Tíminn - 12.02.1958, Blaðsíða 6

Tíminn - 12.02.1958, Blaðsíða 6
6 T í MIN N, raiðvikudaginn 12. febrúar 195& CJtgefandl: FraiméícnirflckkwiiHt Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarlnn ÞéraztkaBwi tu> Skrifstofur í Edduhúsinu viO lilndargftte. Simar: 18300, 18301, 18302, 1830«, (ritstjórn og biaðamenn/. Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusíml Prentsmiðjan Edda hX Níu árum síSar FYTtlR nær 9 árum var út- varpaú á íslandi athöfn, sem frarn fór við stofnun Atlants hafísíbandala©sins. Þáverandi utanríkisráðherra íslancLs, Bjarni Benediktsson, var kominn vestur til Washing ton ásamt utanríkisrá'ð'herr- um annarra aðildarríkja. Þul ur lýsti því, er íslenzki ráð- hermnn gekk inn eftir sal- argólfinu og ritaði nafn sitt undir Atlantshafssamning- inn. Síðan heyrðu menn ræðu ráð'herrans, sem var með nokkuð öðrum brag en önn- ur ávörp við þetta tækifæri. Það er önnnr saga. Aðalat- riði er, að með þessari undir- skilft urðu merk timamót í utanríkisstefnu íslands. Meö inmgöngu i varnarbandalag var 'Mutleysistefnunni endan lega hafnað. Hún liafði að vísu e'kki verið annað en dauð ur bökstafur allt síðan fyrri varnarsaimningurinn við Bandaríkin var gerður 1941 En með inngöngu í Atlants- hafsbandalagiö var því lýst, að ísland tæki sér stöðu með öðrum Atlantshafsþjóðum, er vildu tryggja frið í heim- inum, ekki með hlutleysi heldur með varnarviðbúnaði og auknu aiþjóðilegu sam- starfi. Þessi samningur var gerður til 20 ára. Hann er því enn i fuliu gildi. Enginn mögúleiki er fyrir hendi til áö breyta undirskriftinni frá 1949 nema rjúfa gefin heit. Slifct gerir engin menningar þjóð, allra sízt smáþjóð. Þegar kommúnistar hafa lagt til að ísland taki upp á því að rifta samningnum frá 1949 hafa lýðræðisflokk- arnir allir sem einn hafnað þeirri tillögu. Enda væri slíkt þau herfilegustu mistök, sem fyrir gætu komiö í íslenzkri pólitík. Ekkert væri hættul. sjálfstæði landsins en ef þau öfl fengju að ráða, sem vilja rjúfa gerða samninga. Sí- •felid brígsl um að pólitískir andstæðingar hafi í hyggju að vinna slíkt verk, er líka þjóðhættulegt ef aðrar þjóð ir fara aö leggia trúnað á þaö. Ófrægingarstríð Siálf- stæðisforingianna á erlend- um vettvangi er bókstaflega þjóðsfcemmdarstarfsemi af þessum ástæðum. SÉRSTÖK ástæða hefir gef ist tii áð rifia ur>o bessa sögu nú. Forsætisráðherra Sovét- ríkjanna hefur i bréfi til for- sætisráðberra fslands boðist til að trvgaia hiutlevsi ís- lands með ákveðnum skilvrð um. Lajnd. sem er í va.rnar- bandalagi eins og Atlants- hafsba.ndalaaimi. aetur ekki gert slíkan samning um hlut levsi nema sep-ía. sie fvrst úr bandaiagimi. Fn sa.mningur inn sem iindirritaðnr va,r í Washinrr+nn 1Q4Q oilrli'r til 20 ára. Með Ínno'nno-n f«lailds í Atlanbshafchanrlq;la,o-ið og þeirri utauríkiss+.efnu, sem fylgt hefir vm-íð síðan, var þessu tiihnði rússnaska for sætisráðherrans bví fyrir- fram hafnað. Þetta er aug- ljóst mál og söguleg stað- reynd. í bréfi forsætisráö- herra íslands var á þetta bent. Þar var engin ný stefna mörkuð. Þar var vísað til ákvarðana, sem teknar höfðu verið fyrir löngu og enn eru í fullu gildi. Þá gerist sá atburður á Alþingi íslendinga, 9 árum eftir Washingtonfundinn, 11 árum áður en samningurinn um Atlantshafsbandalagið fellur úr gildi, og meira en heilu ári áður en nokkur tök eru á aö æskja eftir endur- skoðun hans, að maðurinn sem hélt ræðuna í Washing ton kveöur sér hljóðs. — Hann hefir boðskap að flytja. Það er álit hans að fyrir hafi legið nú aö marka nýja stefnu í utnrikismálum. „Það er staðreynd", segir hann, „sem kann að hafa litla eöa mikla þýðingu, að eitt af stórveldum heimsins, þaö sem sennilega í dag er voldugasta herveldi í heim inum, og voldugasta her- veldi, er nokkurn tíman hef ir verið' til í þessum heimi, Sovétríkin, hefir sent ís- lenzku rikisstjórninni tilboö um þaö, sem kallað er i bréfi forsæöisráðherra Sovétríkj - anna, tryggt hlutleysi í(s- lands.“ í framhaldi af þessu er það síðan gagnýnt, að til- boðiö hafi ekki veið athugaö betur. Ekki er sagt að rétt hafi verið að hafna því. Þvert á nnóti gefið í skyn að slík trygging hlutleysis sé vel hugsanlegur mögu- leiki fyrir þjóð, sem er þeg- ar skuldbundin í varnar- bandalagi um næstu ár, með samning'i, er þessi ræðumað- ur hefir sjálfur undirritað! ÞESSI forsvarsmaöur Sjálfstæðisflokksins hefir að vísu ætið haft mikla til- hneigingu til að vera með þ|úm, sem er sterkastu.i'. Meðan hann hélt að Banda rikin væru sterkust, yfir- skyggði sú sannfæring ár- veknina, sem átti að vaka yfir íslenzkum hagsmmium í framkvæmd varnarmála. Nú eru Rússar aö sögn þessa hernaöarsérfræöings „vold- ugasta herveldi í heimin- um“, og þá er komið annað loljóð’ í strokkinn. Þá er hægt aö ljá máls á því að svíkja gerð’a samninga og' gjör- breyta utanríkisstefnu lands ins. En þrátt fyrir þennan veikleika, er þessi afstaða samt of lágkúruleg til þess að málflutning'urinn verði fullskýrðui’ með þessum hætti. Veigameiri þáttur í þessum skrípaleik er sama siðferðið og kemur frarn í gulu skeytunum úr landi, þegar íslenzkum stjórnar- völdum er bríaslað um svik semi við málstaö náaranna landa. í umræðunum um ut anríkismál á þingi í fvrra- da.g voru þessir talsmenn Siálfstæöisflokksins í raun- inni minnst að hugsa um ut anríkisstefnu og geröa samn inga. Ofar í huga þeirra var Tvísýn kosningabarátta verður háð í Kanada í næsta mánuði Þa$ sannaSist {>ar í fyrra, a<5 iöng stjórnarseta eins flokks leiÖir til ófarnaÖar í þingræöislandi Hinn 1. febrúar s. I. til- kynnti John Diefenbaker, forsætisráðherra Kanada, sameinuðum þingheimi í Ottawa, að þing yrði rofið og nýjar kosningar færu fram um land allt 31. marz n. k. Þar með lauk stytzta kjör- tímabili í sögu Kanada. Þiugkosningar fóru fram 10. júní s.l. og þá fengu íhaldsmenn 113 þingsæti af 265, og mynduðu síðan minnihlutastjórn, en Frjálslyndi Aðstaðan í dag ’Skipan kanadiska sambands- þingsins í Ottawa var þessi eftir kosningarnar s.l. sumar: íhalds- •menn 113 þingsæti, Frjálslyndir 106, Samveldis- og samvinnufiokk uririn 25, Sósíalkredi'tfl. 19, Óháð- ir 2. Kosningasigur íhaldsimanna s.I. sumar var mijcill og óvæntur. — Frjálslyndir höfðu satið lengi á valdastóli, þóttust öruggir, og voru ekki nógu árvakrir orðnir um ýimsa þingræðislega stjórnarhætti. Þóttu fara sínu fram nokkuð til- Þeir berjast ura völdin í Kanada John Diefenbaker flokkurinn, sem stjórnað hafði landinu um langt árabil, lenti í stjórnarandstöðu. í ræðu, sem Diefenbaker, for- sætisráðherra flutti, er hann skýrði þingheimi frá ákvörðun stjórnar sinnar, sagði hann: „Aðstaða minniiilutastjórnar er óþolandi og aðstaða þessarar rkisstjórnar er siík, að okkur er um megn að halda áfram fram kvæmd framtíðaráætlana til þess að efla undirstöður efnahags- kerfis landsins. Við slíkar aðstæð ur er engin aðstaða fyrir, styrka ríkisstjórn. í framha'ldi af þessu. rifjaði for sætisráðherrann það upp, að fyrr verandi foringi stjórnarandstöð- unnar, St. Laurent, liefði iýst yfir eftir kosningaúrslitin, að flokk- ur hans mundi ekki hindra nýjan stjórnarflokk í að framkvæma kosningalóforðin. Nú hefðu nokkr ar óhjákvæmilegar ráðstafanir ver ið gerðar, en framltíðin væri í ó- vissu, þar sem hinn nýji stjórnar andstöðuleiðtogi, Lester Pearson, hefði sýnt það með framkomu sinni og sannað-með ræðuni sín- um, að stjórnin gæti ekki lengur treyst á stuðning flokks hans við óhj'ákvæmilegar aðgerðir. Lauk þessum þingfundi með nokkru há- reisti, en síðan höfust flokkaleið- togar handa um að undirbúa kosn ingarnar. Framboðsfre'stur er frá 3.—17. marz, en kjördagur er 31. marz. valdabaráttan líér heima. Þannig gerist það, að Bjarni Benediktsson og Ólafur Thors standa við hlið Moskvaklíkunnar í Alþýðu- bandalaginu viö að gagnrýna svarið til Bulganins. Þetta er auðvirðilegasti skripa- leikur, sem þjóðin hefir rnátt horfa upp á í langan aldur. Hann er ábyrgðarlaus, sið- laus og inannskemmandi. Hann er til vansæmdar, hvernig, sem á er litið, og hvað sem líður taflstöðunni i innlendri flokkabaráttu. Fyrir þessa frammistöðu eiga íhaldsforingj amir ekk- ert skilið nema fyrirlitningu. Lesfer B. Pearson litslaust á stundum. Ýmsir töldu að rctt hefði verið af Diefenbaiker, leiðtoga íhaldsmanna og flokki hans, að rjúfa þingið þegar eftir s.l. sumar og efna ti'l nýrra kosn inga og biðja um hreinan meiri- hlula. Þann kostinn valdi hann ekki. Síðán hafa atburðir gerzt, sem hafa gert stjórn hans erfiðara fyrir Og undir nýrri fowísitu, eru Frjáhlyndir aftur að sækja sig, cg gerast óþjálir í viðskip'Knnim við stjórnina. Efnahagsvandamái Það, sem heifir einkgm bætt tafflstöðu Frjáisiyndra o>g auikið þeim kjark í þessum samistkiptum, er sú staðreynd ,að allmiklir erfið leikar í efnahagsmálum 'hafa orð ið á vegi Íhaidisífflokksins'; Nokkur samdráttur hefir verið i efnaiiags lífi Kanada, eins og í Bandarikj- unum, seint á s.l. ári ög i byrjun þessa árs. Erfitt. er áð kenria stjórn Dieíenbakers úm þessa þróun, en eins cg verða vill í stjórnarandstöðu, hefir I'i-jáls- lyndi flokkurinn ekki. staðízt þá freistingu, að nota atvinniuilieysi og samdiátt, sem svipu á stjörnin'a. Diefenbaker hefir nú ekíki' viljað >úa við nreira af svo góðu, og heldur kosið að leggja miáilin á ný fyrir þjöðina, áður cn lénigra er haldið. Aðstaða stjórnar hans er þó engan veginn slæm. Hanm getur bent á, að sú stjórnaiistefna, sem hann viil reka, þurfi meiri stuðn- ing til að ná fram að ganiga. Hann getur bent á, að hann haifi gert ákveðna tilraun tiil að fraimikvænia kosningaioforð, að gera landið ó- háðara Bandarikjunum en það var í líð Frjálslyndra, og hann getur rökstutt nauðsyn þeirrar stefnu með því að skiris'kota til þegs, hver áhrif samdráttur í Bandaríkjun- um hafi nú á efnahagsiffi Kanada. Diefenbaker hefir og, siðan kosn- ingarnar vom háðar, mætt á al- þjóðafundum, og þótt standa sig þar vel. Lerter Pearson er þvi ekki lengur eini alþjóðiega þakkti kana díski stjórnmálamaðurinn. Fríverzlunarmál Mjög er deilt um þá ráðstöfun stjórnarinnar, að reyna að veita 'Framhalö á 8 siðu) VAVSrorAN Lis+in a5 koma fyrir sig orði. PAÐ ER gamall og góður siður á Landi sér að menn koma saman á fund og ræða þar þau mál, sem efst eru á baugi, e'ða vekja máls á nýmælum. Kappræðufundir stjórnmálamanna voru hér á ár- unum áður í senn beztu og fjöl- sóttus.tu skemmtanir, sem völ var á. Það var áður en Baldur og Konni komu til sögunnar. Lík- lega er það samt ein af þjóðsög unum, að ræðusnilldin hafi stað ið á hærra stigi i gamlia daga en nú í dag; eríitt er samt um að dæma. Það er svo sjaldan, sem mönnum hitnar í hamsi í kapp- ræðum. Útvarpsumræður eru þarna raunar alls ekki mæli- kvarði. Þær eru í sérflokki. Þar eru engir áheyrendur framan við ræðupúltið lieldur fjarlægur og óljós manmfjöldi. Persónulegur ræðustiU verður annar, sú list að henda á lofti hnútu og senda til baka fær ekki að þróast. Vel má vera að við þessar aðslæður hafi almennri ræðumennsku lirakað eitthvað, þótt líkl’egna sé, að listin hafist við í undirdjúp- unum og komi aðeins sjaldan upp á yfirborðið vegna breyttra að- stæðna. Kórinn á kirkjuloftinu — frummælandinn í púltinu. ANNARS er það ljóður á ráði margra íslendinga og hefir lengi verið, hversu fáir menn á fjöl- mennum fundi fást lil að standa á fætur og segja álit sitt á ein- hverju mátefni í stuttri ræðu. Þá kemur fram saana feimnin og 1 kirkjunum þegar helzt engir fást til að taka undir sönginn. Kirkjukór á loftinu á að sjá um sönginn, auglýstur l'rummælandi á að sjá um ræðumennskuna á fundinum. Þetta er allt of út- breiitt viðhorf. Með þessu verður samlcenndin minni, kirkjuathöfn- in ópersónulegri, fundurinn fá- breyttari og ófró'ðLegri en efni standa til. Eitthvað af þessari niðurbæltíu þögn okikar er með fætt, eittihvað er landlægur ósið ur og æfingarleysi. Skólarnir okk ar mör.gu og dýru gera t. d. sára lítið að þvi að venja .ntenn á að koraa hugsun sinni í búning í ræðu formi. Væri ekki betra fyr- ir þjóðféiagið að nemendur kynnu það svo vel færi heldur en að verja nnklum tíma til stíl- gerðar? Nemendur koma ágæt- lega saman heimspekiiiLegri rit- ger ðmeð talsverðri skrúðmælgi, en einföld ræða á fundi kemur út á þeim svitanum af. eintómri fyrirkviðan löngu áður en fundur inn hefst. Fundur Stúdentafélagsins. MANNI dettur svorua nofckuð í hug þegar það kenuu' í ljós, eft- ir allan gauraganginn út af Roða steininum, að ekki fást að kal'la neinir nema „auglýstir frummæl- endur" til þess að tafea til máls á fjölmennum fundi í Stúdenta- félagi Reykjavikur. Einhiver sagði Eitthvað heíði nú blærinn á þess um fundi verið öðravisi fyrir nokkr.um áratugtim. Sjálfsagt rétt. R-æða frummæLanda gaf mörg til-efni til að láita gamminn geisa, en uppskeran varð lítil. Þeir, sem komu og bjuiggust við harðri glimu, hressilegtim svipt- ingum, s-em staðfestu að moJdin er frjósöm þrátt fyrir allt og fteiri bióm spretta á akrinum en pólitískar fjólur. En rnenn urðu fyrir nokkrum vonbr.iigðum, eink- um af undirtektunum. En auðvít að var það ekkert nema óhóíleg bjartsýni að búast við því að verið væri að endurvekja gamla góða daga að þessu Leyti. Þetta er ár 1953 en ekki 1910 eða 1925. —Flnnur.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.