Tíminn - 18.10.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, laugardaginn 18. október 1958.
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Alvara eða skollaleikur
ÞAÐ hefir löngum verið
sagt um okkur íslendinga, að
við séum flestum þjóðum
pólitiskari. Vel má vera að
eitthvað sé í þessu hæft,
enda mun kosningaþáttaka
fullt svo mikil hér sem í ná-
grannalöndunum. Þess ber
þó að gæta í því sambandi,
að hér eru kosningar oft og
tíðum sóttar af slíku ofur-
kappi, að ætla má, að ýmsir
þeir komi á kjörstað og neyti
atkvæðisréttar, sem ekki
niyndu hafa fyrir því ef
þeirra eigin áhugi aðeins,
kæmi til.
Að sjálfsögðu er það óeðli-
legt, að menn séu ekki iátnir
einráðir um það, hvort þeir
kjósa eða kjósa ekki. Við
því er þó ekki gott að gera,
svo hörð og óvægin sem
stjórnmálabalráttan er hjá
okkur íslendingum oft og ein
att. Er hæpið' að úr þessum
ágalla verði bætt nema með
því að kjósendur almennt
gerist áhugasamari um þjóð-
félagsmál en þeir eru sumir
hverjir, kynni sér stefnur og
starfsaðferðir stj órnmála-
anna og byggi afstöðu sina
til stjórnmálaflokkanna á
eigin mati og dómgreind.
Það er allt of almennt, að
menn líti á stjórnmálabar-
áttuna sem alvörulítinn
leik tiltölulega fárra manna,
er leitist við að nota hana til
þess, að lypta sjálfum sér til
valda og áhrifa i þjóðfélag-
inu .Og því er ekki að neita,
að stundum munu stjórn-
málamennirnir gefa þessari
grunsemd óþarflega mikið
undir fótinn. En stjórnmálin
eru sannarlega engin gaman
mál. Þau snerta alveg óhjá-
kvæmilega á mjög áhrifarik-
an hátt, daglegt líf og af-
komu hvers einasia manns i
landinu. Með því aö snið-
ganga þau, eru menn að
svíkja sjálfa sig og samborg-
arana raunar um leið. Flokk-
arnir eru í senn undirstaða
þingstjórnarskipulagsins og
afleiðing þess. Og þo að oft
gæti tómlætis gagnvart því
skipulagi og gagnrýni á það,
þá er þó víst, að þeir íslend-
ingar eru fáir, sem við nán-
ari athugun kysu að hvarfa
til annarra þjóðfélagshátta.
SVO hefir verið sagt, að
eftir höfðinu dansi limirnir.
Það kann þeim að virðast
eðlilegt og a. m. k. afsakan-
legt, þó að ýmsir þeir, er ekki
standa beint í hinni daglegu
pólitísku baráttu, sýni af-
skipfta- og ábyrgðarleysi
þegar þeir, sem leiöandi eiga
að vera, og hafa jafnvei gert
stjórnmálaafskifti að at-
vinnu, sýnast hafa valda-
stólana eina að markmiði.
Eins og alkunna er, hafa
efnah.mál okkar íslendinga
verið í hinum hraklegasta
ólestri allt frá stríðslokum.
Er það ástand svo ísjárvert,
að hættulegt getur talizt
framtíð okkar sem sjálfstæðr
ar þjóðar. Frá efnahagslegu
hruni eru fá fótmál yfir í
stjórnarfarslegar ógöngur. —
Ekki vantar það, að aliir
flokkar hafa talið sig vilja
leggja fram lið sitt til lausn-
ar þessum vandkvæðum. —
Hefir það verið eitt megin-
viðfangsefni allra ríkis-
stjórna á íslandi allt frá
stríðslokum, ef frá er tekin
„nýsköpunarstjórnin“. En
þrátt f’yrir þá viðleitni allra
hefir sífellt herst að hnút-
unum. Og þegar núverandi
rikisstjórn kom til valda, síð
ari hluta árs 1956, beiö hrun-
ið á næsta leiti. Framkvæmd
ir voru ýmis stöðvaðar eða
að stöðvast vegna fjárskorts,
atvinnuvegirnir við uppgjöf,
ríkissjóður á barmi gjald-
þrots. Eðli efnahagsvanda-
málanna er með þeim hætti,
að lausnin verður því torveld
ari, sem lengur dregst að
kippa í liðinn. Því var glíman
við dýrtíðardrauginn orðinn
margfallt erfiðari er ríkis-
stjórn Hermanns Jónasson-
ar tók við, en hún hafði þó
verið í tíð fyrri stjórna. —
Mátti því ætla, með hliðsjón
af því, hve erfiðlega horföi
fyrir þjóðina alla, að allir
flokkar hefðu fundið þaö
skyldu sína, að leggja ein-
hverjar tillögur til úrlausn-
ar. í það minnsta hlaut það
aö vera lágmarkskrafa, að
enginn stj órnmálaflokkur
lyti að því hófspori, að tor-
velda og eyðileggja árangur
þeirra ráðstafana, er stjórn
arvöld landsins gerðu til við-
reisnar, svo mikið sem þjóoin
öll átti þá líka undir því kom
ið, að vel tækizt til um ár-
angur þeirra aðgerða.
EN HVAÐ hefir gerzt?
Undanfarin tvö ár hefir Ejálf
stæðisflokkurinn verið í
stjórnarandstöðu, og þó raun
ar fyrst og fremst í þjöðar-
andstöðu. Stjórnarandstað-
an hefir fordæmt, ekki eitt,
heldur blátt áfram allt, sem
ríkisstjórnin hefir aðhaízt í
þessum efnum. Út af fyrir
sig er ekkert við því að segja
svo framarlega að stjórnar
andstaðan sýni þá ábyrgðar-
tilfinningu og manndóm, að
benda á aðrar leiðir en þær,
sem farnaí eru. En þegar
hún er krafin sagna um hvað
hún vilji, þá er algjört tóma
hljóð í tunnunni. Það er ekki
í okkar verkahring að leggja
ríkisstjórninni línurnar,
segja þeir Sjálfstæðismenn.
Mikið rétt. En hingað til hef
ir það verið talin fyrsta og
helzta skylda allra stjórnar
andstöðuflokka í þingræðis-
löndum, að hafa ekki aðeins
einhverja stefnu í megin mál
unum, heldur einnig að birta
almenningi hana. Stjórnar-
andstaðan í Bretlandi og
Bandaríkjunum t.d. er með
vissum hætti ekki síður
„hörð“ en á íslandi. En
Verkamannaflokkurinn í
Bretlandi og demokratar í
Bandaríkjunum láta sér ekki
nægja það að deila á stefnu
viðkomandi ríkisstjórna,
heldur benda þeir einnig á
þær leiðir, er þeir telja að
beri að fara til lausnar á efna
ERLENT YFIRLIT.
Kosningarnar í Bandaríkjunum
Mest Jber á Truman og Nixon í kosningabaráttunni
New York, 12. okt.
EINS og kunnugt er, fara fram
þingkosningar í Bandaríkjunum
fyrsía þriðjudaginn í byrjun næsta
mánaðar. Kosningar þessar ná til
allrar fulltrúadeildarinnar og þriðj
ungs öldungadeildar sambands-
þingsins í Washington. Þá fara
fram kosningar á ríkisstjórum í
allmörgum rikjum, m.a. í New
York og Kaliforníu.
í blöðum eru nú birtar allmarg-
ir spádómar um væntanleg úrslit
kosninganna og hniga þeir yfir-
leitt á þá leið, að demókratar muni
vinna mikinn sigur. Þeir hafa nú
nauman meirihluta í báðum þing
deildum, en því er spáð, að hann
muni aukast verulega og þó eink-
um i öldungadeildinni, sem er sú
þingdeildin, sem hefur meiri völd
og áhrif, einkum þó varðandi utan-
fíkismál.
AF HÁLFU republikana er
það viðurkennt hiklaust, ag kosn-
ingahorfurnar séu þeim óhagstæð-
ar og þeir þurfi því að sækja sig,
það sem eftir er kosningabarátt-
unnar, ef ekki eigi illa að fara. í
því skyni að rétta hlut þeirra á
Eisenhower forseti að fara bráð-
lega í kosningaferðalag um þver
og endilöng Bandaríkin og láta
einkum til sín taka, þar sem þörfin
er talin mest. Mjög verður þó efast
um, að þetla ferðalag forsetans
nái tilætluðum árangri, því að vin-
sældir hans eru nú mun minni en
í forselakosningunum fyrir tveini-
ur árum síðan.
SÁ FORUSTUMAÐUR demó-
krala, sem mest kemur fram í
kosningabaráttunni og mestu virð-
ist ráða um málflutning þeirra, er
Truman fyrrv. forseti. Hami virð-
ist nú njóta vaxandi vinsælda og
viðurkenningar og er enn í fullu
fjöri, þótt hann sé komin taisvert
á áttræðisaldur. Flokksmenn hans
sækjast mjög eftir því að fá hann
til ræðuhalda og virðist ekki
standa á honum að verða við þeim
áskorunum. í ræðum sínum deilir
Truman óvægilega á stjórnina og
þó aðallega fyrir stjórn henr.ar á
innanlandsmálum. Utanríkismái
lætur Truman mjög liggja milli
ihluta og 'minnist t.d. ekkert á
Kínamálin. Yafalaust er þetla
hyggilegt af honum, enda þó mörg-
um mislíki utanríkisstefna Dulles,
vilja menn samt forðast miklar
deilur innanlands um utanríkismál
in, þar sem slíkt gæti veikt að-
stöðu og áhrif Bandaríkjanna út
á við. Innanlandsmálin gefa líka
alveg nægilegt tilefni til ádeilna
á ríkisstjórnina, þar sem atvinnu
leysi hefur verið með allra mesta
móti á þessu ári, en dýrtíð þó farið
vaxandi. Meðal bænda ríkir enn
mikil óánægja með stefmi stjórn-
arinnar í landbúnaðármálum. —
Truman notar þetta ástand óspart
til að sýna fram á, að stjornin
hugsi fyrst og fremst um hag auð-
manna og því sé hlutur verkafólks
og bænda fyrir borð borinn. Margt
bendir til þess að bændur og verka
menn muni fylkja sér öllu ein-
dregnar um demokrata í þessum
kosningum en nokkru sinni fyrr.
Langflestir frambjóðendur deino
krata fylgja yfirleitf því fordæmi
Trumans að ræða aðallega um inn
anlandsmálin. Ýmsir af forustu-
mönnum flokksins ræða þó tals-
vcrt um utanríkismálin. M'.a. hafa
þeir Stevenson og Kennedy, sem
nú þykja líklegustu forsetaefni
demokrata, báðir gagnrýnt stefnu
sljórnarinnar varðandi Quemoy og
Matsu. Kennedy hefur svo bætf
því við, að ekki megi það vera á
valdi Chiang Kai S'heks, hvcrt
Bandaríkin dragist inn í styrjöld
eða ekki.
hagsvandamálum þessára
í’íkja. Þar skilur á milli
þeirra ,er taka stjórnmálin
alvarlega og hinna, er líta
á þau sem skollaleik.
TRUMAN
NIXON
MEÐAL republikana gegnir Mix-
on varaforseti nokkuð svipuðu
hlutverki og Truman hjá demo-
krötum. Hann ferðast nu mikið
um og heldur ræður, sem aðrix' for
méelendur republikana virðast
mjög taka til eftirbreytni. Nixon
heldur því mjög á lofti, að mikil
velmegun sé í Bandaríkjunum, at-
atvinnuleysið fari minnkandi og
framtíðarhorfurnar séu hinar
glæsilegustu. Hann deilir nú harð-
lega á demokrata og telur skatta-
hækkanir og ýmsar sósíalistískar
ráðsíafanir framundan, ef demó-
kratar auki meirihluta sir.n Þá
rifjar hann upp ýmsar -gamlar á-
deilur á stjórn Trumans, m.a. að
ýmis spilling hefði þá þróazt í
skjóli stjórnarinnar. Demokratar
láta sér yfirleitt nægja að svara
þessu á þann veg, að þetta sé að-
eins veikburða tilraun til aö drasa
athygiina frá Adamsmálim: svo-
nefnda, sem án cfa hefur rujög
spillt fyrir republikönum.
Þótt Nixon sé nú yfirleitt ekki
1 eins ófyrirleitinn í ádejlum sínum
og í gamla daga. er hann nú yfir-
leitt mun óvægnari en í kosninga-
baráttunni 1956. Demokratar segj-
ast fagna þvi, að hinn gamli og
rótti Nixon komi þannig í ljós og
helgihjúpurin i, sem hanu hafi
reynt að klæða sig í, þurfi því
ekki að blekkja mein lengur. —■
Bersýnilcgt er á því, hvernig demo
kratar beina skotum að Nixon, að
þeir reikna með honuni sexn for-
setaefni republikana 198).
NOKKRIjR helztu foruslumenn
republikana komu saman i byrjun
seinustu viku til þess að ráða rað-
um sínum um það, hvernig helzt
ætti að stöðva sigurgöngu deino-
krata. Niðurstaðan var mjög. í
anda Nixons, eða sú, að harða sókn
ætti að hefja gegn demokrötum
á þeim grundvelli, að sigur þeirra
yrði til að stvrkja vi.nstri öflin
í flokki þeirra og afTeiðingar þess
yrðu hækkaðir skattar og sósínl-
ismi í ýmsum tnyndum. Mjög er
talið hæpið, að þessi áróður 'berx
tilætlaðan árangur, og kemur það
m.a. fram í sumum helztu blöðura
republikana. Þau láta í ljó.s þann
ótla, að með slíkum áróðri kunni
republikanar að skjóta yfir mark-
ið, og ýta undir þá skoðun, að
hægri menn ráði nú mestu um ínál
flulning og stefnu republikana. I
augum margra óháðra kjós’énda
verði aðeins litið á þenna.n áróöur
sem misheppnað örþrifaráð.
EINS og verða vill í löndum,
þar sem kosningar eru bundnar
við persónur. setja einstakir fram
bjóðendur meginsvip á kosninga-
'baráttuna í einstökum ríkjum. —
I Einkum gildir þetta þó um tvö
I stærstu rikin, Kaliforníu og New
York. í Kaliforníu er i allar horf-
ur taldar á, að ein naðalforingi
republikana, Knowland, falli við
ríkisstjórakjörig og sé þar með úr
sögunni sem forsetaefni republiti-
ana. Ósigur hans gæti einnig liaft
slæmar afleiðingar fyrir Nixon, þar
sem Kalifornia er heimaríki hans.
1 New York færist sú skoðun í
vöxt, að Harriman, sem var talinn
viss um endurkjör sem ríkisstjóri,
sé í verulegri hættu fyrir Nelson
Rockefeller. frambjóðenda repu-
blikana. Ef Roekefeller sigrar
Harriman, en Knowland fellur í
Kaliforníu, er það lalið koma mjög
til greina, að republikanar kjósi
heldur að tefía fram Rockofelier
en Nixon sem forsetaefni síhú í
kosningunum 1980. Af þeSsum". á-
stæðum beinist athyglin nú mj.ög
að glímu þeirra Harrimans og
Rockefellers, sem báðir eiga það
sameiginlegi, að vera frjálslyndir
milljónamæringar, sem yLrieiti er
ekki títt um menn í þeirri stéti.
Þ.Þ.
UÐsrorA,
9
Nokkuð er um liðiS síðan Refur
bóndi heíir kvatt sér hi'jóðs hér í
baðstofunni, enda hefir hann
mörgu að sinna yfir sumarmán-
uðina. En nú hefir Refur beðið
um orðið og befir frá mörgu að
segja eins og áður, og verðuri
liann því gestur okkar hér i baó-
stofunni um sinn:
1
„Heilir og sælir, luisbændur góðir!
Sumarið fer nú senn að kveðja,'
og því ekki seinna vænna að líta j
inn til ykkar. „Veit sá margt, er'
víða fer“, segir gamalt spakmæli,!
og á þessu sumri hefi ég viða l'ar- j
ið og kann frá mörgu að segja. j
Mun ég í eftirfarandi þáttum;
segaj frá því helzta, en jafnframt
vera svo fáorður, er ég get. Iiitt-
hvað læt ég fjúka í kviðlingum
að venju, aðallega „kaupavinnu-
kveðskap1’. Hefi ég svo ekki þetta
forspjail lengra, en tel til máls:
Fljúgandi Refur.
Ég hafði ákveðið að skreppa norð
ur í Eyjaíjörð s. 1. vor, sem ég
og gjörði. Datt mér þá í hug .að
verða „hátt uppi“ þ. e. ffljúga
norður. Að \-rsu hafði ég oft vrr-
ið „hátt uppi“, sem kallað er, en
á annan hátt. Flúgvél sú, er.ég
fór með til Akureyrar var stér,
og farþegar margir. Það var 1.
maí, sem ég fór „uppí loft“. Veð-
ur var hið clásamlegasta, hægviðri
og heiðríkja. Feiigum viö farþcg-
arnir því fararheiil góða og yfir-
sýn yfir landið. Eigi má gleyma
áhöfn flugvéíarinnar. Þar er val-
inn maður í hverju rúmi eins'og
á Orminum langa forðum og íyr-
irgreiðsla öll i bezta lagi. Blessuð
flugfreyjan var alltaf á þön'um
við okkur farþegana, broshýr og
prúð. Ferðin tók stuttan tima og
FramLald á 8. síðu.