Tíminn - 22.02.1959, Síða 6

6
T í M IN N, sunnudaginn l'Z. febrúar 1959.
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Simi eftir kl. 18: 13948
Bæ jarstjórn Reykjavíkur
svarar forsætisráíherranum
EINS og skýrt hefur verið
frá hér í blaðinu, hefur for-
sætisráðherra nýlega snúið
sér til bæjar- og sveitar-
stjórna með tilmælum um,
að þær reyndu að draga úr
útgjöldum og lækka útsvör
frá því, sem verið hefði.
Fyrsta bæjarstjórnin hef-
ur nú svarað þessum tilmæl
um forsætisráðherrans. Það
er bæjarstjórn Reykjavíkur.
Vafalaust hafa margir beð
ið með nokkurri forvitni eft
ir þessum svörum bæjar-
stjórnar Reykjavíkur. í bæj-
arstjórn Reykjavíkur hafa
stjórnarflokkarnir 11 af 15
bæjarfulltrúunum og standa
þeir saman sem einn maöur,
þótt að vísu sé það Sjáifstæð
isflokkurinn, sem öllu ræður.
Hér mátti því fá nokkuð gott
dæmi um það, hve mikið til
lit þessi aðalflokkur stjórn-
arsamstarfsins tekur til orða
og tilmæla forsætisráðherra.
Svarið er nú komið og það
er alveg skýrt og ótvírætt.
í DESEMBER síðastl. lagði
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri fram frumvarp að fjár-
ha/gsáætlun Reykjavíkurbæj
ar 1959. Þar skýrði hann frá
því, að nauðsynlegt hefði
verið að hækka útgjaldabálk
fjárhagsáætlunarinnar um
29 milljónir kr. vegna 19
stiga hækkunar á vísitölu. í
frumvarpinu var reiknað
með desembervísitölunni, er
var 202 stig, en i fjárhags-
áætiuninni 1958 var reiknað
með 183 stiga vísitölu.
Á fundi bæjarstjórnar
Reykjavíkur sem haldinn
var í fyrradag, lá fyrir endur
skoðuð fjárhagsáætlun fyrir
árið 1959 með tílliti til þess
að vísitalan hefur nú verið
lækkuð úr 202 stigum í 175
stig. Ef 19 stiga hækkun á
visitölu (úr 183 í 202 stig)
hafði i för með sér 29 milljón
kr. hækkun á útgjöldum, eins
og borgarstjórinn hélt fram
i desember, hefði 27 stiga
lækkun hennar (úr 202 stig
um, í 175 stig) átt að lækka
útgjöldin um 41 millj. kr.
Frá þeirri lækkun hefði svo
mátt draga grunnkaupshækk
unina, sem bæjarstarfs-
mönnum var veitt í desem-
ber, en hún eykur árleg út-
'gjöld bæjarsjóðs um 5—6
millj. kr. og svo hærri vísi-
töluupDbætur í janúar, en
kostnaður bæjarins við þær
var um 1-2 milj. kr. Hrein út
gjaldalækkun hefði því ailt
af átt að geta orðið um 33
milii. kr. vegna vísitölulækk
unar.
Ef bæjárstjórnin hefði svo
til viöbótar, orðið við til-
mælum forsætisráðherra um
frekari sparnað, hefði hún
lækkað útgjöldin umfram
þessar 33 millj. kr. lækk-
un, sem átti að leiða beint af
vísitölulækkuninni.
HVER urðu svo viðbrögö
bæ j arst j órnarmeirihlutans
við vísitölulækkuninni og
þeim tilmælum forsætisráð-
herra, er áður greinir?
í stað þess að umreikna
alla liöi útgjaldanna með
hliðsjón af lækkun ýisitöl-
unnar úr 202 í 175 stig og fá
út 33 millj. kr. lækkun, eru
sumir liðirnir látnir star.da
óbreyttir, þar á meðal rnest-
allur skrifstofukostnaðurinn,
en aðrir liðir eru svo reikn
aðir. út af ■ handahófi. Með
þessu fæst útgjaldalækkun,
er nemur einum 19 milljón-
um kr,
Svarið, sem forsætisráð-
herra fær frá bæjarstjórnar-
meirihlutanum er m. ö. o.
að í stað þess að lækka út-
gjöldin um 33 millj. kr., eins
og visitölulækkunin ein
gerði mögulegt, eru þau lækk
uð um einar 19 millj. kr.
Raunverulega er hér því að
ræða um útgjaldahækkun, er
nemur 14 millj. kr.
HVAÐ útsvörin snertir, er
svo heildarniðurstaðan sú, að
þau eru áætluð 221 millj. kr.
eða 16 millj. kr. hærri en í
fyrra, enda þótt aðrar álög-
ur bæjarins hafi stórhækk-
að, eins og fasteignagjcldin,
og launagreiðslur verði nokk
uö svipaðar og í fyrra. Til-
mælum forsætisráðherra um
lækkun útsvara er þannig
svarað með hækkun útsvara
um 16 millj. kr. Því er að
vísu haldið fram, að hægt
veröi að lækka útsvarsstigin
eitthvað, jafnvel um 5%
vegna hárra tekna, sem
menn höfðu í fyrra. Þessu
er hins vegar því að svara,
að miðað víð raunverulþg
laun manna, verður miklu
þungbærara að greiða nú
svipuð útsvör eða örlítið
lægri en í fyrra. Ástæðan fyr
ir því er sú, að heildarlaun
in verða nú svipuð og þá, en
verðlag flest er miklu hærra.
Þess vegna hefðu útsvörin
þurft að lækka verulega, en
ekki að hækka um 16 millj.
HÉR hefur þá verið greint
lítillega frá því, hvernig
bæjarstjórn Reykjavíkur hef
ur svarað forsætisráðherra.
Útgjöld eru lækkuð miklu
minna en vísitölulækkunin
gerði mögulegt. Útsvörin eru
hækkuð um 16 millj. kr. og
aðrar álögur þyngdar. Þáð
er auðséð að fjósameistar-
inn Jjykist ekki þurfa að taka
mikið tillit til forsætisráð-
herrans, heldur geti hann nú
hagað sér, eins og honum
sýnist. En ætla kjósendurn-
ir að sætta sig við það, þótt
forsætisráðherrann kunni að
gera það? Sætta reykvískir
kjósendur sig við það, að út-
gjöld bæjarins séu hækkuð
endalaust og útgjöldin jafn7
fram hækkuð á sama tíma og
geta skattþegnanna versnar
til þess að rísa undir þeim?
Kirsten
stofnuðu
Flagstad veitir hinni
norsku ríkisóperu forst
Hinn 16. febrúar síðast lið
inn var Ríkisópera Norð-
manna opnuð í fyrsta sinn,
og með því rættist það, sem
alla norska tónlistarunnend-
ur hefir dreymt um. Fyrir
50 árum síðan lét Björn-]
stjerne Björnsson þau orð:
falla, að óoera væri eitt af
því sem norska þjóðin þyrfti
til þess að fá sér „andlegt
bað" eins og hann orðaði
það. Þá hélt hann því fram,
að ef óperan yrði ekki stofn
sett þá, mundi hún aldrei
komast á laggirnar, en nú
hefir þessi draumur orðið að
veruleika hálfri öld síðar.
Ríkisóperan hei'ir þó enn ekki
fengið eigið húsnæði til urnráða,
en er til húsa á Folketeatret í
Olsó. Þegar hafa verið ráðnir 15
einsöngvarar að óperunni, kór,
ballett og hljómsveit, en það sem
ef til vill hefir vakið mesla at-
hygli er að söngkonan Ki.rsten
Flagstad hefir verið ráðin til þess
að veita óperunni forstöðu.
Leynir ekki aldrinum
Heimurinri brosir vií henni á ný eítir
hörmungar styrjaldaráranna
hún steig þ.að skref*, sem hefir
orðið henni dýrkeypt. Banú ríkin
•oru enn ekki komin í styrjöldiria
og hún fékk ievfj til þess “íara
til Noregs og gerði svo.
Það var þá. er halla tÓK á ögæfu-
'iliðina fyrir henni. Hún gat c-ldrei
skilið það, því að hún hatð; ekki
erið annað en kona mar.ns síns.
En það -var hvisiazt á. Húr var
ogð hafa sm>aðrað fvrir þýzkum
diplómötum i Washington t:l þess
að fá heimfararlevti. Hur. hefði
haidið konserta í Berlin t;t þes's
að þakka fyrir sig!
Það kom lyrir eKki, þó að hún
neitaði öllum þessum ásökunum.
Það stoðaði heldur eklci, þó að
maður hennar segði af sér stöðu
sinni 1944 og sæu iafnvel um hríð
í fangabúðum Gestapo. Men,n álitu
að hún væri útskúfuð fyrir fullt
og allt og fyrirgefningu var ekki
hægt að veita Henry Johansen.
Eftir frelsún Xoregs' var hann
handtekinn aí stjórnarvöldunum
ákærður fvrir iandráð, og sat svo
lengi í fangeisi, að heilsu hans
hrakaði til muna. Hann lézt fyrir
uokkrum árum siðan
Kirsten Flagstad tilheyrir þeim
konum, sem ekki gera minnstu
tilraun til þess að levna aldri
sírmm. Hún er 63 ára gömul, en
það gefur að sjálfsögðu til kynna
að rödd hennar er farin að láta
á sjá, en persónuleiki hennar,
yndisþokki og dugnaður er ennþá
óskertur.
Kirsten ólst upp á Hamri, þar
senn foreldrar hennar lögðu bæði
stund á tónlist. Það má því .segja
að hún hafi alizl upp með tón-
listinni. Aðeins þrettán ára göm-
ul kunni hún Lohengrin utan að
— á þýzku. — Ég hafði pínulitla
rödd, sem varla heyrðist á milli
herhergja, sagðji hún eirihvtj'ju
sirini. En henni var lónlisíargáfan
gefin og með því að þiálfa þessa
..pínulitlu rödd“ á degi hverjum,
þá fór svo að iokum að röddin,
sem í byrjun heyrðist varl á milli
herbergja, hljómaði um ailan
heim.
25 áheyrendur
KIRSTEN FLAGSTAD
var samstarfsmaöur hennar við
Metropolitanóperuna í New York.
En hann á hen.ni einnig mikið að
þakka. Þegar þau tvö komu fram
sarman, stóðu áheyrendur bókslaf
lega á öndinni aí hrifningu og
það eru engar ýkiur að segja að
aödáendur Wagners í Bandaríkj-
unum hafi aldrei verið fjölmenn-
ari en þegar þau Kirsten ag
Meichior stóðu á hátindi frægðar
sinnar þar.
Giífist „trékóngnum"
Þá kom ástin til skjalla í lifi
hennar. Hún giftist einum ríkasta
manni Noregs, hinum svonefnda
„trékóngi“, Henrv Johansen. Hann
átti miklar sögunarmyllur víðs
vegar um Noreg og var hess
heldur í stjórn tveggja stærstu
bótelanna í Osló. Hann bar Kirst-
en á höndum sér. Hann var sjálf-
AndúS í Bantfaríkjunum
Kirsten reyndi nú að leita hugg
unar í því að taka til við söúginn
á nýjan leik. en þessi leið var
henni einnig lokuð. Það var ekki
aðeins svo komið að enginn vildi
heyra hana né siá í heimaiandi
hennar, heldur varð hún fyrir
miklu áfaili annars staðar. Hún
tókst á hendur ferð til Bandaríkj-
anna, en þar sköpuðu Norðmenn,
búsettir þar. slika andúðaröldu
gegn henni. að þau varð ómogu-
legt fyrir hana að halda tónleika
og tilraunir hennar til þess að ná
aftur fótfesUi i Metropolitan, þar
sem hún hafði vakið svo inikla
hrifningu áður íyrr, reyndust með
öllu árangurslausar.
Það verour að reyna að skilja
aðstöðu Norðmanna í þes'sum mál
um. Þeir höfða þurft að þola
margt af þýzka hernáminu og þeir
áttu erfitt með að athuga með
réttsýni erfiðieika einnar konu.
Skuggi hernámsms hvíldi yfir öllu.
Vegurinn til frægðar var þó
erfiður. Hún byrjaði að syngja í
kór, og varð sið'an revýjusöngkona,
sem út af fyrir sig verður að
teljast merkilegt í dag, og er
ekki að orðlengia að hún vakti
mikla eftírfekt í revýjunum. Það
má segja að hún hafi fyrst vakið
athygli, svo að nokkru næmi,
skömmu eftir fyrri heimsstyrjöld-
ina í Bajadere. Þá var rödd henn-
ar orðin þjálfuð og menn tóku
eftir því að í henni fólst við-
kvæmni og ástríða jöfnurn hönd-
um. Nafn hennar varð þekkt utan
Noregs' og óperustjórar gerðu sér
ferð þangað að hlusta á hina ungu
söngkonu, og þar með stóð henni
vegurinn opinn til mikilla afreka
á sviði sönglistarinnar.
Það má teijast undarlegt, að
Kaupmannahafnarbúar uppgötv-
uðu Kirsten ekki fyrr en seint
og síðarmeir. Hún kom þangað
loks af sjálfsdáðum 1932, og hélt
sjálfstæða tónleika þar, og áheyr- i
endur voru nákvæmlega 25
talsins! ,
Wagner söngkonan
í London og New York var
þessu öðruvísi háttað. í hinum
cnskumælandi heimi öðlaðist hún
brátt- viðurkenningu, sem fram-
úrskarandi Wagner söngkona.
Hún varð jafn umtöluð og María
Callas er í dag — en ekki vegna
undarlegrar framkomu og eilífra
deilna — heldur vegna hinnar
undurfögru raddar sinnar og nor-
ræna fegurð.
| Kirsten hefir aldrei dregið dul
; á að hún á söngvaranum Lauritz
; Melchior mikið að þakka, en hann
Folketeatret í Osló, þar sem Ríkis-
óperan er til húsa.
ur dæmigerður Norðmaður, hár
og ljóshærður. Kirsten var ham-
ingjusöm, en það varði aðeins
skamma hríð.
Þegar Noregur var hernuminn,
var Kirsten í New York, en Henry
Johansen í Noregi. Hann hafði
áður verið í nazistaflokknum: og
var siðan skipaður yfirmaður á-
fengisverzlunarinnar í Noregi —-
af stjórn Kvislings'. Hann mun
einnig hafa átt nokkur skipti við
hernámsstjórnina þýzku.
Kaldar viðtökur
Kirsten þráði að komast hcim
til manns síns, og það var þá sem
Leiðin tii baka
En þá breyttist ástandið áður
en varði. Þetta skeði svo skyndi-
lega, að metut veittu því næstum
ekki eftirtekt. Hún var ráðin cin-
riaka sinnum íil þess' að syngja.
Hún söng í brúðkaupi þeirra Elísa-
betrar drottningar og Philips her-
toga og fólk streymdi á ný í óperu-
alina, þegar nafn hennar var á
-luglýsingu.num. Hinar stóru óper-
ur stóðu henni til boða á ný og
það vakti athygli þegar núverandi
'orstjóri Metropolitan, Rudolf
Bing, tók hana fram vfir Melchior.
Þessi breyting m,ála náði einnig
íeim til Noregs1. Þar voru ennig
^árreiðir menn, vegna þess að þeir
rissu, að hún hafði verið beitt
órétti. lfún hal'ði heitið því að
yngja aldrei framar í Noregi; en
nú héít hún heim og hélt þar sig-
urför sína.
Beizk í bragðé
Hún náði þegax í stað viðurkenn
ingu þeirri, sem hun hafðj áður
haft í Noregi sem söngkona, en
það liðu nokkur ár þar til hún
var Kirsten Fíagstad á nýjan leik,
sálfræðilega séð. Hún vár ibeizk
í bragði, en ef til vill gerði hún
út um þessi mál í ævisögu sinni,
The Flagsíad Manuscript, An
Autobiography, en þar talar hún
óvægilega ttm stríðsárin. Hún
ræðst þar harkalega á sendiherra
Noregs í Wa.shington, sem var
Wilhelm Morgenstjerne, og ákær-
andann, sem sótti málið gegn
manni hennar, Ingolf Sundför
hæstaréttariögmann. Það er ef til
vill ekki auðvelt fyrir þá, sem
Framhaid á 11. síðu.