Tíminn - 04.12.1957, Blaðsíða 4

4
T f M I N N, miðvikudaginn 4. desember 1951»
Ambassadorsfrú Ermoshina ásamt börnum sínum
„ . . Mesta prýði Reykjavíkur
finnst mér blómin og börnin.. ’
Sigrííur Thorlacíus ræíir vií ambassadorsfrú
Ermoshinu, sem er ættuí frá Krím og hefir
dvalií á Nýja-Sjálandi og í Svíþjóft átSur en
hún kom hingaíS
Löngu áður en menn gátu a!is-
gáðir séð mörg tungl á lofti,
hafði ég hug á að fræðast nán-
ar um hag kvenna í Ráðstjórnar-
ríkjunun? en hægt er af blaða-
fregnum og mismunandi áreií-
anleguui biaðakosti. Nú vill svo
vel til, að eiginkona rússneska
ambassadorsins á íslandi, er í
senn, ágætlega vel menntuð
kona og mjög aðlaðandi og elsku
leg í viðmóti, svo ég bað hana
leyfis að mega heimsækja liana
og fá nokkrar unplvsingar lijá
henni varðandi lífskjör kvenna í
hinu líðleií'la i-íki, sem hún er
upp aliu í, og var það ljúflega
veitt.
/
Ambassadorsfrú Ermoshina er
miðaldra kona, sem ljóma-r af lífs
gleði, dökkhærð og brúneygð.
Jafnskjótt og ég er komin inn úr
dyrunum, er kaffi og fleiri veit-
ingar komnar á borðið.
Gjörið þér svo vel, ég hefi gam-
an af að vita hvernig yður fellur
þetta rússraeska kaffibrauð, segir
frúin og býður brauðsnúða, sem
saxað kjöt og laukur er bakað inn-1
aní. Reynist það hið mesta lost-
æti, svo okkur ætlar að verða
helzt til skrafdrjúgt um kaffi-
brauð og íslenzka og rússneska
matargerð.
Kjör kvenna.
Svo yður langar til að heyra
eitthvað af kjörum kvenna í Ráð-
stjórnarríkjunum, segir frú Erm-
oshina. Ef þér ætlið að reyna að
skilja þau, þá verðum við fyrst
að drepa á það hvernig þau voru
fyrir byltinguna og þér verðið
einnig að hafa í huga, að ekki eru
liðin nema fjörutíu ár síðan bylt-
ingin varð. Fyrir þann tíma höfðu
rússneskar konur engin stjórnmála
leg réttindi og í fjármáium voru
þær líka aigerlega réttlausar. —
Skylda konunnar var að sitja
heima og „spinna ull“, eins og
máltæki eitt segir. Þá vann helm-
ingur starfandi kvenna sem heim-
ilisþernur, fjórði hluti þeirra vann
sveitastörf, en í iðnaði voru 13 af
hundraði konur og unnu þær
lægst launuðu störfin.
Segja má, að það væri fyrsta
starf byltingarmanna aö létta ok-
inu af konunum. Lenin segði, að
hver húsfreyja ætti að vita hvern
ig stjórna ætti ríkinu og honum
og öðrum samstarfsmönnum hans
var Ijóst, að í eðli kvenna leynast
margir dýrmætir eiginleikar, þó
að þeir hefðu legið i dvala.
Það hefir þá brátt skipt um
starfssvið rússneskra kvenna eftir
byltinguna?
Af öllu starfandi fólki í Ráð-
stjórnarríkjnnum í dag eru 45 af
liverju hundraði konur. Þær taka
þátt í öllum starfsgreinum, nema
hvað þeim er ekki leyft að vinna
hin erfiðustu líkamlegu störf, svo
sem námugröft og önnur þau störf
sem ekki hæf-a konum vegna
líkamsbyggingar þeirra. Konur
mátu það niikils, að þeim var skap
að tækifæri til starfa á sem víð-
ustum vettvangi, enda hafa þær
ætíð starfað af gleði að cllu því,
sem horfir til hagsbóta, fyrir börn
þeirra og þá um leið þjóðfólagið
í lieild.
Eru margar konur í embættum
æðstu stjórnenda ríkisins?
— í æðsta ráðinu (þinginu) eru
nú 34S konur, en margar konur
eru þar að auki í hinum æðstu
embættum hjá hinum ýmsu ráð-
stjórnarlýðveldum. 103 konur
gegna æðstu embættum, t. d. eru
25 þeirra ráðherrar og fara víða
með mál eins og heilbrigðis- og
menntamáí.
Menntun kvenna.
Viljið þér segja mér eitthvað
um fyrirkomulag menntamálanna,
þau eru alls staðar mikilsverður
þáttur í þjóðfélaginu?
— Þar, sem annars staðar, er
nauðsynlegt að ha-fa í huga hvern
ig ástandið var fyrir byltinguna.
Nú er öll menntun ókeypis, frá
barnaskóla og upp í gegn um há-
skóla og fyrir sérstaklega vel gefin
og listhneigð börn eru sérskólar,
þar sem þau geta auk venjulegrar,
almennrar menntunar, fengið
menntun í sérgreinum, svo sem
dansi, tónlist, höggmyndalist eða
hverju því, sem þau reynast hafa
hæfileika til og í slíka skóla geta
þau komizt strax fimm ára gömul,
sé það talið æskilegt.
Fyrir byitinguna voru tveir
þriðju hlutar rússneskra kvenna
ólæsir, eða þrisvar sinnum fleiri
en karlar. Svo erfitt var þá fyrir
vel gefnar konur að komast áfram,
að kona, sem varð frægur stærð-
fræðingur, Sophia Kovalevskaya
var hrakin úr landi á keisaratím-
unum, aðeins vegna þess, að hún
var kona. Henni var bæði meinað
að sækja skóla og síðar að halda
fyrirlestra. Verst voru þó konur í
Mið-Asíu settar. Þar voru þær
bláttv áfram þrælar, þær gengu
kaupum og sölum, var skipað að
bera blæju og bannað að afla sér
menntunar. Þær voru giftar þetta
tíu, ellefu ára gamlar. í þessum
héruðum voru um 0,7 af hundraði
læsir, en til þess lióps taldist eng-
in kona. Nú er þar hver maður læs
þar eru komnir upp háskólar og
listaskólar. Það var átakanlegt að
sjá fólk á gamals aldri vera að
brjótast í að læra að lesa.
Hve mörg tungumál eru í Rúss-
landi?
— Þau eru eitt hundrað og fyrir
byltinguna var ekki til ritmál á
mörgum þeirra, en nú hefir hver
tunga sitt ritmál, alveg sama
hvort hana tala fámenn þjóð eða
fjölmenn.
Sækja margar rússneskar konur
háskóla?
Meira en helmingur allra há-
skólastúdenta eru konur. Síðastlið
ið ár munu ein milljón kvenna
hafa sótt háskólanám. Fólk getur
einnig numið í kvöldskólum hinar
ýmsu námsgreinar, allt til háskóla
prófs og fær það þá frí með full-
uih launum tvisvar á ári til að
ljúka prófum.
Hlutgengi til starfa.
Það má með sanni segja, að
rússneskum konum sé ekki mein-
aður né torveldaður aðgangur að
neinum störfum?
Vissulega. Staða þeirra og starf
mótast eingöngu af þeirra eigin
hæfileikum og getu, hvorki af ætt-
erni né auðlegð. Konur taka virk-
an þátt í vísindum, svo sem stærð
fræði, læknisfræði og uppeldis-
fræði, svo eitthvað sé nefnt, og
það er staðreynd, að framfarir í
vísindum urðu stórum örari þegar
konur tóku að leggja þar fram
krafta sína. Já, konur hafa til
dæmis átt sin þátt í Sputnik, seg-
ir frú Ermoshina brosandi, og nú
nýlega vann kona, sem er jarð
fræðingur, að uppgötvun gim-
steinanámu í Norður-Rússlandi,
sem talin er komast til jafns við
auðugustu gimsteinanámur í Suð-
ur-Afríku.
Þá er ekki að efa hlut kvenna
í listum?
Konur eins og dansmærin Uhl-
anova og söngkonan Barshova eru
heimsfrægar ,svo einhverjar séu
nefndar. En áhrifa kvenna hefir
líka fyrr og síðar gætt í lislum.
beint og óbeint. Talið er, að aldrei
hafi verið skapaðar fegurri mann-
lýsingar í rússneskum skáldskap
en t. d. kvenlýsingar þeirra Tol-
stoy og Gorki.
Mæddu ekki hörmungar styrj-
aldarinnar mjög á rússneskum
konum?
Jú, þær voru jafnt í fremstu víg
línu og að baki vígstöðvanna og
því viljum við ekki stríð, og við
þekkjum allar ógnir þess af eigin
raun. Eg held ekki að sú fjölskylda
hafi verið til í öllu ríkinu, sem
ekki missti einhvern ástvm sinn í
styrjöldinni. Því viljum við m. a.
beita listinni í þjónustu lífsins, en
forðast það, sem ber keim af styrj-
aldaráróðri.
Framfarir í heilbrigðismálum.
Er ekki lögð mikil áherzla á
mæðra- og ungbarnavernd?
Enn einu sinni skulum við gera
samanburð á núverandi ástandi og
Heilbrig^ismál Ezra Pétursson, Iæknir
Ekki er ráð nema í
tíma sé tekið
INNFLÚENZUfaraldurinn má
nú heita að fullu lokið. Talið er
að hann hafi verið fremur vægur
en hann er samt ennþá í fersku
minni þeirra sem veiktust og at-
vinnuveitenda þeirra. Þó nokkuð
margir urðu líka mikið veikir,!
fengu háan hita og mikil óþæg
indi. Suraum sló niður aftur jafn
vel þrisvar til fjórum sinnum og
einstaka sjúklingar fengu alvar-
lega fylgikvilla. Um dauðsföll er
erfitt að segja með vissu. Óvenju
margt fólk létzt á tveggja til
þriggja vikna tímabili; mun fleira
en búast mátti við að öðru jöfnu,
og liggur nærri því að álykta að
inflúenzan hafi átt þar hlut að
máli.
Varla er um meira að ræða en
tvo til þrjá tugi hér í Reykjavík,
en skýrslur utan af landi hafa ekki
borizt enn.
Hér var nær eingöngu um að
ræða háaldrað fólk og lasburða
sjúklinga með langvinna og erfiða
sjúkdóma.
Jafnvel þeir sem minna veikt-
ust voru frá veriki að jafnaði viku
tii tíu daga, og kvörtuðu mikið
um slen og máttleysi á eftir, og
voru lengi að ná sér til fulls.
NÚ Á DÖGUM eru menn orðn
ir of vanir því að þurfa að liggja
vei'kir eina til tvær vikur, og auk
óþægindanna veldur það glundroða
og atvinnutjón, sem nemur jafn
vel hundruðum þúsunda þegar
urn stærri fyrirtæki er að ræða, en
fleiri milljónir ef landið er tekið
í heild. Það er því augljóst mál
að allt sem hægt er að gera til
þess að fyrirbyggja slikt hefir mik
ið fjárhagslegt og heilsufarslegt
gildi.
Byrjað var á bólusetningu hér í
tæka tíð og heldur á undan liin
um Norðurlöndunum. Vegna of
lítils húsakosts á Keldum var hins
vegar ekki unnt að framleiða
bóluefnið í eins stórum stíl og
nauðsynlegt hefði verið, og urðu
því margir útundan sem hefðu lát
ið bólusetja sig ef þess hefði ver
ið kostur. Stór fyrirtæki gátu ekki
fengið starfsfólk sitt bólusett fyrr
en langt var liðið á faraldurinn, og
þó það kæmi sennilega að nokkru
haldi, var árangurinn ekki nærri
eins mikill eins og hann hefði
verið, ef fólkið hefði verið bólu
sett í upphafi faraldursins.
Nú stendur til að byggja viðbót
á Keldum, þannig að kleift verð
ur að framleiða bóluefni í nægi
lega stórum stíl fyrir landsmenn.
Þeim framkvæmdum þyrfti að
hraða sem mest, því að það er
ekki eingöngu mannfólkið sem
nýtur góðs af t. d. í inflúenzutfar
öldrum, heldur einnig landbúnað
urinn. þar sem skilyrðin til bólu
efnisframleiðslu fyrir kvikfénað-
inn batna einnig að sama skapi.
ÁRANGUR bólusetningarinn-
ar vegna inflúenzunnar var mjög
góður, þó að lokaniðurstöður hafi
elíki ennþá fengist. Gera má ráð
fyrir að aðeins um eða innan við
10% hafi veikst sem bólusettir
voru tvisvar, en a. m. k. 30—40%
veiktust sem ekki voru bólusettir
og á nokkrum stöðum lögðust 70
—80% t. d. í skólum og skipum.
Faraldurinn var samt á engan
hátt sambærilegur við spömsku
veikina 1918. Fregnir hafa borist
af því að önnur alda inflúenzu
hafi gengið yfir Mexikó og Japan
og hvergi annarsstaðar. Virðist sú
alda einnig hafa verið væg, og
engu mannskæðari en fyrsta ald
an hjá okkur. Sagt er að í Japan
hafi 4 millj. veikst í seinna sinn-
ið og af þeim áttu 52 að hafa
dáið. Svarar það til þess að tæp
lega tveir hefðu dáið hér á landi, ef
hvert einasta mannsbarn hefði
veikst.
SAMT yrði bezta ráðið ef
hana bæri hér að garði aftur, að
láta bólusetja sem flesta í tæka
tíð, því fylgja engin veikindi og
mjög óveruleg þægindi, en myndi
spara landinu nokkra tugi millj-
óna í atvinnutjóni.
því, hvernig það var fyrir bylting-
una. Áður fyrr ólu hverjar 95 kon-
ur af hundraði börn sín án ljós-
móður- eða læknishjálpar. Þá dóu
árlega um 30 þús. konur af barns-
förum og 30 börn af hverju hundr
aði dóu á fyrsta ári. Einmig í
þessu tilliti var ástandið verst í
Mið-Asíu. í Kazafchstan voru t. d.
til 40 sjúkrarúm árið 1913. Nú er
öll læknisbjálp ókeypis, frá smá-
vægilegustu aðgerðum til nýjustu
atomlækninga. Varla kemur fyrir
að konur deyi af barnsförum. Af
læknum eru 70 af hundraði kon-
ur. Lækniseftirlit með barnshaf-
andi konum er mjög nákvæmt og
vinni þær utan heimilis er vinnu-
tími þeirra styttur um meðgöngu
tímann, ef þær eru ekki vel hraust
ar og læknir telur það ráðlegt.
Hver kona fær 112 daga frí með
fullum launum — 56 daga fyrir og
56 daga eftir barnsburð, og leng-
ur, ef læknir telur ráðlegt og ali
kona fleiri en eitt barn í senn,
fær hún lengra frí. Hjá okkur er
barnsfæðing allfcaf gleðilegur við-
burður, sem fagna ber og hvert
barn fær gjöf frá starfsfé'lögum
foreldranna. Ekki má segja konu
upp vinnu, né færa hana í lægra
launað starf, meðan hún er barns-
hafandi. Einstæðar mæður fá sér-
staka styrki, en ríkið greiðir ann-
ars með þriðja barni og þeim, sem
þar eru umfram, auk vissrar upp-
hæðar, sem greidd er hvert sinn
við fæðingu barns. Miklu fé er ár
lega varið til barnaheimila, vöggu
stofa og leikskóla þannig, að vinn
andi mæður vita ætíð börn sín
í öruggum höndum, og kona, sem
á fleiri en tvö börn, fær ókeypis
dvöl fyrir þau á þeim stofnunum.
Sé barn veikt, fær móðir eins
langt frí með fullum launum og
læknir telur ráðlegt og margt
fleira mætti telja upp varðandi
tryggingar og önnur hlunnindi, er
ríkið leggur fram til að tryggja
sem bezt uppeldi allra barna.
A sumrin sézt naumast barn í
borgunum, þau fara til dvalar upp
í sveit. Á sl. ári voru 5,5 milljón
barna á sveitadvalarheimilum og
kostaði ríkið til þess 540 milljón-
um rúblna.
Enn er ein tegund barnaheimila
sem ég vil nefna. Það eru hin svo
kölluðu „Skógaheimili“. Þau eru
staðsett í skógaúhéruðum, þar sem
loftið er sérlega heilnæmt. Þang-
að eru veikluð börn send til hress
ingar svo lengi sem þörf er tatin
á. Ekki er þó talið, að náð sé loka
marki í þessari starfsemi. Yfirvöld
in telja sér skylt að bæta æ meir
aðbúð barna.
Hafa konur ekki rétt tii eftir-
launa?
Fimmtíu og fimm ára gömul
kona hefir eftirlaunarétt og hafi
hún starfað utan heimilis í 20 ár,
fær hún eftirlaun sem svara full-
um starfslaunum, en minni hafi
hún starfað skemur.
,i
Erfið húsnæðismál.
Mikið er skrafað og skrifað um
húsnæðisleysi og þröngbýli í Rúss
landi. Hvað veldur því?
Fyrst og fremst það, að í striðs-
lok, þegar borgir eins og Stalin-
grad og Sebastopol höfðu verið
jáfnaðar við jörðu, þá voru 25
milljónir manna húsnæðislausir.
Fyrir byltinguna hafði aðeins yfir
stéttarfólkið sæmilegt húsnæði,
svo að það hefir aldrei náðst að
byggja yfir alla, en þetta er að
lagast.
Sækja rússneskar konur mikið
skemmtanir og félagslíf út fyrir
heinrilið?
! Ónei, þær eru heimakærar, hafa
yndi af að prýða heimili sín með
blómum og fallegum gripum. Fjöl-
skyldubönd eru sterk, ættmenn og
(Framhald á 8. síðu.).