Tíminn - 11.07.1958, Side 5

TÍMINN, föstudaginn 11. júlí 1958.
Verk frá 36 þjóðum sýnd á alþjóð-
legrí myndlistarsýumgu í Feneyjum
Kári Eiríksson, ungur íslenzkur listmálari, sem
alí undanförnu hefir dvalið viíi nám í Italíu,
skviíar um sýninguna
14. júní var opnuð 29. al-
þjóðiega myncHistarsýningin
í hinni fögru ferðamanna-
borg, Feneyjum á Ítalíu. Að
þessu sinni sfanda 36 þjóðir
að sýningunni, sem er haldin
í lystigarði borgarinnar, þar
sem 24 þjóðir hafa byggt
sýningarskála sína eftir eig-
in hugmyndum dreifða um
garðinn.
Helztu listamenn sýningarinnar
cru franski meistarinn Bracjue,
Þjóðverjarnir Wolf og Kandiirsky,
sem baö.ir eru látnir, og ítalski
májarinn Bosai.
Á 'heildar yfirborði sýningarinn-
ar er abstraktlistin í meiri hluta,
bar sem ffestar þjóðir virðast hafa
tileinkað sér það listform. Af þeim
þjóðum, sem sýna eingöngu natur-
alistisk verk, er helzt að nefna
Rússland. Llngverjaland, Norður-
lönd, Búmeníu og Ástralíu.
Samsýning ungra málara
í aðal'húsakynnum sýningarinn-
ar er sérstök sanisýning margra,
hluti sýningarinn.ar og hefur í sér
meiri jarðneska eiginleika heldur
en fantasíur málaranna. Er það
figurativ ‘og abstrakt list, sem í
blíðu og striðu þarðlegs efniviðar
nær áhrifaríkum hviidarstöðum.
Er mismunandi efnislegum og
tæknilegum aðferðum beitt, sem
á yfirborði margra góðverkanna
hrinda frá sér lífrænum tónum cða
abstraktaðir málmsamsetningar,
sem hleypa ímyndunarafli áhorf-
andans inn á straum vélamenning-
ar nútímans.
Aðalverð'laun myndhöggvara
hlaut ítalinn Mastroianni, er sýnir-
hálffigurativar bronzemyndir,
margbrotnar í formum — nær þó
góðri afstöðu eins forms til annars.
Annar verðlaunahafi í þéirri
grein, Chillida frá Spáni, vinnur
harðan málm, sem skapar út-
streymi myndanna, sem eru opnar
í lauslegri byggingu, en nær góðri
lífæð í 'heildina. — Þriðji verð-
launahafinn er Armitage frá Bret-
landi. Verk hans eru með því
skemmtilegra á sýningunni. Eru
það mannlegar figurur, eðlisástand
og athafnir þeirra, sem listamaður-
inn leggur sig í líma við og nær
góðri sameiningu, og túlkunar-

■
Verk eftir Kenneth Armitage
ungra . nútóma listamanna frá
nokkrum Jöndura. Er það nær ein-
göngu aþstraktlist og þeir ungu
í mikilli nýjungabaráttu. Er sýn-
ing þeirra skemmtileg á köflum,
svipar þó til þeirrar stefnu í nú-
tímalist, sem er alm.ennt túlkuð á
allri sýningunni, en það er dekora-
tiv list, oft frjálsieg og óbundin
formúlum — sköpunarþrá þugans
og ímyndunaraflsins gefnar frjáls-
ar hendur snöggra áhrifa og efnis-
legra samstillinga, sem einkennast
af expressionistiskum, dekorativ-
•um lit, skærum, mörg vel heppn-
'uð.
Listaverk sýningarinnar ná á-
Iirifariku samspili lita og eðli til-
veru sínnar, sem oft misheppnast
hjá abs.trakt-listamönnum, sem
vinna með-fyrir ■ fram ákveðnum
véíræmim aðferðum, sem verða að
cndurtekni.nguv
Verðlaun veitt
Noíkkur verðlaun eru veitt í
Iielztu listgreinum. Að þessu sinni
hlaut ítalski málarinn Sieini aðal-
verðlaun malara. Er hann einn
elzti iulltrúi ítala á sýningunni og
sýnir yfir 50 myndir frá ýmsum
tímabilum. Eru þær sundurlausar
óg gætir áhrifa frá þekktum lista-
mönnum síðari tíma, t. d. Klee,
Braque og Kandinsky.
Næstu verðlaun málara hlaut
Bandarfkjamaðurinn Tobey, sem á
þarna yfir 30 verk, mjög flott dok-
oreruð tekniskum smágerðum list-
massa á einföldum litgrunn.
Þriðju verðlaun hlaut spánski
málarinn Tapies með 15 stórar
myndir, þykkplasteraðar, og gefa
tæknibrögðin myndununi skemmti-
lega áferð, sem oft svipar til gam-
als, veðurbitins steinveggs í þung-
um litum, sem hafa drungaleg á-
hrif.
Höggmyndalistin
Höggmyndalistin er . klasslskari
máttur verkanna vekur eftirtekt
áhorfandans.
Sérsýningar
Yfir 90 málverk, höggmyndir og
litprent franska meistarans Bra-
que eru sérstaklega sýnd. Eru
verkin gerð frá 1906 til þessa dags
og gefa gott yfirlit yfir verk meist-
arans frá ýmsum tímabilum.
Braque er einn þeirra fáu núlif-
andi listamanna, sem hafa skapað
.ésr fastan sess í listsögu heimsins
j síðustu áratugi.
Sjötíu verk Þjóðverjans Wols
eru sýnd sérstaklega. Eru það ó-
hlutræn litskruðug málverk, þrung
in náttúrutilfinningu og þægileg-
úm áhriíum. Einnig eru 28 verk-
býzka meistarans Kandinsky. Eru
, myndirnar gerðar á tímabilinu
! 19.03—1914, sem er eitt skemmti-
j legasta tímabil í list hans. Athygl-
' isvert er, hve túlkunaraðferðir
margra yngri nútímalistamenn ó
sýningunni eiga sterka samleið
með list Kandinsky fyrir um fimm-
tíu árum siðan. Ánnar Þjóðverji
vekur eftirtekt. Er þaö mynd-
mannahöggvarinn Koenig með fig-
uruverk manna og dýra, samein-
uð skemmtilegum stil.
ífalir fjölmennastir
ítalir eru fjölmennastir á sýn-
ingunni lEr þar heizt að nefna
• málarann Rosai, sem hefur náð
: miklum vinsældum siðustu árin.
Verk hans gegna miklu hlutverki
á sýningunni sem staðreynd raun-
veruleikans. í verkum hans finnst
sú alvara og þrek náttúrunnar,
sem lætur ekki áhrifast af nú-
tímábrölti, heldur eys verkefnum
úr faðmi náttúrunnar og sameinar
kyrrlátri og viðkvæmri ljóðrænni
tilfinningu, sem einkennir hans ein
földu landslags- og náttúrumyndir,
er sanna, að það eru ekki alltaf
þeir listamenn, sem reyna að vera
frumlegastir, sem komast lengst,
•heldur þeir, seni hafa náttúruna
að leiðarljósi. ítalski málarinn
Campigli sýnir.fastmótaðar figuru-
myndir, og fjöldi er annarra
ítalskra listamanna, (sem eru mis-
jafnir að gæðum) misjafnlega
hæfileikaríkra.
ASrar sýningar
• Sýning. Frakka er ekki eins góð
og vænta mátti. Er þó einn ágætur
listamaður þar sterkur þáttur, mál-
arinn Pigon, sem málar figurur og
náttúrukennd fyrirbrigði af öryggi
og þekkingu.
Englendingurinn Scott leysir
vandamál uppstiiiinga myndasinna
með þægilegri samsetningu forms
og lita.
Bandárisku listamennirnir cru
mjög eihhliða í sinni abstrakt-list,
sem í heild virðist óeðlileg vél-
rænni éndurtekningu? Betri hluti
þeirra eru höggmyndirnar.
Japanir hafa tekið upp list Vest-
urlanda.
Belgíumennirnir Burssens og
Haesé gefa skemmtileg áhrif í sal-
árkynnum landa sinna.
Rússneska^ sýningin er frábrugð-
in öorum. Átján listamenn sýna,
og persónuleiki hvers og eins er
hulinn eftirlíkingu mótivsins, sem
aðallega sýnir s.tarf rússneskrar al-
þýðu, bænda og iðnaðarmanna.
Stóí’ Lenin-mynd er eftir mynd-
. höggvarann Vucetic.
Sýningar Norðurlanda
Danir snýa í sinni eigin glæsi-
legri byggingu Jitgrafik þriggja
manna, Christiensen, Vasegaard og
Nielsen, sem hlaut verðlaun Agen-
zia Internationale. Grafik þeirra er
söguleg og l'ífleg, tæknilega vel
gerð, og gott dæmi danska grafiska
skólans, sem hófst 1290.
Norðmenn sýna nú í tólfta sinn
á heimssýningunni. Að þessu sinni
er það málarinn Thygesen, sem
lézt fyrir fimm árum. Gekk hann
á skóla Matisse í París á yngri ár-
um, ,og ber list hans auðkenni þess
skóla.
Finnar sýna í eigin húsi í þjó.ð-
legum stíl. Mesta athygli vekja
málverk Koistenens, sem bera með
sér norrænan blæ.
Er það vel sæmandi hverri þjóð
að eiga fulltrúa á sikri sýningu,
einkum fyrir smáþjóðirnar. Væri
ánægjulegt fyrir íslenzku þjóðina
að vekja athygli á sér og gefa lista-
mönnum sínum kost á að reyna sig
meðal stórþjóðanna á friðsamleg-
um alþjóðavettvangj myndlistar-
innar.
Kári Eiríksson.
GROÐUR OG GARÐAR
iNGOLFUR DAVIÐSSO?
íslenzkar rósir
Rósin er kölluð drottning blóm-
anna og hefur verið dáð og ræktuð
í þúsundir ára. Til er íjöldi teg-1
unda og afbrigða og slöðugt eru
nýjar rósir framleiddar með jurta-
kynbótum. Hér eru rósir ræktaðar
bæði úti og inni, flest erlendar
teg'Undir. Tvær rósategundir vaxa
villtar hér á landi, þyrnirós og g'lit-
rós, og eru báðar fremur fíngerðar
og smávaxnar. Hafa báðar íslenzku
villirósirnar vaxið hér frá ómuna-
tíð.
Glitrósin (Rosa Afzeliana) er að-
eins fundin ó einurn stað, Kví-
Glitrós
skerjum í Öræfum. Þar vex hún í
smávöxnu birkikjarri og urð í
hlíð móti suðri í Vestrihvammi,
skammt frá bænum. Þyrfti að friða
hvamminn svo urðin geti gróið
upp og rósin haldist við. í sama
hvammi vex líka liinn sjaldgæfi
klettaburkni.
Glitrósin er snotur runni, allt að
1 m á hæð, með bogsveigðar
greinar og Ijósrauðleit blóm. Hef-
ur blómgazt öðru hvoru ó seinni
árum.
Þeir Eggert Ólafsson og Bjarni
Pólsson sáu þyrnirunna á Kví-
skerjum árið 1756 og segir svo í
Ferðabókinni: „Þyrnitegund vex
hjá Kviskerjum í Öræfum. Þetta
er þyrnótt viðartegund, sem verð-
ur meira en tveggja álna há. Við
sáum hvorki blóm né aldin á þyrn-
inum 10. sept. Senilega er þetta
þó Berberis. Þetta er fögur planta
og hreinvaxin. Samt hafa menn
reynt að uppræta hana af sömu á-
stæðu og þistilinn nyrðra.“
Um þist'ilinn nyrðra hjá Nolli
segir:
„Landsmenn hyggja illt til
plöntu þ.essarar, e. t. v. mest vegna
þess hve sjaldgæf hún er. Þeir
segja að hún vaxi sem eins konar
bölvunartákn .frá syndafallinu —,
en til allrar hamingju eru þeir
fáir og það aðeins þeir heimsk-
ustu, sem taka slíkt íiærri sér).
Sjálfsagt hefur þetla verið glit-
rósin, en ekki neinn Berberis, sem
Sýnmgaskipti á myndlist íslenzkra
og japanskra barna
Myudir íslenzkra barna þurfa aft berast Teikni-
kenRarafélagi íslands fyrir 25. þ. m.
Teiknikennarafélagi íslands hafa nýlega borizt tilmæli frá
japönsku listfræðslufélagi um að félögin skiptist á sýningum
á myndlist íslenzkra og japanskra barna. Stungið er upp á
því, að sýningaskiptin hefjist með því, að TÍ sendi hinu jap-
anska félagi. sýningu islenzkrar barnamyndlistar til þátttöku
í alþjóðlegri sýningu barna, sem fyrirhugað er að halda í öll-
um helztu borgum Japans næsta haust.
Eggert og Bjarni sáu í Kvískerju.n
fyrir tveimur öldum. Helgi Jón ■
son grasafræðingur, endurfann gl :
rósina í Kvískerjum árið 1901, og
enn vex hún á sínum fornu sló'ð-
um. Náskyldar tegundir eru ræk •
aðar í görðum. í 'Noregi vex gli •
rósin víða á hæðum og í urðum.
Eggert og Bjarni geta einnig hinr-
ar íslenzku villirósar á þessa leið:
„Önnur smávaxin viðartagur.d
vex hjá Holti á Síðu. Ekki sáu.'.
við hana heldur í blómi. Við verð-
um þó að geta hennar, svo aðr.;
fái þekkt hana, þar eð hún ve :
hvergi nema hér. Hún er eitt í .:
á hæð, b.einvaxin og stofninn : •
settur smáum, lingerðum þyrnun
Mcnn kalla þessa tegund einn;:
Þyrni og hefur nafnið gengið fi
kynslóð til kynslóðar."
• Þyrnirósin vex enn í Holti c :
er nú fundin miklu víðar. Blóm_
ast alloft. Blómin hvít eða rau ■
bleik. Þyrnirósin er fremur sm:-
vaxin, ííngerð rós, sem verð.ur u::
70 cm á hæð. Vex fremur hæg'.
Falleg og fer vel í steinahæð eð
hrauni li görðum. Er ræktað
nokkrum stöðum. Hefur einnig ve :.
ið flutt inn ásamt náskyldum teg-
undum og af'brigðum. Þyrnirósi:
var lengi talin mjög sjaldgæf hó:
á landi. Fyrir aldamót mun haía
verið kunnugt um hana í Þrasa-
kietti við Seljaland; (auk Holts á
Siðu).
Árið 1907 fundu þeir Guðmun J-
ur Guðmundsson læknir og séra
Kjartan Helgason, þyrnirós í hlíð-
inni þar við bæinn Klungurbrekkn
á Skógarströnd. Um þann funcl r: •
ar Stefán Stefánsson:
„Stórmerkilegt er nafn þess’
fundarstaðar og sannar ótvíræti:,
að hið forna nafn „Klungur“ á rc:
er róttnefni o.g tíðkað hér á lam .
eins og orðabækur yfir fornmáiiu
greina. Á nýnorsku heitir Ro::.
canina „Klunger“ og „Klunge ■
naal“ er rósaþorn. Að líkindum e:“
Klungur upprunalega nafn á þyra-
óttum plöntum eins og rósum c
erlendum hrútaberjategundum.“
Flestir þekkja móltækið: „au
hlaupa um kletta og klungur“, j
e. grjót og þyrnirunna. Nú er ctói.•■
steinótt fjara sums staðar'LöiluJ
klungur, t. d. við EyjafjciO ->
fjöruklungur. Á Klungurbi :l:u •:.
St.jórn Teiknikennarafélagsins
hefir mikmn áhuga á, að úr þess-
um sýningaskiptum geti orðið og
vill því beina þeim tilmælum til
skólas'tjóra, kennara, foreldra og
barna, að þau stuðli að framkvæmd
iþessa áforms hennar með því að
hlutast til um, að félaginu berist
'sem fjölbreytilegast safn mynda
eftir börn um allt land.
Þálttökuski'lyrði eru þau, að þátt
takendur skulu vera piltar og stúlk
ur á aldrinum 10—15 ára. Mynd-
innar þurfa að berast til Teikni-
kennarafélags íslands, Njálsgötu
94, og þarf að fyl'gja aftan á myncl-
inni fullit nafn liöfundar, aldur,
skóli og nafu myndarinnar.
Sýning sú á myndum japanskra
barna, siem Teikni'kennarafélaginu
j verður send i skiptum, mun verða
! send til allra helztu kaupstaða á
kndinu, er þar að kemur.
Þyrnirós
vex þyrnirósin í smárunnum í,
grýttu landi á talsverðu svæði £
all-uppblásinni hlíð. Sér víða í flög
á milli runnanna, og þyrfti aö
fricSa svæðið eins og raunar ali.t
villirósarunna liór á landi.
Austanlands er þyrnirós nú funÆ
in á þremur stöðum. Kollaleiru £
Reyðarfirði, Skeggjastöðum á Hér-
aði og rétt við túnfótinn í Iíól.t
gerði í Fáskráðsfirði. Kölluð þaí.
Þyrnir —og vex inna num lync
og víði í grýttum ás. (í Lækjat ,
kalli á Kollaleiru). Á VestfjörðuA
er þyrnirósin fundin í Arnarstap:
hlíð við ísafjörð. Heyrzt hefux a.1
„Þyrnir“ vaxi einig sunnan il íi
Vestfjörðum, en ekki veit ég , önr,-
ur á því. Er ekki ólíklegt c ósii
vaxi víðar og hafi fyrruni \ ið :ú; •
breiddari cn nú. — Ýir.í. iögue
blóm hafa frá fornu : i veriii
kölluð rósir bæð hér o>; erlendi..,
og það alls ós'kyld biom. Ail..’
þekkja hina dumbrauou engjaré.,
sem er hclzta skrautjurt mýranr.i
t um land allt. Hún er rósaættar. E .i
1 „blcssuð cyrarrósin rjóð — (seve)
i— rauða litar elfarbakka“ er al.:
I annarrar ættar. Lofið villirósunu j
1 að vaxa í friði.