Tíminn - 31.08.1958, Síða 7

T ÍMIN N, sunnudaginn 31. ágúst 1958.
7
- SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ
Kynning landhelgismálsins út á við - Sögulegt viðtal Ólafs Thors við brezka stjórnarráðsmenn
1952 - Því fékk Ólafur ekki viðtal við ráðherra? - Meðferð landhelgismálsins út á við nú og 1952
- Skrif Mbl. hafa skapað trú á sundurlyndi Islendinga - Islendingar trúa því ekki að óreyndu,
að Bretar beiti þá ofbeldi - Ofbeldi Breta myndi sameina íslendinga og tryggja fullan sigur -
Það virðist nú fullséð, að ekki
verður fengin viðurkenning ná-
grannaþjóðanna á útfærslu fisk-
veiðilandhelginnar, þegar hún tek-
ur gildi á miðnætti næstu nótt.
Viðtöl þau, sem undanfarið haf.t
farið fram um máiið í aðalstöðv-
um Atlantshafsbandalags'ns í Par-
ís, hafa enn ekki borið tilætlaðan
árangur, en í sambandi við þau hef
ir fulltrúi íslands þar unnið aö
því að kynna útfærsluna og afla
henni viðurkenningar annarra
þjóða.
Þótt þessi viðtöl hafi þann'g
ekki borið tilætlaðan árangur, er
•það þó víst, að þau hafa mjög stutt
að því að styrkja afstöðu íslands út
á við. Fulltrúi íslands hjá Atlants
hafsbandalaginu, Hans Andersen
hefir haldið vel á málurn, eins og
vænta mátti. Sama hafa sendiherr
ar íslands gert, þar sem þeir hafa
unnið að þessu máli. Viðtöl þau,
sem þeir dr. Kristinn Guömunds-
son, dr. Iielgi Briem og Haraldur
Guðmundsson hafa átf við blaða-
menn, háfa komið á framfæri ýms
imi rökum íslands, sem höfðu áð-
ur ekkert eða lítið komið fram í
erlendum blöðum. Þá hefir grein-
argerð sú, sem utanríkisráðuneytið
birti um málið, einnig komið að
góðum nctum og má í því sam-
bandi m. a. vitna til þess, að síð-
astliðinn fimnrtudag birtist í París
arútgáfu ameríska blaðsins „New
York Herald Tribune“ grein, sem
var mjög hagstæð málstað íslands
og voru ýmsar upplýsingar i henni
byggðar á áðurnefndri greinar-
gerð.
Þegar á allt þetta er litið, verð-
ur ekki annað sagt en að utanrík-
isráðherra og samverkamcnn hans
hafi unnið vel að því að kynna
málið og afla því viðurkenningar.
Þótt þetta starf hafi samt ekki ork
að þvi, að full viðurkenning feng-
ist, hefir sá -árangur náðst, að ekki
er á þessu stigi kunnugí um aðra
en Breta, sem látast ætla að hafa
úlþensluna ag engu. Horfur eru
á, að flestar eða allar aðrar þjóðir
ælli að virða hana, þótt formlega
ha'fi enn ekki verið gefin nein yf
irlýsing um þetta af þeirra hálfu.
Mynd þessi, sem tekin er úr Glasgow Herald, er frá blaSamannafundinum, sem dr. Kristinn Guðmundsson sendi-
herra hélt fyrrra föstudag, en þar skýrði hann viðhorf [sle.idinga til iandhelgismálsins.
Vi'ðtal Ólafs vií brezka
stjórnarráðsmenn 1952
í sambandi við l>áð, sem hér er
rakið, er ekki ú'r'vegi að minnast
nokkrum orðum á 'þarin sífellda á-
róður Mbl. að miklu'verr hafi nú
verið unnið -að undirbúningi út-
færslunnar en 1952. Þetta stöðuga
nudd Mbl. gerir það róhjákvæmi-
legt, að hér sé'gerður nokkur sam-
anburður: • ,• íV-s
Þegar 1 an d helg iss-n m n i n g n um
við Iíreta frá 1901 -yar sagt upp,
varð samkomul.ag um það milli
stjórna íslands og^^gflands, að
þær raeddust við íslending
ar gerðu ráðsta£anir,tii að færa út
landhelgina. í sajpca^mi, við betta,
fór Ólafur Tbors,,þ$vefandi sjávar-
útvegsmálaráðherra,? tiI-.London i
janúar 1952 til þegs. að skýra
brezku stjórnipni, fra^ví, að ís-
lendingar heíðú áhveðið útfærsl-
una í samræmi yiðf ÚpjÍPTð Haag-
dómstólsins í deiíu Breiatog Norð-
manna. Af ' einhvéfjum 'ástæðum,
sem ekki. hafa ’ feþgist' . skýrðar,
náði Ólaftir ékki tali . af neinum
brezkum ráðhefra, heldúr fékk við
t.al við einhverja' undjrmenn í
brezka stjórnarráíðimrr í bréfa-
skriftum, sem síðar ufðrt um mál-
ið, kemur það fram, áö annað
hvort hefir Óiafur ækfi sagt þess-
um mönnuni það, sem iét'.unin var
að harm æ'ttl' áð-ségjáý^eða þeir
hafa ebki skilið- hihn mægilega
Ósamhljóía frásögn Ólafs
og stjórnarrábsmannanna
|
I hvítu bókinni, sem gefin var'
út um landhelgismálið haustið
1954, kemur það glöggt fram, að
þetta viðtal Ólafs og sendiráðs-
mannanna hefir ekki orðið til að
skýra málið. Þannig segir Bjarni
Benediktssonar þáv. utanríkis-
ráðherra, svo frá í bréfi til brezka
sendiherrans í Reykjavík, dagsettu
12. maí 1952, að Ólafur hafi sagt,'
að íslendingar myndi fylgja for-j
dæmi Norðmanna (The Minister
fully explained the views of the
Icelandic Government including
the view that they could draw
their fishery limits in the same
manners as had been done by
Norway and that the present Ice-
landic plans were being formulat- j
ed on that basis).
í svarbréfi enska sendimannsins,
dagsettu 18. júní 1952, er því hins
j vegar haldið fram, að Ólafur hafi
ekki sagt meira en að íslcndingar
ætluðu að ákveða einhverja út-
færslu, án þess að tilgreina hana
nánar. (On fhat occasion Monsieur
; Ólafur Thors did no more than in-
* dicate that the Icelandic Govern-
ment would intruduce certain
regulations; he gave no details as
to the contents of the proposed
regulations). Um eitt atriði ber þó
þessum bréfum saman, en það er
það, að Ólafur hafi lýst yfir því,
að íslendingar myndu efcki semja
við aðra um útfærsluna, því að ís-
land teldi sig hafa einhliða rctt til
: að ákveða hana. *
Hefíi veriíS hægt aft
afstýra löndunarbanninu?
Frekari viðræður fóru svo ekki
fram um málið en þetta ófull-
komna og ógreinilega viðtal Ólafs
við brezku stjórnarráðsmennina.
Eftir að reglugerðin var gefin út,
virðist svo ekkert hafa verið gert
af hálfu íslenzka utanríkisráðu-
neytisins til þess að kynna málið
út á við. Greinargerð um málið
(hvít bók) var ekki gefin út fyrr
en iy2 ári síðar eða nokkru eftir
að Bjarni hafði látið af störfum
sem utanríkisráðherra. Útkoman
varð löndunarbannið, sem ekki
leystist fyrr en eftir að núverandi
ríkisstjórn kom til valda. Hér skal
ekkert sagt um það, hvort tekist
hefði að koma í veg fyrir það, ef
undirbúningur málsins hefði verið
betri en hin ófullkomnu viðtöl
Ólafs í London .En því verður ekki
neitað, að þessi undirbúningur var
í lakasta lagi. Það er engann veg-
inn ólíklegt, að málið hefði tekið
annan farveg og heillavænlegri
farveg, ef Ólafur hefði í för sinni
náð viðtali við ráðherra eða stjórn
arráðsmennirnir, sem hann talaði
við, fengið gleggri mynd af því,
sem ætlunin var að hann segði um
fyrirætlanir íslenzku stjórnarinn-
Betri málsmeSferS nú
en 1952
Eins og þegar hefir verið rakið
sér á undan, hefir utanríkisráð-
herra kynnt útfærsluna nú miklu
betur og glcggra út á við en gerí
var 1952. Strax á Genfarráðstefn-
unni var skýrt frá því, að Islend-
ingar myndu ekki fresta útfærsl-
unni lengur, þar sem þeir væru
búnir að gera það svo árum skipti
og gætu því ekki beðið lengur. Á
ráðherrafundi Atlantshafsbanda-
langsins, sem haldinn var í Kaup-
mannahöfn í myrjun maimánaðir,
skýrði utanríkisráðherra frá þessu
sama og sagði ennfremur frá því
að fiskveiðilandhelgin vrði færð út
í tólf mílur. Viðtöl fóru síðan fram
um málið fyrir forgöngu fram-
kvæmdastjóra Atlantshafsbanda-
lagsins, en eftir að sýnt var, að
þau myndu ekki bera arangur,
gengu íslendingar endanlega frá
ákvörðun sinni. Síðari hafa svo far
ið fram stöðug viðtöl til að kynna
dfstöðu íslands og jafnframt verið
unnið að kynningarslarfi á annan
hátt, eins og rakið hefir verið hér
á undan. Ekkert hefir verið gert,
sem nágrannaþjóðunum hefir þurft
að koma á óvart, og sem flestir
möguleikar notaðir til að skýra fyr
ir þeim nauðsyn og .iðstöðu ísler.d
ii-ga.
Þrátt fyrri þetta, hefir Mbl. og
ýmsir af forkólfum Sjálfstæðis-
flokksins reynt að tortryggja máls-
meðferðina á allan hátt, og það á-
reiðanlega ekki bætt fyrir mál'. u
út á við. Hins vegar vöruðust Al-
þýðuflokksmenn og kommúnistar,
sem voru í stjórnarandstöðu 1952
að hreyfa nokkurri slíkri gagnrýni
þótt ástæða væri til. Það ber að
viðurkenna, að þeir sýndu þar
meira tillit til þjóðarhags en flokks
hagsmuna. Vafálaust væri nú bet
ur ástatt i landhelgismálinu ef all
ir forkólfar Sjálfstæðisflokksins
hefðu nú sýnt sama þroska.
Ömurlegur þáttur Mbl.
Það er hart að þurfa að segja
það, — en hjá því verður ekki
komizt, að trú hinna erlendu and
stæðinga okkar á ósamkomulag og
sundrungu okkar sjálfra er ein
veigamikil orsök þess, að ckki hef
ir enn náðsf tilætlaður árangur af
því mikla starfi, sem unnið hefir
verið út á við til að kynna útfærsl
una og afla henni viðurkenningar.
Meðan útlendingai tr.úa því að
þjóðin sé klofin í málinu, reyna
þeir að sjálfsögðu að ganga á lag-
ið og sýna sem mesta óbilgirni í
von um, að ísiendingar láti þá und
an og uindrung aukist í röðum
þeirra.
Það scm hefir meira en nokkuð
annað ýtt undir þcssa trú útlend
1 inga, er Mbl. Sú framkoma þess
að leggja málstað íslands nær
ekkert lið í allt sumar, en halda
uppi alls konar slefburði og naggi,
hefir eðlilega skapað það álit,
að íslendingar stæðu ekki heilir
í málinu. Þá hefir sá áróður
þess og ýmsra forkólfa Sjálfstæð
isftokksins, sbr ræðu Péturs Bene
diktsonar í Ölvcr, að kommúnist
ar væru helztu hvatamenn útfærzl
unnar og réðu gangi málsins, ekki
bætf fyrir málinu út á við. Af-
leiðingar þessa áróðurs má glöggt
sjá í seinasta hefti ameríska viku-
ritsins Newsweek, en þar virðist
því helzt haldig fram, að útfærslan
sá runnin undan rifjum Rússa!
j Sem betur fer, eru ekki allir
, forustumenn Sjálfstæðisflokksins
undir þessa sök s?!dir. Ýmsir
þeirra, eins og t. d. Petur Ottesen,
hafa jafnan stutt málið af heilum
hug. Sama gildir og ýmis hin.
minni blöð flokksins. Og áreiðan
lega er allur þorri þeirra manna,
seni hafa fylgt SjálfstæðisíTokkn
um, mjo-g ósamlþykkur um-
ræddum starfsháttum Ólafs og'
Bjarna.
Tiílaga Sjálfstss'ðismanna
um ráíSfoerrafundinn
Hjá því hcfir að sjálfsögðu eklii
farið, að þeir Ólafur og Bjarni
yrðu varir við þá fordæmingu, sem
sl'arfshæltir þeirra hal'a hlotið hj:>.
þjóðinni. Þassvegna hafa þeir á
síðustu stundu gripið til þeirraj-
leikmcnnsku að skrifa utanríki-
ráðherra bréf, þar sem lagt er til
j að kvaddur verði saman ráðherra
I fundur í Atlantshafsbandalaginu
| úf af þeim hótunum Breta, að
þair muni beita hervaldi innan Ls
lenzku fiskveiðilandhelginriar ei'í
ir 1. sept. Um þetta hefir íslenzku
ríkis'stjórninni ekki borizt neit'.
formlegt frá brezkn stjórninrii og'
að óreyndu geta íslendingar ekki
trúað því, að bandalagsþjóð fari
að beita þá ofbeldi, enda þótt hó:-
anir séu um það í blöðum og út
varpsfréttum. Af ráðherrafundi er
heldur ekki neins meira árangui':
að vænta í þessum efnum en við
ræðum þeim. sem undanfarið hafa
farið fram um þetta mál innan
vébanda Atlantshafsbandalagsin::
i París. Sú ákvörðun-utanríkisráo
herra er því hárrétt að hafna þes-
ari tillögu Sjálfstæðisflokksins.
Sannleikurinn er og líka' áreio
anlega sá, að þeir Ólafur og Bjarn
hafa aldrei meint hana alvarlega,
heldur er lienni ætlað að vera
eins konar reykský fil að hylja
framferði þeirra að undanförnu.
I ■
' P *'•
Sögulegur dagur
rennur upp
Á morgun rennur upp sá sögu
legi dagur, aö útfærsla fiskveiði
landhelginnar í tólf mílur tekui'
gildi. Svo virðist, sem ýmsir er
lendir aðilar búist vig því að sá
dagur verði mjög sögulegur, þvi
að hingað er kominn mikill fjöldi
erlendra blaðamanna. Þeir búasi
bersýnilega við því, að Bretar láti
eitthva'ð verða úr ofbeidisi'yriræH
unum sínum. En þótt ti; þes::
komi, mun það engu breyta uin
endanlega niSurstöðu malsins.
Vel getur verið, ag það takist aö
hindra íslendinga í gæztu fisk-
veiðilandhelginnar einhverj'a
stund, en það verður atrirei tit
lengdar. Af hálfu íslenciÞiea mun
lagt kapp á að vinna sigur með
friðsamlegum hætti, ög nð verö
ur því ekki að þsirra fri'.inkvaeði,
ef til mannhættulegn árekstra
kemur. Til langframa mun ■ Bre
um reynast það ógerlegt ao stunda
togaraveiðara undir iocrskipa ■
vernd og því lengur, smn þelv
gera það, því meiri anuúð mun
1 það framferði þeirra vekja víða
urn heim. Eins og ’síj ndingar
. hafa dregið útfærslu fisi \ c-iðiland
helginnar í 10 ár, eins í 1 'geta
j þeir beðið eflir því í noj kra mán
; uði eða misseri, að þei et-i halcl
j ið uppi fulhim lögum i i.m; henn
ar. Og eitt geía Bretai > >ig viss
; ir um, ef þeir gera ab övi ur hóv
' unum sínum: Eftir þac uun ís-
lenzka þjóðin standa eiimiiga um
j að bera málið fram ti si ars og
| meira að segja Mbl. mu: i .ki dir.J'
ast að hafa sérstöðu í leiiri ba:
: áttu.