Tíminn - 10.12.1957, Síða 6

6
T í M I N N, þriðjudaginn 10. desember 1957.
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn ÞórarisaMa (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötn.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12321
Prentsmiðjan Edda hf.
„Lagðist Ógautan þá djúpt“
SÚ SAGA ER SKRÁÐ, að
tveir menn gengu fyrir
höfðingja einn og báðust
vetrarvistar. Þeim, sem vist-
um átti að ráða, leizt ógiftu
samlega á gestina, en spurði
þó, hvort þeir væru íþrótta-
menn. Komumenn sögðu
lítiff af því, „en þó vitum
við fleira en okkur er sagt“.
Annar þeirra kvaðst og eiga
einn kostagrip. Það væri belg
ur, sem veðurbelgur nefnist.
Þegar mikið þótti við liggja,
lagðist Ógautan djúpt eða
hristi belg sinn, svo að úr
honum stóð stormur mikill.
ÆTLA mætti, að saga
sem þessi heyrði einungis
fortíðinni til, en hættir Morg
unblaðsmanna um þessar
mundir minna á þessa fornu
sögu. Sjálf stæðisf lokkurinn
átti sæti í ríkisstjórn sam-
fleytt um. tólf ára skeið og
voru þá sósíalistar í stjórnar
andstöðu. Á þeim tíma átti
íslenzka rikið mikil fjárhags
leg viðskipti við Bandaríkin
og aðrar vestrænar þjóðir.
Stjómarandstaðan sem þá
var,þ .e. Sósíaiistaflokkurinn
hólt því fram, að slíkum við
skiptum fylgdu pólitísk skil-
yrði, aö þáverandi ríkis-
stjórnir, sem Sjálfstæðis-
menn áttu sæti í, væru reynd
ar að því að ofurselja er-
lendu stórveldi dýrmæt
landsréttindi, gegn vilja
þjóðarinnar. Sjálfstæðis-
menn héldu uppi svörum á
Afþingi og í blöðum og sögðu
alit sllkt tal úr lausu lofti
gripið, og að það væri komm
únistíSkur áróður af versta
tagi. Sem dæmi má nefna, að
þegar táka átti lán í Ame-
ríku vegna síldariðnaðar, og
Einar Olgeirsson taldi, að
því myndu fylgja óaðgengi-
leg Skilyrði, þá svaraði þá-
verandi f j ármálaráðherra
Sjátfstæðisflokksins opinber
lega á Alþingi meö þessum
orðum:
„Varðandi eftirgrennslan
þingmannsins get ég sagt,
að eftir þessu láni er ekki
leitað á neinum nýjum eða
áður ókunnum grundvelli,
heldur aðeins farið frarn á
lánveitingu eins og gerist
og gengur, þegar beðið er
um lán, og geri ég ekki ráð
fyrir, að um neina skilmála
verði að ræða, ef þetta lán
fæst á annað borð, aðra en
tryggingu og afborganir og
vexti.“
Eftir að þetta gerðist hófst
Marshallaðstoðin, þar sem
ísl-enzka ríkið var þátttak-
andi og fékk ekki aðeins lán,
heldur óafturkræf framlög
svo að nam hundruðum
milljóna króna. Allt gerð-
ist þetta með fullu samþykki
Sjálfstæðisfiokksins. Sósíal-
istar reyndu að telja þjóð-
inni trú um, að Marshall-
aðstoðinni fylgdu efnahags-
leg skilyrði og pólitísk, svo
að mikil hætta væri á ferð-
um gagnvart sjálfstæði
landsins. En Sjálfstæðisflokk
urirrn lagöi þá enn fram orku
sína til þess að færa sönn-
ur á hið gagnstæða og kveða
niður slíkan kommúnista-
áróður.
EN EKKI er öll sagan
sögð. Eftir kosningar 1956
komst Sjálfstæðisfl. í stjórn
arandstöðu. Menn gátu að
sönnu átt von á ýmsu af
hendi stj órnarandstöðunn-
ar. En henni hefir þó tekizt
að ganga lengra en nokkur
gat búist við, og beita til
þess furðulegustu aðferðum.
Búast mátti við, að stjórnar
andstaðan markaði sér ein-
hverja stefnu um lausn efna
hagsmála og berðist fyrir
henni. Því hlutverki hefir
stjórnarandstaðan brugðist,
en viðurkennir að þurft hefði
að gera eitthvað í þá átt-
ina sem gert var í fyrra.
Búast mátti við, að Sjálf-
stæðisfl. vildi gæta hags-
muna vinnuveitenda. En svo
furðuleg voru vinnubrögð
hans, að hann hefir fetað
í fyrri slóð kommúnista og
komið fram sem kaupkröfu-
flokkur.
Þó kastar fyrst tólfunum,
þegar kemur að lánamálun-
um. Stjórn Ólafs Thors hafði
skilið við sementsverk-
smiðjuna fjárþrota og ófull-
gerða og haft með höndum
raforkuáætlun, sem stórfé
vantaði til að framkvæma,
auk margra annarra verk-
efna. Alþingi hafði veitt
heimildir til lántöku. Það
var skylda ríkisstjórnarinnar
að taka það til greina og
leita eftir lánsfé erlendis,
vegna hinna nauðsynlegu
framkvæmda.
ÞEGAR HÉR er komið
sögu, þá hófst iþróttaþátt-
urinn í Morgunblaðshöllinni.
Og helzta íþrótt garpanna
þar, átti að vera sú, að vita
fleira en þeim hafði verið
sagt. Nú átti það að vera
orðin staðreynd, að þeirra
dómi, að leitað væri eftir
lánum á nýjum og áður ó-
kunnum grundvelli. Lagðist
Ógautan þá djúpt og tók síð-
an veðurbelg sinn og hristi
og úr honum stóð stormur
mikill og óveðran, sem náði
til annarra landa, svo að
fréttaskeytum rigndi á ýms-
um stöðum.
En íþróttum fylgir á-
reynsla, einnig hjá þeim,
sem iðka þá íþrótt, að telja
sig vita meira en þeiin er
sagt. Ef til vill er það lítil
áreynsla fyrir Sjálfstæðisfl.
að feta í fótspor kommún-
ista, að strika yíir það, sem
Sjálfstæðismenn hafa sjálf-
ir sagt Síðustu áratugi um
viðskipti íslands við erlenda
lánadrottnara, en staðhæfa
nú, að lánum, sem íslenzka
ríkinu kunna að verða veitt,
fylgi efnahagsleg skilyrði
og pólitísk.
EN ÞAÐ mun verða
stjórnarandstöðinni um
megn að telja íslenzku þjóð
inni trú um, að ríkin sem
ERLENT YFIRLIT.
leppnast Na
Hætt vi<S vonbrigí5um þeirra, sem gera sér mestar vonir um fundinn
NÆSTKOMANDI mánudag
hefst í París ráðherrafundur Atl-
antshafsbandalagsins, þar sem
ekki aðeins mæta utanríkisráð
herrar þátttökurikjanna, heldur
einnig forsætisráðherrar þeirra og
forseti Bandaríkjanna. Forsæti's-
ráðherrar þátttökurdkja bandalags-
ins hafa ekki áður sótt
slíka fundi og verður þetta að því
leyti stærsti og tilkomnmesti ráð
herrafundurinn, sem hefir verið
haldinn á vegum bandalagsins.
Ákvörðunin um að hafa þennan
fund svo tilkomumikinn og víðtæk
an, var tekinn í vesturför þeirra
Spaak, framkvæmdastjóra Atlants
hafsbandalagsins, og Macmillans,
forsætisráðherra Bretlands. Fyrra
rússneska gervitunglið var þá ný-
lega komið á loft, og þaö hafði
þau áhrif á þá Eisenhower, Mac-
millan og Spaak, að þeim fannst
nauðsynlegt að svara með við-
brögðum af hálfu vesturveldanna,
er áréttuð styhkta sambúð þeirra
og traustari viðbúnað. Þetta töldu
þeir, að yrði m. a. gert með því að
láta forsætisráðherrana og forseta
Bandaríkjanna sækja hinn ráð-
gerða ráðherrafund bandalagsinis í
desember, ásamt utanríkisráðheri’-
unum.
ÞEIRRAR skoðunar hefir tals-
vert gætt að undanförnu, að hér
hafi verið um nokkuð fljóthugaða
ákvörðun að ræða. Áður en slík
ákvörðun hefði verið tekin, hefði
þurft að gera sér grein fyrir því,
hvaða árangxir myndi nást af slík-
um fundi. Slíkan fund hefði því
aðeins verið hyggilegt að boða, að
búið hefði verið að tryggja ein-
hvern árangur fj'rirfram. Menn
muni búast við svo rniklu meiri
árangri af slíkum fundi en venju-
legum utanrikisráðherrafundi, að
það geti haft veruleg vonhrigði í
för með sér, ef ekki náist með
honum þvi meiri árangur. Þetta
hefði fundarboðendur mátt gei-a
sér Jjóst strax í upþhafi.
Strax eftir að umrædd ákvörðun
var tekin, var að sjáifsögðu haf-
ist kappsamlega handa um að und
irbúa fundinn. Utanríkisráðherrar
Frakklands, Vestui--Þýzkalands og
Ítalíu hafa farið til Washington til
viðræðum við Dulles og forsætis-
ráðherra Bretlands hefir farið til
Parisar og rætt við forsætisráð-
herra Frakklands. Þá hefir Dulles
fengið Adlai Stevenson, aðalleið-
toga demókrata, til þess að vera
ráðunaut sinn við undirbúning fund
arins. Þá hafa og Dulles og Eisen-
hower ráðgazt við þingleiðtoga
demókrata um þessi mál. Forust-
an um það, að fundurinn heppnist,
hvilir að sjálfsögðu fyrst og
fremst á stjórn Bandaríkjanna,
Á ÞESSU stigi hefir að sjálf-
sögðu ekkert verið birt opinber-
lega um það, hvaða tillögur verða
lagðar fyrir fundinn. Af þeim orð-
ró'mi, sem þegar hefir kvisast, virð
ist 'hins vegar mega renna grun í,
að fundur þessi muni vart marka
eins stór spor og forgöngumenn
hans munu upphaflega hafa gert
sér von um, Ástæðan til þess er
sú, að forustumenn vesturveldanna
virðast enn ekki -tilbúnir að stíga
nein ný stór spor, sem annað hvort
geti skapað möguleika til bættrar
sambúðar við austrið eða þá styrkt
aðstöðu vestursins í áróðursbar-
áttu kalda stríðsins.
Eitt merki um þetta er það, að
Adlai Stevenson hefir neitað að
fara með Eisenhower og Dulles
til Parísar. Þá herma fregnir, að
leiðtogar demókrata hafi mjög
deilt á Dulles, er liann lagði til-
tekið hafa þátt í efnahags-
samvinnunni, sem ísland
hefir notið góðs af, ríkin,
sem ísland á samleið með
i alþjóðasamtökunum veiti
ekki lán án skilyrða vegna
þess að Ólafur og Bjarni hafa
vikið úr ráðherrastólunum.
P.-.ul Henrí Spaak
framkvæmdastjóri Atlanfshafsbanda-
lagsins.
lögur sínar fyrir þá. Vafalítið virð
ist líka, að leiðtogar brezkra jafn-
aðarmanna muni gagnrýna afstöðu
brezku stjórnarinar á NATO-fund-
inum.
EFTIR ÞEIM orðrómi, sem nú
heyrist helzt, virðast tiP.ögur þær,
sem stórveldin muni leggja íyrir
fundin, helzt heint að því að
treysta varnarsamstarfið. Senni-
lega verða þær isamþykktir að
rnestu leyti, en þá nxunu ýmis ríki
neita að flugskeytastöðvar verði
byggðar í löndum þeirra, ef fram
á það verður farið. Að varnartillög
unum slepptum munu sennilega
verða lítið um jákvæðar tillögur,
t. d. um alþjóðleg stjórnmál eða
fjármál.
Þannig telja amerísk blöð, að
Stevenson gagnrj’ni tiilögur Dull-
es fyrir tvennt. Annað er það, að
ékki sé gert ráð fyrir að leita eftir
neinu samkomulagi við Rússa, t.
d. um málefni hinna nálægari
Austuidanda. Hitit sé það, sem Stev
enson ieggi enn meiri áherzlu á,
að ekki séu gerðar nægar íil-
lögur um að veita þjóðum Asíu
og Afríku stóraukna aðstoð til
efnahagslegrar viðreisnar.
Hjá demókrötum í Bandarikjun-
um gætir nú alltaf meira og meira
þeirrar skoðunar, að samstarf við
aðrar þjóðir um varnarmálin sé
nauðsynlegt, en jafn nuðsynlegt
sé líka, að stvi-kja þjóðir Asíu og
Afrtíku efnaiega og stöðva þannig
framsókn kommúnismans. Mai’gir
yngri leiðtogar republikana, eins
og Nixon og Lodge, munu líka
gera sér fulla grein fyrri þessu.
Þeir menn, sem nú ráða mestu
hjá vestui’veldunum, virðast hins
vegar ekki skilja þetta. Meðal ráða
manna Frakka virðist t. d. meiri
á'hugi fyrir því að fá lán til að
halda áfram AL-írstyrjöldmni en^
að stuðla að að.-toö við ef.nalega
viðreiisn þjóðanna í Asíu og
Afríku.
EF GÓÐUR árangur ætti að
nást af fundinum í París, þyríti
hann að felast öðrum þræði i því
að varnarsamstai’fið væri styrkt
innan heilbrigðra takmar'ka, og að
vesturveldin tæki að sér pólilískt
frumkvæði til að revna að brjóta ís
inn milli austurs og veaturs og
efia viðreisn þjóðanna í Asíu og
Afríku. í Evrópu aéitti það að vera
stefna Atlantshafsbandalagsins, að
starf þess sem varnarbandalags
sé aðeins ætluð tii bráðabirgða,
því að takmarkið sé að kóma þar
á víðtækara samkomulagi' tim ör-
yggismálin, samhliða því seni
Þýzkaland sé sameinað. Með slíku
frumkvæði þarf að sanna, að koin
ist ekki slíkt sa’mkomulag á, sé
sökin Rússa en ekki veslturveld-
anna.
VERÐI ÞAÐ niðurstaða Parísar-
fundarins, að hann marki engin
spor fram á við, nema í samhandi
við varnarmálin, hefir það enn á
ný sannast að Atlantshafsbanda-
lagið verður aldrei annað og meira
en varnarbandalag, sem starfrækt
er til bráðabirgða, eða meðan
hætta stafar að austan. Hins vegar
sé rangt að vænta verulegrar póli-
tískrar samvinnu eða fjárhagslegr-
ar samvinnu á grundvelli þess.
Vafalaust mun þessi niðurstaða
valda ýmsum vonbrigðum, en þeg-
ar nánar er að gætt, eru slí’k von-
brigði þó sennilega ástæðulaus. í
framtíðinni þarf stjórnmá'laleg
samvinna og fjárhagsleg samvinna
að hvíla á miklu víðtækara grund-
velli en Atlantshaifsbandalagið er.
Þýðingu Atlantshafsbandalagsins
(Framhald á 9. síðu).
‘SAÐSrorAN
S. E. skrifar:
Nýlega fór fram samtalsþáttur
í útvarpinu um jólahald okkar
fyrr og nú og skyldi þó einkum
rædd sú spurning hvort jóiahald
ið kynni að vera á leið með að
vaxa okkur yfir höfuð. Tilefnið
mun hafa verið það, að eitthvað
hefir kvisast um þær skoðanir
sumra, kannske nokkuð margra,
að öfga væri farið að gæta í
þessum efnum og jafnvel stund
um svo djúpt tekið í árinni að
nærri stappaði bríálæði í athöfn-
um fólks, þegar jól tækju að
nálgast.
Ekkí varð það skilið af áður-
nefndum útvarpssamtölum, að
neinum þeirra er valdir voru til
viðtalsins, þætti hér neitt um of
og skýrt fram tekið af sumum,
að raunar mætti ekkert missast,
ef veruleg jól ættu að vera.
Eldri mennirnir sem uppaldir
voru við fábreytni jólahaldsins á
fyrri timum, virtust ekki svo
mjög uppnæmir fyrir mismun-
inum og þeir sætta sig dável við
allt, éins og það er í dag.
Fróðlegt hefði þó verið að fá
þarna fulltrúa frá t. d. venju-
legum daglaunamanni eða konu,
með vænan hóp barna í heimili
og heyra álit þeirra eða bóka
orminum, sem sér ótæmandi úr-
val girnilegra jólabóka“, í hverri
bókabúð, en kann ef til vill ekki
heiðarleg ráð til að nálgast þær.
Að vísu hverfa þær ekki af mark
aði, né heldur ýmiskonar „jóla-
varningui’" annar þó jói gangi um
garð, en jólasætleikinn, sem tal
inn er að fylgi meginþorra þeirra
bóka er út koma síðustu árin og
ýmsum svoköUuðum „jólavör-
um“, dvínar með liðnum jólum,
eða svo virðist sem bæði börn
og fullorðnir trúi því og af'leið
ingin verður hamslaus ílöngun
og eftirsókn, sem svo leiðir til
margvíslegra kaupa, oft um efni
fram, eða þá leiðindi og ami, ef
engin ráð finnast til þess að
eignast það sem eí'tir er sótt.“
Jólagieðin og allsnægtirnar.
„Segja má með sanni, að öll
jólaskreytingin úti og inni sé dá-
samlega fögur og vitni um vel
megun og að enginn sé skyldugur
að kaupa þó boðið sé. En hvað
eru það margir, sem vel eru sterk
ir á svelli freistinganna? Og víst
er það, að enginn girnist það sem
hann sér ekki eða veit ekki að
til er.
En eitt er svo merkilegast af
öllu í þessu sambandi sem er
það, að þeir sem muna gömlu og
fábreyttu jólin. sáu hiutfallslega
jafn mörg glöð ancUit og nú á
dögum og tilhlökkun barnanna
og jafnvel fuliorðinna virtisf engu
mínni, jafnvel þar sem sár fá-
tækt var þó rikjandi. Ástæða er
sú, að fóllcið þekkti ekkert annað
og gerði sér enga gyllivonir. Hver
er svo ávimiinguripn? Hefir ekki
sama takmark náðst með minni
tilkostnaði og minni íburði; en
tíðkast í clag? Ef svo er, væri
þá ekki ákjósanlegra að fremur
væri úr dregið en á aukið, en í
þá átt hefir stefrxt t.il þessa.“ S. E.