Tíminn - 12.02.1958, Blaðsíða 7

Tíminn - 12.02.1958, Blaðsíða 7
TÍMTNN, miðvikudaginn 12. febrúar 1958. III. grein Marteinn Björnsson, verkfræðingur Um byggingamál á Norðurlöndum Það er ekki gaman að búa í iskugga glæsibæjar, og við skipu- lagnigmi íbúðarhverfa er það um- déiít mál að hvað miklú lej-ti ein- um skuli heimilt að skyggja á ann- an. Háitús — lághus og lóíiir Fyril* oss hcr á norðurhjara^er þetta ef tii vill viðkvæmara en í suðlægari löndum. Hér eru skugg- arnh' langir og engum til þæginda. Hvort að hús standa of þétt eða ékki, er að. verulegu leyti tilfinn- ingamál, og reglur um útreikninga á skuggakeilu ráða þar ekki öllu um. í sambandi við háhúsabygg- ingar kemur þetta mjög á dagskrá, þar sem nú 'skyndilega er farið langt út fyrir þá ramma, sem áðnr vor u reyndir. Ég lagði því nokkra áherzIU á að kynna mér hversu þessum málum væri1 háttað, og hvers nienn hefðu orðið vísari um lóðastærðir í sam- bandi við háhús. Lóðir í ehikaeign og seldar á frjálsum martkaði finnast í öllum löndunum í nokkuð stærri mæli- kvarða en hjá okkur. Verð á slíkum lóðum fer þar eftir ástandi lóðar- innar. Almennara er þó að sveitar- fólögin kuapi upp stór l’andsvæði og leigi sem lóðir. Hvað slíkar leigulóðir snertir, eru frammi tvö viðhorf. Það fyrkta að ieigja lóðirnar út með götum og lögnum. Þetta fyrir- lcomulag er í eðli sínu hið sama og hjá okkur, en lóðaleigan er hærri þar vegna þess að hjá þeim er inni'falin affoorgun og rentur af þeirri fjárfestingu, sem sveitarfó- lagið þurfti að leggja í, til þess áð gera lóðina byggingarhæfa. Þetta fyrirkomulag er algengast hjá Svíum og tel ég, að við ættum að athuga það nánar með tilliti til að hafa það til fyrirmyndar. Það léttir fjárfeslingareríiðleikunum af sveitarfélögunum og færir þá yfir á húseigendurna, sem. þetta raun- verulega allt er gert fyrir. Upphaf- lega er þetta lán frá sveitarfélag- inu, en greiðist með lóðal'eigu og veitir þannig rekstrarfé til gatna- gerðar. Hin aðfea-ðin er að lóðaleigjandi igreiðir leigu miðað við jarðarverð án imannvirkia, en verður að kaupa samninginn því verðl, sem sveitar- fé’lagið hefir lagt af mörkum. Þessi aðferð er að því leyti óþjálli, að hún krefst beinna fjárútgjalda sam hliða byggingu hússins. Lóðastærð var á Norðurlöndum nokkru stærri en hér, eða um 1000 ferm., og er svo enn fyrir einbýlis- hús einknm hjá Norðmönnum og Dönum. í Svíþjóð er þróunin nokk ur önnur. Þeir. eru litið hrifnir af háum húsum, og hafa lengri l'eynslu af þeim en aðrar Norður- landaþjóðh*. Svíar telja, að ef byggj a skyldi heil hverfi á þann hátt, iþá yrði ekki gerlegt að láta húsin standa nær hvert öðru en sem svaraði lóðastærð um 200 fer- metra á íbúð. Um tölu sem þessa í hverju þeirra mundir þú heldur kjósa að búa, ef jarSnæðið undir íbúð er hið sama, 20 fermetrar. viia menn raunverulega ckki mik- iö, þar sem á Norðurlöndum hafa cnn sem komið er ekki verið hyggð nein slík hverfi, og reyiisla frá lönd um með minni kröfur segir ekki mikið. Svíar teija því, að það að minnka lóðirnar sé nægil’eg lausn á út- þensluvandamálinu, og sldpulteggja mjög með 200 ferm. lóðum fyrir raðhús og' 400 fenm. fyrir einbýl'i’s- hús. Þeir télja, að grundvöllur fyr- ir háhús, 10 til 14 hæðir, sé ekki fyrir hendi hiá þeim að svo stöddu, m’eira en orðið er. Þetta hafi verið faraldur, sem sé að réna. Norðmenn hafa lítið af háum húsum og reynsla af lóðastærð þvi engin. Danir hafa byggt eina samfellda þyrpingu af háum húsum, Bell’a- höj, en ekki getur það kallazt hvérfi. Þar var lóðastærð mikið minni en 200 ferm. á íbúð og er viðurkennt að vera mikið of þröngt. Reglur Dana um lóðir há- húsa eru enn luasar í höndum og all óákveðnar, og ekkert hægt um það að segja. Sú skoðun er mjög fram á hjá Dönum, að blanda sam- an háurn og' lágum húsum, og ná þannig hærri lóðanýtingu. Sé nógu iangt á milli þeirra háu, verða lágu hú’sin ekki nem að nokkru leyti í skugga háu húsanna. Hér mundi því vera um það að ræða, að rýra gæði landsins að nokkru með skugga háu húsanna, en bó ekki það mikið, að það verði óbyggilegt með öllu. Væri þessi skoðun rétt, mundi eðlilegt, að bæir hér á landi, sem t. d. eru undir 1000 íbúum, væru aðeinis eitt fjölbýlishús, sem þá skyggir ekki á neina aðra. Ég veit það, lesendur góðir, að þið hafnið tillögunni umsvifalaust, svo sterk er einstaklingskenndin í flestum íslendingum. Það hefir aldrei verið rannsakað, hversu margir við erum, sem telj- um einbýlishús draum framtíðar- innar, draum, sem. bráðum muni rætast, og vilium ekki lifa í síldar- tunnu fjölbýlishúsanna. Það hefir verið rannsakað að nokkru á Norð- urlöndum, hversu margir af þeim sem í háu húsunum búa, séu ánægð ir með það hluts’kipti, og er tal’ið, að það sé meirihlutinn, sennilega um 65%. Rannsó’kn sem þessi seg- ir í eðli sínu ekki mikið, þar sem hún nær aðeins til þeirra, sem fyr- irfram höfð'u kosið sér þessi kjör, og því væntanlega eru iniklU ánægðari með þau en aðrir. Eink- um þar sem há hús eru ákaflega lítið brot af því, sem byggt er, og því ætti ekki að vera vanda bund- ið að finna nægilega margt fólk með rétit hjartalag. Tilsvarandi tala fyrir einbýlishúsamenn í Sví- þjóð er talin að vera 95%. í þeim þremur löndum, sem hér voru til athugunar, bar mönnum sáman um. að háu húsin væru jafn dýr og þau lágu, eða dýrari, svo að aðeins gæti verið að ræða um ein- hvern sparnað á landrými. Nú er það sannreynt, að tveir bæir gela þrifizt með nokkru milli- bili'. t. d. Reykjavík og Hafnarfjörð ur, eða Njarðvík, Keflavík og Garð- ur, og því vcrður ekki séð, að sam- anpökkun mannfólksins á örlítinn blett sé nauðsynleg. Það ætti að vera hverjum manni Ijóst, að úr því að við geturn haft bæi með minna en 1000 íbúa víðs vegar úm lanclið, án þess að útsvör í minni bæjunum séu hærri en í þeim stærri, getur ekki verið nauðsyn- legt að öll atvinnutæki 60 þús. íbúa bæjar séu samanstöfluð á líti’nn blett, svo að ferðalög starfsmanna séu mest möguleg. Það ætli að vera hægt að dreifa vinnuþörfinni, en ekki að stafla Þessi mynd af Davíð 09 Golíat sýnir glögglega hversu skuggasælt kann að verða í nánd við háu húsin. fóikinu eins og síld í tunnu um atvinnutækin. Flutningavandamál- ið er því þessu atriði óviðkomandi. Og sé nú hér eins og á Norðurlönd- um sízt ódýrara að byggja háhús en lághús, þá er hér verið að þvinga íbúðarhúsabyggjendur með nokkrum íilkostnaði til þess að leysa sér ósfcylt vandamál, vanda- mál atvinnudreifingarinnar. Og þannig knúin fram einhver liækk- un á húsaleigú og þægindarýrnun, sem fylgir háu húsunum. Og stund um samfara liækkuðu útsvari’. En bæjarfélagið sparar, munuð þið seg.ja, enda hefir því mjög ver- ið haldið fram, einkum af þei’m, sem teikna og byggja þessi háu hús. En ef taka má Morgunblaðið, að- almálgagn bæjarstjórnarmeirihlut- ans hér í Reykjavík alvarlega, þá stendur þar nú þann 8. jan. 1958, og heimildarmaður er.yfirverkfræð ingur gatnagerðarinnar, og birti ég hér með bessaleyfil „Á síðasta ári var unnið að því að gera lóðir byggingarhæfar í nýju bæjarhverfi í Reykjavík, sem stundum er kennt við Hálogaland. Það verður tiltölulega mikið af háum húsum, allt að 12 liæðum. Fjöldi íbuðanna verður um 1140. Kostnaður við að leggja malargöt- ur, liolræsi og valnsveitu um sjálft hverfið verður sennilega um 11 milljónir króna. Það er um 10 þús. krónur á hverja íbúð í hverfinu. Sambærilegur kostnaður í Smá- íbúðahverfinu var 15 þús. krónur á hvert hús“. Með orðunum á hv’ert hús á höf undur öruggleg við, á hverja lóð. En lóðir Smáíbúðahverfisins voru um 400 ferm., og á hverri lóð tei’kn að „einbýlishús", seni í flestum til- fellum var byggt sem tvær íbúðir. Áður hafði yfirverkfræðingurinn getið þess, að Smáíbúðahverfið var byggt á árunum 1952 til 1954, og þvi einhver verðlagsmunur, og aðstaða er talin eitthvað erfiðari í Hálogalandshverfinu. En hvernig sem þessu öllu er velt til, þá er það víst, að liúslóðin í Smáíbúðahverfinu varð ekki tvö falt dýrari en einnar íbúðar jarð- næði í Hálogalandshverfi. Nú eru flest húsin í Smáíbúðahverfinu tveggja íbúða hús, og hefðu hæg- lega getað verið það öll. Einnig hefði verið hægt að byggja raðhús á 200 ferm. lóðum eftir sænskri fyrirmynd, þ. e. tvær íbúðir á hverja 400 ferm. Miðað við þetta er ljóst, að bæjarfélagið tapar á Hálogalandshverfinu. Og hér með fellur síðasta stoðin undain háu húsunum. Við þessa athuga getur ekki hjá því farið, að manni verði liugsað til hinna vcnjulegu fjögurra íbúða húsa okkar á lóðum, sem oflast eru um 600 til 680 ferm. Hvað sem annars kann að verða um þau sagt, (Framhal-1 á 8. síðu) k víðavangi Fornar ástir í umræðum á Alþingi í fyrra- dag bar það m. a. til tíðinda, að Ólafur Thors rifjaði upp endur- minningar úr sambúð sinni og Brynjólfs Bjarnasonar. Lýsti liann því yfir hvað eftir annað, að hún hefði verið „ánægjuleg'* og ánægjulegri en annað stjórn- arsamstarf, er hann þekkti til. Sagði og að sér þætti vænt uxn sína gömlu félaga. Að vísu gleymdi liann nú „herra“-titlin- um, en meðan seinna tilhugalífið stóð yfir titlaði Ólafur foringja kommúnista ætíð eins og aðrir menn titla biskup og: forseta. Þessar yfirlýsingar Ólafs vöktu talsverða athygli. í þeim var þó ekkert nýtt. Þingmenn vissu allt áður um þessar fornu ástir. En það, sem vakti eftirtekt, Var éink- um, að nokkuð er um liðíð síðan Ólafur hefir rifjað upp þessar endurminningar. Stuúdin er varla valin umhugsunarlaust. Umskiptingur á Alþingi Þáð þótti líka staðfesta, að eitthvað byggi undir, að þau und ur gerðust á sama þingfundi, að Bjarni Iíenediktsson taldi, að tillögur Bulganins um lilutleysi og öryggisvernd hefði þurít miklu betri athugunar við áður en bréfi rússneska forsætisráð- Iierrans var svarað. Var Bjarni alls ekki frá því, að ræða slíka utanríkisstefnu í alvöru. Eii húu jafngilti því að hverfa úr Atlanís hafsbandalaginu áður én það er unnt samkvæmt samningi og leggja niður varnarstöð þess hér á landi. Það er engin smáræðis- breyting, sem orðin er á niannin- um. Ilvað býr undir? Ef dæma skal af reynslu aðeins það, að hagræða seglum í valdastreitunni eftir því sem talið er íiaganlegt. Stefnumál eru engin. Ekki einu sinni sú utanríkispólitík, sem flokkurinn hefir þótzt bera mest fyrir brjósti. Jafnvel hún er á uppboði fyrir völdin. ftjálflutning- ur þessi gekk jafnt fram af þing- mönnum og öðrum áheyrendum. „Ánæaiuleg sambúð" Það rífjast nú upp, að þóit Olafur Thors segi að þeim Bjarna þyki „vænt um“ sína gömlu fé- Iag'a og geri mikið lír ósamlyndi stjórnarflokkanna, var samt sú tíðin að kastaðist í kekki. Þegar Bjarni Benediktsson flutti ræð- una nafntoguðu á stofnfundi At- lantsliafsbandalagsins í Wash- ington 1949, var honum annað ríkara í liuga en lof úm gamla samstarfsmenn eða vinátta gam- alla félaga. Þá saeði hann öllum þinglieimi og nokkru milljónum manna að auki, sem á útvarp hlustuðn. að þessir gömlu vinir þeirra Ólafs hefðu kastað grjóti og framið önnur spell. Ilins veg- ar nefndi hann ekki livernig „samstarf«mennirnir“ méðliöndl* uðu þá Ólaf framan við Sjálf- stæðishúsið sællar minningar meðan nvskönunarvináttan var enn í alfflevmingi. Þannig var sú „áiiæffjuleg" sambúð í þá daga, emla tókst leikaranum mikla ekki að kreista fram tár, er bann harmaði liðna tíð á þing- fundinum í fyrradag. PóliHslc matargerS Frammistöðu Sjálfstæðisfor- ingjanna í þessum umræðum á Alþing'i er lýst þannig í Alþýðu- blaðinu í gær: „Málþóf Sjálfstæðismanna snerist að mestu um lireiu formsatriði og tilraunir til að gera sér pólitískan mat úr við- kvænium utamíkismálum. VirS ast þeir ekki svífast þess að reyna að gera þjóðinni ógagn út á við, ef þeir lialda að þcir geti eitthvert pólitískt gagu liaft af því“. í þessari pólitísku matargerð hafa þeir Ólafur og Bjai'ni orðið samferða Moskvuklíkunni í Al- þýðubandalaginu. Ekkert bar á því að þeim þætíi grauturjnu sangur. Hann var eitt sinn eins og sætsúpa í munni þeirra. Ólaf- ur íifjaði þá tíð upp á þessum þingfundi og minntist liennar mcð söknuði.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.