Tíminn - 31.08.1958, Side 6

6
T í M I N N, sunmidaginn 31. ágúst 1958,
Ötgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINf*
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur i Edduhúsinu við Lindargðta
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamennj
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Þokast í áttina?
STYRJALDIR hafa frá
upphafi vega verið eitt af
öraurlegustu og ógeðslegustu
fyrirbæ-rum mannkynssög-
unnar. Örlögin voru svo hlið
holl okkur íslendingum, að
setja okkur niður hér úti
á hjara heims. Lengst af höf
um við því aðeins verið áhorf
endur að hinum blóðugu á-
tökum. Land okkar hefir
aldrei orðið beinn styrjaldar
vettvangur, síðan borgara-
stríði Sturlungaaldar lauk,
þótt langt sé frá, að við höf
um farið varhluta af mann-
fórnum síðasta heimsstríðs.
En við höfum um aldir ver-
ið vopnlaus þjóð, haft
skömm á hnefarétti og vald
beitingu og átt þá ósk bezta,
okkur sjálfum og öðrum til
handa, að vinátta og bróður
leg samskipti, mættu setja
svip sinn á sambúðarháttu
mannkynsins alls.
Þótt styrjaldir séu þannig i
augum okkar íslendinga og
enda vafalaust alls þorra
manna um allan heim, sví-
virðing og glæpur gegn líf-
inu sjálfu, þá er hinu ekki að
neita að ýmsar merkar og ó-
metanlegar uppgötvanir
hafa verið gerðar á stríðs-
tímum og í sambandi við
styrjaldir, þó að' hagnýting
þeirra hafi bæði hneigst til
hins betra og verra. Að sjálf
sögðu fer ekki hjá því, að
öll sú þekking, sem styrjald
ir hafa þannig kallað fram,
hefði hlotnast mannkyninu
án þvílíkra fórna, þótt á
því hefði e. t. v. stundum orð
ið einhver bið. Það er eins og
hin hemjulausu átök barátt
unnar knýji mannsandann
jafnan fram til yztu marka
mannlegrar getu.
ÖLLUM er í fersku minni
beizlun kjarnorkunnar í lok
síðasta striðs. Sigurinn í
hinu æðisgengna kapp-
hlaupi um þá uppgötvun,,
skipti sköpum með stríðsað-
ilum þá. Kjarnsprengjurnar
sem þá var kastað yfir Jap-
ani, sýndu, á eftirminnileg-
an hátt, að tekizt hafði að
beizla ægilegasta eyðilegg-
ingarafl, sem nokkru sinni
hafðí þekkst. Auðséð var að
allar styrjaldir, sem til þess
tíma höfðu verið háðar,
myndu barnaleikur einn hjá
kjamorkustríði. Og nú hófst
hemjulaust kapphlaup milli
heimsveldanna í austri og
vestri. Hvort um sig sótti að
því marki af allri orku, að
eiga öflugri sprengjur en
hitt. Bomburnar, sem Banda
rikjamenn notuðu gegn Jap
önum, voru hreinustu sak-
leysíngjar í samanburði við
þær, sem nú eru tiltækar.
Og áfram hefir verið haldið
tilraunum, allt til þessa,
ennþá hefir ekki þótt nóg að
gert. En óbreytt fólk, af öll
um þjóðum, sem einhverja
grein gerir sér fyrir því, sem
að virðist fara, stendur á-
lengdar, undrast aðfarir
stjórnmálamannanna og ótt
ast, að hinar æðislegu morö
tækjatilraunir hljóti fyrr en
síðar að heimta útrás í ægi
legasta hildarleik allra tíma.
Þetta fólk veit það, sem for-
ystumenn heimsmálanna
virðast loka augunum fyrir,
að kjarnorkustríð getur eng
inn unnið, heldur eru allir
dæmdir til tortímingar. Og
ekki nóg með það. Því er einn
ig ljóst, að sprengjutilraun
irnar einar saman, þótt ekki
.verði lengra farið, eru á
góðri leið með að eitra svo
allt umhverfi manna, að eftir
nokkur ár, fæðist ekki á okk
ar jörð annað fólk, ein ein-
hvers konar vanskapningar.
LOKS virðist svo komið,
að tekið er að rofa til. Kjarn
orkufræðingar, bæði frá aust
ur- og vesturveldunum, sátu
nýlega á ráðstefnu í Genf.
Viðfangsefni ráðstefnunnar
var athugun á því, hvort eft
irlit með kjarnorkutilraun-
um væri framkvæmanlegt.
Slíkt eftirlit er að sjálfsögðu
grundvallaratriði fyrir breyt
ingum til batnaðar, úr því
að tortryggni- er þvílík, milli
heimsveldanna, að hvorugt
treystir hinu. Vísindamenn-
irnir, sem þarna sátu á 7
vikna ráðstefnu, virðast hafa
starfað þar saman í sátt og
samlyndi, með það sjónar-
mið eitt fyrir augum, að
'freista þess, að finna leið
til upphafs á lausn mesta
og örlagaríkasta vandamáls
nútímns. Og það tókst. Nið-
urstaðan varð sú, að eftirlit
ið væri framkvæmanlegt.
Með því að koma upp eftir
litsstöðvum á nokkrum stöð-
um, væri unnt að fylgjast
með því, hvort tilraunir
væru gerðar með kjarnorku
sprengjur. Þannig yrði úti-
lokað fyrir eitt stórveldi að
fara á bak við hin, án þess
að upp kæmist. Nú er þess
að vænta, að næsta skrefið á
þessari braut, verið tekið
sem fyrst. Er það að sjálf-
sögðu algert bann við frek-
ari tilraunum með kjarnorku
vopn. Úr því að eftirlitið er
framkvæmanlegt, er fótum
kippt undan þeirri afsökun,
sem hingað til hefir verið
notuð af heimsveldunum fyr
ir áframhaldandi tilraunum.
Þeir, sem nú þverskallast eru
óheilir í málinu. Þeir vilja
sýnast en ekki vera. Von-
andi kýs enginn að bera það
brennimark.
HIÐ vínsamlega samstarf
vísindamanna á Genfarráð-
stefnunni er virðingar- og
þakkarvert. Þarna mættust
menn af ólíkum þjóðernum,
með mjög andstæðar skoð
anir á heimsmálum. En þeir
létu það ekki hafa áhrif á
afstöðu sína. Þeir viku á-
greiningsefnunum til hlið-
ar en leituðu hins, er sam-
einaði. Samstarf þeirra gef-
ur auga leið um það, hvernig
þjóðir og einstaklingar eigi
að vinna. Við getum verið af
ýmsum þjóðernum. Við get
um borið ýmis konar hör-
midslit. Við getum haft mis
munandi stjórnarfar. En
Sjötugur:
Óli Vilhjálmsson
fyrrverandi framkvæmdastjóri SIS í Kaupmannahöfn
Á mámidaginn kemur er fyrsti
september og hefir mikið verið
um þennan dag rætt undanfarið,
og það að vonum. í svipinn er
mér þessi dagur hugstæðastur af
því, að þá er vinur minn Óli Vil
hjálmsson sjötugur.
Við Óli V. kynntumst fyrst fyrir
rúmum 40 árum og jafnan síðan
haft náin samskipti, meðal annars
verið nánir samstarfsmenn hjá
Sambandi íslenzkra samvinnufé-
laga um aldarfjórðungsskeið, hann
lengat af við framkvæmdastjóra-
störf erlendis, en ég hér heima.
En leiðir okkar lágu mikið saman
vegna tíðra ferða minna lil út-
landa þar sem við unnum saman
að sölu íslenzkra afurða í þeim
löndum, sem Ó. V hverju sinni
annaðist verzlunarviðskipti við, en
á þessu tímabili var hann búsetitur
í Kaupmannahöfn, Hamborg og
um líma í Leith.
Óli Vilhjálmsson naut óvenju-
lega mikiis álits hjá viðskipta-
mönnum SÍS fyrir prúðmannlega
I framkomu og áreiðanleik í við-
! skiptum. Um þotta er rrjér persónu
lega mjög vel kunnugt eins og að
líkum lætur, enda naut hann hvers
manns (rausts, bæði forráðamanna
SÍS hér heima, og viðskiptamanna
þess erlendis. Honum var illa við,
, ef vikið var frá settum viðskipta-
reglum, eða vörur þær, sem hann
átti að seljá, reyndust ekki að
öllu eins og til var skilið, enda
chætt að treysta honum til rétt-
dæmis í þessum málum. Það kom
! alloft fyrir að okkur greindi á í
| störfum okkar, eins og vera ber,
um menn, sem reyna að vinna að
málum af alvöru og með fullri
ábyrgðartilfinningu. Ó. V. fylgdi
að jafnaði málum sínum með fullri
alvöru, þvi hann er skapmaður,
þó hann kunni vel að stilla skapi
sínu í hóf. — Aldrei man ég eftir
að ágreiningur okkar, skildi eftir
nokkur sárindi svo ég held mér
sé óhælt að fullyrða að við urðum
þvi betri vinir, sem við unnum
lengur saman.
Lengst af þeim tíma, sem Ó. V.
vann að viðskiptamálum erlendis,
höfðu íslendingar sjálfir enga opin
bera utanríkisþjónustu. Það valt
því á miklu fyrir þjóðina að þeir
menn, sem sérstaklega völdust
til þess að fást við utanríkisvið-
i skipti, væru vandanum vaxnir.
' Má fullyrða að Ó. V. kom jafnan
! fram, sem ágætur fulltrúi þjóðar
' innar, enda heyrði ég þann mann,
1 sem fyrst og lengst fékkst við ut
anríkismál íslendinga, segja það
um Ó. V. að hann væri manna
bezt fallinn til að verða sendiherra
landsins þegar ísiendingum væri
þörf slíkra manna.
Óli Vilhjálmsson er hvers
manns hugljúfi í umgengni, enda
óvenjulega vinsæll maður. Hann
er hverjum manni hjálpsamari og
hafa margir notið þess, einkum á
meðan ekki var hægt að leiía til
íslenzkra sendiráða um fyrir-
greiðslu. Og allmikið mun þetta
hafa komið við pyngju hans, því
maðurinn er örlátur óg höfðingi
í öllum samskiptum sínum við sam
ferðamennina.
Þetta á ekki að vera neinævn
ferilsskýrsla, heldur stutt kveðja
og árnaðaróskir á þessum afmælis
d'egi hans, frá bonu minni og mér,
fyrir langa og mikilsverða vináttu,
að ógleymdum óteljandi skemmti-
legum samverustundum.
Á höfuðdag 1958,
Jón Árnason.
heimsfriöurinn veröur ekki
tryggð’ur með því, að reysa
múra einangrunar og tor-
tryggni milli þjóða og landa.
Aðeins framrétt hönd vin-
samlegra samskipta og gagn
kvæms skilnings getur fært
okkur framtíðarfrið.
Óli Vilhjálmsson, fyrrver. fram-
kvæmdastjóri Sambands ísl. sam-
vinnufólaga í Kaupmannahöfn, er
sjötugur á morgun. Fæddur á
Brettingsstöðum í Flateyjardal, 1.
sept. 1888. Faðir hans var Vilhjálm
ur Guðmundsson, Jónatanssonar
frá Hofi Hallssonar. Kona Guð-
mundar Jónatanssonar var Steir.-
un Þorkelsdóttir frá Brettingsstöð-
um.
Móðir Óla var Ólöf ísaksdóttir
frá Auðbjargarstöðum í Keldu-
hverfi, Sigurðssonar, af Víkinga-
vatnsætt. Frændalið Óla er fjöl-
mennt í Þingeyjarsýslu og víðar.
Það hefir verið hið mesta atorku
og greindarfólk.
Óli mun hafa flutt til Húsavík-
ur kringum aidamótin, notið þar
kennslu í hinum ágæta unglinga-
skóla Benedikts Björnssonar. Árið
1904 réðist hann íil verzlunar-
starfa til bræðranna Aðalsteins og
Páls Kristjánssona og starfaði hjá
þeim samfleytt til 1919, að undan
teknum 8 mánaða tíma sem hann
dvaldist í Kaupmannahöfn, árin
1916 til 1917. Notaði hann þann
tíma einkum til náms i bókfærslu
og málum.
Árið 1919 réðist hann til Kaup-
félags Þingeyinga í Ilúsavík. Störf
in hiá Sambandinu í Reykjavík
fóru þá dagvaxandi og varð mikil
þörf fyrir fleiri góða starfsmenn.
Fyrir tilmæli Hallgríms Kristins-
sonar forstjóra fékk Óli afurkall-
aða ráðninguna hjá Kaupfélagi
Þingeyinga og gekk í þjónustu
Sambandsins það sama vor. Hann
starfaði á skrifstofu Sambandsins
í 'Reykjavík til í ágúst 1921. Þá
flutti hann til Kaupmannahafnar
og var fulltrúi á skrifstofu Sam-
bandsins þar til 1927.
í janúar 1927 opnaði Sambandið
j skrifstofu í Hamborg. Óli var þar
| framkvæmdastjóri meðan hún
starfaði, eða til í febrúar 1932.
Ástæðan til þess að skrifstofan
í Hamborg var lögð niður, voru
: hin lamandi áhrif heimskreppunn-
ar á öll viðskipti. Straumur við-
skiptalífsins breytti þá um farveg
eins og jökulvatn. Sala framleiðslu
vara varð þá mjög ótrygg, en undir
henni var það komið hvaðan og
hversu mikið var hægt að kaupa af
vörum til landsins. Þá þótti sam-
bandinu og kaupfélögunum brýn
nauðsyn að spara rekstrarkostnað
í bili eins og framast var unnt.
Óli fór nú aftur til skrifstofunn-
ar í Kaupmannahöfn og starfaði
þar. Þó kom það fyrir að hann
hljóp í skarðið fyrir framkvæmda-
stjóra, bæði hér heima og í Leith,
er þeir voru í erindisferðum um
lengri tíma í fjarlægum löndum.
Eftir lát Odds Rafnars 1937, tók
Óli við framkvæmdastjörn skrif-
stofunnar i Kaupmanr.ahöfn. Hann
átti oft sæti í nefndum, sem gerðu
viðskiptasamninga milli íslands og
annarra landa. Þegar Óli var 65
ára 1953, lét hann af störfum. Verk
efni Hafnarskrifstofu urðu þá
minni en áður, þar sem Nordisk
Andelsforbund tók að sér að ann-
ast annað meginverkefni skrifstof
unnar, innkaupin.
Óli haföi starfað við verzlun í
bálfa öld, íyrsl um 15 ár við einka
verzlun vinsælla bræðra í Húsa-
vík og síðan um 34 ár í þjónustu
Sambandsins. Hann hefir ætíð ver-
ið staðfastur og starfsglaður og
unnið öll störf af alúð og kost-
gæfni. Átt traust og vináttu starfs-
félaga, hvort sem þeir voru hans
yfir eða undirmenn og verið vin-
sæll meðal viðskiptamanna, hvar
sem hann hefir starfað.
Óli er hinn fríðasti maður að
vallarsýn, kátur, hnyltinn,
sk'emmtilegur, söngvinn og vin-
fastur. Hlýtur öllum að líða vel í
návist hans.
Hann er einstakt snyrtimenni,
greiðasamur og góðmenni. FjÖldi
manna hefur á ferðum erlendis
notið þessa i ríkum mæli.
Skrifstofur Sambandsins erlend-
is, hafa ætið með ljúfu geði veitt
löndum sinum mai'gháttaða fyrir-
greiðslu, eftir því sem tök voru
á. Þau eru óítalin ómökin, sem Óli
hefir á sig lagt fyrir fjölda fólks.
Mun það með þakklátum huga
senda honum hlýjar kveðjur.
Óli er víðförull, 70 ára ferð frá
Brettingsstöðum í Flateyjardal um
mörg lönd og álfur, til hvíldarsetu
í Höfn, heíir vitanlega verið mjög
viðburðarík. Vörður vísuðu leið. í
Húsavík hafði Óli náin kynni af
mörgum braulry ð j e ndu m Sam-
j vinnufélaganna. Hlaut hann að
J verða fyrir áhrifum frá þeim góöu.
mönnum. sem örvuðu hann' til
sjálfsmenntunar. Og hugsjónir
þcirra festu rætur í huga hans.
Honuni var þrí ljúft að ganga í
hóp þeirra manna, sem ævilangt
unnu að bæítum hag almennings
I landinu. Kann hefir staðið vel á
sínum vettvangi og haldið vel'li.
Enn sem komið er hefir hann einn
ig haldið veili í glimunni við kerl
ingu Elli. Hann er ótrúlega ung-
legur ásýndum, glaður og reifur
og hvers manns hugljúfi. ^
Gamlir siarfsfélagar Óla Vil-
hjálmssonar þakka honum liðna
tíð, óska honum hjartanlega tii
hamingju með 70 ára afmælið og
guðs blessunar í íramtíðinni.
Hallgrímur Sigtryggsson.