Tíminn - 11.02.1958, Page 5

TÍMINN, þriðjudaginn 11. íebrúar 1958.
Greinaflokkur Páls Zóphóníassonar:
Búskapurinn fyrr og nú —
framfarir í S-Þingeyjarsýslu
í Suður-Þingeyjarsýslu er búskapurinn nokkuð frábrugðinn =446 bestar og þwí heðéur meira
því sem hann var og er raunar víða enn, að því leyti að þar hey .Vlð Slk'epnuíjölda) og
hafa bændur um langt árabil lagt höfuðáherzlu á það, að SSJepþi hÍtamiki» i áSt
reyna að haga meðferð búfjárins á þann veg, að þeir fái sem ]ar,d tifl að láta fé sitt ganga ó
mestar afurðir af hverri einstakri skepnu og í sambandi við að sumrina, en það er nekikruim
þá stefnu, hafa þeir sérstaklega lagt sig fram um að ná góðum erfiðleikritm bundið að nota það,
heyjum Þetta hvort tveggja hefir leitt til meiri natni, sem
ymsir men.n ur oðrum heruðum kalla „nostur“ bæði við hey- Eg tei hreppinn vei íailinn til sauð
skapinn og búfjárhirðinguna.
Bfri DáLiksitöðurn eru 34 nauCgrip-
ir, 86 kindíur og 3 'hross.
Engjajarðir eru engar í herppn-
um, enda engja'sliáttur evo til niff-
urlaguður. Upprekistranland á
Þetita er igaanaM siður í sýslunni,
því strax á ferðium iþeirra Eggerts
og Bjarna er taiað um að þar séu
arStoeistiu 'kýrnar, enda meðferð á
þeirn þar toezt á liandiniu að þeirra
dióoni. Landigæði eru mikil í sýsl-
imni fyrir sauðfé þó misjöfn séu
þaiu í toreppum og yfirleitt er sýsi-
an toetur fallin itil sauðíj árbúskap-
a!r en nautgriparæktar. Sam-
íhjláip og samV'inna er hvergi meiri
en þar.. Byiggðum jörðum hefir
iljiölgað ium 79. Samaniburð'ur ó
rneðaJjörðinni í hreppum sýslunn-
ar verður ekki að fuflu gerður,
þar som Reykjahreppur og Tjör-
. mteshreppur voru áður saimeinaðir í
einn hrepp aneð Húsavík, og því
ekki auðfundið meðalitún og áfaöfn
þeirra jarða sam nú eru í hvorurn
Ihreppnum eins og meðan þeir
voru saman. En sé þeim sleppt og
þeir engin áhrif iiátnir h'afa í úit-
neiikningi' á meðailjörð sýslunnar
þá hafði meðaljörðin 3,9 ha tún
eetm gatf atf sér 101 töðufaest. Sé
útiheyinu toæít við verður heyskap
ur á meðaljörð 286 hestar um
1920. Á Iþvií heyi var hatft á fóðr-
tnm 3,7'nauitgripir, 106 fjár og 4,6
hross. Nú haifa hey í sýs'lrunni otft-
ást reynst hæg til að framíæra
fénaðinn á og hendir það til þess
að band hatfi verið stærra en konla kartöfflurnar, eem Míka er
1 ymsum oðrum syslum, enda þott st6r Jiður á teknaöfilun anargTa í
heyskapurinn ætti altestaðar að Eyjafirðii þó ekki sé :það eins al.
iteil'jiast í 100 kg hiestum. Nu er nneð niennt 0/g 6 Svailtoarðsströnd. Brer.d
aiWiúnið orðið 8,8 ha og faetfir því ur hreppsinis verzla flestir á Sval-
2,3 íattdiaist.. _ barðseyri, en þó (Tíka á Akureyri.
Meðalheyskapur a byggðn_ jorð Þráifct fyrir iandþrengsii
er engir.n
nú er 348+79=427 hestar. A Þ^-va'fi á því að Svalbarðsstrandar-
hey'i er nú foðrað 6,8 nauitgr. 101 menn mun þæta vi.g :t6ni sin 0lg 6
kind og 1,7 'hross og er þvi meira næstu áruon standa með fremstu
hey handa toútfénu nu en aður var, hændum 'landsinis, toúiskaparilega
Oig er það vel, og nægoan'legt er séð, einis og þeir raunar standa nú
fjlártoúa, cg be'tur en til toúatoúa,
þó þróunin sáðastliðin ór virðist
in stærri en 10 ba. Sfcærs't toú er henda í öfuga átt, þar sem naut-
á Efri Dálkstöðum. Þar er tónáð gripum 'hetfir íjdlgað úr 3,0 í 7,3
23,6 ha. ('Stærra ó Svalbarði, Sigilu eða m'eir en itvötfaQ'daist, en sauðtfé
vik og Þóruistöðum) en það var fjöiigað úr 69 í Í00 eða aðeins
7,7 toa 1934. Ýmis önnur tún hatfa fjöiggg um þriðjung. Mjójik er
þó stækkað tiltöluí'egia meira eins send daigilega til Aikureyrar í
og á Neðri Dálksstöðum o. íl. A Mj'óCikurbúið þar. Nú er hún ftfutt
á toí'lum, því tfyrir nokikrum árum
er toominn bílvegiur ú't Svatftoarðs-
ströndina og til Grenivíikur. Áður
var toún flutt á motortoátum frá
Grenivíik eða NaMi, en að sjó varð
hreppurinn ekiki, en sauðfé gengur að hana ó hestum eða toílum
í heimaihögum í hlíðum Vaðtfaheið eftir þvi genl yið var ikiomið.
ar og á henni utan til í þröngu og Hreppstoúar verzila mest í Greni
lélegu beitilandi. . Búskapur í en þar ,er útitoú itiá Kauíélagi
lireppnum ííikist meir toúskap í Ey- Byfirginga, en tfífca ó Akureyri, og
firzku hí'rppunum en í hinum þaðan er mjlótflkin' tftfutft daigilega,
hreppunum í Þingeyjarsýslu. Þeir Fdjm!rn byiggðar jarðir hafa minni
senda dagiega mjó'ÍLC íil Akureyr- t6n en 5 ha. Fjórar þeirra eru
ar ,0o hafa tiltöiuliega m’est 'atf tekj byiggðar úr Grenivíikurlandi oig
T aí kúatoúunum, enda mik ,sltlUnda ábúendur þeirra sjósókn eg
hinum vjnnu j þorpinu jafntframit búskapn
ið stærri
hreppum
kúabú hér en í
sýslunnar. Þar
næst
Fyrri hluíi
það í nokkuð hörðum vetri.
Svaíbarðsstrandar-
breppur
í dag.
um, og hatfa faltuta atf tekjum. sínum
af þvi. Átjián jarðir hatfa stærri tún
en 10 ha. Titftctfutfe'ga rnest mrun
tónið í H-l'áskiógum hafa breyzt.
Það yar 4,9 Iha. en er nú 22,9 ha.
að stærð. Grýtutoakki var ein jörð
en er nú orðin að þremur, Grýtu-
bakika I II og JII. ÖM tún jarðanna
eru nú 40 toa og toeyskapurinn 1670
h'estar. Búin þrjú hatfa nú 24 na.ut
gripi, 470 tfjár og 4 hnoss. Tiltöiu
iega minnst hefir túnið í Laufési
breyzt, Það var 11 ha 1932 en er
nú 12,2 ha.. enda er jörðin prests-
setur og var mikili hlunnindajQrð.
Hálshreppur
Byggðar jarðir voru 47 en eru
nú 43. Byggðin hafir gisnað í báð
uim tootnum datfsins, en. þéttst ann-
ars staðar. ítoúar hreppsins voru
368 árið 1920, en eru n;ú 242. Með-
■aJtoúið isem íóðrað var á þessu Iveyi
var 3,6 náutgripir, 79 kindur og 4
hnoss. Heyið heifir því verið
minnsta tfaigi og töluvert orðið að
Grýtubakkahreppur
Byggðar jarðir voru tald-
■ ar 55 árið 1920. Nú
Þar voru toyiggðu jarðirnar 23 en eru þær taildar 43 og má um ' spara það nveð beit titf þess að vei
nú 'Orðnar 29. Hreppurinn er þó þá tölu deitfa. Á fláuim hreppuim hef færi. Nú er meða'ltúnið orðið 9,4
einn af þeim.sem þétttoýilastur var ir orðið eins miikil tiOtfærstfai á] ha. og hefir því Mðloga tvöfafldast.
fyrir, og ftfestar jarðir hreppsins byggðinni og hér. Fimm ýstu jarð- j Heysikapur á mieðailjörðinm er nú
e.iga tfítið iand og lit'la bitliaga. j irnar á Látraströnd halfa farið 1^398+58=456 hestar. Á þetta toey
Sauðiland er lélegt og íitið og skil- ’eyði. Á sama veg hefir farið með er nú sattog á því tfóðrað 6,6 naut-
yrði fyrir auikningu sauðfjlárbú-1 ur totfuti af hreppunum k'ominn í gripir, 115 fjlár og 1,8 hross. Bú-
anna tfítil miðað við ótoreytta bú- eyði. Á sama veg hefir farið með, fénu þvd ættf'að mun meira fóður
Pá!l Zóphóníasson viS skrífborS sitt.
rýmfcasf um féð sem ó hieiðinni
gengur, atftf't að sjó n'orður. En á
Ftfateyjardatf'slheiði getar snemma
snjóað, og mundi þurfa að hreinsa
féð úr toenni og aí Flateyjardal um
miðjan septemiber sáðaist, en með
þvi ætti að mega nota dal'inn og
tfieiðina fyrir sumarhaga og fá
toar vel vænt fé. Vaxtarmögu-
lieiiki ijórbiú'anna í -Fn-jéskadaí er
mjag miikiiítf, en sSfiIyrði til þess
eru meiri ræikfun og meira hey,
svo ftfeira fé imiegi fóðra að vetr-
inum en nú 'er. Jaíntframt þ>Ttfti
að nýta beztó sauðl'öndin betur en
raú er igert, því margit fé er nú í
F'njóskadaí, sem aOdrei hiefiir komáð
í toeztu sumarhaga hreppisins. —
Þrjár.. gamiLar byiggðar jarðir og
ei'fct nýbýtfi haía minna -en 5 ha.
tún. Eitt nýbýiM er orðið tiii úr
presífsel.rinu Háiai:. Þar var 8,1 ha
tún og hiafir verið svo iam áratuigi.
Jörðir.ni var sikipt cg á þeim htfuit-
ar.um sem varð bóndabýli byrjaði
túnið að sfcætfaka. Á hihum isfcéð það
í stað. Er nú ný'kiominn að Háisi
•prestur, sem teiur sig varða efnið
jafnt og andiann, og úIDu vill hjálpa
tiQ meiri þroiiíka. Hann hetfir slétt-
að sinn toliutfa túnsins og nú er það
líka aðaltoú'grein sveitarinnar og af
henni hafa menn aðaltekjurnar.
Og saiu&enu má fjölga á faverri
eirjuisfu jörð, nærri þvú átakmankv
að efitir því sem heyið til vetrar-
fóðurs fjórins eykst. Bárðdælingar
senda mjótfk í Mjólkurbú á Húsa-
vík en þeir hafa of litla mj'ólk tl
að senda hana daglega, en það er
eitit aí frumskitfyrðium til þess að
ú.r mjóölkinni verði unnin fyrsta
flioklkjs vara, að mjólikin ‘komi dág-
tfeiga ný ag ósfcemmd til mjólkur-
búsins hvert sem það er, og mörg
mjótfkurbú sem selja nyezl'umjólk
taka atftfs ekki mjóiik, raema faún
kcmi dagliega titf búsins frá hverju
heimitfi. Annars eru iíka skilyrði
tid autftinnar nautgriparæktunar í
Bárðardatf altft að því eins góð og
au'kning fjárbúanna. Hagiendi fyr-
ir nautgripi er víðlent og gott, og
engin þörf á þvtf, í raáinni franiitíð
að beita flcúraum á ræfctað land,
nema etf kýrnar geta- mjólkað
meira en svarar þeún næringar-
efr.ucn ®em þær taka tifl sín á beit-
irani og þaS'S vegna ek'ki haldið ó
sér eðtfitf'egri nyt uitan tíma. Naut-
gr. og sauðfé hefir fjölgað. Naut-
gripum úr 3,1 í 5 og sauðtfé úr 119
f í '
loka toyrjað að -stækka. Jörðin faafði I í 144 kind'Ur á meðalijörð. Það
d'regist verutf'ega afturúr ftfestum | mætti þ\i ætla að bændur teldu
jíörðum- hreppsins, en vonandi verð toetur borga siig að fjölga nautgrip
skaparhætti. Þó enn sé hægt að
etætfclka itón jarðanna í hreppnum
er .'miMu rninna af ræktanlegu
landi í faonum að tiltölu en gerist
vtfðast annars staðar á landinu og
er ö'iktfegit -að núlifandi kynslóð tak
ist að rækta það atflt. Kúim er nú
bei'tt mest ó tún og túnin hólfuð
sundur tl: þess að þau nýtist sem
beat. í fareppnum er mjög mikil
garðrækt og miá segja að þar séu
kiari'jöfluakrar á hverjuim bæ, siumls
sitaðar hektarar að stærð, enda
eala kartafflna orðin roeiri tekju-
gjatfi margra bænda þar, en sauð-
fjiárræktin. Meðaltúnið hefir stækk
að úr 3,3 toa í 14,7 og því 4,4 fald-
ast og sfcæik'kað titffcölulega mest af
jarðirnar tiu, sem byggðar voru i en áður var. 1920 voru afköstin etft
Hvalvatns- og Þorgeirsfirði. Þær | ir mann ibúsettan í hreppnuim 31
eru allar komnar í eyði. Þama er hesifcur en r.ú eru þau orðin 81 hest
stórt oíg goitit fjáriand fa-rið i eyði, ur, og toaifa þvi auk'ist veruI'Sga.
en þangað er að sækja um fjallvegi Hreppurinn á áigaetis sauðlönd eða
frá hinurn hluta hreppsins og því hefir atfiraot af þeim, bæði nprður
nýtist iandið þar líifct, enda geitur atf nyrðri daötootninum ó Flafceyjar-
fatflið svo að ihaU'Stinu að erfifct dalsheiði og í döiunum þremur,
reynis't að ná fé inn ytfir Leirdatfs- Hjaltadatf, Timtourvatfiladatf og
heiði sem aðskilur Firðina frá I BileikscnýrardaJ, sem iiggja suður
sjáifu Höfðahverfinu. Á | af Fnj'óskadailnuim,. Þá eru sauð-
sama tíma sem byggðin toetfir eyðet
í „Fjörðunium' og ó Ströndinni heíf
ir jörðinni Grenivík, sem óður var
ein aif stærstu jörðium torepþsins,
enda prásfcssetur, vierið skipt í
marga parta efitir þvtf sem kaup-
_ túnið Grenivík byggðist. Þar eru
imeðaltúnum í sýslunni. Heyskapur , nú niargir menn sem hafa niokkiur't
á mieðaljörðin-ni var 119+98=217 j bú og tón, en stunda jatfntfraimt.sjó
toestar og vor-u á honum fóðraðir frá Grenivík, og deila má um hvort sauðiland en á Flateyjardabtoeiði
3 nautgripir, 69 kindur og 2 hross j íelja eigi toeimiil-i þeirra bændabýii og Búrfellsheiði.Yíir Flateyjardals
og 'Jietfir 'þá verið nokkuð treyst á j eða ekki. Á einum st-aðnum heíir, heiði fér ég sein-t í &epfceniitoer. Þá
beitina. Nú er meðatftoeyskapurinn| sem sagt royndast þorp, sem kalla gat að iíta í sömu torekku: gult, fall!
654+24=678 hestar, og hefir sem má sveifcaþorp að altfmi'Mu tfeyfci, á:ið btfá'berjaiyng og biáberjatfyng
iörad beggja vegna datfisins í fjialis-
htúðunum ag uppi d heiðunum sem
siki'tfja Fnjóskadal tfriá Eyjaíirði
(VaðTah-eiði) cg Fnjóskadai frá
Bárðardal og Kinn en lélegri eru
þau en á Ftfateyjardatfisheiði og
dcEunu'm’þrem seni áðúr eru nefnd
ir. Eg hefi fiarið yfir fiesta fjatfi-
veigi land'sins og hveirg'i séð fatfiegra
ur hún atfitiur meff þeim betri, eins
oig toún hiefir verið þegar hún var
valin sem prestesotur. Á 16 jurð-
um eru túnin stærri en 10 ha. Á
rao&ikrum j'örffum 'eru búin svipuð
að stærð eiras oig Veiau, þar eru
um 15 naufcgripir, 139 fjiár og 5
hroes, Þverá, þar sem nautgripir
eru 13 'Sauðiféð 191 cg hrossin 3 o.
,s. frv. Stærst er fcúraið á Drafla-
stöðum 18,7 ha. þar næst á Þverá
18,2 ifaa 0. s. frv. Fnjóskdæiingar
'serada rnjóflk tii Akureyrar þegar
tfært er. Að vetrinum geta kounið
lenigri kafflar, sem þeir geta ekki
bomið frá sér mjiólk, og verða þá
að vinna úr henm aíurðir toecma á
heimillnu. Að tfjtolga ikúnum er því
hæpið, og hifct réttara fyrir Fnjósk
dælinga að tfeggja sig etftir að
fjöi'gia fénu, en. muna þó að láta
auikna ræJítun ganga fyrir.
Bár'Saráalshreppur
Byigigðar jarðir eru nú 30, en
■voru 25 árið 1920. íbúatala í
hreppnum var 204 en er nú 188.
M-eðafl.túnið va-r 4.0 ha, en er nú
orðiff 9,0 ha, og befflr því m-eir en
tvötfatfidasit. Heyiskapr á roeðaljörð-
inn var 86+182=268 hestár. Á
þess-um ihieyjum va-r fióðrað 3,1
nauilgripuir, 119 Jsindur og 5,3
hreJS'S. Hefj-r því méfct h-aida vel á
heyjunum, cg beiita íénu, erad-a þá
náest þrefald'ast. A þessum heyjurn
eriu nú tfóðraður þesisi fénaður 14,4
raautgripir, 78 kindur og 1,7 hestar,
og er því meira hey nú í hreppn-
ium en óður var iraiðað við s-kepnu-
fj'ötfdann og áisetningur því betri
cg roeð því b-etra á landinu.
Þrjár jarðir toatfa minna en 5 ha
fcún og eru þær altfar nýlega rei&t
nýbýii. Á sautján jörðum eru tún-
öðrum slöðum hefir byggðin atfveg' sem var í bflóaha og ó ötftfum þroska
farið í eyði. Jleða'ltúnið í hrepþn-j.sti'gUim þar ó miflii. Hvarvetna sá
um var 3,3 ha. og gaf aí sér 119 ( ust igrös sem voru að falla, svo
hesta. Meðalbúið sem fóðrað verjað segja við ihtfiðina á öðrum sem
vetrarlangt á þessu heyi var 3,0 i vdru að töómstea- effa s-ern ekfci
nautgripir, 69 kindur og 2 hroiss, I blóimistruðu. 'Saufffé faefir þvi allt
og hefir heyið ekki máfct mirana j sumarið nýgræðinig og því ákatflega
vera. Nú er meðatfbúið 7,3 naut- j góð.skilyrði til að verða vel værat.
gripir, 100 fjár og 1,5 hross og! Nú toætist við að Fiateyjardalurinra
heyið sem því er ætfeð 388+48 er fcominn í eyði, svo enn
unum en fénu, þó þeir a-ldrei ge-ti
vænst að fá annað verð fyrir mjólk
ina en lítiff eitt hærra en svarar
til verðs vinnsluvaranna, því að
raeyzíliumjóökursala er lítil á Húsa-
váfc. Eg hygg, að það sé þjóðfélags
lega séð raragt að leggja sig effcir
að framleiða mjóillk í B’árðardal,
fram yfir það sem þarf til heiml-
anna. Það ber að stefna að því að
framl'eiða hvað eina þar sem það
er ódýrast og þó jafnframt lika þar
sem þörfin er fyrir það. Og fjöil-
menni'ð, hvar sem það er, þartf
mj'ólfc, og hana ber að framleiða
þar sem það er hentugast, bæði
vegna framleiðslunnar sjáltfrar, og
fluitmings á henni á markaðsstað.
Og mjólkurvörur flytjum við tæp-
1-eg‘a úr landi, verðum við að selja
þær innantfands ef fást á viðunand-i
verð fyrir, því all víða í öðrum
löradium er hægt að framtfeiða þær
ódýrari en hér. Öðru móli geguir
mieð ‘sauðíjórafurðirnar, þær verða
hvergi framileiddar eins ódýrt og
bér á tfaradi, og það borgar sig aff
íramleiða þær til útflutnings, þeg-
ar fjárhag'Sgrundvöllur afcvinnulítfs
ins er sá sami í löndunum. Þess
vegna er það sarantfæring mín að
Bdrðdælir eigi að fjölga fénu. Það
gefca orðið sfcór fjártoú á hverri
jarð í Bárðardal, 1000 fjór má vafa
laust faaía þar, þegar nóg hefir ver
ið ræ'ktað og lífclega þó mun fleira.
Og það er viða mjög gott að
enn staðið hýá fénu á befltinni þeg $ —a ^ . Bárðardal) þarf enga
framræfcslu og á öllum jörðum
hreppsins má stæfcka túnin, þó mis
: jaifnt séu tónaukasklyrði. Tvö, ný
ar þuría þótti. Nú er heyjaðir á
'mieðatfjörff 273+102= 380 h. Áhlötfn
in á imeöatf'jörSjnni er nú 5 naut-
gripir. 144 fjái■ og 1,3 hrossog er.Q ;1 orðin m hafa ekki 5 ha
faeyrð enn of iitið, nema nofckuð se
beifct og eSa gef.inn fóSurtoæíir. Og!
bregðiist beitin vantar hey. Sveit-
in er ein af afl'lra toeato í-jiársvei't-
um landisinis. Landrými mj'ög mifcið
bæði í h'eimalönduim og afréfctóm
og jaifnframfc er landið kjarn-gO'tit
fyrir sauðtfé, svio á betra verður
vart fcosið. Sauðtfjárbúisfcapur er þá
1 -tún. Niu jarðir hafa yfir 10 ha tún
Luradartoekka er nú orðin að
tveim jörð'Um en var áður ein. Tún
ið var 7,8 ha 1932 en er nú 27,5
ha. á báðum jörðunum, þ. e. gömlu
Lund'arbrekfcu. Áhafnirnar á báð-
um jörðunum er 15 nautgripir, 371
(Framfaald á 8. siðu).