Tíminn - 24.09.1958, Síða 5

T í M I N N, miðvikudaginn 24. scptembcr 1958
D
MINNINGARORÐ:
GEORGIA BJÖRNSSON
fyrrverandi forsetafrú
í 13. omferð tefldi Friðrik fyrst sem
stórmeistari og enginn tefldi þá betnr
íngvar Ásmtmdsson skrifar um jjretíándu
fjórtándu, fimmtándu og sextándu umferí
á skákmótinu í Portoroz
Þótt víða sé fagurt á fslandi,
kemst fátt i samjöfnuð við kyrr-
látt sumarkvöld á Bessastöðum.
Hið næsta eru grænar grundir
milli lygnra voga, en fjær úfið
hraun og víður fjallahringur, sem
Jjómar í ævintýralegum litbrigð-
um hnígandi sólar.
Ósjálfrátt leitar hugurinn á
þennan stað þegar ég horfi á fán-
ana drúpa í hálfa stöng við and-
látsfregn frú Georgiu Björnsson,
fyrrverandi forsetafrúar. Hún and-
aðist í Landspítalanum 18. þ.m.
Frú Georgia var fædd 18. janúar
1884 í Hobro á Jótlandi, þar sem
faðir hennar var lyfsali. Kynntist
hún Sveini Björnssyni er hann
var við háskólanám í Kaupmanna-
höfn, en hún hafði þá veturinn
áður dvalizt í Reykjavík í heim-
sókn hjá systur sinni, konu Lunds
lyfsala. Segir forsetinn í æviminn
ingum sinum skemmtilega frá
fyrstu kynnum þeirra hjóna, og
hve sér hafi strax fundizt „eit't-
hvað svo bjart, vinalegt og blátt
áfram“ við þessa ungu stúlku.
Þeim eínkcnnum hélt hún alía tið
um langa og viðburðaríka ævi.
Þótt frú Georgia Björnsson væri
hvorki ókunnug eða tengslalaus
við ísland áður en hún kynntist
eiginmanni sínum, þá má það vera
öllum ljóst, hvert átak það er, að
flytjast til framandi lands og gera
það að sinu landi og framtíðar-
landi barna sinna. Slíkt er augljóst
hverjum þeim, sem sjálfur ann
ættjörð sinni. Og þótt þannig sé
hlut'skipti margra, þá hlýtur því
áð vera samfara mikil andleg raun,
hversu ástúðlegt umhverfi, sem
mönnum er búið í hinu nýja landi.
En frú Georgia Björnsson reynd-
ist þeim vanda vaxin, eins og svo
mörgum öðrum, sem lífið lagði í
götu hennar.
Heimili þeirra hjóna í Reykja-
vík .hefur hlotið að vera eril- og
ánnasamt frá öndverðu fyrir hina
ungu húsfreyju. Maður hennar
sinnti fjölþættum störfum, tók t.d.
mikinn þátt bæði í bæjar- og Jands
málum og var frumkvöðull og ráðu
naut-ur um stofnun ýmissa félaga
og fyrirtækja. Öilu þessu hafa
fylgt samskipti við fjölda manns.
Hin unga kona hefur því strax
komizt inn í hringiðu íslenzks þjóð
félags, sem liún átti eftir að téngj-
ast enn fastari böndum en sem
liúsmóðir á venjuiegu íslenzku
heimili, þar eð í hennar hlut'
kom að móta heimili fyrsta
íslenzka sendiherrans og fyrsta
innlenda þjóðhöfðingjans. í báðum
þessum störfum hefur reynt mjög
á húsfreyjuna. Heimili sendiherra
hjónanna í Kaupmannahöfn var
annálað fyrir gestrisni og viðmóts-
hlýju, enda mun húsmóðirin hafa
notað aðstöðu sína til að greiða
margs manns götu.
Þegar vald þjóðhöfðingjans
hafði verið flutt inn í landið,
greindi menn nokkuð á um, hvar
honum skyldi búið aðsetur. Kom
tvennt til greina; Reykjávík eða
Bessastáðir. Um Bessastaði léku
skin og skuggar langrar sögu. —
Óhappaferill erlendra valdsmanna
annars vegar, hins vegar dvöl
margra ágætustu manna þjóðarinn
ar um lengri eða skemmri tímá.
Flestir mfunu nú viðurkenna, að
vel hafi tekizt um 'staðarvalið. En
því veldur ekki einungis forn sögu
i'rægð Bessastaða, heldur einnig
og í ríkum mæli sú saga, sem frú
Georgia átt'i sinn mikla þátt í að
skapa. Ríkisstjórnin veiiti forseta-
hjónunum frjálsar hendur um end-
urreisn staðarins. Þótt þar muni
oftast' hafa verið vel búið, þá hlutu
þarfir og kröfur að breytast, er
þjóðhöfðinginn skyldi setjast þar
að. Forsetahjónin réðu sjálf mestú
nœ, hvað gert var á Bessastöðum
Og lét'u sér annt um, að gera þær
breytingar einar, scm nauðsynleg
ar töldust og rufu ekki stíl liinna
fornu bygginga. Er þaö almanna-
rómur, að viðbygging við húsið sé
í prýðilegu samræmi við hinar
eldri byggingar, og engum þótti
sárar en þeim hjónum, ef mistök
urðu. En þegar búið var að prýða
staðinn sómasamlegum bygging-
um, kom í hlut frú Georgiu. fremur
en nokkurs eins manns annars að
segja fyrir um hinn innri búnað
heimilisins og siðasf en ekki sízt
mótun heimilishátta. Hvers virði.
er fagurlega búið heimili, ef hús-
ráðendur gæða það ekki þeirri
ástúð og hlýju, sem gerir þeim,
er að garði ber, geðfellt að dvelj-
ast þar? En heimilið að Bessa-
stöðum bar einmitt svip þess, sem
var einkenni forsel'afrúarinnar
sjálfrar frá fyrstu tið: Bjart, vina-
legt og blátt áfram. Og þótt það
sé mikið sagt í landi gest'risninnar,
þá hvgg ég að fáar húsfreyjur hafi
betur kunnað að fagna gestum- en
frú Georgia Björnsson. Að garði
hennar bar margs konar fólk, bæði
frægðarmenn og umkomuleys-
ingja. Eg sá hana aldrei gera sér
mannamun. Hún fór ekki eftir
forskrift um framkomu sína, held-
ur réði þar hjartahlýja góðrar
konu. Þess vegna leig mönnum vel
í návist hennar og fundu að þeir
voru velkomnir.
Frú Géorgia Björnsson var hús-
freyja á forsetasetrinu í ellefu ár.
Sama dag og jarðneskar leifar
eiginmanns hennar höfðu verið
lágðar í mold skainmf frá leiði
Giims Thomsens við Bessastaða-
kirkju, fluttist hún fyrir fullt og
allt frá hinu fagra heimili,' sem
hún hafði stjórnað svo lengi og átt
svo ríkan þátt í að móta.
Heimili það, sem hún bjó sér
síðan í Reykjavík bar hinn sama
svip smekkvísi og hlýleika, þar
sem flestir hlutir áttu sína sér-
stöku sögu og sumum voru tengdar
minningar frá ferðum um fjarlæg
lönd.
Þótt forlögin virðist hafa st'ráð
braut frú Georgiu Björnsson þeirri
frægð og írama, sem margir munu
kalla hamingju, þá fór hún ekki
varhluta af andstreymi lífsins.
Langa hríð bar hún stöðugan ugg
í brjósti vegna vanheilsu eigin-
manns síns, en hann var oft hin
síðari ár miklu þyngra haldinn af
sjúkdómi þeim, er að lokum leiddi
hann fil dauða, en hann viídi viður
kenna fyrir sjálfum sér og öðrum.
Báðum mun þeim þó hafa verið
fyllilega ljóst, hvert steíndi. Sjálf
var hún iðulega sjúk, þótt hún
hirti litt um það,- og margs konar
áhyggjur sóttu hana heim. Dáðist
ég oft af þreki hennar og vilja-
styrk, svo miklu meiri raun sem
það er, að hafa áhyggjur af öðrum
en þótt eitthvað gefi á eigin hát'.
Frú Georgia Björnsson hefur
komið við sögu íslands á þann
hátt, að hennar mun lengi minnzt,
— löngu eflir að fleslir þeir, sem
lifa hana nú, eru horfnir og gleymd
ir. En í mínum huga er hún fyrst
og fremst ástúðleg og góð kona,
sem lífið hafði veitt mikið verald-
argengi, en meini blandið á marga
lund.
Litir haustsins auka nú á fjöl-
breytni þeirrar fegurðar, sem blas
ir við frá Bessastöðum um sólar-
lagsbil, Innan skamms flytur hin
aldna húsfreyja þangað á ný, —
til hinztu hvíldar. Og tíminn held
ur áfram að semja sögu hins forna
höfuðbóls. .
Hennar þáttúr í þeirri sögu
verður ljúfur og mildur.
Birgir Tliorlacius.
Portoroz, 3. sept 1958.
Skömmu áður en þrettánda um-
ferð hófst' var skýrt frá því hér í
skáksalnum að daginn áður hefði
fulltrúaþing Alþjóða Skáksam-
bandsins kjörið Friðrik Ólafsson
stórmeisi'ara. Var Friðrik eini
skákmeistarinn, sem hlaut þessa
naf ibót á þinginu en miðstjórn
sambandsins felldi aðra tillögur.
Með þessari útnefningu Friðriks
höfum við misst eina alþjóðaskák
mjeistarann okkar, því fyndist mér
að Skáksamband íslands ætti að
reyna að koma sér upp öðrum
sem allra fyrst. Mætti t. d. athuga
hvaða skilyrði menn þurfa að upp
fylla t'il að öðlaat þennan titil.
Kannske hefur ein'hver Íslending
ur þegar uppfyllt þau. Mætti þá
fyrst athuga afrek Gnðmundar
Pálmasonar á slúdentaskákmótinu
í Lyon 1955 og sitórmót'i Taflfélags
Reykjavíkur í fyrra, eða afrek
Baldurs Möllers, forn og ný.
Þrettánda umferð.
Hafi einhver stórmeistari teflt
vel í þessari umferð þá var það sá
nýkjörni. Auga fyrir auga og tönn
fyrir tönn þjarmaði hann að Aver
batih, rússneskum st'órmeistara.
Minnti Rússinn mig einna helzt á
íslenzkan afdalabónda, sem hefur
þraukað margan harðindavetur,
þrár eins og smjörið sitt og sporn
ar fæti við óhlíðum náttúruöflum,
sitaðráðinn i að þrauka þennan vef
ur Mka á hverju sem gengi. En ís-
lenzk veðrátta á það til að brjóta
niður seigluna j einum afdala-
bónda hversu seigur sem hann
kann að vera, og ekki virtist mér
hún drága neitt af sér í þelfa
skipti frekar en oft áður, enda dó
hóndinn hungurdauða á víðavangi
um það leyti sem gjörningaveðr
inu slotaði.
Fjórtánda umferð.
Bent Larsen er einkar viðkunn
anlegur náungi og alls ekki laus
við kímnigáfu. Auk þess á hann
það til að vera kurteis, þegar
hann er í góðu skapi. Nokrum dög
um áður en hann átti að tefla við
Friðrik bað hann okkur afsökun
ar á því að hann myndi nú máta
þennan 'nýgræðing meðal stór-
meistara. Þegar 6g sagði honum
áð ég væri búinn að missa alla
t'rú á honum og hans loforðum
um að máta menn, svaraði hann
því auðvitað til að hann hefði enn
mikla trú á sér og sínum loforðum
og þessvegna skipti mitt traust
Aðalfundur Prestafélags Austurlands
haldinn að Búðum í Fáskrúðsfirði
Aðalfimdur Prestafélags Austurlands var haldinn að
Búðum í í-áskrúðsfirði 30. f.m. Fráfarandi fonnaður, séra
Þorleifur Kristmundsson á Kolfreyjustað, setti fundinn og
stjórnaði honum. Aðalmálið á dagskrá fundarins var starfs-
aðstaða sveitaprestsins og hafði séra Jakob Einarsson, próf-
astur á IJofi í Vopnafirði, framsögu í málinu. Miklar um-
ræður urðu á fundinum, en engar samþykktir voru gerðar.
engu máli. Eg kom á skáksl'aðinr,
■tíu mínútum áður en byrjað var
að tefla, til þess að geta fylgzi'.
eins vel og unnt var með skák
þeirra Friðriks og Bents. Tefldi
þeir í ríunar fjórar stundir og mes"
allan þann tíma ieið mér líkit og:
hænu í hesthúsi. Hafði Friðril;:
aldrei fast land undir fótum og
virtist lengst af vera á heljarþrönr.
inni. Þegar þeir stórmeistararni:.
höfðu tefl't í nær fjóra tínia tól-
Larsen skiptamun sem hann hefð
sennilega átt að láta. vera. Fékk
Friðrik peð fyrir skip’tamuninn oj:
virtist nú loksins standa f.östun:
fóitum. Datt honum það snjallræð,
í hug að bjóða jafntefli en Laj
sen hafnaði samstundis, gekk
lymskulega gildru og gafst upp'
Bar þeim Friðrik saman um afí
Larsen hefði átt að þiggja jafntef.
istilboðið. Þegar maður hefur haf'
betra tafl í fjóra klukkutíma £
skiptamun yfir og hefur lofað þv
að vinna þá hafnar maður auðvitaí
svona tilhoðum. í slíkum tilfellun:.
sakar það ekki að bjóða jafntefl:
og stundum er hægf að græða c
því, enda var tilboð Friðriks ger':
í gróðaskyni eingöngu.
Bronstein reyndi hvað hann ga
að leggja Petrosjan að velli er,
varð að taka sættum um síðir.
Fimmtánda umferð.
Þótt fyrirmannlegt yfirskegg o:
éinstakt jafnaðargeð bendi ásam'
holdarfarinu til þess að Sanguir,
etti sé landeigandi, sgm ekki þarí
að hafa allt of mikið fyrir lífipi;
átti hann lengst af annríkt á iít
illi spildu í viðureigninni við Frifi
rik. Var hann næstum landlaus o£
harla vinafár þegar hanr.
fann smugu á landamörkunum
æddi yfir lönd Friðriks og eirð^
engu en stórmeistarinn bjargað.
sér á flótita með leifarnar af lið -
sínu. Það tók skákmeistara Sové:
ríkjanna, Lettann Tal, aðeins tvc
tíma að ganga frá Bent Larser.
Ekki veit ég til þess að Bent hafi.
gefið nein loforð fyrirfram þó mé
þyki þa'ð sennilegt.
Sextánda umferð.
Friðrik hafði svart gegn arge:
tínska’ stórmeistaranum Panno
Var Argentínum.aðurinn allto:
friðsamur lil þess að til tiðindí
drægi enda ánægður með jafntefl..
Bobby Fischer fer svo ört fran.
að maður sér dagamun á honum
Hann tefldi mjög vel gegn Szabt
fórnaði drottningunni og hefð
sjálfsagt unnið ef hann hefði haí;
svolítið meiri tima.
Argenlínumaðurinn Rosetto he:i
ur áreiðanlega teflt flestar sínai
skákir á kaffihúsum. Hann átt
gjörunnið tafl gegn Matanovie, er.
glopraöi því niður í jafntefli £
undraverðan hátt', enda hefui
hann áreiðanlega meiri áhuga £
kveni'ólki en biðskákum.
Bent Larsen lofaði því statt o.
stoðugt að máta Petrosjan, endf.
þótt sá siðarnefndi tapi nær aldre
skák. Og' viti menn, stendur ekk.
ekki sá danski við sín stóru orð
Framhald á 8. siðu
Séra Pétur Magnússon í Valla-
nes'i flutti- fróðlegt erindi, er hann
nefndi Seið nútímans. Á aðal-
fundinum var kosin ný stjórn i
félagið og hlutu kosningu, séra
Sigmar Torfason, Skeggjastöðum,
séra Marinó Kristinsson, Valþjófs
stað, og séra Einar Þór Þorsteins-
s'on, Eiðum.
í sambandi við aðalfund Presta
félags Austurlands var minnzt 80
ára'afmælis Kolfreyjustaðarkirkju.
Messað var í kirkjunni sunnudag-
inn 31. ágúst. Fyrir altari þjón-
uðu séra Einar Þór Þorsteinsson
og séra Pétur Magnús'son. Séra
Þorgeir Jónsson, prófastur, predik-
aði, en sóknarpresturinn, séra
Þorleifur Kristmundsson, flutti
ágrip af sögu kirkjunnar og minnt
ist presta, er þjónað hafa við hana
s.l. 80 ár. Veður var faið bezta
og fj-ölmenni vi'ð kirkju.
Kolfreyjustaðakirkju bárust
margar góðar gjafir í tilefni af-
mælis’ins. Ludvig Storr, stórkaup-
maður, gaf litað gler í alla glugga
kirkjnnnar, og Fáskrúðsfirðingar
gáfu nýtt og vandað orgel. Þá
bárust kirkjunni einnig tvö altaris
klæði, nýr altarisdúkur, og' nýr
hátíðamessuhökull. Iljónin á Brim
nesi, Sólveig Eiríksdóttir og Guð-
mundur ÞorgrínVsson, gáfu biblíu
í skrautbandi. Loks var tilkynnt,
að frú Valborg Haraldsdóttir,
ekkja séra Ilaralds Jónassonar
prófasts, er þjónaði Kolfreyju-
staðakirkju í 44 ár, og börn
þeirra, hefðu ákveðið að gefa
kirkjunni skírnarfont til rninn-
ingar um séra Harald. Auk gjafa
þeirra, sem nú hafa verið taldai:
má geta 'þess, að á síðastliðnu ár
gófu konur í söfnuðinum kirkj
unni íermingarkyrtla og va:
fermt i þeim í fyrsta sinni í vor.
Þá hafa sömu konur -fyrir skömnu,
gefið gólfdregil úr flaueli á kirkji,
gólfið. Fyrir afmælishátíðina hafð
kirkjan verið endurbætt Og mál
uð. Listafólkið Gréta og Jóu
Björnsson máluðu hana o:
skreyttu mjög haglega og smekk
lega. Er hún nú prýðilegasta guðá
hús og söfnuðinum til sóma í Iivi
vetna.
Á sunnudagskvöldið buðu kon
ur saí'naðarins til kaffidrykkjt
Voru margar ræður fluttar í þv
hófi og lét.u aðkomupres'tar í lj'óí
hrifningu sína yfir þessu veglegv
afmæli Kolfreyjustaðarkirkju.