Tíminn - 21.09.1958, Blaðsíða 7

T í M4 N N, suiinudaginn 21. scptember 1958,
7

Skúli Guðmundsson:
i
Kofinn I Áfang*giii á Lanamjnnaafretti. Gu'ðmundur Jónasson
/ eitaftn attHakctfar
Talað við Guðmund Jónassonjjallabílstjóra
fjallalbílstjóri. Hann á einnig gott
myndasafn af leitarmannakofum
og kann frá mörgu að skýra í sam
bandi við iþá. Fréttamaður iútti
Guðmund um daginn og spurði,
hvað hann væri búinn að koma í
marga kofa.
— Þeir eru orðnir nokkuð marg
ir, sagði Guðmundur.
— 5Þú igætir ef til vill síkýrí frá
einhverju um þá merkustu, sem
þú hefir komið í?
— Mér dettur í hug Hliðskjálf
við Arnarvatn. Elztu sögur, sem ég
hef heyrt um leitarmannakofa, eru
tengdar við 'hann og menn sem
ætluðu sér skjól í Shonum. Jónas
Illugason, gamall fræðimaður, hún
vetnskur, sagði mér það.
Þag mun hafa.verið fyrir 1890,
að hann og tveir aðrir vermenn
gengu suður. Þeir hafa víst lagt'
upp úr 'Blöndudal. Fyrsti áfanginn
var að Réttarhól, og þar gistu.
icir 'hjá Birni (Eysteinssyni, sem
. )jó á þesu öræfakoti í nokkur ár.
>aðan gengú þeir í Hlíðskjálf, en
"engu mjög slæma færð. Þegar
beir komu þangað, var kofinn full
xr af snjó. Og þar Iögðust þeir
niður og hvíldu sig til skiptis
neðan einn vakti.
Þessir félagar komust svo ofan
í Hvítársíðu éftir þriggja riátta
útivist. En sagan sýnir hvað Iítið
var fyrir kofana gert, þessi riauð-
,ynlegu skýli.
— Hvenær komst þú fyrst í
þennan kofa?
— Eg kom i hann fyrir 11 árum
og hef oft komið að honum síðan.
Það eina, sem ég veit til, að menn
hafi getað notað kofann, er að
þeir Ihafi stungig þar inn hestum.
— Hvað úm aðra kofa á þessum
slóðurn?
-— Miðfirðingar eiga þrjá sæmi-
lega skála á afréttinum. Og Austur
Húnvetningar eiga góðan skála á
Hveravöllum. Þar hafa margir rist
aö'fn sín, meðal annars hróðir Her-
manns Görings, flugmarskáiks í
Hitlers-Þýzkalandi.
Draugar í leiíarmanna-
kofum
-— Er eþki draugagangur i þess
um kofum?
— Það virðist aninna um drauga
hjá tþeim fyrir norðan heldur en
hér á Suðurlandi.
— Hvaða kofar hafa mest orð
á sér fyrir draugagang?
Hliðskjálf við Arnarvatn. | — Eg jief helzt heyrt um drauga
Fjalireiðardagana verður
mörgum hugsað tii þeirra
smáhýsa, sem kaliasr leitar-
mannakofar. Margir þeirra
eru nú í slíkri niðurníðslu
að vart er hægt að leiða inn
í þá hest, aðrír failnir, svo
að mænirinn nemur við
gólfið. Sumum er haldið við
og nokkrar sveitir hafa sýnt
þann mynriarskap að reisa
nýja leitarmannakofa.
Þe:r sem fara um óbyggðir, kann
ast við þá notakennd, sem fylgir
því að koma í velhirtah leitar-
mannaíkofa eða sæluhús. Um gagn
semi þeirra verður ekki rætt. Allir
vita, að slórviðri geta brostið á í
í lenzkum óbyggðum með þeim af
leiðingum, að menn geti ekki hafzt
við í tjoldum.
Hliðskjálf við Arnarvatn
E:nn þeirra manna, sem komið
hefur í hvað flesta leitarmanna-
Fa, er Guð™undur Jónasson,
Sæluhús við Laugafell innaf Eyjafirði. Eign Ferðafélags Akureyrar.
armenn koma þar við. (Ljósm.: Guðmundur Jónasson).
Leit-
' . .ÆL,
wmm
C T *Æ **jjL* * 'v j

Verðtrygging
Um langan aldur hafa verið
í gildi tilskipanir og lög um
eftirlaun eða lífeyri handa emb
ættismönnum. 1 lagasafninu má
m. a. sjá tilskipun frá 31. maí
1855, „sem lögleiðir á íslandi
íög :>. janúar 1855, um eftir-
laun“. í 1. gr. tilskipunarinnar
segir svo:
„Sérhver sá, er konungur hef
ir gert að embættismanni og
launað cr af sjóði ríkisins, á
rétt á að fá eftirlaun efíir laga
boði þessu, þegar honum er
veitt lausn frá embætti fyrir
aldurs sakir eða heilsulasleika
cða annarra orsaka vegna, sem
honuin, er ósjálfrátt.“
Um leið og tilskipan þessi
var gefin út, 31. maí 1855, var
cinnig gefið út „Opið bréf, sem
lögleiðlr á íslandi, með nokkr-
um breytingum, lög 5. jan.l
1851, um skyldu embættis-'.
nianna til að sjá ekkjum sínum
borgið með fjárstyrk eftir sinn
dag.“
Árið 1880 voru sett lög um'
eftirlaun presta, og árið 1884
ura eftiriaun prestsekkna.
Árið 1904 voru sett lög um
eftirlaun handa embættismönn-
um og ekkjum þeirra. og 1921
um lífeyrissjóð embættismanna
og ekkna þeirra. Þá voru einn-
ig sett lög um lífevrissjóð
barnakennara og ekkna þsirra.
Síðan hafa verið samþykkt ný
iög um þessi efni, og nú eru í
gildi:
Lög frá 1938 um lífeyrissjóð
Ijósmæðra, Lög frá 1955 um lif-
eyrissjóð starfsmanna ríkiuns.
Lög frá 1955 um lífeyrissjóð
hjúkrunarkvenna. Lög frá 1955
lífeyrissjóöa
um lífeyrissjóð barnakennara
og ekkna þeirra.
Og í lögum nr. 84 frá 1931
eru ákvæði um iífeyrissjóð al-
þingismanna.
Lífeyrisgreiðslur frá
Trygging'arstofnun rikisins.
Með lögum frá 1937 um al-
þýðutryggingar var ákveðið að
stofna almennan lífe/rissjóð.
er veita skyldi elli- og örorku-
lífeyri. Áður voru í gildi lög r
um ellislyrk og ellisi yrkta- -
sjóði. Lögin frá 1937 um al-.,,
þýðutryggingar voru síðar af-
numin með lögunum um al-
mannatryggingar. Samkvæm:
þeim lögum greiðir Tryggingaf
stofnun ríkisins ellilífeyri t'il
þeirra, sem orðnir eru 67 ára
gamlir. Þar eru einnig ákvæði
um örorkulifeyri og fleir: ;
greiðslur. En þeir sem eiga
rétt til lífeyris frá iífeyrissjóð-
um, er starfa samkvæmt sér-
stökum lögum, fá yfirleitt ekk:
lífeyri frá Tryggingarstofnun-
inni sbr. 11. gr. laganna. Og
í almannatryggingalögunum,
sem hefi rverið fraimleng',
nokkrum sinnum og nú síðasl
til ársloka 1980, er iífeyrir tak
markaður eða felidur niður hjá
þeim sem hafa aðrar tekjur yf-
ir ákveðið lágmark. (sbr. 22:
gr. Jaganna).
Sérstakir lífeyrissjóðir.
Á siðari árum hafa verið,
stofnaðir rnargir sérstakir líf:
eyrissjóðir. Meirihluti sjóðanna
hefir verið stofnaður af einstök
um fyrirtækjum og starfsmöriii ••
um þeirra; og er það aðalreai-
Framhald á 8. síðu.
gang í sambandi við Áfangagils-
kofa á Landmannaafrétti. Þar á að
vera kvendraugur. |
— Hefurðu orðið hans var?
— Eg hef nokkruim sinnum kom
ið þangað og tjaldað við kofann, i
en drauginn hef ég ekki orðið var j
við.
Við Landmannahelli hef ég
heyrt af draugagangi — magnaðar
sögur, sem ég vil ekki láta hafa 1
eftir mér. Eg hef off sofið í kof-
anum, en einskis orðið var. Eins
gisti ég í gamla sæluhúsinu i
Landmannalaugum og fann þar
aldrei til reimleika. Og kofann á
Kýlingum veit ég engar sögur um.
Hann er mjög lélegur, eiginlega
fallinn. Eg hef aldrei orðið var
við neitt kynlegt á þessum ferðum.
Ungfingsmaður á ferð
— En ferðafélagar þínir, hafa
þeir aldrei orðið varir við neitt?
— 1 Jökuldölum á Fjallahaks-
leið er góður kofi, nýlega upp-
byggður. Þar hef ég gisf með
fólk. Við sváfum tveir í kofanum
og urðum ekki varir við neitt, en
hinir, sem lágu í tjöldum, urðu
fyrir ásókn og töldu, ag þar hefð:
verið unglingsmaður á ferð. Qg
eitthvað ihef ég heyrt um, að ungur
maður 'hafi týnzf þar í leitum 5
svokölluðu Halldórsgili, suðvestur
af Réttahnjúk.
Slíkir staöir hafa mikla
þýðingu
— Hvað um nýja ieilarnianna-
kofa?
— Borgfirðingar hafa byggt tvö
ný hús og stendur fil að byggjá
fleiri.
■ • I í
Nú er auðvelt að flytja bygging-
arefni inn í óbyggðir, jafnvel á
veturna. Og ég tel það afar miliil-
vægt, að þessum skýlum sé haldið
við og að ný séu reist í stað þeirra,
sem fallin eru. Ferðafélagið hefur
bætt úr skák með því að reisa
sæluhús hér og hvar og teitar-
menn nota sum þeirra til gistragar.
Og mér þykir alltaf gamaa að
koma í velhirtan kofa.
Slíkir staðir haía mikla þýðingu
fyrir ísland sem ferðamannaland,
j en það eru öræfin sem fyrst og
fremst laða erlenda menn, sem
hingað koma. B.Ó.
Nýr skáli Borgfirðinga við Úlfsvatn á Arnarvatnsheiðl, rúmgóður og yei
varinn. (Ljósm.: A.K.).