Tíminn - 10.08.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, sunnudagiiin 10. ágúsí 1958i
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURIHB
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötm
Símar: 18 300, 16 301, 18 302, 18 303, 18 30Í.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasíml 19523. Afgreiðslan 1232S
Prentsmiðjan Edda hf.
Hið glórulausa oístæki
PYRTR nokkm
ist sá atburður að Sjálfstæð
isflokurinn hóaði dálitlum
hópi manna, hingað og þang
að að af landinu, saman á
fund í Reykjavík. Var sam-
kundu þessari gefiö virðu-
legt heiti og nefnd for-
mannaráðstefna. Tvennt lét
þessi samkunda eftir sig,
sem sýnilegan ávöxt: í fyrsta
lagi ávarp nr. 1, sem birtist
í Mbl. Var það margort en
minna að innihaldi og verð
ur ekki rætt hér. í öðru lagi á
varp nr. 2, flutt af Páli
Kolku. Annar læknir, Bryn-
leifur Steingrímsson, hefir
þegar gert rækilegan upp-
skurð á þessu ávarpi kollega
síns og er þar í sjálfu sér
litlu við að bæta. Þó þykir
rétt að víkja örfáum orðum
að því, sem Kolka sér ástæðu
til að rétta að samvinnu-
mönnum.
Margt hafa andstæðingar
sarhvinnumanna sagt mis-
jafnt um þá á undanförnum
áratugum, en ekki minnist
ég þess, að hafa í háa tíð,
séð á prenti jafn glórulausan
ofstækisvaðal eins og þetta
ávarp Kolku. Hann ber sam
vinnumönnum á brýn ein-
ræðis- og ofbeldishneigð,
kommúnistísk vinnubrögð,
félagsskapurinn sé allur
háður fámennri klíku, sem
sjúgi til sín arðinn af striti
bændastéttarinnar. Klíka
þessi hafi njósnara og mútu
þega um allar sveitir, beiti
miskunarlausri atvinnukúg-
un og ali þúsundir æsku-
manna upp í hatri og fyrir-
litningu á þjóðskipulaginu!
Minna mátti ekki gagn gera.
MANNI veröur á að spyrja:
Fyrir hvers konar fólk er
þetta skrifað? Hefir Kolka
það álit á lesendum Mbl., að
þeir taki svona samsetning
fyrir góða og gilda vöru? All
ir skynibornir menn vita, að
samvinnufélögin eru byggð
upp og stjórnað á eins lýð-
ræðislegan hátt og hugsast
getur. Fulitrúar á aðalfundi
kaupfélaganna eru kosnir
frjálsri kosningu af féiags-
mönnum sjálfum. Aðalfund-
irnir kjósa stjórnir félag-
anna og endurskoðendur.
Ennfremur fulltrúa á aðal
fund SÍS, sem eins og allir
vita, er samband kaupfélag-
anna í landinu. Sá fundur
kýs svo aftur stjórn SÍS. All-
ar ákvarðanir, sem stjórn
eins kaupfélags tekur, verða
að samþykkjast af aöalfundi
þess. Hið sama gildir um
stjórn SÍS. AÖalfundur þess
ræður gerðum hennar. Hvers
konar hugmyndir hefir sá
maöur um einræði og lýð-
ræði, sem telur aö svona fyr-
irkomulag sé einræðiskennt?
Hvaða félagsskap getur
Kolka læknir bent á, sem
standi samvinnuhreyfing-
unni framar um lýðræðislegt
skipulag?
ÞAÐ eru nú liðnir þrír ald
arfjóröungar og þó nokkru
betur, síðan samvinnuhreyf-
ingin skaut rótum hér á ís-
landi. Hún var í upphafi
mynduð af bændum, fátæk-
um, sundruöum og varnar-
vana gegn gegndarlausu arð
ráni erlendra og innlendra
kaupahéðna. í hugsjónum
samvinnustefnunnar eygðu
þeir möguleika til þess að
brjóta sér leið fram til þjóö
félags frjálsra manna. Alla
stund síðan hafa samvinnu
menn veriö í stöðugri sókn.
Vöxtur samtakanna byggist
á langri og óyggjandi reynslu
manna fyrir því aö með því
að haldast í hendur og starfa
saman tryggja þeir sér
margs konar möguleika á
því, að bæta efnahagslega
afkomu sína umfram það,
sem unnt er með öðrum
hætti. Mestur hluti þeirra
margháttuðu framfara, sem
orðið hafa út um byggðir
landsins á undanförnum ára
tugum, eiga, að meira eða
minna leyti, rót sína að rekja
til samvinnusamtakanna. Sú
þróun veröur ekki stöðvuð
og það því síður, sem Páll
Kolka og „samvinnumenn“ á
borð við hann skrifa meira.
Forsenda núverandi stjórnar-
samstarís
SJÁLFstæðismenn hafa
lengi haldið þvi mjög að
landsfólkinu, að ómögulegt
væri að stjórna þessu þjóð-
félagi á viðhiítandi hátt
nema að þeir væru þátttak-
endur í ríkisstjórn. Auðvit-
að er þetta óskhyggja einber
og kemur hvergi í nánd við
veruleikann. Reynslan hefir
þvert á móti sannað, að það
er öllum almrenningi fyrir
beztu, að áhrifa þeirra gæti
sem minnst. Frekja, yfir-
gangur og úrræðaleysi eru
þeir eiginleikar, sem ríkastir
virðast í fari flokksforust-
unnar. Slíkur flokkur verður
ávallt vandræðafélagi í öllu
samstarfi.
VIÐ búum í þjóðfélagi
sterkra stéttarsamtaka. Þau
eru áhrifamestu aðilarnir til
ills og góðs í þessu landi. Um
það má deila hversu heppi-
legt það er, en framhjá þess
ari staðreynd verður ekki
komizt. Síðasta ríkisstjórn
hafði ekki tök á alþýðusam
tökunum. Þvi var öll viðleitni
hennar til þess að stemma
stigu við óheillaþróun efna-
hagsmálanna, dæmd til að
renna út í sandinn. Megin
forsendan fyrir myndun ú-
veradi ríkisstjórnar var og
er sú, að stjórnarflokkarnir
heföu tiltrú þessara sam-
taka. Og víst er, að rífur
meirihluti þess fólks, í sveit
og við sjó, sem myndar al-
þýðusamtökin, er innan vé-
banda þessara flokka. Þetta
fólk getur stjórnað þessu
landi ef það vill og það á að
gera það. Og það væri óbæt-
anleg þjóðarógæfa ef það
skildi ekki sinn vitjunar-
tíma.
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Obreytt stefna röng og hættuleg,
Eisenhower þarfnast nýrra ráðgjafa
Nauðsyn ber til aS vesturveldin finni grund-
völl til samkomulags við arabíska þjóSernis-
smna
Þótt ekki sé margt vitað
um fund Rússa og Kínverja
um síðustu helgi er hitt full-
víst að eftir hann hefir fund-
ur æðstu manna enn torveld-
azt. Hin upprunalega tiilaga
Krústjoffs hafði þann kost
með sér að hún stefndi að
málum Miðausturlanda án
þess að rótað væri vandamál
um Austurlanda fjær. Ðe
Gaulle hershöfðingi notaði
sér þetta meginatriði, sem í
rauninni var veruleg undan-
látssemi, er hann bauðst til
að takaþátt í stórveldafundi
sem Kína ætti ekki aðild að.
En gagntillaga okKar gerði það
að skilyrði að i'undurinn yrði inn-
an vébanda Öryggisráðsins, og það
þýddi ekkii aðeins að Maó yrði ekki
viðstaddur lveldur einnig að Chi
íg myndi taka þátt í fundinum
og geta beill þar neitunarvaldi ef
til atkvæðagreiðslu kæmi. Með
þessu móti hefur Dulles glatað ó-
metanlegu tækifæri, og verði fund-
ur æðstu manna haldinn þrátt fyr-
ir allt er þess að vænta að Maó
muni eiga Miut að honum á einn
hátt eða annan.
Óheillavænlegt ástand
Mér virðist það i senn óheilla-
vænlegt og ö.nurlegt hversu við
erum þvingaðir til fundarins án
þess að gera okkur grein fyrir
hvernig málin standa. Eftir blaða-
mannafundi Dullesar í siðustu
viku að dæma, hefur hann ekki
gert sér Jjóst að sá stjórnmála-
maður er ætlar sér að vinna að
því að jafnvægi komist á í Mið-
austurlöndum verður að vera reiðu
búinn til að gefa ekki síður en
taka. í stað þess leikur hann hlut-
verk málflutningsmanns, er reynir
að sigra í rökræðu. í fyrsta lagi
vill hann sanna að íhlutunin í Lib-
anon og Jórdaníu hafi verið lög-
leg. Hér sé ekki um árás að ræða
þar sem herliðið hafi verið sent
að beiðni viðkomandi ríkisstjórna.
Þetta er vissulega satt og rétt En
síðan reynir hann að snúa leiknum
við og ákærir Rússa og Samein-
aða Arabalýðveldið fyrir „óbeina
árás“. Ef einhver heí'ði viljað
finna ráð til að valda deilum og
illindum, er eitra myndu andrúms-
loftið, hefði ekki verið unnt að
hafa upp á öruiggari óeirðasegg.
Röng stefna
Einhver, sem forsetinn vill hlusta
á, ætti að benda lionum á að hon-
um skjátlast hrapallega ef hann
heldur sig geta náð yfirtökum á
slikri ráðslefnu með ásökunum um
óbeina árás. Sannleikurinn er sá,
að slik íhlutun, það er að segja
undirróður, mútur, ei'nahagsíhlut-
un og æsingastarfsemi, er gamal-
kunugt vopn úr stórveldabarátt-
unni, og nú á dögum er kalda
stríðið háð á þennan hátt. Báðir
aðilar beita slíkum brögðum þegar
þeir télja sér hag að. Það myndi
veikja aðstöðu forsetans en ekki
styrkja, ef hann ætlaði; sér a@
telja tortryggnum umheimi trú um
að við grípum ekki til slikra
klækja, aðeins andstæð,ingar
okkar.
Panama mun eiga fultlrúa þar,
lifandi minning þess hvernig
minntur á hvað gerðist í Iran þeg-
ar Mossadegh var komið frá völd-
um. Og meðan forsetinn afneitar
hátíðlega allra íhlutun um mál
þ°:" a rí'kisstjórna, er sitja við
völd, munu menn minnast kenn-
ingar Duilesar um frelsun Austur-
Evrópu, og þeirrar augljésu stað-
reyndar að ef við kynnum nokkurt
ráð til að steypa þeim ríkisstjórn-
um, er þar sitja, í.n allt of mikillar
stríðshættu, myndum við ekki
hika við að beita því.
Ný viðhorf nauösynleg
Meginið málsins er, að í kalda
stríðinu í dag eiga andstæðingar
okkar miklu fleiri kosta völ en við.
Við erum í andstöðu við þrjár
miklar byllingahreyfingar, hina
rúsnesku, 'kvínversku og arabisku,
og þær hafa mikil áhrif bæði á
leiðtoga vanþróaðra rikja og sjálf-
ar þjóðirnar. Að vísu eru ekki öll
lönd móttækileg fyrir þessum
byltingahreyfingum. En mörg lönd
eru það, og það er í þeím, sem
óbeinni árás er einkum beitt. Það
er ekki auðvelt að steypa ríkis-
st.jórn úr stóli erlendis frá nema
innan landsins sjálfs sé sterk hreyf
ing lil að taka við erlemlri hjálp
í málinu.
Kenning Dullesar, sem Eisen-
hower hefur fallizt á, er, að í
kalda stríðinu skuli andstæðingar
okkar afvopnast, og í raun og veru
láta sér nægja það, sem þeir hafa
þegar unnið. Þannig ræður Dulles
forsetanum til að krefjast hins
ómögulega, og stjórnarstefnur
byggðar á óhugsanlegum kröfum,
eru mjög óviturlegar. Slí'k stefna
er líkleg til að koma landinu í
þann vanda, að hljóta að velja
milli auðmýkjandi undanhalds eða
sóknar, sem valdið gæti ósköpum.
Réttilega gefur Dulles mikinn
gaum að þróun byltingahreyfingar-
innar í Miðausturlöndum. En
stefna hans er í hæsta máta óraun-
sæ og minnir mcst á dagdrauma,
ef hann álítur forsetann geta
fengið Krústjoff eða Sameinuðu
þjóðirnar til samkomulags er sé
meira en nafnið eitt. Það er at-
hyglisvert, að Dulles lýsti kenn-
ingu sína um óbeina árás á fimmtu
degi, en á laugardegi viðurkenndi
hann byltingarstjórnina £ írak, af-
sprengi slíkrar íhlutunar að öll-
um líkindum.
Helzta vandamál, sem vestrænir
stjórnmálamenn eiga við að etja í
dag, er að finna grundvöll, sem á
sé hægt að byggja samkomulag við
byltingahreyfingarnar, sem nú
hafa svb rnikil áhrif í Asíu og eru
að ná til Afríku. Það er ekki auð-
velt verkefni. En Dulles virðist
heldur ekki sinna því af neinni al-
vöru. Hann á of anm’ikt, er of
þreyttur, of vonsvikinn, og óþjáll.
Það tekur nii að líta svo út sem
forsetinn, er ævinlega á allt undir
ráðgjöfum sínum, þarfnist hjálpar
yngri heila.
Danmörku
Þróttur sigrar í
Frá fréttaritara Tímans í Kaup
mannahöfn. A miðvikudaginn lék
Þróttur í Ubby gegn úrvalsliði
beztu leikmanna Norður-Sjálands.
Leikar fóru þannig, að Þróttur
vann með 4:3. Á fimmtudaginn
léku Þróttar-drengirnir síðasta
leik sinn í Danmörku gegn Ruds
Vedby og sigru'ðu með 3:1. Aðils.
Bandaríkin komust yfir svæðið |_jósmyndarinn hefir hér tekiS mynd af blaSalesanda gegnum blaSiS.
með Panamaskuiði til að byggja Arangurjnn er þý ekkj sá( ag greinileg mynd fáist af lesandanum, en
hann. I Gualemala varð andame- , . . . . , . , r
...... . , r • , , hann sest þo, og skuggarnir, sem koma fram, eru athyglisverSir. Einnig
nskri stjorn steypt fyrir skemmstu 3 33 , . ,
og sjálfur Eisenhower fagnaði því
opinberlega. Forsetinn verður i
getur myndin gefiS áhugaljósmyndurum hugmyndir, sem útfæra má a
ýmsan háft.