Tíminn - 20.10.1957, Blaðsíða 6

Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skriístofur í Edduhúsinu viö Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasíml 19523. Afgreiðslusími 12323
Prentsmiöjan Edda hf.
Víti til að varast
STJÓRNARFAR í Frakk
landi héfur löngum þótt til.
viðvörunar en ekki eftir-
breytni í lýðræðislöndum.
Þar rikir nú stjórnarkreppa.
En stjórnir hafa komiö og
farið, tugum saman, síöasta
áratuginn. Nöfn flokksfor-
ingjanna líða yfir sviðið eins
og þeir sætu í hringekju, en
stjórnarfarið tekur litlum
breytingum. Síðustu stjórnir
hafa í orði kveðnu fallið á
Alsírmálinu, en stjórn, sem
við tekur, situr þar í sömu
úlfakreppunni. í rauninni er
þetta vandasama utanríkis-
mál að nokkru leyti aðeins
skálkaskjól fyrir flokkana;
hin raunverulegu vandamál
Frakka eru ekki utanlands
heldur innan landamerkja
ríkisins sjálfs, í efnahags- og
framleiðslumálum. Frakkar
búa við offramleiðslu á ýms-
um landbúnaðarvörum, en
haida áfram að framleiöa
þær af fullum krafti af því
að ríkið tekur ábyrgð á
verðinu; vöruskiptajöfnuður
inn er stórlega óhagstæður
og gjaldeyrisvandræði mikil,
fjáriög eru með greiðslu-
halla og herkostnaðurinn í
Alsír bætist svo ofan á og er
að sliga ríkið, Allt eru þetta
mikil og erfið vandamál. Þau
eru rædd í blöðum og á þingi
og flestum kemur saman um,
að við svo búið megi ekki
standa, framtíð ríkisins
krefjist gagngerða aðgeröa.
Samt gerist furðu lítið. Frum
ástæðan er sú, að hinn al-
menni borgari finnur ekki
til erfiðleikanna, framleiðslu
kerfinu er haldið uppi með
gerfíefnum. Atvinna er mik-
il, háar fjárhæðir látnar í
lófa verkamannsins, en dýr-
tíð magnast jafnt og þétt.
En þegar talað er um efna-
hagserfiðleika og vandræði,
spyr hinn almenni borgari
samt gjarnan: „Hvaða vand-
ræði?" Hann er ekki með á
nótunum, og hann tniir því
ekki, að neinna hallærisráð
stafana sé þörf. Franskir at-
vLnnurekendur hafa sumir
hverjir sópað upp háum fjár
hæðum, og þeir leggja koll-
húfur ef stjórnmálamenn
nefna hærri skatta og meiri
sparnað. Útkoman er svo sú,
að þingflokkarnir þora ekki
að taka fast á málunum, og
fella hverja þá ríkisstjórn,
sem gerir sig líklega til að
neyða þá til að taka afstöðu.
Þá fer hringekjan hálfan
snóning, nýtt andlit birtist
á hftnni stjórnmálanna, en
því fylgir engin ný stefna.
FRAKKLAND er stór-
veldi og á öfluga vini. Það
er frá náttúrunnar hendi
auðugt land og framleiðslu-
kerfi þess stendur víða
traustum fótum og á gömlum
merg. Samt er þessi þróun
hættuleg fyrir rikið, eins og
bezt sézt á því, að nú eru
háværari en nokkru sinni
fyrr þær raddir, sem vilja
kasta þingræðinu fyrir björg,
en fá alræðisvald í efnahags
málum í hendur einum
manni, De Gaulle hershöfð-
ingja, sem hefur beöið í
skugganum í mörg ár eftir
því, að stjórnmálaflokkarnir
frönsku kollsigldu sig i
keppninni um hylli kj ósenda.
Hershöfðinginn prédikar öfl-
ugt ríkisvald, og liætt er við,
að ef honum yrði fengin for-
usta, mundi þingræði í Frakk
landi lítið nema nafnið eitt,
a.m.k. í bráðina. Þannig lúr-
ir einræðisstefnan í skugg-
anum og bíður meðan mis-
notkun frelsisins grefur und
an lýðræðisstj órnarfyrir-
komulaginu, fyrst undan
efnahagskerfinu, siðan und-
an trausti fólksins á ágæti
þingræöisins. Það sem í húfi
er, er því miklu meira en að
nauðsynlegum efnahagsað-
geröum sé skotið á frest
lengur en eðlilegt og æski-
legt er, með því að sprauta
deyfilyfi falskrar velmegun-
ar í atvinnulífið. Sjálf undir
staða hins frjálsa þjóðskipu
lags er beinlínis í hættu. Þess
vegna líta margir með ugg
og kvíð'a til hinna tiðu stjórn
arskipta í Frakklandi í
reynd eru þau aðeins áfram
hald þess ástands, sem var,
en boöa ekkert nýtt i sjálfu
sér.
AÐRAR lýðræðisþjóðir
geta margt lært af þróun-
inni í Frakklandi, og þó e.t.v.
ekkert fremur en þaö, að það
er ekki aðeins nauðsyn fyrir
heilbrigði efnahagslífsins að
fólkið sjálft skilji hvar skór-
inn kreppir i þjóðarbúskapn
um, heldur er það líka nauð-
syn fyrir heilbrigöi lýðræöis
og þingræðis í hverju landi.
Meðan almenningur þekkir
ekki ástandið, er blekkingin
auðveld, en einnig hún hefur
sinn tíma.
Ef beðiö er eftir þvi, að
staðreyndirnar svipti henni
sundur svo að öllum sé ljóst,
er komið hættulega nærri þvi
ástandi, sem nú er í Frakk-
landi, þar sem traust manna
á þingræðinu er sett að veði.
Hin rétta leið er að gera við-
reisnarráðstafanirnar í tíma
fyrir opnum tjöldum og í aug
sýn þjóöarinnar, enda fram-
kvæmi þær trúnaðarmenn
fólksins sjálfs. Þeirri Ieið
virðist sundurskipting þjóð-
• féiagsins í fjölmarga póli-
tiska flokka og hagsmuna-
hópa hafa lokað nú um sinn
í Frakklandi. En til þess eru
vítin að varast þau.
í BREZKA læknablað-
blaðinu „Lancet" er á það
bent fyrir nokkrum dögum,
að umferðarslys séu meiri
bölvaldur fyrir íólk á ára-
bilinu 1—35 ára, en nokkur
einstakur sjúkdómur, sem
nú herjar á mannkynið.
Biaðið segir, að ástandið á
þjóðvegunum taki æ meir á
T í M I N N, sunnudaginn 20. október 195t.
Enginn vísindasigur hefir lyft ímynd-
unaraflinu eins hátt og hið rauða tungl
Maðurinn Iærir mikiS af fertí
hverfis jörðina, og næstu gervitungl munu stór-
auka þekkinguna á geimnum og jörÖinni sjálfri
Sputniks um-' höfu^clur nútíma stjarn-
r fræði, logma; hnattbrautanna. En
Nú er rauði máninn búinn
að hringsóla umhverfis jörð-
ina í hálfan mánuð, hefir far-
ið röskar 200 ferðir og lagt
að baki vegalengd, sem er
borði jarðar. Þriðji hlutinn jók
enn hraðann í 18000 rnílur á klst.
út í geimnum, og náði þá 560
mílna hæð frá jörðu.
Sagt er, að krafturinn, sem
nota þurfti til að koma tunglinu
margfalt lengri en fjarlægð- upþ, hafi verið meiri en.sá kraftur,
sem framleiddur er af stærsta
vatnsorkuveri veraldar.
in milli jarðar og tungls.
Hvernig gátu þessi undur
gerzt? Hvernig var tunglinu
skotið á loft? Hvers vegna
hringsólar það umhverfis
jörðina? Hvað hefir maður-
inn lært af þessum atburð-
um?
Margt er enn óljóst, en þó er
hægt að svara nokkrum af þessum
spurningum, sem ofarlega eru á
baugi í mörgum blöðum.
Hvernig skutu Rússar
tunglinu á loft?
Nákvæm skýrsla um það, hefir
enn ekki fengizt. í Moskvu var
sagt, að þeir hefðu sent tungiið
með eldflaug, sem hafi verið af
svipaðri gerð — en stærri — og
eldflaug sú, er þeir sögðust hafa
skotið upp í ágúst; en eftir þá til-
raun tilkynntu þeir, að þeir hefðu
eldflaugar, sem hægt væri að
skjóta til hvaða staðar sem væri
á hnettinum. f tímaritinu „Sovét-
flugmál“ er skýrt frá því, að eld-
flaugin hafi verið í 3 hiutum.
Fyrsti hlutinn, sem var 1—2 mín-
útur að brenna eldsneytinu, lyfti
tunglinu beint upp, í enskrar mílu
hæð, en beygði síðan 45 gráður
og náði þá 4500 mílna hraða mið-
að við klst. Næsti hluti jók hrað-
ann upp í 12000 mílur á klst., og
flutti tunglið upp i 625 mílna fjar
lægð frá þeim stað, sem skotið var
frá, og í stefnu, sem fylgdi yfir-
sig mynd hinnar skæðustu
farsóttar. En ef farsótt herj
aði á þjóðfélagið, og legði
menn i gröfina eða örkumla
í rúmið, með svipuðum af-
köstum og bilarnir, mundi
allt þjóðfélagið sett á ann-
an endann; almenningur
mundi heimta varnaraðgerð
ir af heilbrigðisyfirvöldum,
blöðin mundu rísa upp á aft
urfæturna af eintómri vand
lætingu. Inflúenzufaraldur-
inn yfirstandandi er dæmi
um slíkt hugarástand. Þó hef
ir hann engan lagt í gröf-
ina hér á okkar landi enn
sem komið er, en bílarnir
halda áfram að drepa fólk
og limlesta, og eyðil5eggja
milljóna verðmæti að auki.
Ástandið hér hjá okkur er
nefnilega sízt betra en er-
lendis; dauðaslys e. t. v. færri
en árekstrar og limlestingar
því fleiri. í umferðarvikunni
voru birtar lögregluskýrslur
sem sýndu, að viss götuhorn
i höfuðstaðnum eru stór-
hættuleg. Jafngilda meðal-
farsótt í örkumlum og dauða.
Samt eru þau eins ár frá ári.
Ýmsar uppátektir ökumanna
— eins og að stöðva bíl ólög
lega í umferð til að tala við
mann uppi á gangstétt —
valda slysum. En ósiðurinn
lifir og dafnar. Það er eitt-
hvað meira en lítið að á þessu
sviði. Sennilega það, að of
mildum höndum er tekið á
yfirsjónum. Tryggingin borg
ar, er gamalt viðkvæði. Um-
ferðamálaástandið hér er að
komast á öfgastigið. Að lok-
inni umferðarviku þarf
meira en orð. Það þarf starf
og strangleika.
Hvernig helzt tunglið á
flugi í geimnum?
Nákværnar upplýsingar um braut
Sputniks (eins og tunglið er nú al-
mennt kallað eftir rússneska orS-
inu) er ekki fyrir hendi, en Rúss-
ar hafa skýrt hana I aðaldráttum,
og auk þess hafa erlendir vísinda-
menn reiknað i ana með nokkurri
nákvæmni. Spororaut — orbit —
er leið hnattanna umhverfis hvern
annan. Fyrir 350 árum sannaði
þýzki stjarnfræðingurinn Johann
útreikningar, sein segja fyrir um
leið hnattanna, eru einhverjir þeir
mestu og nákvæmustu, sem mað-
urinn fæst við.
„Háa skifur hnetti . . ."
Aðdráttur er i milli sérhverra
tveggja hnaíta, sem aðskildir eru.
Aðdráttaraflið er misjafnt eftir
efni hnattanna og fjarlægðinni.
Jörðin dregur til sín tennisbolta,
ef maöitr heldur á honum og slepp
ir, boltinn hrevfist niður á við, en
jörðin ómælanlega upp á við sam-
k' æmt lögmálinu, við fall boltans.
Tveir hlutir í tengslum á spor-
braut halda jafnvægi sín í milli.
Aðdráttaraflið fyrirbyggir að þeir
leiti hvor frá öðrum, og sentrifú-
gal kraftur af hreyfingu hlutanna
á sporbrautinni fyrirbyggir að þeir
hreyfist hvor að öðrum. Þetta lög-
mál er löngu kunnugt. Jörðin hef-
ir sennilega náð undir aðdráttar-
afl sitt einhverjum gervitunglum
utan úr geimnum á ferð sinni í
trramhald á 8. síðu.)

THE LAUNCHING

;Þrtíji hiuti íiaii.j
ar kveikir. hr.i' it
i.öúúO m. þeyíistj
' á amrbraut
__________ ■
---------- .
-Þri'Óji lihii; iesu -
ár frá tungli, tok
tir. nðUiríngsóla
fcr.iut * in.inn og
Se. hoítu.

•-.-•'TsÓð "'''V‘’ZiPfZ* Rockíf
0V6^íA^ . JÍ«K) m. áV 'c< \
iiraðí er l.'OO in.l
n ’vist. hiuti.skíl
inn ' frá follur,
kveffiftJ^Strstai -
V' **
m.
i

‘ 2' (

W:
ORBIT AND TRACK
5 1%A

■
<m?0.
/ -
Þessi teikning, úr New York Times, er byggS á upplýsingom
frá Moskvu um uppsetningu gervimánans. Litla myndln t. v.
sýnir hina föstu sporbraut gervitunglsins, og sióS þess í einni
ferö á þessari braut, er jörSin snýst frá vestri til austurs
innan sporbrautarinnar.
Á SKOTSPÓNUM
Tónskáld, sem aShyllist kommúnistísk kredduvísindi,
situr um þessar mundir meS sveittan skallann við a'ð
semja gervitunglskinssónötu. . . . Dr. Jóhannes Nordal
hagfræðingur Landsbankans var t fylgd með Gylfa Þ.
pislasyni ráðherra á fundi OEEC í París nú í vikunni,
þar sem rætt var um fríverzlunarmáíið . . Útvarpsstjói’i
og útvarpsráðsformaður fundu utvarpshúsið, sem þeir
leituðu að, loksins í Hilversum í Hollandi . . Útkoman
á byggingamáli útvarpsins á hartnær 20 árum er a. m. k.
tvær sendiferðir við nokkra rausn til útlanda, ein teikn-
ing, sem nú er talin úrelt, en ekkert hús .. Kjarval
mun hafa farið þess á leit að myndir hans verði ekki
lengur hengdar upp í Listasafni ríkisins . . segist vilja
rýma fyrir ungum mönnum . . líklegt er að meistarinn
muni vel að ríkið ákvað að byggja yfir hann fyrir 12
árum, en hefir iátið sitja við samþykktina eina Full-
yrt er, að verð á fasteignum fari heldur lækkandi í höf-
uðslaðnum eru það góð afturbatamerki í þjóðlífinu,
þv i að því hefir verið haldið austan við tungl og sunnan
við sól Halldór Laxness ætlar að heimsaakja Reader's
Digest, hið fræga tímarit í Bartdaríkjunum fyrir
nokkrum árum bjuggu kommúnistar til þá skrítlu, að
taugaveiklaður maður hefði fengið ráð hiá lækni; hætt-
ið að reykja og hættið að lesa „The Reader's Ðigest"....
Það var nú í þann tíð Gunnar borgarsfjóri var ný-
lega kallaður fyrir stórráð Sjálfstæðisflokksins og fékk
bág* fyrir frammistöðuna í úísvarsmáfinu . . Sjálfstæð-
ismenn ræða nú um að hafa 2 borgarstióra fái þeir ráð-
ið eftir kosningar, veizluborgarstjóra og framkvæmda-
borgarstjóra .. mundi Gunnar þá halda sínu gamla
embætti . .