Tíminn - 11.02.1958, Qupperneq 7

7
TÍMINN, þriðjudaginn 11. febriíar 1958.
Marteinn Björnsson, verkfræðingur II. grein
Um byggingamál á Norðurlöndum
Oanmörk
í Danmörku eru línurnar svipað-
ar, en breytingarnar nokkru meira
áberandi. Hinir ungu bygginga-
menn Danmerkur hafa reynt að
rífa sig úr tengslum við fortíðina.
Það sldptir mjög í tvö horn með
nýtt og gamalt, svo að hætta virð-
ist á að það rofni ur sambandi hvað
við annað. Við slíkt tapast jafnan
óhemju verðmæti í glataðri hefð-
bundinni vinnutækni, ef það nýja
sigrar. En sigri það ekki, veldur
tiiraunin meiri sköðum en annars
hefði orðið. Gerbylting í byggingar
liáttum 'hefir aldrei skeð í sögu
mannsins. Allar breytingar hafa
tekið mjög langan tíma. Ég tel
hæpið að búast við að undantekn-
ingin sem sannar regluna, sé ein-
mitt að sfce nú.
Litlú rauðu múrsteinshúsin virð
ast ennþá standa sig örugglega í
mmmrn
Sænsk raðhús. lóð um 200 fermetrar.
ibýlishúsin hafa annað hvort lækk-
að niður í þrjár hæðir eða hækkað
í 10 til 14 hæðir, og þessa stefnu
má finna á öllum Norðurlöndun-
um. Danir byggja meira af háum
húsum en nokkur hinna. Magnið
skiptir að vísu ekki miklu máli á
heildar íbúðamarkaðinum, en er
tilraun til þess að draga úr þeirri
ofsaþenslu, sem hljóp í Kaup-
mannahöfn, þegar sambyggingar
Iækkuðu úr 5 og niður í þrjár hæð-
Marteinn Björnsson verkfræðingur
samkeppninni við hinar skjöldóttu
nýbyggingai-. Og sá grunur virðist
vera að læðast að fólki, einkum
að mér virtist á Jótlandi, að þau
mundu ávaJIt gera það, og sigra
vegna mimia viðhalds og meiri
endingar.
Framleiðendur nýjunganna þar
kvörtuðú undan að fólkið vildi
múrstein, og þar sem verðmismun-
■ur væri hverfandi þegar um ein
stök eirrbýlishús væri að ræða, þá
mundi ekki til lengdar stætt á
öðru en að láta undan, og að
minnsta kosti „punta“ húsin eitt-
hvað að utan á þann hátt. Almenn-
ingur fullyrðir, að strax nú, eftir
fárra ára reynslu á nýju aðferðun-
um, sé ljóst, að viðhaldið sé miklu
meira en á múrsteinshúsum, og
mættu þau því vera mikið dýrari,
'hvað þau þó ekki væru.
Margir danskir byggingamcnn
íháfa tjáð mér, í einkasamtölum,
að þegar lengra láti, muni múr-
steinn sem yztabyrði húsa halda
veili í Danmörku sakir lítils við-
halds. Hús úr fleslum öðrum efn-
um þurfi að mála utan, en kaup-
verð steinsins sé ekki beim mun
hærra umfram önnur efni að svari
nema nokkrum umferðum af máln-
ingu.
Eldri hús í Danmörku eru ann-
ars vegar eins til tveggja hæða ein-
býlishús og raðihús, og hins vegar
mest fimm liæða sambýtishús, án
lyftu. Þróimin hefh' nú tekið þá
stefnu, óháð byggingarefni, að sam
i ír.
Lóðastærð hiá Dönum er mikil,
um 1000 ferm. á einbýlishús og til1-
svarandi fyrir önnur. Þegar Svíar
mættu sömu hæðarbreytingu hjá
sér með minni lóðarstærð, þá
gerðu Danir tilraun með að hækka
húsin.
Það ber að athuga, að' háu húsin
hjá Dönum eru ennþá á tilrauna-
stigi, og því ber kannske ekki að
taka það um of alvarlega, að þau
eru ekki samkeppnisfær í bygg-
mgakostnaði. En lii'tt er verra fyrir
bau, ef þau ná því aldrei.
Fj árhagslegir byggingaútreikn-
'ngar virðast ekki benda í þá átt
ið þetta muni lagast, þar eð há hús
éu í eðll sínu dýrari en lág hús,
’é jafnmikilli tækni og skipulagn-
'ngu beitt við hvort tveggja, en
munurinn er þó ekki meiri en
'voua 10%. svo að útiiokað er það
ikki að hægt sé að brúa bilið.
Nýju aðíerðirnar í Danmörku
’ru að mestu þær sömu og áð'ur
iefir verið getið um við Noreg og
Ivíþjóð, enda er margt af þessu
"yrst fram komið í Danmörku. En
ireylingin hefir orðið meiri í átt
il verksmiðjureksturs hjá Dörium
m hiá Norðmönnum og Svíurn, og
> pörtum gengið það langt, að
jndingin er að verða vaíasöm og
viðhaldið mikið. Jafnvægið milli'
endingar hinna einstöku hluta
hússins hefir þá stundum raskazt
til aukins ósamræmis, en hefir hjá
oss öllum þörf fyrir að batna.
Skipulagning við byggingavinnu
og uppfærslu liúsa og teikningu
þeirra er mun meiri hjá Dönum
en ég hefi fvrir hitt annars staðar.
Við gætum iært af þeim í því efni.
Þar stöndum við þeim að baki. Frá-
gangur húsa í Danmörku er léleg
ur á okkar mælikvarða, cn þó er
hann betri en hjá Norðmönnum,
enda eru hús Dana nokkru dýrari.
Frágangur Svía í Stokkliólmi' er
óverulega betri cn hjá Dönum, en
á Skáni er hann beztur, enda eru
hús þar að mun dýrust. Hús Svía
virðast dálítið dýrari en ætla mættl
af frágangi einum samt, borið sam-
an við hina, en annars helzt mjög
í hendur frágangur innanhúss og
verðlag hússins.
Skipulag og teikningar
Sem heild tekið má segja, að
aðal framfarir Norðurlandanna sé
aukið skipulag á byggingastarf-
semi og stóraukinn frágangur á
teikningum, einkum fyrir hús í
fjöldaframleiðslu, og auknar leið-
beiningar fyrir aimenning.
í þessu sambandi ber að minn-
ast á nýjung, sem komin er fram
á ölium Norðurlöndunum, hinar
svo kölluðu „týpu“-teikningar. Hér
á landi gætir nokkurs misskilningS'
um þetta efni og vil ég því skyra
það nánara.
Þegar týpu-teikning ér gerð', er
gert ráð fyrir að búið sé að gera
grunn og grunnplötu, hvort sein
kjallari er innifalinn í grunninum
eða ekki. Nauðsyn fyrir kjallara
eða ónauðsynleiki kemur ekki týpu
teikningunni við. Þelta samband
hússins við jörðina getur týpu-
teikningin ekki leyst.
Bæði í Noregi og Svíþjóð er þess
bclnlínis krafizt, að þessi hluti
^ verksins sé leystur á staðnum og
samþykktur af byggingaeftirliti og
hygginganeínd hvers staðar, og sú
samþykkt er skilyrði fyrir því að
hægt sé að fá keypta týputeikn-
j ingu. Þessi vinna er venjulega unn
j in af byggingamönnum hvers stað-
ar, og eru þeir þá venjulega kall-
aðir arkitektar, en eru oftast eitt-
hvað annað, gjarnan byggingafræð-
ingar. Þessir sömu menn eru svo
oftast milliliðir við útvegun týpu-
teikninga og byggja húsin, enda
ekert því til fyrirstöðu, að um
venjulega byggingameistara sé að
ræða.
Þegar grunnplötu eða kjallara
sieppir, tekur týputeikninghi við.
Fyrst frumteikning svipað og hér
til bygginganefndar. En í stað þess
að láta iðnaðarmennina eða lnis-
byggjanda um afganginn, eins og
við oftast gerum, þá eru nú gerð-
ar sérteikningar af öllu, sem til-
heyrir niður í smæstu atriði, svo
ið húsið raunverulega er teiknað
því scm næs’t til síðasta nagla. Þá
fyrst er hægt að gera ábyggilega
efnisáætlun með notkunartímum
og fjárhagsútreikningum.
Það er ljóst, að byggjanda er
hagur að því að hafa nákvæma
efnisskrá yfir framkvæmdil’nar,
3vo og á hvaða stigi verksins hvað
eina þurfi að kaupast. Þetta er sér-
stakiega hagkvæmt fyrir almenn-
ing, sem byggir sjálfur sitt eigið
hús, og undir eigin stjórn, sem
raunar er óþekkt fyrirbrigði að
mestu á Norðurlöndum.
Bæði USBL í Osló og Stock-
•holms stads smástugur, sem gera
ráð fyrir að handhafi íbúðar leggi
fram um 10% af íbúðarverðinu í
eigin vinnu, liafa bæði meistara og
verkstjóra til að sjá um að verkið
sé rétt unnið og til þess að hugsa
fyrir fólkið.
Það ber að atliuga, að hjá okkur
yrði gildi.þcssa mun minna en hjá
Norðmönnum og Svíum vegna yfir-
vofandi cfnisþurrðar á öllum tím-
um, og fullkomins öryggisleysis
um af hvaða gerð efnið er, þegar
iþað loksins kemur. Það ber að at-
huga, að það er gert ráð fyrir að
þessar týputeikningar megi á eng-
an 'hátt draga úr eftirliti og leið-
beiningum til húsbyggjenda, né
annarri þjónustu sem arkitektinn
eða verkfræðingurinn annars veit-
zr, þegar imi venjulega teikningu
er að ræða.
Það er því ljóst, að þær týpu-
teikningar, sem hér lieima er stund
um rætt um að gera, þurfi og ef
til viil eru í uppsiglingu, eiga ekk-
ert skylt við þetta mál, og ná
engan vcgin þessu marki. Það er
aðein? fjöldaframleiðsla af teikn-
íngum til bygginganefndar án þess
að lóðin hafi verið rannsökuð eða
(Framhald á 8. síðu).
EFTIR HELGINA
DON QUIJOTE SKRIFAR:
ÞEIR Jóhannes úr Kötlum og
Heigi Sæmundsson ræddu um
Roðastein Mykle og prentfrels-
ið á fjölmennum fundi í Stúd-
entafélagi Reykjavíkur nú um
helgina. Báðir ræddu þsir mál
ið af skynsemi og festu og gerðu
þannig’ útrætt um það frá öll-
um hliðum, að litlar umræður
urðu að málflutningi þeirra
loknum. Þótt prentfrelsið sé í
upphafi sprottið til að létta
þungri og einhliða áróðurshönd
valdhafans af almenningi, er
goít að það skuli hafa alið upp
þá siðfestu að nú tekur cnginn
aiminlegur maður í má'l, að
bönnuð séu hugverk, hvaða
nafni s°m pau nefnast.
H.'JaTTFERD á fimm
ÁRA FRESTI.
ÁIILEGA eyðist mi'kið fé í utan-
ferðir fóiks, en flestir eru í slík
um skyndiferðum erlcndis, að
þeir hafa ekki háift gagn af.
Nú væri ráð, að scnda Gulifoss
í hnattferð að vetrarlagi fimmta
hvert ár, en slíkar stórferðir
mundu draga úr þeim dýru
snattferðum til næstu nágranna
landa, sem mikið hafa verið í
tizku undanfarið og koma eng-
um að gagni, sem hvíldarferð-
ir, eða fóiki gefizt nægilegur
ko-S'tur á að sjá það af heimin-
um, sem æskiíegt væri. Hnatt-
ferð Gulifoss yrði ódýr hvað
gjaldeyri snerti og farþegar
myndu búa um borð á meðan
á ferðinni stæði. Hægt væri að
fara oftar í þessar ferðir, ef
sýmt væri, að nægileg þátttaka
yrði.
GAMLIR SKRJÓDAR
ÉG LAS í blaði nýlega, að þeir
í Sviþjóð hefðu hent einum
fjörutíu þúsund bílum síðast-
liðið ár. Þetta kaila ég vel af
sér vikið og mættu fleh-i þjóð
ii’ taka siíka afsetningu farkost
•anna á dagskrá. Bílaiðnaðar-
þjóðir háffa að vísu nokkra
sérstöðu í þessu máii, en þó
er fordæmi þeirra gott athug-
unarefni þeim, sem þurfa að
flytja inn aMa sína bíla. í raun
inni ætti það að vera í höndum
bifreiðaeftiriitsinB hér, að á-
kveða livort bíl skuli tekinn
úr umfcrð, í miklu ríikari mæli
en nú tíðkast. Hér eru gjör-
samlega verðlausir bíiskrjóðar
í umferð, og verður að gera
með þá margar atrennur, áður
en þeir fá s'koðun ár hvert. Oft-
ast endist skoðunarviðgerð á
bremsum og öðru ekki nema
í nokkra daga og slík farar-
tæki eru hættuleg í umferð-
inni. Þá væri bókstasHega þarft
verk, að frelsa eigendur í eitt
skipti fyrir öll, frá þeim gífur
iegu fjárúllátum sem eru sam
fara endalausu viðhaldi gam-
alla bifreiða.
1. EÐA 2. KJÖTFLOKKUR
í SÍÐASTLIÐINNI viku var getið
kvöldvöku félaigsskapar nokk-
urs hér í Reykjavík. KvöldVaka
þessi var allra góðra gjaida
verð og margt ágætt á dágskrá.
í umsögn blaðs um kvöldvök-
una var þess getið, að „nýtt
ungt skáld flytti frumsamda
sögu“. Þegar svona er tekið til
orða, dettur manni í hug hvort
skáidið uniga sé í 1. eða 2. kjöt-
ílokki. Nú er það ails ekki
einsdæmi, að.geta ungra skálda
sem eru að byrja feril sinn, á
þennan hátt, en svona umsögn
er ákaficga tillitslaus og lág-
kúruleg og ekki til þess faiiin
að auka virðingu fyrir listinni.
Á víðavangi
Hafa skal það, sem
sannara reynist
f Víðavanginum á laugardag-
inn var, var skýrt frá því, hvernig
misheppnast hafði tilraun Bjarna
Benediktssonar. til þess að koma
einum spakasta fylgisveini sín-
um, Þorvaldi Garðari, í bæjarráó'
Reykjavíkur. Fyrst var ætlunin
að hann yrði fjórði maður Sjálf-
stæðisflokksins þar, en það var
úr sögunni, þegar ákveðið var að
láta Magnús Ástmarsson fá það
sæti. Þá kom Bjarni því til 3eið
ar, að Guðmundur H. Guðnuintls
son yrði ekki endurkosin í bæj-
arráðið og ætlaði liann Þorvaldi
sæti hans. Gunnar Thoroddsen
gerði þá þann mótleik að gefa
kost á sjálfum sér í sæti Guð-
mundar, en Gunnar liafði áður
verið varamaður. Bjarni gafst þó
ekki upp, heldur lét kjósa uin
þá Gunnar og Þorvald í bæjar-
málaráði flokksins. Þar sigraði
Gunnar með 14 atkv., en Þorvald
ur fékk 6 atkv.
Þetta er rakið Iiér vegna þess,
að sú missögn var í fyrri frásögn,
að Bjarni hefði gefist upp, þegar
Gunnar gaf kost á sér. Það vac>;
ekki rétt, heldur lét Bjarni koma
til kosningar milli Gunnars og
Þorvaldar. Af því má vel marka,
hver afstaða hans til Gunnars er.
Olafur og þjóðin
Ólafur Thors lét svo ummælt
á Alþingi í gær, að nýlega hefði
fai’ið fram þjóðaratkvæða-
greiðsla, sem gengið liefði á móti
stjórninni. Ólafur átíi hér við
bæjar- og sveitarstjórnarkosning-
arnar. Eftir þessu að dæma, er
það álit Ólafs, að þeir, sem tóku
ekki þátt í þessum kosningum,
■tilheyri ekki þjóðinni, eða a.in.k.
sé það alveg gild þjóðaratkvæða
greiðsla, þótt þeir séu ekki með.
Kemur þetta viðhorf Ólafs í 'gafð
sveita og minni kauptúna ékki
neitt á óvarí. Það er svo ekki
annað en venjulegt dæmi um
sannleiksást Ólafs, að kosningar
þessar snerust um bæjarmál en
ekki landsmál, og eru því engin
mæiíkvarði á afstöðuna til stjórn
arinnar. En jafnvel þót-t úrslitin
væru tekin sem slíkur mæli-
kvarði, eru þau í lieild ekki ó-
hagstæð stjórnarflokkunum.
Dekrið viS gleymskuna
Eitt af því allra ógeðslegasta,
sem sézt hefir á prenti liér ura
langa Iiríð, er ýmis ummæli
Morgunblaðsins, um að þeir, seiu
þar ráða húsum, hanni mjög
fylgistap Alþýðuflokksins í bæjar
stjórnarkosningunum í Reykja-
vík. Þarna er því treyst, sem
stundum er óhætt að pólitískt
minni manna sé stutt. En þó er
dekrið við gleymskuna meiri en
venjulegt er, ef sú blekking tekst
að forustumönnum Mbl. liafi
nokkru sinni verið annt um efl-
ingu Alþýðuflokksins. Þeir, sem
þar stjórna í dag, liófu afskipti
af íslenzkri pólitík undir merki
trúarjátningar um nauðsyn þess
að EYÐILEGGJA ÁHRIF AL-
ÞÝÐUFLOKKSINS í VERKA-
LÝÐSHREYFINGUNNI. Sú und
irróðursstarfsemi — af útlendri
ætt — var mögnuð í verkalýðs
luej’ffnguimi fyriir slj/ijöldh^á
og það með þeim Iiæt'íi, að koním
únistar voru beinlínis efldir til
álirifa og studdir til að brjóta
hreyfingunni fyrir styrjöldir.a
Vígsluhátíðin
Þetía var nokkurs konár
vígsluliátíð yfir Bjarna Benedikts
syni, er Iiann hóf afskipti af ís-
lenzkri pólitík. Á þessuin vett-
vangi lét hann fyrst að sér kveða
á landsmálasviðinu svo um mun
aði. Síðan hefir liann dyggilega
starfað í anda trúarjátningarinn
ar um eyðileggingu Alþýðufiokks
ins, síðast með því að biðla íil
kommúnista uin stuðning til að
svipta Alþýðuflokkinn 4 lögmæt
um þingsætum áð loknurn kösn-
ingnm 1956. Minni manria . er
e.t.v. stiítt, en það er nógtt langt
til að menn inuni annað eins-oS
þctta. r •