Tíminn - 22.03.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, laugardaginn 22. iria'rá 1058.
Utgefandi: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
(áb.)
Umframgreiðslur ríkisins
UNDANFARNA öaga hafa
orðiS talsveröar umræöur á
Alþingi um hinar svonefndu
umfrsfngreið'álur rikissjóös,
þ. e. greiðslur unafram út-
gjöld þau, sem ákveðin eru
i fjiárlögunum. Tilefni um-
ræönanna er frv. frá Jóni
Pálmasyni þess efnis, að um
framgreiöslur veröi að sam-
þykkjast fyrirfram af yfir-
skoöunarmönnum ríkisreikn
inga, sem Alþingi kýs. Hér
er um þrjá menn aö ræöa,
sem starfa nú nokkrar vikur
árlega, en vafalaust þyrftiu
þeir að starfa allt árið og
haifa verulegt skrifstofulið,
ef þeim yrði fengið verkefni
það, sem Jón ætlar þeim.
Hér yrði þvl um verulegt
nýtt emhættisbákn að ræöa,
en hins vegar- tvisýnt um
árangur, þar sem meirihluti
yfirskoöunarmanna væru
jafnan valin af sama þing-
meirihluta og rikisstjómin.
AÐALRÖK Jóns fyrir þess
ari tillögu — og þeirra
Sjálfstæðismanna, sem hafa
talað með honum — eru þau,
að með umframgreiöslun-
um sé fjárveitingavaldið
meira og minna dregið úr
höndum Albingis. Þetta telja
Jón og félagar hans illa far-
ið, eins og líka rétt er. Það
er hins vegar ekki eins hrós-
vert, að þeir skuli ekki hafa
komið augu á þetta fyrr en
þeir ]ontu í stjórnarand-
stööu, því að umframgreiösl
ur hafa aldrei orðiö hlut-
fallslega meiri en á þeim ár
um, en Si á’fsfæðismenn hafa
farið með fiármálastjórnina.
Það sést giöargt á því, ef
reiknaö er út. hve mikið út-
gjöld á rekstrarreikningi eru
hærri en á fiárlögum og tek
ið meðaltal fvrir ákveöin
tímabil. Samkvæmt því
nema umframgreiðslur sem
hér sevir á eftirgreindum
tímabilum:
1924—1034 31.48%
1935—1930 13.64%
1940—1049 55.50%
1950—1956 10.07%
Það sést giöggt á þessu, aö
umframgineiðshir hafa hiut-
fallsleea orðíð langmestar á
árunwm 1040—49, þegar
Siálfsfæð'smpn n fóru með
fjármáiast.iórnina. Og þá
glevmdu Siú.ifstæðismenn al
veg að minnq^t á baö, að með
um.fr aimirrei ðu i mum væri
fjárveitinffavaíldið dregiö úr
höndum þingsins!
UM umfraimiffreiöslurnar
er bað anna^s aö seeia, að
þær hafa á+t misiafnan rétt
á sér. Rtundum hafa einstak
ir ráöðerreý stofnað til
þeirm af fmiu gáleysi og án
samráðs við fiármálaráðu-
nemið, f hesc'un efnum hafa
ráiHmrar Siáji fstæðisflokkis
ins evv-j vpvi« bajrnanna bezt
ir, nemia síðnr sé. Fvrir þetta
þairf nð rpvr.a að giröa, enda
ligffur nú fvrir Albingi stiórn
arfrnmvnrn som stefnir í há
átt. T öA'rivm tilfel lum veröa
umfrnmpr'oiðchir hins vegar
óh iq>vrtvrnii oo-qr. Þannig' er
það t. d. með greiðslur, sem
eru lögbundnar, en reynast
hærri en fjárlög áætla. Meö
slíkum greiö'slum er ekki
verið að draga völd úr hönd
um Alþingis, heldur er bein-
línis fariö eftir fyrirmælum
þess. Umframgreiöslurnar
stafa hér af því einu, aö ekki
hefir tekist aö áætla lög-
boðnu gjöldin rétt í fjárlög-
unum.
ÞÁ er oft miklum erfiöleik
um bundiö að vikja ekki frá
áætlun fjárlaganna í sam-
bandi við ýmsan rekstrar-
kostn'að. Það gildir t. d. um
vegaviöhaldiö. Stundum hef
ir komið fyrir, aö þaö hefir
fariö 9—10 millj. kr. fram úr
áætlun. Þrátt fyrir það, þótt
vegamálastjóri hafi gert sitt
ítrasta til þess aö halda
þessum umframgreiöslum
niðri, hefir útkoman jafnan
orðiö sú, aö þurft hefir aö
verja meira og minna fé til
viðhalds og endurbóta á vega
kerfinu, ef ekki hefir átt aö
iáta umferð stöövast á mik
iivægum þjóðleiðum.
NokkuÖ svitiaö má segja
um strandferðirnar, er oft
valda miklum umfram-
greiöslum. Menn vil.ia í
leiiffstu lög komast hjá því
aö stöðva strand'feröir, þótt
fé til þeirra sé þrotið á fjár
löeunum.
Þannig mætti halda áfram
að nefna mörg fleiri rekstr
arútejöld ríkisins, sem svip-
að er ástatt um oe vegaviö-
haldiö og strandferðirnar.
M^nn hika við að draga úr
slíkri þjónustu, þótt þaö
brióti gegn áætlun fjárlag-
anna.
ÞÆR tölur um umfram-
greiðslur, sem greindar eru
hér aö framan, bera það
lióct með sér, að þær hafa
orðið langlægstar á þeim ár
um. sem Eysteinn Jónsson
hefir fariö meö fjármála-
stiórnina eða á árunum
1035—39 og 1950—56. Þetta
sbafair jöfnum höndum af
b'ú. að hann hefir Iaet mik-
ið kaDp á, aö áætla fiárlög-
in sem réttust og haida um
framgreiðstum í skefium.
Þ°tta starf hans hefir boriö
góöan árangur, eins og töl-
urnar sýna.
Þrátt fyrir þetta, hefir Ey
steinn Jönsson lýst yfir því
í nmræöunum, aö hann sé
reiðubúinn til aö athuga sér
h'mriar tillögur, sem stefna
að bví að draga úr umfram-
greiösium og vænta má af
nokkurs árangurs. En slíkt
verður hins veear ekkki saet
um tillögu Jóns Páimasonar,
eíns og vikiö er að hér að
framan. ÞaÖ sýnir kannske
bozt, aö tillaga hans er
meira útbúin í auelýs-
irtffaskyni en af raunhvegju,
að vfirskoömiarmönnnm er
ætlað jöfnum höndum aö
leifa fjárveitinear oe endur
shnöa svo réttmæti bessára
geröa á eftir. Þetta er m. ö
o. hiö sama og að fram-
k^æmdastióri fyrirtækis
væri sjálfur settur til að
endurskoöa reikninga þess!
ERLENT YFIRLIT:
Byltingar í lifnaðarháttum
Armenskur félagsfræífingur telur, aí 16 slíkar ,.byltingaru eigi sér nú sta‘8
LIFNAÐARHÆiTTIR og kjör
manna um víða veröld taka nú
meiri breytingum og umskiptum
en nokkurn tima fyrr. Þetta gætir
ekki aðeins hjá þeim þjóðum, sem
eru að skipta á atvinnuháttum
frumstæðrar fornaldar og atomald-
ar í svo að segja einu vetfangi.
Þetta er einnig að gerast hjá
þeim þjóðum, sem lengst eru
komnar tæknilega. Þar gerast nú
■meiri og minni breytingar á lífs-
kjörum og aðstöðu, sem geta haft
hin þýðingarmestu áhrif í för með
sér.
Einn af kunnari félagsfræðing-
um Bandaríkjanna Murray Shields
ihefir nýlega látið svo ummælt,
að nú eigi sér stað ekki færri en
sextán byltingar í Bandaríkjunum,
sem hafa muni meiri og minni á-
hrif á lifnaðarhætti og lífsskoðanir
manna í framtíðinni. Þær bylting-
ar, sem Shields á hér við, eru
þessar:
FYRSTU byltinguna telur
Shields fólgna í stöðugt nýjum og
nýjum uppgötvunum. og uppfinn-
ingum, sem mun breyta smátt
og smátt öllum starfsháttum og
vinnuaðferðum og auðvelda mönn-
um brauðstritið, jafnhliða því, sem
Jífskjörin balna. í Bandaríkjunum
einum er nú árl. varið 7 milljörð
um dollara til ýmiskonar rann-
sókna, er allar beinist að þessu
marki, enda er enginn fjárfesting
talin liklegri U1 að svara meiri
arði í framtíðinni.
Önnur byltingin er fólgin í fólks
fjölguninni, sem byggist á fram-
förum heilbrigðisvísindanna og
batnandi lífskjörum. Um 1930 var
því haldið fram af ýmsum, að
íbúatala Bandaríkjanna myndi vart
fara yfir 150 milljónir. Nú eru þeir
hins vegar orðnir 175 milljónir og
innan 10 ára mun íbúatalan fara
yfir 200 millj. Fólksfjölguninni
fýlgja að sjálfsögðu margar breyt-
ingar og vaxandi athafnalíf.
Þriðja byltingin er fólgin í vax-
andi fólksflutningum úr stórborg-
um til út'hverfa og sveita í nágrenn
inu. Þessi þróun mun mjög auk-
ast, því að fólk kýs að geta haft
heimili sín utan við umsvif og
skarkala borganna. Sú löngun
flestra virðist býsna rík að lifa
einskonar sveitalífi.
Fjórða byltingin felst í því, að
þjóðartekjunum mun verða jafn-
ar Skipt milli þegnanna. Hin fé-
lagslega þróun í Bandaríkjunum
hefir mjög stefnt í þessa átt hin
síðari ár og mun hún vafalaust
haldast áfram.
FIMMTA byltingin er sú, að
hverskonar skrifstofumennska
mun aukast. Vaxandi tækni mun
hafa það í för með sér, að draga
mun úr hvers konar líkamlegri
enfiðisvinnu, en skrifstofuvinnan
mun aukast að sama skapi. Aukin
félagsleg afskipti ríkisvaldsins
mun einnig hafa mjög aukna skrif
stofuvinnu í för með sér. Þetta
þarf þó ekki að þýöa það að skrif
stofufólki fjölgi að sama skapi,
heldur verða vélar látnar vinna
sem mest af þessu verki.
Sjötta byltingin er fólgin í stöð
ugt vaxandi vélvæðingu og fram
þróun landhúnaðarins, er mun
hafa það í för með sér að hægt
verður að auka framleiðsluna stór
lega, þótt fólki við landbúnaðar-
störf fækki. Nokkurt dæmi um
framfarirnar á þessu sviði er það,
að 1940 framleiddi liver einstakur
verikfær maður, sem vann við
landbúnaðinn, afurðir, sem nægðu
honum sjálfum og 10 mönnum
öðrum. Nú framleiðir þessi maður
nægar afurðir handa sjálfum sér
og 21 manni öðrum (þar af 2V2
manni erlendis) og samt safn-
ast fyrir birgðir.
Afköst í landbúnaðinum hafa
aukizt um 100% á þessum tíma,
en í iðnaðinum ekki nema um
40%. Það er á sviði landbúnaðar-
ins, sem Sovétríkin þola verst sam-
anburð við Bandarikin, en í Sovét-
ríkjunum er framleiðslan, sem
kemur á hvern einstakling við land
búnaðarstörf meira en fimm sinn
um minni en í Bandaríkjunum.
Sjöunda byltingin er fólgin í
því, að verzlunarhættir munu mjög
breytast. Hin stóru vörúhús í mið
'hlutum borganna hafa lifað sitt
fegursta. í staðinn munu rísa upp
stórir sölustaðir í úthverfunum,
en smábúðirnar þar muni hverfa.
Þá mun vcrzlunum meðfram fjöl-
förnum þjóðvegum fjölga og þær
hafa margskonar varning á boð-
stólum, vefnaðarvörur, skófatnað,
húsgögn o. fl.
Áttunda byltingin er fólgin í því
að hverskonar sjálfvirkni í verk-
smiðjurekstri mun mjög aukast.
Mikið kapp er nú lagt á að finna
upp sjálfvirkar vélar á hinum ó-
líklegustu sviðum.
NÍUNDA byltingin er fólgin í
því, að völ mun vera á nægri
raforku og auðveldara að dreifa
henni viðar en áður. Þetta mun
'hafa margháttaðar breytingar í
för með sér, m. a. varðamdi bú
setu manna. Ýms afskekktari hér
uð munu byggjast upp. Fyrst og
fremst mun hin aukna raforka
bjrggjast á notkun kola og vatns-
afli, þvi að beizlun kjarnorkunn-
ar á enn nokkúð í land, jafnframt
þ-ví, sem dýrara verður að fram-
leiða orku þannig en með vatns-
afli og kolum. Beizlun kjarnork-
unnar mun hafa mesta þýðingu
fyrir þau lönd, þar sem bæði er
Skortur á kolum og vatnsafli.
Tíunda byltingin er fólgin í því,
að ekki mun verða hörgull á málm
um. Ný tæki hafa verið fundin
upp, er auðvelda leit að flestum
málmtegundum. Áreiðanlega mun
því víða finnast í jörðu mikið
af málmum, sem menn vissu
ekki áður um. Þá hafa verið fund
in upp alls konar tæ*ki, sem auð-
velda málmvinnslu stórkostlega
frá því, sem áður var. Þetta muni
í sameiningu gera það að verk-
um, að ekki þarf að óttast neinn
skort á þessum vörum.
ELLEFTA byltingin lýtur að
samgöngum. Þar eru stórfelldar
breytingar framundan. Þrýsti-
loftsflugvélarnar munu stytta all-
ar vegalengdir og loftflutningar
mjög aukast.. Stórlega aukið og
bætt vegakerfi mun greiða fyrir
samgöngum á landi og mun bráð
lega verða hægt að aka lands-
hornanna á milli eftir fullkomn-
ustu vegum, án þess að verða
fyrir nokkrum truflunum af ljós
merkjum eða hliðarvegum. Flutn
ingar með ýmlskonar ' Ieiðslufii
munu og stóraukast.
Tólfta byltingin lýtur að ' ger-
breyttum vígbúnaði. í vaxandi
mæli verður horfið írá herflugvél
um að flugskeytum. Kafbátar
knúðir kjarnorku og vopnaðir m,«jð
flugskeytum, verða eltt helzla
vopn framtíðarinnar. Þá yerður
mikið kapp lagt á að ná yfirráð
um í háloftunum. Öllu þessu mun
fylféja gífurlega mikil fjtárfest'-
ing og þetta mun leiða til merki
legra uppgötvaffa á ýrmsum öðr-
um sviðum.
ÞRETTÁNDA byltingin mun ná
til sjónvarps, útvarps, sírna og
annara skyldra lækja.. Á þessu
sviði eru meiri framfarir og breyt
ingar í vændum en flesta órar
fyrir.
Fjórtánda byltingin lýtur að
skólamálum og mun beinast að því
að tryggja ungu fólki menntun,
sem er því nauðsynleg á hinni
miklu vélaöld.
Fimmtánda byltingin lýtúr að
rekstrarfyrirkomulagi r.ívinnufyr
irtækja. Þar mun verða þörf marg
víslegra skipulagsbrejdinga, sem
verða óhjákvæmiiegar vegna hinn
ar nýju tækni. Auk þess ftlýtur
svo hin félagslega þráun áð hafa
hér sín áhrif.
Sextánda byltingin lýt'ur svo að
þvi, að ríksivaldið verður neytt
til þess að hafa forustu um-margs
konar skipulagningu, 'þótt áfram
verði fylgt kapitalískii slkípulagi.
Það verður að geta leíðbeint og
haft hönd í bagga og beint þró
uninni inn á réttar brautir, ef
eitthvað fer aflaga. Það verður að
stjórna peningamálunum og
lánastarfséminni. Það- verður. að
hafa forustu um ýmsar rannsókn
ir og upplýsingastarifsemi. Hin
tæknilega þróun lciðir óhjá'kvæmi
lega til þess að auka hlutverk og
verksvið ríkisins.
HÉR hefir þá verið sagt laus
lega frá þeim sextán byfltingum,
sem Murray Shields telur, að liú
séu að gerast í Bandaríkjunum.
Hann telur, að þessar brejitingar
eða byltingar muni nægja til að
tryggja blómlegt og vaxandi at-
hafnalíf i Bandaríkjunum í fram
tíðinni og menn megi því ekki
láta þá fjárhagleslegu enfiðleika,
sem nú er glímt við, gera sig
svartsýna.
láta þá fjárhagslegu erfiðleika,
Annað mál er svo það, hvaða
áluúf þessar „byltingar“ muni hafa
á hina andlegu menningu og lífs-
skoðanir manna.
Þ.Þ.
‘8AÐSTOFAN
Gerzki máninn.
Refur bóndi tekur til máls:
ÖLLUM eru í fersku minni gerfi
mánasendingar Rússa út í geim-
inn. Stuttu eftir að hinn síðari
var kominn á loft kvað ég þessar
hendingar:
Það gerast í heiminum alls konar
undur
og alþjóð þeim misjafnt kann.
Ráðstjórnarmáninn rennur um
geiminn
og rætt er mikið um hann.
Það er nú meira en máninn einn,
sem mönnum er undrun ný,
því jarönesk hundtík lielvíti mikil
honum er fólgin í.
Tíkin er ails konar tækjum búin,
sem traustlega er gen»gið frá,
og það má jafnvel' hennar hjarta
heyra til jarðar slá.
Gamli máninn glottir í skýjum,
en gerzki máninn snýst.
Mikil er hún mannanna spekin,
en meiri skaparans vist.
AUt sem er sagt um þann
undramána
með innkaupsverði ég sel.
Tunglið þýtur um tóma rúmið
og tíkinni liður vel.
En nú er tíkin dauð og því úr
sögunni.
Heimspólitíkin
Um þá Krustjeff og Bulganin
kvað ég eftirfarandi stöku: !
Krústjeff drekkur Vodkavín,
vært þvi löngum blundar.
Bréfaskriftir Bulganin
býsna mikið stundar.
Bréf Bulganins til Hermánns
Jónassonar varð mér tilefni eftir-
farandi stöku:
Nú flest er á afturfótunum
og friðar er þrot á bótunum,
því Bufganin hefir í hótunum.
Er Hermann þá með á
nótunum?
En svar Hermanns líkaði mér
prýðilega.