Tíminn - 12.11.1958, Síða 7

í M I N N, miðvikutlaginn 12. nóvember 1958
Þótt ég tæki því með þökk
um er dr. Gylfi Þ. Gíslason,
menntamálaráðherra, gaf
mér kost á að taka fyrir ís-
lands hönd þátt í kynnisferð
blaðakvenna til höfuðstöðva
NATO — Atlantshafsbanda-
lagsins — í París, var mín
fyrsta hugsun þetta: Hvað
getur NATO viljað konum
sérstaklega? Hvaða erindi
eru þær taldar eiga til hern-
aðarbandalags?
íslenzkum konum — ég skil
ckki að þar þurfi neinar undan-
tekningar að gera — er ekki að-
eins lítið um hernað gefið, heldur
teijuin við allar, a'ð þar hafi mann
].eg skynsemi beðið s'itt mesta
skipbrot þegar tekið er að klæða
unga menn í hermannabúninga og
þjálfa þá til manndrápa. Þetta
sagði ég við hina kanadísku stall-
syslur mína eitt kvöld í París, er
við borðuðum saman, og spurði
jhana, hvort hún eygði nokkurt
það menntunar- og uppeldiskerfi,
sem að fullu og öllu gæti bægt
þéim hugsunarhætti úr hugar-
heimi manna, sem s'kapa mögu-
]eika fyrir styrjöld. |
Hún svaraði: Sé hægt að upp-
ræta ofbeldishneigðina úr hugum
jnanna, þá held ég að það verði
bezt gert með menntun eins og
þeirri, sem við sáurn í dag að
börnunum í Sliape-skólanum er
veitt, þar sem börn af ýmsum
þjóðornum kynnast og verða vinir,
svo að í hvert sinn og rætt er
um stríð við einhverja þjóð verði
það fleiri og fleiri sem hugsa sem
svo: Nei, ekki get ég barizt við
litla drenginn, sem ég lék mér
við í París — aldrei skal ég
kasta sprengju að telpunni, sem
sat við hliðiná á mér í skólan-
um í tvö ár. I
En nú er líklega bezt að segja
eitthvað frá tilhögun þeirrar kynn
ángar á stöðvum og störfum
NATO, sem veitt er hópum eins
■og okkur. Eins og okkur, segi
ég. Þetta var fyrsti kvennahópur-
inn, sem boðinn var, þó að árlega
hafi verið boðið þangað blaða-
mönnum svo hundruðum skipti.
Fjórfán bfaðakonur
Við vorum fjórtán talsins, því
ítalska stúlkan forfallaðist, en
þær sem komu, voru frá Kanada,
Danmörku, Þýzkalandi, Grikk-
landi, Lúxemborg, Hollandi, Nor-
egi, Portúgal, Tyrklandi, Bret-
]andi, Bandaríkjunum, tvær
franskar (öiirftir i'rá belgísku
blaði) og undirrituð frá íslandi.
Nato hefir skrifstofur sínar í
byggingu, sem stendur fyrir Tram
an Palace de Chaillot, gegnt Eiff-
elturninum. Er þetta óvönduð
bygg'ing, sem átti ekki. að standa
nema nokkra máijuðí. ,Er hún
Pnrísarbúum þyrnir í aúgum og
jnunu dagar hússins senn taldir.
Þarna starfa um 600 manns, þar
af einn íslendingur, Óttar Þor-
gilsson. Reyndist hann -vera hið
mesta lipurmenni, boðinn og bú-
ir.n að greiða götu mjna.
Að enduðum þriggja oaga fyrir-
Jestrum, kvikmyndasýningum og
fcrðinni í skólann, sem ég nefndi,
komum við saman að morgni
fjórða dags og áttum að segja
álit okkar á gagnsemi slíkrar
kynningar, hvað við hefðum haft
við skipulagið að athuga o.s.frv.
Tókum við til máls eftir stafrófs-
röð og tók það okkur tvo klukku-
tíma að koma að öllum okkar at-
hugasemdum, svo að væntanlega
verður næsta tóaðakvennahópi
boðin nokkuð önnur dagskrá en
okkur, þessum fyr.stu tilraunadýr-
«m.
Á íslandi hefir svo mikið verið
rætt og rítað um Atlantshafsbanda
lagið, að óþarft er að endurtaka
tildrög að stofnun þess', rétt minna
á, að' það var stofnað 1949 til að
samræma og samstilla hervarnir
aðildarríkjanna vegna ört vaxandi
ítaka kommúnista í Evrópu, en
meirihluti fólks í þeim íríkjum,
sem eru í NATO telja sitt lýðræð-
Með fjórtán blaðakonum á aðalstöðv-
um Atlantshafsbandalagsins í París
isiega þjóðskipulag æskilegra en
hið kommúnistiska.
Frú SigríSur Thorlacius skýrir frá kynnis-
ferí blaftakvenaa til Parísar
Utanríkisstefnan samræmd
í þeirri kynningu, sem fram fór
starfsmenn NATO mikla áherzlu!
á það, að bandalagið væri ekki
aðeins hernaðarlegs eðlis, en léti j
núorðið ýms málefni stjórnmála-j
legs eðlis til sín taka. Að einu ’
leyti væri meðferð mála þar frá-
brugðin Sameinuðu þjóðunum —I
í NATO næði ekkert mál fram'
aö ganga nema með einróma sam-
þykki og því aðeins' væri hugsan
legt, ,að fimmtán þjó'ðir gætu náð
slíku spmkomulagi að viðtræður
þar færu fram, á lokuðum fund-
um, andstætt því, sem er hjá S.Þ.
Mun það rétt vera, að auðveld-
ara er að ná málami'ðlun á þann
hátt, en þegar menn hafa tekið
aístöðu sjna svo að segja frammi
fyrir öllum heiminum. Getið var
þess, að þó ekki væri mögulegt,
ac fimmtán þjóðir hefðu að öllu
leyti sameiginlega utanríkisstefnu
án þess að mis'sa eitthvað af
sjálfstæði sínu, væri þó mikið
starf lagt í að samræma utanríkis-
stefnu NATO-ríkjanna sem mest
til að tryggja samstöðu þeirra.
Sá ræðumaður, sem þessi ummæli
eru eftir höfð — forstjóri upplýs-
ingadeildar — sagði enn fremur,
aö enn geng'i þetta misvel. Það'
hefði til dæmis mistekizt að leysa
landhelgismál íslands með þvj að
samræma utanríkismálastefnu
Breta og ís'lendinga! Eitthvað
renndi mig grun í það.
Og svo var farið að skjalla okk-
ur og segja, að til þess að NATO
yrði þess umkomið að gegna hlut-
verki sínu til varðveizlu friðar, i
þá þyrfti almenningur að skilja . . , . .
það og styðja og þar væri komið um hernaðarstefnu bándalagsins.! ur. Gladdi það mig hve greimlega
* - - - •
Börnin koma hlaupandi, glöð og ánægð, úr skólanum.
að okkar hlutverki, sem sé að
Fulltrúi þeirrar nefndar situr í það kom í ljós á síðas'ta viðræðu-
benda lesendum okkar á á®æti Farís °S túlkar áætlanir þriggja i fundinum, hve flestar okkar voru
þess og as án stuðnings þeirra
myndi það aldrei ná tilgangi sín-
um. Bæði fulltrúi Hollands og ég
manna nefndarinnar fyrir NATO. hjartanlega andvígar hermennsku
Þá tekur við SHAPE, herforingja-
ráð A-hersins, og samkvæmt fyrir
um væru konur engu ófróðari en
karlar um NATO.
verið að skýra fyrir okkur á
hvern hátt væri hagað yfirstjórn
og þótti miður að rætt væri um
þjóðir heimsins eins og að þær
skiptust í vonda menn og góða.
En það var auðvitað mjög fróð-
lcgt að sjá kort sein sýndu flug-
létum þess getið, að í okkar lönd- tram gerðu samkomulagi hefir
yfirmaður þess alltaf verið Am-
erikani og er nú Norstad hers-
En þrátt fyrir fullyrðingar um höfðingi. Hans yfirstjórn lúta velli, hafnir, olíuleiðslur og rad-
það, að NATO væri annað og l)rír hershöfðingjar frá þremur arkerfi NATO og heyra, hve ágætt
meira en hernaðarbandalag var stærstu löndunum og siðan koll samstarf væii niilli allra staifs-
okkur ekið að aðalherstj’órnar- aí' kolli> sem of lan§f Trði UPP manna bandalagsins, hvert sem
stöðvum þess, eftir að reynt hafði að relia- þjóðerni þeirra væri. Og þeir full
Þegar horfið er frá höfuðstöðv- -vrtu að rad.arkfrfi® væri svo öfl'
----------- --------o- ............ um NATO í París taka við her- V8.4* að °™0gtul°gt værí.að fra
þeirra mála. Að sjálfsögðu eru á-'stöðvar, sem dreifðar eru um allt drds a nokkurt NATO-nki an þess
hrif Islands' litil á þann þátt, þó áhrifasvæði bandalagsins: í Kols-
að fulltrúi þess eigi sæti i nefnd-! aas i Noregi, i Frakklandi, á ít-
um þeim, sem skipa málum, áð- alíu og Möltu. Undir stjórn her-
ur en kemur til hinnar eiginlegu
herstjórnar.
Herforingiaráöið
í stuttu máli má reyna að segja,
að hermálahliðin sé svo skipu-
lögð: Efst er hermálanefnd og
skiptir árlega um formann henn-1 frá Noregi til Tyrklands' og síðan
ar og gengur sú skipting eftir staf um ísland tii Bandaríkjanna.
rófsröð. Hún hefir undirnefnd, Varnarstöðvar þessa-r ráða yfir
stöðvanna
að stöðvum á Gíbraltar, í Alsir,
Aþenu og Ankara, þannig að sam
tökin spenna þvert yfir Evrópu
sem sjtur og starfar í Washington
og þar er skipt um formann á
tveggja ára fresti. í henni eiga
sæti fulltrúar þriggja stærstu
landa bandalagsins, Bandarjkj'
anna, Bretlands og Frakklands
og ráða þeir að sjálfsögðu mestu
land-, loft- og sjóher, eftir þvj
sem við á 4 hverjum stað.
SHAPE er, eins og ég gat um
áðan, skannnstöfun á miðstjörn
hermála NATO og þar töluðu yfir
Dkkur þrír herforingjar, einn ensk
ar, einn franskur og einn þýzk-
að vart yrði við það svo til sam-
stundis um allla varna(rlínuna.
Mér varð hugsað til þess', er
í* Kolsaas* heyra" íika brezkt herskiP UPP að landi
stöðvar í Ósló og Kaupmanna- 1 Keflavik og ekki heyrðist hosti
höfn, á Ítalíu eru stöðvar í Ver- ne stuna fra herstoðvunum þar.
ona og viðar. Frá Möltu er stjórn- Er óskað var eftir að við bær-
'um fram spurningar, spurði ég,
hvort gildi íslands í vörnum
NATO byggðist ekki fyrst og
frems't á aðstöðunni til að hafa
þar radarstöðvar, hvort hin lang
drægu árásarvopn gerðu ekki á-
stæðulaust að hafa þar her. Held-
ui' þóttu mér svörin, sem ég fékk,
óljós, sagt almennt að ísland
væri nauðsynlegur hlekkur i keðj-
unni.
Skóli fyrir börn starfsmanna
Eins og að líkum lætur vilja
þeir menn, sem vinna hjá SHAPE
i Parjs hafa fjölskyldur sínar ’hjá
sér, því flestir eru þar a.m.k. tvö
ár. Til þess að greiða fyrir því,
heíir verið byggt yfir 400 fjöl-
skyldur I einni af útborgum Par-
ísar, St. Germain og þar búa her-
menn frá þjóðum þeim, sem þátt
taka í NATO. Brátt komu í ljós
margháttaðíir erfiðlfcikar í sam-
bandi við skólagöngu barna þess-
ara manna og því var ákveðið, í
sami'áði við frönsk yfirvöld, að
stofna sérstakan skóla, sem þó
væri einnig opinn frönskum börn-
um, sem búa á þessu svæði. Árið
1952 keypti SHAPE 60 ára gamla
höll og 40 ekrur lands með henni,
gerði höllina að skólahúsi og
byggði íbúðarhús umhverfis.
Þegar við komum í skólann í
þoku og hráslaga, var okkur fylgt
ir.n í frámunalega óvistlega setu-
stofu. Þar eru víst einir 6 metrar
til lofts, eins og alls staðar í höll-
Kennslustund í skólanum.
ii?ni, meira en mannhæðarhá
R’armaraeldstó með gylltu fanga-
marki yfir gapti á einum veggn
um og húsgögn voru ekki annaö
en nokkrir sviplausir stólar ög
sófar. Brátt birtist skólastjórinn,
René Taillai'd, lágvaxinn maðúr,
dökkhærður og kviklegur, setti
okkur í hring fyrir framan sig
og hóf að segja frá starfi skpl-
ans.
Sérstaða skólans er sú, að þótt
hann sé rekinn af franska ríkinu,
er helmingur nemendanna útlend-
ingar og þvj hefir kennslan verio
byggð upp á þann hátt, að öllum
eru kenndar almennar námsgrein
ar á frönsku, en til þess að er-
lendu börnin falli aftur inn i skóla
kerfi síns lands þegar þau fara
ehim, þá er hverri þjóð fyrir sig
kennd tunga, saga og landafræði
síns lands c- til þess kostar
SHAPE kennara frá hlutaðeig-
andi löndum.
Þarna eru krakkar á aldrinum
4—18 ára. Skólastjóri sagði, aö
þeim væri öllum fyrst kennd
franska í þrjá mánuði, en þau
lærðu oft eins mikið og meira af
f'-önsku börnunum, sem þau lékju
sér við, eins og kennurunum. Við
kennsluna væri beitt leikjum,
kvikmyndum með texta af stál-
þræði, auk bóka. Eftir ársdvöl í
skólanum sýndu einkunnir er-
lendu barnanna yfirleitt, að tungu
málið háði þeim lítið og eftir
þrjú ár væri þcim málið tamt,
eri virtust gleyma því fljótt aftur
þegar þau færu heim. Reynslan
virtist vera sú, að þegar þessi
börn kæmu heinx til sjn, stæðu
þau vel að vígi miðað við jafn-'
aldra sína og væru jafnvel sums
staðar á undan.
Af 30 kennslus'tundum á viku
eru 24 sameiginlegar fyrir allar
þjóðirnar, en 6 ganga til sérnáms
hverrar þjóðar. Skólastjórinn
sagði að eina þjóðin, sem úlla,
samlagaðist hinum, væru Bretar,
þar sem þeir niiðuðu svo mikið'
við að mennta 'sín börn á brezka
vísu, en ekki alþjóðlega. Er það'
líka mjög skiljanlegt vegna þess’,
að brezk börn verða 11 ára göm-
ul að taka eins konar landspróf,
sem sker úr um, hvort þau fá
ríkisstyrk þar til þau ljúka há-
skólanámj. En skólastjórinn virt-
ist ekki vilja leggja þann skiln-
ing 1 málið, heldur að brezkir
hermenn vildu haida fast við þau
fornu réttindi sín, að börnum
þeirra væri séð fyrir brezkri
menntun, hvar sem þeir væru
staddir í heiminum.
Þúsund börn
En þarna eru sem sagt þúsund
börn saman í skóla og þar af eru
t.d. 400 frönsk, 70 bandarísk, 100
ensk, 70 þýzk, 10 dönsk, 10 norsk,
20 ítölsk, 10 tyrknesk, 2 indversk
og eitlhvað af Hollendingum og
Ungverjum og ber ekki á öðru
en að samkomulag sé hið bezta,
enda hefir víst aldrei orðið önn-
ur reynsla þar sem börn fá að
vera saman, án þess að fullorðna
fólkið sé að ala upp í þeim ein-
hvern þjóðernisríg.
Er skólastjóri hafði lokiS að
lýsa fyrirkomulagi skólans var
okkur boðið að ganga um, en til
þess varð æði skammur timi að
okkur þótti. Fyrst komum við í
matsalinn, þar sem kliðurinn var
eins og í fjárrétt, ljósir og ökkir
kollar lutu hlið við hlið yfir hrok-
aða matardiska og ekki var annað
a® sjá en að matarlystin væri í
bezta lagi. Síðan vorum við
lciddar upp stiga í bókasafnið,
sem bandarfski hershcröú'ginu
Gruenther hafði stofnað með fjár-
íramlagi. Voru þar bæði fræði-
og skemmtibækur á allmörgum
roálum. Inn í náttúrufræði- og
landafræöistofu komum við og
spurði ég að gamni, hvort nokkuð
væri sagt frá íslandi i landafræði-
'kennslubókum. „Já, við teljum
það til Evrópu‘, sagði skólastjóri,
„en ég hef aðcins eim sinni
komið þar á flugvöll c: rá ekk-
ert nema svell.“
Heldur myndi íslenzkum s'kóla-
yfirvöldum hafa þótt höll þessi
ovistleg til skólahalds og ekki varó
ég neitt yfir mig hrifin af hrein-
laitinu, en það er sjálfsari auka-
atriði. En fögur var útsýnin úr
hvelfdu gluggunum. á efri hæð-
unum, þar sem hávaxinn skógur
i haustskrúði skýldi hinum iægri
Framhaid á 8. síðu.