Tíminn - 03.04.1959, Qupperneq 6

6
T í M I N N, föstuttaginn 3. apríl 1959.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINk
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu viö Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302,. 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamennt
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Frentsm. Edda hf. Siml eftir kl. 18: 13948
Á að efla flokksræðið?
í GREIN Björns Haralds
sonar frá Austur-Görðum, er
nýlega birtist hér í blaðinu,
var m. a. sagt, að þjóðina
hafi sett hljóða, er hún
heyrði þann nýársboðskap
núv. forsætisráðherra að
leg'gja ætti niö'ur öll núv.
kjörd.æmi landsins, nema
Reykjavik. Björn segir síðan:
ÞJÓÐINA setti hljóða
við boðskap ríkisstjórnarinn
ar. Veikasta þingræðisstjórn
á íslandi tekur sér fyrir
hendur að gjörbylta kjör-
dæmaskipulagi þjóðarinnar,
hyrningarsteini stjórnskipu-
lagsins eftir sérhagsmunum
minnsta þingflokksins. Bylt-
ingin er alger. Hún snertir
hvern einasta mann í land-
inu. Mörgum reyndist erfitt
að trúa boðskapnum, en skýr
ingin fylgdi. Sjálfstæðis-
flokkurinn stendur að baki
Alþýðuflokknum. Hann hef-
ur gengið frá orði og eiðum.
Þa'ð fyrirkomulag, sem svo
illa hefur reynzt í höfuð-
staðnum aðdómi 1. þm. Reyk
víkinga, skal nú gilda um
allt land. Nú verður öllu
stjórnað að sunnan. Öll
tengsl milli kjósenda og
þingmanna skulu upprætt,
þau eru ekki lengur æskileg.
Framboðin, sem í flestum til
feilum eru sama og kosning,
skulu nú ákveðin í fáum stór
um heildum af uppstillingar-
ráði eða ráðum, sem ein-
hverjir verða látnir tilnefna.
Fyrirhöfn kjósendanna verð
ur svo ekki önnur en sú að
velja milli framboðslistanna
á kjördegi. En tilgangurinn
er sagður góður. Hann er sá
að ná meira jafnrétti og
auka áhrif avald kj ósend-
anna. Hver kjósandi fær 5—
7 fulltrúa á Alþingi í stað
eins eða tveggja, segja flutn
ingsmenn. Ekki tekur að
svara svona rökum.
KJÓSENDUR utan Reykja
víkur, til sjávar og sveita, og
fjölmargir Reykvíkingar einn
ig, hafa á því glöggan skiln-
ing, hvers virði hin afrnörk
uðu einmennings- og tví-
menningskjördæmi hafa ver-
ið kjósendunum og hvað af
þeim verður tekið með niður
feilingu þeirra. Kjósendurnir
hafa reynsluna i þessu efni,
þá reynslu sem stjórnmála-
foringjarnir ekki þekkja og
reikna því eðliiega ekki með.
Foringjar Alþýöuflokksins,
sem hugsað hafa skipulagið,
þekkja aðeins hina flokks-
legu hlið málsins. Þeir sjá,
að þegar víðlend kjördæmi
eru komin í gildi, verður að-
staða foringjanna og vald
allt annað og meira en nú
er . . . .
Með stofnun hinna víð-
lendu kjördæma færist á-
kvörðun framboðanna úr
höndum kjósendanna til
ílokksstjórnanna og undir-
deilda þeirra. Kjósendur í nú
verandi kjördæmum fá harla
litlu um það að ráða, hvort
íulltrúi fyrir það kjördæmi
verður á íramboðslista
flokks, og því síður í hvaöa
sæti hann verður. Sérhvert
byggðarlag hverfur úr vit-
und Alþingis. Sértilvera þess
gleymist. Alþingi þekkir þá
aðeins stærri heildir. Þannig
rjúfast þau dýrmætu tengsl.
Hinar boðuöu kjördæma-
tillögur stjórnarflokkanna
eru markvissar. Þeim er ætl-
að að efla vald flokksstjórna
en veikja vald kjósenda. Og
nái þær fram að ganga mun
hvort tveggja takast.
HVERS VEGNA hefur þing
flokkur Sjálfstæðismanna
brugðizt í kjördæmamálinu?
Hvers vegna ekki að jafna
misréttið á þann hátt sem
eðlilegt var, að fjölga full-
trúum þéttbýlisins? Hvers
vegna að skeyta skapi sínu
á öllum öðrum kjördæmum
þó ef til vill fáist ekki sam-
komulag um að skipta
Reykjavík?
Ráöabreytni foringja Sjálf
stæðisflokksins i sambandi
við kjördæmamálið hefur
vafalaust ekki orðið með
einni svipan. Hún er afleið-
ing langrar baráttu. Um þá
hafa lengi togast á málstað
ur flokksins annars vegar og
málstaöur þjóðarinnar hins
vegar. Að berjast fyrir því að
viðhalda áhrifavaldi kjósend
anna var raunar, að vísu í
þröngri merkingu, sama sem
að vinna gegn auknu áhrifa-
valdi flokksforustunnar. —
Flokksræðið er búið að
freista þeirra lengi og að
lokum hefur það orðið yfir-
sterkara rétti fólksins. Fall
sitt fyrir þessari freistingu
reyna þeir svo að dylja með
þvi að þykjast allt í einu
hafa öðlazt heilagan áhuga
fyrir einhverju ímynduðu
stærðfræðilegu réttlæti i
kj ördæmamálinu.
Forusta Sjálfstæðisflokks-
ins hefur löngum verið tæki-
færissinnuð. Mun hún þó nú
hafa slegið öll sin fyrri met í
því efni. Það hljóta að vera
einhver takmörk fyrir því
hvað hægt er að bjóða kjós-
endum Sjálfstæðisflokksins
eins og öðrum.
Afstaða Alþýðuflokksins til
kjördæmamálsins er skiljen-
leg. Þetta er hans yfirlýsta
stefna í því máli. Hann treyst
ir á fiokksræðiö. Og það má
vel vera að flokksræðið sé
hans eina haldreipi úr því
sem komið er.“
LOKAORÐ Bj arnar eru
þessi:
„Kosningarnar í vor verða
ekki venjulegar þingkosning-
ar, ekki barátta um mismun-
andi úrræði í vandasömum
málum, ekki val milli stjórn
málaforingja, ekki kapp-
hiaup um ráðherrastóla. —
Nei, þær kosningar verða um
tilverurétt byggðanna til
sjávar og sveita; þær verða
um afsal réttinda og mögu-
leika; þær verða um það,
hvort byggðirnar megi eiga
sínar framtíðaráætlanir, ósk
\ERLENT YFIRLIT:
Sambúð Rússa
Hindrar Mao Tse Tung fund æSstu manna í annati sinn?
EINS og málin horfa nú, eru!
fyllstu horfur á, að fundur æðstu j
manna stórvcldanna verði haldinn
á komandi sumri. Bæði vesturveld-
in og Sovétrílön hafa nú samþykkt
að utanrikisráðherrar þeirra skuli
hittast í' Genf 11. maí næstkom-
andi til að undirbúa slíkan fund.
Af hálfu Bandailíkjanna og Frak’k-
lands eru þó enn iþau 'skilyrði sett
fyrir fundi æðstu manna, að á utan
ríkisráðherrafundinum náist sam-
komulag, er gefi vonir um, að ráð-
stefna hinna æðstu imanna beri ein
hvern árangur.
Þrátt fyrir það, þótt iíklega horfi
nú að fundur æðstu manna verði
haldinn í sumar, getur sitthvað
gerzt enn, sem getur komið í veg
í'yrir hann. Þess er skemmsl að
minnast, að á síðastliðnu vori, var
byrjað að undirbúa utanríkisráð-
herrafund, sem átti svo að undir-
búa fund æðstu manna. Þessi utan-
ríkisráðherrafundur var aldrei hald
inn, því að ekki náðist samkomu-
lag um tilhögun ihans og dagskrá.
Að lokum varð þó samkomulag um
það, eftir að ófriðarhættan bloss-
aði upp í Austurlöndum í sam-
bandi við byitinguna í írak, að hin
ir æðstu menn Sleyldu hittast á
vegum Öi-yggisráðs S.I>. Á seinustu
stundu í'auf Krustjoff þetta sam-
komulag og aflýsti þátttöku sinni.
Ilann gerði þetta eftir að hafa
farið í skyndiför 'til Kína og var
þá yfirleitt áiilið, að hann hefði
beygt sig fyrir afstöðu Kínverja,
er voru andvígir fundinum, v.egna
þess, að þeir voru ckki með.
VEGNA þessarar reynslu frá
síðastliðnu sumri, -eru ýmsir enn i
vafa um það, að fundur æðstu
manna verði haldinn, þótt það
horfi líklega nú. Enn er eftir að
semja um, hve 'mörg ríki sku’li
eiga aðild að honum og hvaða
mál rædd þar. Enn síður er svo
búið að fullnægja því skilyrði, að
hann leiði til einhvers árangurs.
Síðast, en ekki sízt, vdta menn svo
ekki um afstöðu Kinverja til fund
arins. Sætta Kínverjar sig við, að
slíkur fundur verði Ihaldinn, nema
þeir scu þátttakendur, og mál
Austur-Asíu verði meðal dagskrár
mála? Verður Krustjoff ekki enn
að beygja sig fvrir þessari afstöðu
þeirra?
Þótt á vfirborðinu ríki hið bezta
samkomulag mil'li Sovétríkjanna
og Kína, telja margir þeirra, sem
vel fylgjast með, að verulegir á-
rekstrar eigi sér slað bak við
tjöldin. Eitt mej[''ki þess er það, að
Mao Tse Tung sótti ékki flokks-
þing rússneska kommúnist3flokks-
ins í vetur, enda þótt hann hafi
verið búinn að boða komu sína
þangað. Heilsul'eysi var þó ekki
um að kenna, því að um líkt leyti
var tilkynnt, að .hann hefði enn
einu sinni leikið sér að því að
synda yfir Gula fljótið.
AÐ DÓMI þeirra mana, sem hér
er vitnað til, er talsverður munur
á viðhorfi stjórna Sovétríkjanna
og Kina 'til alþjóðamála. Yfirleitt
er álitið, að kínverska stjórnin
ieggji miklu meiri áherzlu á að
viðhalda mikilli spennu í alþjóða-
málum. Hún telji það m.a. nauð-
synlegt vegna ástandsins heima
fyrir. Þjóðin fáist til að leggja
„Litli bróðir" er nafnið á þessari myndasyrpu, sem birtist í biaðinu
Minneapolis Tribune.
ir og hugsjónir. Kosningarn-
ar í vor skera úr um það,
hvorir skuli eftirleiðis vera
aflgjafar lýðræðisins kjösend
urnir eða flokks-oddarnir.
Þjóðin kemst ekki af án
þess að hafa foringja og
henni ber að styðja sína for
ingja til allra góðra verka.
En þegar foringjarnir reyna
að hlunnfara þjóðina þá á
hún að segja hingað og ekki
lengra. Og athafnir sku'u
orðum fylgja.“
harðara að sér, ef hún álítur sig
eiga öfluga erlenda óvini. Eitt
dæmi um þetta er það, að í Kína
er rekin miklu öflugri áróður gegn
vesturveldunum — Bandaríkjun-
'Uin þó alveg sérstaklega — en 1
Sovétrikjunum. í Kína er rekinn
hreinn hatursáróður gegn vestræn
um þjóðum. í áróðri Sovétríkjanna
er lögð miklu meiri áherzla á frið
samlegt samstarl' þjóðanna.
ÞÓTT Kína sé enn miklu veikara
stórveldi en Sovétríkin og kín-
verski kommúnistaflokkurinn við-
'urkennir enn foilustuhLutverk
rússneska kommúnistaflokksins,
bendir allt til þess, að kínverskir
kommúnistar ætli sér annað og
meira hlutverk í framlíðinni en að
vera taglhnýtingar Rússa, heldur
hugsi sér með tið og tíma að taka
■sjálfa forustuna. Eitt merki þessa
eru kommúnurnar, sem kínverska
stjórnin er nú að koma á í sveit-
um, en þar telur hún sig vera að
koma á ómengaðri kommúnisma
en enn þekkist í Sovétríkjunum.
■Sitthvað bendir til, að rússnesku
valdhöfunum sé ekkert um þessa
samkeppai. í áróðri kínverskra
kommúnista kernur það líka fram
í vaxandi mæii, að kinverska bylt-
ingin sé Asíuþjóðunum betri fyrir
mynd en rússneska byltingin.
Af háffu Júgóslava er því cin-
dregið haldið fram, að útskúfun
þeirra úr samtökum kommúnista
sé fyrst og fremst verk Kínverja.
Valdhafar Kínverja séu enn hat-
ramari andstæðingar endurskoðun
arstefnunnar en valdhafar Sovél-
aúkjanna. Bæði á þann hátt og ann
an vilji þeir nú sýna, að þeir séu
eindregnustu fulltrúar hins ómeng
aða, kreddubundna kommúnisma.
NOKKRIR blaðamenn hafa bent
á, að ef til vill sé það ekki neitt
út i bláinn hjá Mao Tse Tung að
! láta átökin í Tíbet bera að á þeim
i tíma, sem Krustjoff er að laka upp
i friðsamlegri viðræður við-vestur-
veldin en verið hafa um skeið. —
Uppreisnin í Tíbet kemur á m.jög
óþægilegum tíma fyrir Krustjoff,
en. margt bendir til, að Kí'nverjar
hafi af ásettu ráði 'skyndilega hert
tökin 1 Tíbet og þannig knúið frarn
atburðina þar. Með því hafa þeir
viljað sýna Krustjoff og öðrum
hverjir séu nú þeir „sterku“ í Asíu.
Þá er það talið fullvíst, að kín-
verska stjórnin sé nú að undir-
búa nýja sókn.gegn Quemoy. Verð
ur hún kannske hafin um líkt ieyti
og Krustjoff sest að samningaToorð
inu með æðstu mönnum vesturveid
anna? Fyrir Krustjoff væri það
óhæg aðstaða og minnti óþægi-
lega á það, að hann hefði ekkieinn
samningsumboð fyrir komanúnista.
ÞÓTT stjórnir Sovétríkjanna og
Kina greini vafaiítið talsvert á um
síefnuna í alþjóðarnálum, munu
engin opinber friðslit verða milli
þeirra á komandi árum. Báðurn er
nauðsynlegt að sýna, að kommún-
istísk rí’ki geti nnnið friðsamlcga
saman. Kínverjar eru líka enn háð
ir efnahagslegri hjálp Rússa. Sú
hjálp veitir þó Rússum ekkert
húsbóndavald yfir þeim, heldur
verða þeir að taka tillit til þeirra
og því meira, sem Kínverjar verða
öflugri. Ekki sist verða Rússar að
haga utanríkisstefnu sinni með til-
liti til Kínverja,' því að annars
munu þeir fara sínu fram á ýms-
um sviðum og það valda Rússum
ýmsum erfiðleikum.
Það er svo vafasamt, þegar
'lengra ’líðúr, að bægt verði að brúa
þær hagsmunalegai andstæður, sem
í rauninni aðskiij-a Kínverja og
Rússa. Fyrr en síðar munu Kín-
verjar heimta að Rússar láti :þeim
alveg eftir forustuna í Asíu. Og
hvaða á'hrif hefur það á þjóðirnar,
sem búa í Asiulöndum Rússa? Ef
til vill er það ekki sízt með tilliti
t.il þessa viðhorfs í framtíðin'ni, að
Rússar skipta nú mjög um stjórn-
ir í leppríkjunum í Asíu Oig filytja
þangað rússneska innflytjend.ur í
stóruirn stíi. Eru þeir ekki að reisa
þar varnarveg'g gegn kínversku
útþenslustefnunni?
Þótt sanibúð Russa og Klnverja
verði sæmileg á yfirborðinu næstu
árin, má fullvíst teija, að árekslr-
arnir muni aukast bak við tjöldin.
Því er meira en sennilegt, að Itúss
ar vilji gjarnan ná einhverju sam
komulagi við vesturvcldin um mál-
efni Evrópu o.g bæta samtoúð sína
við vesturveldiii. Af sömu ástæð-
um mun Mao Tse Tung bins veg-
ar hafa næsta iitinn áhuga fyrir
því, að samtoúð Rússa og vestur-
veidanna batni. í»ví er sennilegt,
að hann geri sitt tii þess, a'ð lítill
árangur eða enginn verði af fundi
æðstu manna, ef honum tekst þá
ekki að koma i veg fyrir, að hann
verði haldinn.
Þ.I>.