Tíminn - 07.04.1959, Qupperneq 7

1' í i\I I N N, þriðjutlaginn 7. april 1959.
7
GUÐMUNDUR J. EINARSSON:
Kjördæmamálið
stæðismaðurinn
og Sjálf-
frá Múla
t Morgunbiaðinu 22. jnarz stíg-
ur Sveinn á Múla fram á ritvöll-
inn og vitnar. í upphafi greinar
sinnar, sem er stutt, átelur hann
hreppsnefndina hér f.vrir skrif í
Tímann frá 17. febrúar. Telur
hreppsnefndina ekki hafa haft
neitt umboð frá sínum kjósend-
um að skipta sér af kjördæmamál-
inu o. s. frv.
Ég las á sínum tíma þessi skrif
lireþpsnefndarinnar. Og ég gat
ekki álitið að þau væru annars
efnis en að lireppsnefndin sjálf
væri að Láta sitt álit í ljós, alveg
iaust við álit kjósenda. Þetta eru
því óþarfa aðfinnslur hjá greinar-
höfundi.
Næst fer hann að álelja sömu
menn fyrir að hafa ekki skrifað
þingmanninum, og skorað á hann
að láta veita fé til endurbóta á til-
teknum vegarspotta í hreppnum,
sem einangri hluta af hreppnum í
íyrstu snjóum.
Þessi ágæti sveitamaður, Sveinn
á Múla, hlýtur að vera búinn að
gleyma því, að þessi hreppshluti
var iíka ,til á árunum 1942—-1956.
Þá var þingmaður Barðstrendinga
Sjálfstæðismaður, og hann var
duglegur að afla fjár í það, er
hann hafði áhuga fyrir. Hvers
vegna lét Sveinn undir höfuð leggj
ast að minna hann á þennan van-
rækta breppshluta? En ekki er
Sveinn ó Múla fróður um sína
eigin eveit. Vegiu-inn frá Hauka-
þergi að Siglunesi er nefnilega
ekki þjóðvegur, heldur sýsluvegur
og þingmaðurinn hefir því ekkert
xim þennan veg að segja. Þetta
skeyti Sveins^ er átti að hitta Sig-
urvin Einarsson, lendir því á sýslu
nefndinm og þó fyrst og fremst á
sýslunefndarmanni Barðastrsndar-
hrepps, er hefði átt að bera þenn-
an sýsluveg sérstaklega fyrir
brjósti.
Stutt er síðan, að ábúandinn í
Holti sendi s'ýslunefnd skrúflegt
erindi, og kvartaði undan því að
ekki væri byggt lokræsi yfir
neyzluvatnsskurð, sem liggur heim
að bæ hans, svo að bílar eyðilegðu
ekki neyzluvatnið. Ekki var það
Eramsó'knarmaður, sem þá var full
tiúi Barðstrendinga á sýslufundi,
og mun hann þó hafa átt töluverð-
an þátt í að samþykkja ályktun,
sem ‘gerð var um málið, og lýsti
litlum skilningi á nauðsyn bónd-
ans.
Sigurvin Einarsson hefir eins og
fyrirrennari hans, Gísli Jónsson,
sýnt iofsverðan dugnað viðkom-
andi fjáröflun til vega og brúa-
gerða hér í sýslunni. Og ef allri
sanngirni er beitt, hygg ég að í
því efni hallist ekkert á hinn fyrr-
nefnda.
Næst fer greinarhöfundur að
ræða kjördæmamálið, og má sjá,
að hann hefir lesið ísafold, a. m. k.
er hann ekki lengi að finna það út,
að belra sé að hafa „5—6 þing-
menn en 1“. Og það er heldur ekki
von að hann sé neitt að hafa orð
á því, að þessir 5 eiga að koma í
stað annarra 5, sem eru. Það er
máske von, að honum finnist það
ómaksins vert að segja frá því, að
þessir fimm eigi líka að vera
þingmenn Vestur- og Norður-ís-
firðinga, ísafjarðarkaupstaðar og
Strandasýslu, né heldur að þing-
mönnum eigi að fjölga um 1/6
frá því sem nú er, svo að áhrif
þessara fimm verða 1/6 minni en
með því skipulagi, sem cnn er hér
ríkjandi. Sjálfstæðismenn eru
ekki að hafa fyrir því að fræða
íólk á svona aukaatriðum í kjör-
dæmaraálinu. Þeir eru heldur ekki
að hafa fyrir því að segja fólki
það hreinlega að hverju stefnt er
IBeð afnámi gömlu kjördæmanna,
jiefnilega því að slíta fólkið alveg
úr sambandi við fulltrúa sína á
Alþingi, svo að flokkastjórnirnar
eigi hægara með að hafa öll ráð
þess í sinni hendi. Þeir eru ekki
að hafa fyrir að fræða sveitamenn-
ina á því, að með því að sameina
margar sýslur og kaupstaði í eitt
kjördæmi, þá verði áhrif sveitanna
ennþá minni á löggjafarþingi þjóð-
arinnar.
Sveinn á Múla, sem alla ævi
hefir verið í sveit og helgað s'veit
sinni alla krafta sína, ætti að sjá
það, að t. d. bændur í Barðastrand-
arsýslu verða með kjördæmabreyt-
ingunni gerðir alveg áhrifalausir
um kosningar, þegar þeir þá þess
utan bera ekki gæfu til að sam-
einasl i einum flokki. Veit hann
ekki það, að nú búa 57% íbúa
Barðastrandarsýslu í sveit, en að-
eins 43% í kaupstöðum. En þegar
Vestfjarðarkjördæmi Sjálfstæðis-
flokksins- er komið á laggirnar, þá
búa innan þess 60% í kaupstöðum
en aðeins 40% í sveitum. Finnast
honum þetta hagkvæm skipti?--Er
nokkur maður yfirleitt svo skyni
skroppinn, að hann ekki geti kom-
ið auga á (ef hann vill) að Sjálf-
slæðisflokkurinn er að ljúga að
landfólkinu um kjördæmamálið.
Hvernig stendur á því, að Sjálf-
stæðismenn, sem hver eftir annan
hafa lýst þeirri skoðun sinni á Al-
þingi, að ekki gæti komið til mála
að raska við kjördæmaskipun
þeirri, sem er í g'rundvallaratrið-
um, skuli nú finna henni allt til
foráttu. Og hvernig stendur á því
að fólk eins og Sveinn á Múla
skuli fylgja með í hringsnúningi
þeirra? Því hafi t. d. Jón Þorláks-
son, Pétur Ottesen, Gísli Sveins-
son og sjálfur Ólafur’ Thórs sagt
það satt 1942, að áhrif sveitanna
og dreifbýlisins yfirleitt minnkuðu
stórlega ef tekin væru upp fá en
stór kjördæmi. Hvers- vegna trúa
þá menn, að þeir segi satt, þegar
þeir segja nú hið gagnstæða. Því
í þessu máli sem öðrum getur tæp
lega verið um sannlcika að ræða
í báðum tilfellum.
Þá fer greinarhöfundur að tala
um „að okkur i dreifbýlinu hafi
ekki virzt Framsóknarflokkurinn
vera flokkur dreifbýlisins í vinstri
stjórninni.“ Hverjir eru það í
„dreifbýlinu", sem hafa gefið
Sveini á Múla umboð til að skrifa
svona? Það skildi þó ekki vera, að
hann tali hér umboðslaust, sem
hann vítir þó hreppsnefndina i'yr-
ir, og er þó ólíku saman að jafna,
þar sem þeir koma fram undir eig
in nöfnum, en hann þykist tala
fyrir allt dreifbýlið. Minna mátti
nú ekki gagn gera. Svo fer hann
að tala um milljónir, sem vinstri
stjórnin hafi oflagt á þjóðina og
þó sérsíaklega smábændur, og
fagnar því að þessu verði nú skil-
að aftur i niðurgreiðslum á vöru-
verði. Það er nú bara eins og
Bjarni ökkar Ben. sé þarna kom-
inn sjálfur.
En hefir S.veinn lagt það niður
fyrir sér hvað mikið af þessum
niðurgreiðslum kemur í hlut okk-
ar smábændanna? Nei, líklega hef
ir hann ekki athugað það. Hann
hefir liklega ekki athugað það, að
einu vörurnar, sem nokkur telj-
sndi niðurgreiðsla er á, eru afurð-
ir bændanna sjálfra og þar sem
þeir fá ekki neina niðurgreiðslu á
þær afuxðir, sem þeir lögðu til
heimila sinna í haust, eins og t. d.
kjöt og kartöflur, þá verða þeir
að sætta sig við að borða þær með
þeim mun dýrara verði en kaup-
staðabúar, sem nemur niður-
greiðslu ríkistjórnarinnar. Sama
er að segja um mjólkina. Engum
dettur í hug, að nokkur bóndi fari
með alla mjólk sína í mjólkurbúð-
ina og selji hana þar og kaupi
hana svo aftur með niðurgreiddu I
verði og flytji heim til neyzlu á
heimilinu. Þess vegna fara bænd-1
ur alveg á mis við niðurgreiðslu á 1
þeim neyzluvörum, sem er þeirra
daglega fæða. En sagan er þó ekki
nema hálfsögð, að því er t. d. snýr
að Barðstrendingum sjálfum. Nú
í vetur eins og s. 1. ár reyna allir,
sem geta, að bæta afkomu sina
með því að innvinna sér aukaskild
ing með vinnu við togaralandanir
á Patreksfirði. Hafa miargir lagt
mikið á sig til þess, og þá ekki
minna á hið veika lið, sem heima
hefir verið og þurft að sinna gegn
ingum í fjarveru þeirra, er fóru.
En hv.er eru launin? 3—4 króna
minna kaup á tímann vegna niður
greiðslu, sem þeir njóta lítils sem
einskis góðs af.
Annars er það s'koðun mín, að
niðurgrciðsla á landbúnaðarvörum
sé og verði bændastéttinni ein-
ungis til ills eins. Það cr óhugs-
andi að sú öfugþróun, sem ríkt
hefir nú um nokkurt árabil í efna
iiagsmálum þjóðarinnar geti hald-
izt öllu lengur. Og uppbætur og
niðurgreíðslur hijóta að hverfa al-
veg úr sögunni. Og það fær mig
enginn til að skilja það, að þá
verði hægara að komast klakk-
iausi út úr ógöngunum, heldur en
að horfast strax í augu við erfið-
leikana eins og þeir eru.
Jú, Sveinn. Framsóknarflokkur-
inn er flokkur dreifbýíisins og hef
ir einatt verið það. Þess vegna á
nú að revna til að gera Iiann sem
alli-a áhrifaminnstan í landsmál-
um, en það' mun ekki tak'ast nema
um stundarsakir ef til vill. En
bæði þú og aðrir ættuð að nnma
það við í hönd farandi kosningar,
að þið eruð ekki að kjósa um
flokk, heldur um malefni, sem
vaiðar allan landslýð. Látið skvn-
semina ráða atkvæði ykkar, en
ekki ósennilegan áróður manna,
sem vilja hneppa ykkur í þræl-
dómsfjötra og nota ykkur síðar
sem fótaskinn flokksforustunnar í
Reykjavík. Kjósið þá menn á þing,
sem vilja viðhalda gömlu kjör-
ciæmaskipuninni með S'anngjörn-
um og sjálfsögðum breytingum á
þingmannatölu þéttbýiisins. Þá
mun vel fara.
Guðmundur J. Iiinarsson.
Fáein orð um menntun og hæfni kennara
Vegna greinargerðar, sem for-j
maður Kennarafélags Kennara-1
skóla íslands lét birta í Tímanum!
þann 14. febr. s.l., og annarra;
blaðaskrifa, langar mig tii að gera
nokkrar athugasemdir.
Mér fi'nnst frumvarp það, sem
minnzt er á í greinargerðinni, um'
réttindi ófaglærðra kennara, alveg
sjálfsagt. !
Það er vitað mál, að rnargir ó-
kennaraskólagengnir menn eru
fyllilega starfi sínu vaxnir, sem
kennarar, enda þótt mörgum fag-
manninum svíði það í augum.
Þannig er um allar stéttir manna.
Til er' fjöldi manna, sem eru
hagleikssmiðir, bæði á tré og
járn, og hvergi lakari en iðnskóla-
gengnir menn eða faglærðir, en
það er reynt að útiloka þá með
öllum mögulegu móti frá þvi að
stunda iðju sína, af því, að þeir
hafa e.t.v. ekki haft efni eða á-
stæður til að kasta tíma í fánýtan
skólalærdóm, sem oft er nafnið
tómt.
Mér dettur ekki í hug að halda
því fram, að kennaraskólagégnir
menn séu yfirleitt amlóðar, þvert
á móti eru rnargir ágætir menn,
sem koma frá þessari virðulegu
stofnun. En því miður eru of
margir, sem alls ekki eru starfi
sínu vaxnir, jafnvel þótt þeir
hafi útskrifazt m.eð ágætum viitn's-
burði. Ekki held ég að þessir
menn mvndu að neinu leyti batna,
þótt þeir bættu enn nokkrum ár-
um við skólagöngu sína, af þeirri
einföldu ástæðu, að hæfileika fær
enginn af bókviti einu saman.
Það kemur fram í g.-einargerð
formanns, að hann og félagar
hans, vilja á allan mögulegan hátt,
gera ófaglærðum kennurum sein
erfiðast fyrir. Kennarafélag Kenn-
araskóla íslands virðist sjá öfund-
araugum yfir þeim hlunnindum,
sem réttindalaus'ir kennarar verða
aðnjótandi eftir langt og erfitt
starf. Eg veit ekki betur en allir,
sem kennslu stunda, greiði í líf-
eyrissjóðs- og stéttarfélagsgjöld á-
kveðnar prósentur af launum sín-
um, hvort sem þeir eru mikið eða
’.ítið lærðir. Hvers vegna skyldu
þeir þá ekki hafa sama rélt? Ann-
ars er þá ekki um annað að X'æða
en ,,pungaprófsmennirnir“ stofni
með sér eigin samtök.
Margir af viðurkenndustu kenn-
urum þessa lands voru ókennara-
skólagengnir menn, og sumir, já
mér er óhætt að segja margir,
fagmannanna koinast ekki með
tærnar. þangað senx hinir höfðu
hælana.
Eg er ekki að halda því fram,;
að óþarfi sé á kennaraskóla, en
hitt er staðreynd, að á kennslunni
þar þarf að verða mikil breyting
frá því, sem nú er. Kennaraskóla-
próf er enginn óskeikuli mæli-
kvarði á hæfni manna, til þess að
stunda kennsiu. llinn mikli tungu-
málalærdómur og flóknu málvís-
indi korna oft að litlu gagni, þeg-
ar á að fara að kenna börnurn og
unglingum hagnýt fræði, sem að
gagni mega konxa í hinum stranga
og þýðingarmesta skóla, skóla lífs-
ins.
Það eru verkin sjálf, sem tala .
Ég hefi tekið við börnum, sem
bæði faglærðir kennarar og ófag-
lærir hafa kennt á undan mér,
og ég hefi hvergi getað fundið, að
þau, sem sá ófaglærði kenndi,
stæðu neitt að baki hinna í þeklc-
ingu.
Það er ekki nóg að vera „attest
aður“ og útblásinn vindbelgur, ef
það er bara til þess að sýnast.
Það verður að segja hverja sögu
eins og hún gengur, jafnvel þó
að hún láti illa í eyruni sumra.
Hinn mikli en dauði lærdómur
sunxra kennai'askólamanna virðist
slíga þeim til höfuðs og brjótast
út í miður heppilegum gorgeir.
sem kemur að litlu haldi, þegar
síðar rneir á að fara að miðla
þekkingarsnauöu barni af iang-
sóttri og dýi'ri speki.
Margir af hinum hálærðu kenn
urum eru alls ekki færir um að
útskýra fyrir nemendum einföld-
ustu málefni, er að íslenzkiú, al-
mennri vinnu iýtur, og hverjum
sönnunx Islending ber a vita.
Þeir eru útblásnir af vísdómi,
sem þeir hafa aldrei brúk fyrir
og hljóta því eðlilega að gleyma
mjög fljótlega.
Það er ekki nóg að vera mikill
byggingarmeist'ari, ef nxenn
gleyma því, að byggingin þarf að
standa á traustunx grunni eigi
hún ekki að hrynja. Kennaraskóla-
menntunin er því miður of oft
skálkaskjól fyrir menn, sem alls
ekki hefðu getað áunnið sér starf-
ið af eigin verðleikum.
Það eru jafnvel dæmi til, að há-
lærðir menn stunda kennslu við
æðri menntastofnanir án þess að
vera menn til þess, þótt e.t.v. að
þeir séu sæmilega færir í sinni
grein, en væru alls ekki notandi
baniafræðarar, af þeii-ri einföidu
ástæðu, að þeir kunna ekki manna
siði. —
Þeir eru iíkt og kalkaðar grafir
sem að utan líta fayjurlega út
vegna hinnar ágætu menntunar,
en um innihaldið spyr enginn, þv>
að þeir hafa bi'éf upp á sinn ó-
skeikulleik.
Sumir af þessunx mönum virð-
ast ágætir við að semja kennslu-
'hækur, sem sumar eru notaðar
Framhald á 11. síðu
Á víðavangi
„Sjálfstæðisbarátta" Sjálf-
stæðisfSokksins
Núvérandi „formaður" Sjilf-
stæðisflokksins hefur s. 1. 35—
40 ár verið með réttu talinn me.sli
gortari íslands. í hinni frægíi
landsfundarræpu sinni kemsí
iiann að þeirri niðurslöðu, a<"
bókstaflega allt, sem nýtilegt he!
ur verið unnið á landi hér síð-
ustu áratugi, sé íhaldinu aó
þakka. Upptalningu afrekanna
byrjar hann þannig;
„Flokkurinn, sem jafnan stýrðL
förinni á síðasta áfanga sjálfstæ/
isbaráttunnar----og á þar viö
SjálfstæJisflokkinn. Þetta er mi
að vísu nægilega ónákvæmt orða
lag til þess, að enginn getur átt-
að sig á hvað Ólafur meinar. A
tala um einhvern „síðasta áfanga-
í sjálfstæðisbaráttu cinnar þjóð>
ar er algjört rugl. Sérhver þjóJ.
ekki sízt smáþjóð, er aila stund
að berjast fyrir frelsi sínu og
lífi. Þeirri þjóð, sein sést yfii
þau sannindi, er háski Minn. En
ef hringurinn er þrengdur og
aðeins rætt um átökin við Daui,
mun almennt litið svo á, að síft
asta tímabil þeirrar barátu liafi
náð yfir árabilið frá 1918—1944.
Hvaða för stýrði íhaldið á þeini
árum? Ekki fór það með lands-
stjórnina nema lítinn hluta uni
rædds tímabils. Og árið sem lýft
veldisstofnunin fór fram var ut-
anþingsstjórn við völd. En ein-
mitt í sambandi vilS þann at-
burð náði „sjálfstæðisbarátta“
Sjálfstæðisflokksins hámarki, ei
heimingur þingí'Iokksins skilaði
auðum atkvæðaseðliun við forseta
kjörið að Lögbergi 17. júní. Mun
sú minnig um fáheyrt smekk
leysi og eindæma lubbaska.p í
lialdisins lifa um aldur og ævi
í sögu þjóðarinnar. Og svo birtii
Ólafur ununæli sín í Dáris.ka-
mogga. Það er við hæfi.
„Herstjórn" Bjarna
Og Ólafiir heldur áfrani:
„Flokkurinn, sem síðan sá stóri
sigur vannst, (í sjálfstæðisbarátt
unni), hefur tryggt hann með vit
uriegri stjórn utanríkismála állan
fyrsta áratug lýðveldisins."
Ekki skýrir Ólafur nánar í
hverju þessi viturlega forysta er
fólgin og má vera vorkunn. ís-
lendingar gerðu Keflavíkursamn
ingin 1946, gengu í Sameinuðu
þjóðirnar sama ár oig síðan í At
Iantshafsbandalag'ið. Loks kom
licrverndarsaiiiningurinn 1951.
Um það má deiia og hefur verið
deilt liversu hyggilegar þessar
samningagerðir okkar hafa verið,
sumar hverjar a. m. k. og liver
trygiging er í þeirn fólgin fyrir
frelsi þjóðarinna og sjálfstæði
Ekki skal þó dregið í efa, að’
verulegur meiri liluti þjólarinn
ar hefur talið og telur að bessi
spor bafi verið rétt, þótt firina
megi menn í ölluin flokkum, sem
eru á annarri skoðun. En eriga
„forustu“ höfðu Sjálfstæðisinenn
um þessar ákvarðanir. Þeirra lið
semd lá í því einu, að vera þeim
fylgjandi, allflestir. Og ónærgætn
islegt er það af Ólafi að vera
að minna á „herstjórn“ Bj. Beri
er hann var utanríkisráðherra á
árunum 1951—1953. Þá var allt
eftiriit með sambúð fsl. og varn-
arliðsins svo, að bæði horf'ði
til vansa.og voða fyrir i-ióðina.
S\o þegar nýir siöir og betri
voru upp teknii í þessunx efrium
af dr. Kristini Guðmundssyni, þá
aúláSi íliaidið að ærast og sigaði
á haun öllu sínu sorpliði. Því
fannst það nálgast hreina laud-
ráðastarfsemi að lofa ekki hern
um að vaða liindrunarlaust ura
aliar jarðir. Er sú ófagra saga öll
ekki ómerkur vottur um þjóð-
hollustu þeirra og „viturlega“
sjálfstæðisbaráttu.
íhaldið og landhelgin
Og enn segir Ólafur: „ . . Flokk
urinn, sem borlð liefur hita ( í
þunga hinnar nýjxi frelsicbaráttu
í sambandi við víkkaða landhelgi
. . .“ Fátt sýnir betur algjöra
blindu Ólafs á eigin ávirðinigar
in að hann skuli minnast á land
Praixit.ald a 8. síðu)