Tíminn - 19.02.1959, Síða 5

Tíminn - 19.02.1959, Síða 5
rÍMINN, fimintudaginn 19, fcbrúar 1959. Kjördæmamálið Stjórnmálaflokkarnir Ihalda aijög þeim áróðri uppi, að Fram- sóknarflokkurinn hafi staðið gegn livers konar breytingum á kjör- dæmaskipuninni og við hann hefði ekki verið unnt að ná neinu sam- komulagi. Þetta er helber upp- spuni. Framsóknarmenn voru fúsir til viðræðna um málið og laanlegir til skynsamlegs sam- komulags' um að rétta hlut þétt- býlisins í kosningalöggjöfinni. Hins vegar var það skoðun Fram- sóknarflokksins að þjóðinni væri nú til meiri heilla, að reyna að ná samstöðu á sem víðustum grundvQÍli 'um iausn efnahags- málanna. Auk þes's taldi hann auð- sætt, að væri þingmeirihluti fyrir kjördæmabreytingu nú, hlyti hann einnig að *vera það í lok kjörtimabilsins. Þess vegna bar Framsóknarflokkurinn fram tii- lögu sína um, þjóðstjórn til lausn- ar efnahagsmálunum og landhelg- isdeilu. Einmitt á þeim tíina þeg- ar þjóðin þarfnaðist einskis frem- ur en samstillts átaks til að koma þessum höfuðmálum sínum í ör- ugga höfn, taidi hann rangt að ikasta þjóðinni út í flokkadrætti og deiiur og tvennar kosningar. Samt sem, áður myndaði Sjálfi- stæðisflokkurinn sfiórn Alþýðu- flokksins með því skilyrði, að Ikosningar yrðu i vor og hugð- ist stóri flpkkurinn skýla sér á foak við litla flokkinn íram yfir kosningar í þeirri trú, að með því gæt hann komizt undan ái foyrgð af kauplækkunarstefnu sinni í stjórnarandstöðu. Það mun einstakt í sögu þing- ræðisins, að ríkisstjórn — og það hin vejkasta minnihlutastjórn sé mynduð til breytinga á stjórnar- slcrá rikisins, enda er slík breyt- ing ekki í höndum stjórnarvalda heldur löggjafarlegt atriði ein- göngu. Óþarft var því að binda stjórnarmyndun þessu skilyrði. Enda er það hrein skreytni, að Frams'óknarmenn hafi ekki verið fáanlegir til samkomulags um að rétta hlut þéttbýlisins í kjördæma skipun landsins. Á svo róttæk foreyting og þá að afnema öll hin fornu og sögulega þróuðu kjör- dæmi gátu þeir þó ekki failizt. Á bak við slíkar tillögur felst annað og meira en það, að jafna óhrif dreifbýlis og þéttbýlis á lög- gjafasamkomuna. Enda skýtiir ullskökku við, þegar þeir menn, sem þjóðin hefir kosið til að setja sér löggjöf, skella skollaeyrum við þeirri reynslu, sem aðrar þjóðir hafa fengið af því fyrirkomulagi, er þeir vilja nú þvinga yfir þjóð- ina. Fá og stór kjördæmi m,eð hlutfallskosningum og víðtæku iippbótakerfi hafa revnzt illa og hefir margar hættur í för með sér. Smáflokkum fjölgar óeðlilega en við það eykst sundrung og pólitísk hrossakaup. Svo mikil get- ur sllk útþynnign lýðræðisins orðið, að hún verði banvæn. Er skemmst að minnast falls 4. íýðveldis Frakka, en það varð ó- umdeilanlega mestmegnis og að- allega af áðurnefndum sökum. Fjárhagsheildir. Framsóknarmenn vilja, að sýsl- ur og stærri kaupstaðir haldi á- fram að vera sjálfstæð kjördæmi. Sýslunw og kaupitaðarnir eru sérstakar fjárhagsheild'r. cn það er mjög veigamikið alriði, að sér- íwert kjördæmi uppfyili slíkt skil- yrði. í kjördæmi, sem er ein l'járhagsheild, eru hagsmunir í- foúanna og afkomuhorfur mjög svipaðar. Þingmaður í slíku kjör- dærni, sem vill með áhrifum sín- um á löggjöf og stjórnarvöld vinna sem skeleggast fyrir kjör- dæmi sitt, gerir þeim kjósendum, sem líosið hafa annan frambjóð- trnda engu minni greiða en sín- um eigin kjósendum, vegna þess, hve hagsmunir kjósendanna eru svipaðir og vaxa af sömu rót, þ.e. framleiðslu pg framjleiðslu- tækjum kjördæmisins. Slíkt fyrir- kömulag hamlar því mjög gegn ílokksvaldi. Og kjöi-dæmi sem þannig er í sveit sett, á sannan og ciruggan málsvara á löggjafarsam- komunni. Stjórnarblöðin hampa því mjög Rætt við Einar fiHagnússon Mntaskólakennara Útgefandi: Samband ungra Framsóknarmanna. Rifstjórar: Hjörtur Hjartarson Tómas Karlsson -Ofí getur margí skemmtiiegt borið á góma þótt vitiaust sé‘ Fréttamaður Vettvangs- ins heimsótti Einar Magnús- son menntaskólakennara nú nýlega. SpjallaSi hann lengii kvöids við Einar, um það sem á dagana hefir drifið og sér í lagi og sérsfaklega um vanda- og áhugamál aesk- unnar fyrr og nú. Fara hér á eftir glefsur úr viðfali þessu. — Hve Iengi hefir þú verið kennari við Menntaskólann, Ein- ar? ■— Þetta er 37. árið, sem ég kenni við skólann, en ég hef auk þess kennt við flesta unglinga- skóla þessa bæjar. — Hvaða orsakir lágu til þess, að þú gerðist menntaskólakenn- ari? — Það var nú hrein tilviljun. Ég var fátækur stxident þá og rakst á Bjarna heitinn Sæmunds- son á götu. Spurði hann mig, lwort ég vildi ekki taka að mér kennslu j landafræði nokkra tíma á viku. Ég varð auðvitað dauðfeg- inn og þannig hóf ég starfiö. Þetta var árið 1922 og síðan hef ég orðið innlyksa í stofnuninni. Eftir að ég varð guðfræðikandi- dat 1925 sótti ég að vísxi tvisvar um brauð, en féíl í bæði s'kiptin til allrar guðsblessunar bæði fyrir mig og söfnuðina. — Hvaða breytingar tehir þú svo augljósastar, á högum og kjör- um nemenda á þessum árum þin- um við skólann? — Það eru peningaráðin, jafnt lijá ríkum og fátækum, þau erti mun meiri nú en áður þekktist. Fatabúnaður skólafólks liefir einnig tekið stakkaskiptum bæði vegna peningaráðanna og auð'vit- að tízkunnar, sem er miklu „subbu legri“ nú en áður, að mér finnst. T.d. finnst mér ákaflegá óviðeig- andi að stúlkur gangi í síðbuxitm nema kannski í verstu veðrum. ■ — En hvað um áhugamál nem- enda? Hafa þau ekki tekið breyt- ingum^ á þessum tíma? . — Ég veit ekki. Ég held ekki. Áhugamálin eru alltaf svipuð. Pólitík, tafl, iþróttir og þá nðal- í áróðri sínum, að ekki eígi að taka einn einasta þingmann af dreifbýlinu. Það á bara að fjölga þingirjönnum þettbýlisins. Hvers vegna þarf þá að svipta héruð og kaupstaði hinum sérstöku fulltrú- urn sínum. Er ekki verið að seij- ast um hurð til lokunnar, þegar dreifbýlið á ekki að missa einn cinasla þingmann, aðeins að jafna áhrif dreifbýlis og þéttbýlis á lög- gjafarsamkomuna. Sú spurning hlýtur því að vakna: Er eingöngtt verið að rétta itiut þéttbýlisins, eða er jafnframt verið að vinna skemmdarverk á himtrn dreifðu byggðum landsins, og það af mönnum, sem lagt hafa 1 erfið'- ustu ferðalög til afskekktus'tu hér- aða, lil að geta blásið umi nasir sér vígorðum sem: Jafnvægi í hyggð landsins. Sem víðtækust nýting landsgæða o.s.frv. Fyrst að Reykjavik. sem er sér- stök fjárhagsheild, á að vera sér- st.akt kjördæmi áfram er fráleitt að svipta þau kjördæipi, sem hlíta sömu skilyrðum, fulltrúum sín- um. Jafnfráleitt er að skipta Reykjavík í smærri kjördæmi. Um hitt eru menn sammála, að þingmönnum Reykjavíkur á að fjölga. T. lega iþróttakeppni svo eitthvað sc nefnt. Pólitískur áhugi hefir farjð mjög réna.ndi síðustu 10 árin og er ekki svipur hjá sjón frá því sem hann var frá 1930—40, þegar komrrúnisminn og nazisminn voru í algleymingi. Þá skiptust nem- cndur Menntaskólans í tvo flokka: Einar Magnússon kommúnista og nazista, en borg- araflokkarnir: Sjálfstæðisfl., Fram sóknaríl. og Alþýðufl. heyröust varla nefndir á nai'n, og það þótfi ,,púkó“ að lýs.a sig fylgjandi þeim. Állar kosningar embættismanna skólans fóru fram eft-ijr pólitísk- um öfgalínum. Þessi pólitíski að svipta menntaskólana gagn- fræðadeildum sínum og þá ekki sízt vegna námsins. — Telur þú, að unnt sé aB haga því þannig, að stúdentar út- skrifist yngri en þeir gera nú? • — Já, með þyí a'ð „sortera" þá unglinga, fyrr úr en nú er gert, sem hafa áhuga og hæfileika til náms. Og ég vil geta þess að stúdentar sem nú utskrifast eru yfirleitt ári eldri en áður gerðist. Stafar þetta af því hve lengi þeir eru tafðir í gagnfræðaskólunum. — Hvað um menningaráhuga nemienda? — Ég heid, að bókmenntaáhugi almennt séð hafi farið minnkandi síðustu áratugina. Einkum hvað snertir ijóð. Þó eru vitanlega und- antekningar á þes'su. Ég tel, að þessi þrotlausa barátta ýmissa að- ila í landinu að reyna að telja fólki trú um, að hin svonefndu „yt ómljóð“ séu ljó'ð og það meira að ségja góð ljóð, fæli fólk beinlínis frá ölíum ljóðum. Áberandi er það, hve nemendur eru kunnáttu- lausir á söngtexta og ég efast t.d. um að margir nemendur Menntá- skólans kunni öll erindi þjóðsöngs ins. Músíkáhugi og þekkig hefir þó verið í miiklum vcxti síðustu árin og sést það þezt á því, hve margir nemendur skólans s'ækja tliljómleika sinfóníuhljómsveitar- innar. — Og leikslarfsemi skólans? — Hún stendur á gömlum merg og síðustu 30 árin hefir hún verið svo til óslitin. Ég tel haua mjög þroskandi og merkan þátt í starf- semi skólans, Og mun ég lengi minnast þeirra ánægjustunda, sem Menntaskólinn í Reykjavík flokkadráttur innan skólans varð oft til mikilia erfiðleikaj, þegar embættismenn skólans voru fjar- stýrðjr úr höfuðslöðvum hinna pqjitiisku flokka. Aðallegia voru það samt kommúnistarnix% sem mynduðu sellustarfsemi í skólan- um. Og þá var mjög í tízku að nemendur sem voru af efnxiðum borgurum komnir gerðust konim- únistar. Þetta hefir þó mjög rónað hin síðari ár. — Er félagslíf meira í skólan- ura nú en áður var? — Félagslíf er miklu meira og öflugra nú, einkum síðustu árin. En af því hve skólinn cr orðinn fjölmennur og tvísetinn, er kynn- ing miili beklcja miklu minni og tilfinning nemenda fyrir skólanum se.n cinni heild því fremur lilil, Ég tel þetta og stafa af því, að það vanlar 1. og 2. bekk i skól- ann, en í þeim bekkjum eru ncm- endur á þeim aldri, sem þeir mót ^ast mest. Eg tel það því mjög miis ráðið í íræðslulögunum frá- ’46 tengsli mín við leikstarf skólans hafa verjð miér bæði fyrr og síð'- ar. Öll sú vinna sem nemendur leggja þar fram án alls endur- gjaids annars en þeirrar gleði sem hún veitir þeim, gefur þeim endurininningar, sem seint muriu fyrnast og þroska, sem mun duga þeim lengi og vel. Langoftast hafa verið lejknir gamanleikii' eftir hina gömlu klassísku mest- ara, þá Moliére og Holberg, en einstaka sinnum nýtízku léttmeti. Veigamesta leikritið sem tckið hefir verið fyyir, er líklega leik- rtð í ár, eftir meistara Shake- speare í hinni snjöllu þýðingu Ilelga Hálfdánarsonar. — Hvað segir þú um hina vax- andi aðsókn að menntaskólunum? — Hún er eðlileg vegna vax- andi fólksfjölda í landinu og sér- ; staklega hér í Reykjavík. Sumir i telja að vísu, að hin mikla að- ijókn stúlkna að skólamun sé ó- æskiieg og að stúlkur eigi ekkeyt crindi í skólana, þar sem fæstar þeiri'a hyggi á háskólanám- eð ljúki því. Mór finnst þetta ekk:; rétt og tel að greindar stúlkur öðí ist i^argvíslega almenna menn un og menningu í skólavistinn Og mín reynsia er sú, að þæi’ séxa sízt ómyndarlegri húsmæður en aðrar Jíonur, þó að kannske Sr hægt að scgja, að trígonometría o. kvæði Hórazar séu ekki beiplínia bráðnauðsynleg fræði við grau argerð og saumaskap. — Og hvernig hefir þér svo lík að starf þitt við skólann? — Prýðilega. Eg hef ekki haf af öðru starfi að segja. Aldre ; unnið annað og ekki haft nei: aukastörf. Mér finnst ánægjuleg að vera í lífrænum tengslum vio ungt og efnilegt fólk, og sambúð in hefir verið mcr bæði til gleð : og upplyftingar. Svo er starfié lu'áðskemmtilegt á sumrin, því ác; þá er maður laus við staglið í 8 mánuði og getur lifað og lálit eins og hugur býður. — En finnst Þér ekki þreytand. að endurtaka sama staglið oft í. dag ár eftir ár og fá áiltaf söm.. vitleýsurnar aftur og aftur? — Það er nu ekki öli vitley.-o an eins, lagsmaðúr, og oft getxr margt skemmtilegt borið á góma, þótt vitlaust sé. Svo eru oft bekkjunum nejnendur, sem hafa lag á þvi, að halda mér uppi á snakki hálfan tímann og gleyir.. lexíunni, en ræða þess 1 stað uir. ýmis vandamál líðándi stunda)r. cn það eru oft skemmtilegustu o.; uppbyggilegustu tímarnir. i— Hvað segir þú um samþykk: menntskælinga um aðstoð franx- haldsskólancma við útveginn? — Það sýriir heilbrigðan oá þjóðhollan anda nemenda. Er. hvernig hefði átt að framkvæm þetta, að því er snertir mennta- skólanejna, er mér ekki -Ijósr enda held ég að nemendur haf; ekki gert sér fulla grein fyrir þ\; heldur. -Ekki er kleift að slaka á þeim námiskröfum, sem gerðar err. til nemenda, en þær kröfur mið- ast við það hlutverk skólans, a'ð búa nemendur sína undir báskóla- nám í hinum ýmsu og óskyldust greinum. Allt öðru máii gegnii- um alm. gagnfræðaskóla og ýmsa aðra skóla t.d. Sjómynnaskólanr. sem að skaðlausu gæti lokað yfi; vertiðina og tekið upp þráðinn ao nýju í vertíðarlok og held ég a-í það* væri engu minni gróði fyri? nemendurna en þjóðarbúið. — Stendur bygging nýs monnt a- skóla ckki fyrir dyrum? — Jú, það er orðið mjög ac- kallandi að það dragist ekki öllu lepgur. Þrengsli eru orðin óviðua andi í gamla skólanum, þó að marg ar endurbætur hafi verið gerðar á húsinu síðustu ár. Teldi ég æsk ■ Leg-t að heimavist væri við nýja skólann, en að sjálfsögðu ætti a ; halda áfram aö stai-frækja gaml.. skólann, sem sjálfstæða stofnua með þeim nemendafjölda, sem honum hæfði. — Þeir eru líklega orðni: nokkuð margir, sem hafa notið tilsagnar þinnar á skólabekki.- um-,? — Já, nemendur mínir skipí.. orðið þúsundum. Marga þcirr:. þekki ég enn, sérstáklega þá eldri, sem jnargir eru orðnir þjó i frægir mcnn nú. En eftir að nem- endum fjölgaði svo mjög í skói- amirn hef ég ált erfiðara með a j fy-lgjast með þeim. Á ég oft erf- itt meö að muna nöfn, þó að c kannist við andlitin, ef þei; bregður íyrir. ’TO fl

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.