6. október 1957*
.... ----------------------------------------------------------------:-------------------------------------
FIMMTUGUR:
STEFÁN ÍSLANDI
konunglegur hirðsöngvari
Á ÝMSUM tímum hefir íslenzku
þjóðinni fæðzt afburðamenn, sem
varpað hafa ljóma á nafn hennar
og verið, ef svo mætti að orði
kveða, sem ljóssins vængjuðu fák-
ar, er lýst hafa henni um langar
og myrkar nætur. Slíkir menn hafa
eigi einvörðungu komið fram á
sviði bókmennta heldur einnig á
öðrum sviðum lista. Þeir hafa því
einnig átt sinn þátt í því að varpa
Ijóma á söguspjöld þjóðarinnar,
sem án efa mun halda minningu
þeirra lifandi eigi síður en margra
þeirra, er afrek hafa unnið á sviði
bókmennta. Þessum mönnum má
þjóðin ekki gleyma, og allra sízt
þeir, sem tíl þess eru kjörnir að
vega og rneta gildi listar á hverjum
tíma, hvort heldur hún kemur fram
á sviði ritaðs máls eða á annan
hátt. Á sviði sönglistarinnar hefir
íslenzka þjóðin átt fáa afburða-
menn. Þó hafa á síðari tíinum kom
ið fram ágætlega menntaðir söngv-
arar, sem verið hafa tónmennt þjóð
arinnar til hins mesta sóma, hvort
heldur þeir hafa komið fram á er-
lendum vettvangi eða hór heima.
Menn þessir og konur hafa því ver
ið ómetanlegur styrkur í hinum
unga gróðri, sem nú er óðum að
breiða lim sitt yfir þjóðina í vax-
andi mæli og vekja hana til með-
vitundar um gildi liinnar göfugustu
listar — söngli'starinnar. Með hjálp
hins unga listgróðurs hefir tekizt
að opna mönnum sýn inn í nýja
heima listarinnar á sviði óperunn-
ar og það einvörðungu méð ís-
lenzku söngliði.
EINN AF ÁSTSÆLUSTU lista-
mönnum þjóðarinnar, Stefán Is-
landi, er 50 ára í dag. Hann á einn
ig um þessar mundir 25 ára afmæli
sem óperusöngvari. Megin hluta
þessa tímabils hefir Stefán verið
konunglegur hirðsöngvari við óper
una í Höfn.
Stefán er fæddur hinn 6. dag
októbermánaðar 1907 í Krossanesi
í Seiluhreppi í Skagafirði. Foreldr-
ar hans voru Guðmundur bóndi
Jónsson og kona hans, Guðrún Stef
ánsdóttir. Ungur missti Stefán for
eldra sína, og var hann þá tekinn
í fóstur af Gunnari bónda Gunn-
arssyni og konu hans að Syðra-
Vallholti. Hjá þeim dvaldi hann
til fermingaraldurs. Eftir það fór
hann að vinna fyrir sér við ýmis
störf á bæjum í Hegranesinu.
Er Stefán var 18 ára, fór hann
til Akurevrar og hugðist nema tré-
smiðar, en úr bví námi varð minna
en til var ætíazt. Hin ótrúlega
þjála og fagra tenórrödd hans var
þá þegar farin að vekja almenna
eftirtekt. Vinir Stefáns í Karla-
kórnum „Geysi“ hvöttu hann til
söngnáms og leitaði hann þá til
séra Geirs Sæmundssonar vígslu-
Síefán íslendi í fyrsta ópsruhlut-
verki sínu, Cavaradossi í Tosca.
biskups, er talinn var smekkmað-
ur á söng og hafði sjálfur fagra
söngrödd. Söngnám Stefáns varð
heldur endasleppt, því að séra
Geir þótti lítið til raddarinnar
koma. I-Iún væri bæði lítil og ljót.
Þessi málalok urðu Stefáni sár von
brigði, og leitaði hann því aítur
heim ul seskustöðvanna.
Það mun hafa verið haustið 1926,
að Stefán var staddur á Sauðár-
króki á hn’otskógi eftir atvinnu, að
hann kynntist Hjalta Jónssyni fram
kvæmdastjóra. Hjalti hreifst mjög
af hinni fögru rödd Stefáns og
bauðst til þess að greiða götu hans,
ef hann kæmi suður. Þessu ágæta
boði tók Stefán fegins hendi og
kom suður þá um haustið.
Haustið 1927 hóf Stefán fyrst
söngnám hjá Sigurði Birkis, er þá
hafði fvrir skömmu lokið námi við
Tónlistarskólann í Kaupmannaliöfn
og framhaldsnámi á Ítalíu. Undir
handleiðslu þessa ágæta kennara
var Stefán árin 1927—1929. Á nem-
endatónleikum, er Birkis hélt fyrir
, 9 beztu nemendur sína vorið 1928,
! var frammistaða Stefáns svo glæsi-
leg, að ekki þótti lengur neinum
efa bundið, að um óvenjulegt söngv
araefni var að ræða, er Birkis hafði
tekizt að þjálfa af mikilli prýði á
ekki lengri tíma, enda lagði Stefán
sig allan fram við námið.
HAUSTIÐ 1928 varð Stefán fé-
lagi í Karlakór Reykjavíkur og ein-
söngvari kórsins, unz liann í febrú-
ar 1930 fór til söngnáms á Ítalíu.
Þegar Stefán kom fyrst fram með
kórnum sem einsöngvari, söng
hann í fyrsta sinn hið undurfagra
lag Das Glöckhen (Ökuljóð) og
vakti meðferð hans á laginu fá-
dæma hrifningu og hygg ég, að- á
þessum samsöng kórsins hafi fram-
tíð Stefáns verið ráðin af einum
áheyrenda í söngsalnum, er síðar
kostaði hann við söngnám á Ítalíu
í 5 ár og greiddi auk þess á marg-
an hátt götu þessa umkomulausa
og fátæka listamanns. Þessi mikli
velgerðarmaður Stefáns var Ric-
liard Thors framkvæmdastjóri. Fyr
ir þetta drengskaparbragð þakkar
þjóðin öll. Á öndverðu ári 1935
kom Stefán heim frá Ítalíu til þess
að taka þátt í söngferð Karlakórs
Reykjavíkur um Norðurlönd.
Hljómleikar þeir, er hann efndi þá
til hér munu enn í fersku minni.
Þjálfun raddarinnar var framúr-
skarandi og öll meðferð hans á við
fangsefnunum á heimsmælikvarða.
— Það kom einnig berlega í ljós,
sem raunar var áður vitað, að
Stefán hafði til að bera marga þá
kosti, sem nauðsynlegir eru hverj-
um miklum söngvara, en þeir eru
ágæt greind, tón- og lisínæmi, sam
hliða túlkandi skaphita og glæsi-
mennsku. Þessir kostir hafa hjálp
að Stefáni til þess aö komast í
fremstu röð óperusöngvara. Slíku
marki verður þó ekki náð, þótt efni
Stefán GuSmundsson, óperusöngvari.
viðurinn sé fyrir hendi, nema með
þrotlausri baráttu. Þetta þekkja
allir, sem eitthvað hafa skyggnzt
inn í þessa hluti, enda vitum við,
að margir eru kallaðir, en fáir út-
valdir. Þegar rödd Stefáns hljóm-
ar, hlustar þjóðin öll, og þannig
hefir það ávallt verið frá því, er
hann kom fyrst fram opinberlega
sem söngvari. — í söngferðum
Karlakórs Reykjavíkur, þegar
Stefán hefir verið með sem ein-
söngvari, en það hefir hann verið
að einni undanskilinni, hefir rödd
hans og meðferð viðfangsefna vak-
ið óskipta athygli. Dómar þeir, er
Stefán. hlaut í söngferð kórsins til
Bandaríkja Norður-Ameríku og
Kanada 1946, voru framúrskarandi
en þó hygg ég, að Stefán hafi aldr
ei sungið betur en á árunum 1935
—1940. Og þegar við hlustum á
margar af hljómplötum þeim, sem
hann söng inn á á þessu tímabili,
detta manni í hug hinir heims-
frægu meistarar á sviði sönglistar-
innar. í þessu sambandi minnist ég
ummæla danska blaðsins Radiolytt
eren, er það flutti 1937 um söng
Stefáns á hljómplötum, en þar seg-
ir á þessa leið: „Vitanlega er ekki
um það að ræða að komast fram
úr Caruso, því að meðferð lians
á Amor ti vieta er næstum yfirnátt
úrleg að fegurð, en á rafmagns-
upptöku tímabilinu er Stefán ís-
landi alveg vafalaust sá, sem bezt
he.fir farið með þessa aríu. Og um
aríuna úr Adriana Lecouvreur er
það að segja, að vér efumst mjög
um, að Gigli gæti sungið hana eins
vel — ef til vill, ef til vill ekki“.
STEFÁN HEFIR nú um hríð
sungið sem gestur í óperunni Tosca
í Þjóðleikhúsinu og hefir frammi-
staða hans verið eins og við mátti
búast með ágætum. Það er sorg-
legt, að þjóðin skuli ekki enn hafa
vaknað til meðvitundar um nauð-
syn þess að skapa Stefáni lífsskil-
yrði hér heima. Það virðist margt
benda til þess, að óperuflutningur
verði allmikilvægur þáttur í starfi
Þjóðleikhússins í framtíðinni, enda
hefir það glögglega komið í Ijós,
að einmitt sú tegund listar hefir
hvað mest hrifið íslenzka áheyr-
endur nú á síðari timum. Það
mundi einnig verða ómetanlegur
styrkur fyrir tónlistarlíf okkar í
heild, ef slíkur listamaður hefði
búsetu hér heima. Að því mark-
miði þurfa allir unnendur íslenzkr-
ar tónlistar að vinna. Þyrftum við
bá ckki lengur að hafa þennan
ástsæfa íslenzka söngvara sem
,,gest“ á meðal okkar.
Ég hef farið fljótt yfir sögu
beása gamla söngfélaga og vinar.
Þótt St.efán hafi dvalið erlendis
um 27 ára skeið liafa hin gömlu
kynni eigi gleymazt og sambandið
því aldrei rofnað.
Stefán er kvæntur hinni ágæt-
ustu konu, Kristjönu Sigurz, og
(Framhald á 5. síðu).
Stefán íslandi í hlutverki sínu í Tosca í ÞjóSleikhúsinu.
Stómiát T. R. ■
réSu órslitam
SLAGURINN um efsta sætið í
stórmóti Taflfélags Reykjavíkur
var fyrst og fremst fólginn í því
að leyfa sem fæst jafntefli. Fyrir
þá sök urðu efstu menn að ryðja
sem flestum hinna veikari and-
stæðinga sinna úr vegi, en þetta
tókst misjafnlega eins og kunnugt
er. Sigurvegarinn hlaut þannig
fimm jafntefli, sá næsti sex og sá
þriðji sjö.
Ég hefi nú í hyggju að birta tvö
endatöfl, sem 1 raun og veru réðu
úrslitum mótsins, því að annað
vannst, en hitt varð jafntefli. Það
gerði gæfumuninn.
Endatöfl þessi áttu sér stað i
skákunum Björn—Friðrik og Ben-
kö—Arinbjörn. Fyrri skákin var
jöfn alllengi framan af, en
skömmu fyrir bið lék Björn af sér
peði. Jukust við það vinningsvon-
ir svarts til muna, en aðstaðan
var erfið, því að peðin í endaíafli
, þessu voru öll á sama væng. Við
í það bættist, að Björn varðist af
sem
stakri kostgæfni og eitt sinn átli
hann áreiðanlega kost á jafntefli,
en lét tækifærið renna úr greipum
sér. Eftir 54 leiki var svo staðan
sem hér segir:
, 1 I 1 1
íp • wm wm
is? 7 Wí.v
lllÍ i||Íl flíÉ 'ý/fié/.
m m # m m
rnm fflk JL wM •■mk
iil m * m m
»1 WM, -///7M /Æ<%
Íiðll II ■
mm h WM W4.
é/M. WÍí
Svartur lék í síðasta leik sínum
—a4, sem hvítur svaraði nú með
1. Kbl. (Einhverjir voru þeirrár
skoðunar, að hvítur hefði átt kost
RITSTJORI: FRIÐRIK OLAFSSON
á jafntefli með 1. Rxb4!?—Bxb4
2. a3—Bc5 3. Bf6, en svartur á hér
einfalda leið til vinnings: 3. —Bd4
4. BxB—KxB. 5. Kbl—Kd3 6.
Kcl—Be4 7. Kbl—Kd2f 8. Kal—
Kcl 9. Ka2—Bd3 10. Kal—Bbl 11.
b4—axb frhj. 12. a4—-b2fmát). 1.
—c3 2. bxe— (2. Relf breytir
engu). 2. —Bxa2f 3. Kxa2—b3f. 4.
Kb2—bxe2 (Staða þessi er unnin,
en svartur verður að fara að öllu
með gát). 5. Bh6—Bd6 6. Bg5—>
Be5 7. Ka3 (Hér á svartur kost á
tveimur leiðum, sem báðar virðast
afgerandi: 7. —Kxc3 og —Bxc3.
í raun og veru leiðir þó aðeins hin
fyrri til vinnings). 7. —Kxc3 (En
ekki 7. —-Bxc3. 8. Bcl—Bd2 9.
Bb2—Ke2 10. Kxa4—Kdl 11. ICb3
og staðan er „teóretískt" jafntefli.
Svartur getur heldur ekki komizt
í sömu aðstöðu og hann fékk í
skákinni, þ. e. a. s. komið kóngin-
um til bl). 8. Bcl—Bd6f 9. Kxa4
—-Be7! (Nú verður annað hvort
hvíti kóngurinn eða biskupinn að
víkja og kemst þá svarti kóngur-
inn til bl). 10. Kb5—Kb3 11. KaS
—Ka2 12. Ka4—Kbl 13. Bf-4—BfQ
i (Framhald á 5. síðu), j