Tíminn - 09.04.1959, Síða 9

1' í M 5 N N, finuntudaginn 9. apríl 1959.
I Suen StoL
pe:
j-^cn\ lirti r ci í Lk i
i
um
Falck var hins vegar í sól-
skinsskapi. — Heyrðu, Petrus,
hrópaði hann. —- Fáðu þér nú
brennivínssopa — svona rétt
til þess að stríða skrattanum.
— Nei, þakka þér fyrir,
sagðí Petrus vingjarnlega.
Mikaelsson tók fram í: •—
Já, þú ættir að fá þér hress-
ingu, þér veitir ekki af hýr-
gun.
Petrus brosti við en þagði.
Canitz hallaði sér fram og
sagði um leiö og hann blés
frá sér reykjamekki: — Þetta
er ekki rétt, Petrus er einmitt
sá eini okkar, sem ekki þarf
hýrgunar viö. Hann er róleg-
ur og þarf engra uppbóta, þótt
ég viti ekki, hvernig hann fer
að því að öðlast slíka rósemi.
Það hafði verið toorið á toorð
iö fyrir Karin. Húh lét sjónir
líða; yfir salinn og sá, aö þaö
voru aðeins tvær konur þar
inni. Hún tók líka eftir her-
mannahópnum umiiveriis Can
itz og þóttist þegai’ sjá, að þar
voru Svíar. Hún horfði um
stund á slétti'akað andlit Can-
itz og fannst endilega, að hún
hefði einhverntíma séð þenn-
an mann áöur. Hún reyndi
að rifja þetta upp en kom því
ekki fyrir sig. Ef til vill var
þetta aðeins líking við ein-
hvern mann, sem hún þekkti.
Hún hélt áfram að borða. en
var hálf taugaóstyrk eftir aö
hún veitti þvi athygli, að karl
mennimir veittu henni ó-
skipta athygli, einkum liösfor
ingjar, sem sátu einir sér við
bor'ð. Þeir þjáðuSt auðvitað af
kvennahungri eftir alla ein-
angrunina á vígstöðvunum.
Hún skyldi svei mér kæla þá.
Áhugi karlmanna fyrir ókunn
ugum konum var henni ætíð
jafnmikill þyrnir i augum.
Hvers vegna höfðu karlmenn
einir rétt til þess að leita
svona opinskátt eftir vinfengi
kvenna? Hvers vegna þótti
ekki hæfa, að konur gerðu hið
sama? Hvers vegna máttu þær
ekki átölulaust láta á sér skilj
ast að þeim litist vel á snotr-
an karlmann? Svipur hennar
harðnaði eins og jafnan þeg-
ar hún hugleiddi misrétti
karla og kvenna.
— Já, frið í sálinni, sagði
Mikaelsson háðslega. — Eg
kannast við þá prédikun. En
ég hef nú haft einhvern ó-
stj órnlegan fiðring i skrokkn-
um síðan ég var smápatti.
Petrus leit varla á hann en
sagði rólega og vingjarnlega
eins og hann átti að sér: —
Þú veizt ofur vel, hvernig á
því stendur og livernig unnt
er að bæta úr þvi.
Mikaelsson horfði fyrst undr
andi á hann en rak svo upn
hlátur. — Já, hann er við
sama heygaröshorniö. En
vertu nú svo nærgætinn að
fara ekki að tala um guö.
—r Eg hef ekki gert það og
mun varla byrja á því hér,
sagði Petrus jafnrólegur og
áöur. — Eg sagöi aðeins, að
þú vissir það vel sjálfur, hvern
ig á því stæði.
, Mikaelsson var hugsandi
um stund. — Já, það getur
Verið, sagði hann svo. — En
nú er of seint að kippa því
í lag.
— Það er víst alrei of
seint, svaraði Petrus. — Aldrei
of seint fyrir nokkra mann-
eskju.
Canitz hafði hlustað meö
athygli á Petrus eins og vant
var, og sú athygli hafði vakiö
undrun félaganna. — Þarna
skjátlast þér áreiðanlega,
Petrus, sagði hann alvarlega.
— Til er fólk, sem öll sund eru
lokuð hér í þessu lífi.
Brewitz hafði einnig heyrt
ávæning af þessu samtali.
Hann sagði, og rödd hans virt
ist hálf brostin: — Það er líka
til fólk, sem aldrei hefur átt
neina leið opna, öll sund hafa
verið því lokuð frá upphafi.
Petrus sagði: — Þú ættir
ekki að drekka meira, Brew-
itz. Láttu nú staðar numið,
Svarið var skýrara og hvass
ara en orö hans áður: —
Skiptu þér ekki af því.
Nú _hóf hljómsveitin leik
sinn. í henni voru þrjár mið
aldra konur í hvítum kjólum
með bera handleggi. Þær
gerðu geysimikinn hávaða, og
það fserðist brátt líf í fólkið
i salnum. Karlmennirnir
kepptust um að bjóða þessum
fáu stúlkum í dans. Ungur
liösforingi kom til Karinar, en
hún vísaði honum kuldalega
á bug, svo að hann hrökklað-
ist á brott. Falck hafði verið
snar í snúningum sem jafnan'
fyrr og olnbogaði sig gegnum
þröngina til ungrar og snot-
urrar stúlku, og honum tókst j
að fá hana í dansinn, þótt
fylgdarmenn hennar við borð
ið andmæltu. Falck hrópaði
glaðlega yfir öxlina til félag-
anna, sem sátu eftir við borð
ið: — Hættið nú þessu karpi.
Nú skulum við dansa. Petrus,
sveiflaöu þér nú í vals sjálf-
boðaliðunum og föðurlandinu
til heiðurs.
Hann sveiflaði dansmey
sinni lipurlega og hinir hlógu
við honum.
Allt í einu reis Brewitz á
fætur reikull í spori. Enginn
félaga hans tók eftir því fyrr
en það var of seint að' hindra
framferði hans. Andlit hans
var geiflað og afmyndað.
Hann gekk beina leið til fiðlu
leikarans og svipti fiðlunni úr
höndum hans, sló henni í stól
og hrópaði, en dansfólkið nam
staðar og horfði undrandi á
hann.
— Hættið þessum fíflalát-
um. Vitið þið ekki hvernig okk
ur líður þarna úti á vígstöðv-
unum? Vitið þið ekki, að við
lifum i helvíti. Hættið þessu,
segi ég, annars skýt ég ykkur.
Hann hafði dregið skamm-
byssu sína úr sliðrum og miö-
aði á dansfólkið, sem var
skelfingu lostið.
Canitz áttaði sig fyrst og
snaraðist inn gólfið í áttina
til Brewitz. — Láttu byssuna
tafarlaust í hulstrið aftur,
sagði hann í skipunartón.
Brewitz sté eitt skref aftur
á bak og beindi nú byssunni
að félaga sínum. — Þú getur
ekki neytt mig til þess eða
neins annars, sagði hann. —
9
Sjötugur: Jón Magnússon
fyrrum bóndi að Höskuldsstöðum
Margir munu minnast hans mcð öflin úrslitakosti. Frá þvi um aWa-
hlýjum huga, en einkum samferða- mót hafði Vatnsdalur jafnan haft
mennirnir úr tveimur sveitarfélög þá venju að senda kveðju sína
um, Mýrum í Austur-Skaftafells- síðla sumars, stundum um sláttinn.
sýslu og Breiðdal í Suður-Múla- En árið 1924 dró hann það fram
sýslu. á jólaföstu. Var þá komið frost í
Jón er fæddur á Sævarhólum í °S ís a vötn. Sprengdi vatnið
Suðursveit 9. apríl 1889. Foreldr- UPP ísinn, srvo að hann braut alla
ar hans voru Steinunn Stefánsdótt varnar- og áveitugarða og hlaða
ir, bónda á Brunnum Jónssonar var® gólfskán í dyr fjárhúsa, svo
prests á Kálfafellsstað, Þorsteins- flæddi inn til tjóns. Nú
sonar — Skorrastaðarætt. — Móð- var sphð meðan sætt var. Enda
ir Steinunnar var Auðbjörg Sig- ^.ra fón fljótt við. Heyrzt hafði, að
urðardóttir bónda og hreppstjóra íörðin Höskuldsstaðir í Breiðdal
á Reynivöllum í Suðursveit, Ara- 'ær' Fýr hann þegar austur,
sonar, — og seinni maður hennar. *eypti jörðina og flutti þangað
Magnús Magnússon, Pálssonar pró næsta vor mc® sitt bú, fjögur
fasts í Hörgsdal á Síðu, Pálssonar. ^orn unS> aldraðan föður og
Föðurmóðh' Jóns hét Margrét fengdamóður.
Símonai'dóttir bónda á Jórvíkur- Höskuldsstaðir eru falleg jörð,
hryggjum i Álftaveri, Jónssonar Cn ekki landmikil. Féll hún vel
bónda og hreppstjóra á Kirkjubæj, við hugsjón athafnamannsins. Tók
arklaustri, Magnússonar. j hann þegar til við að byggja upp
Allan fyrri helming sinnar liðnu peningshúsin, bæta túnið og
ævi mátti Jón búa og berjast við stækka. Blómgaðist búskapurinn
hin eyðandi öfl straumvatnanna eigi síður en áður, en afkoman
írá Vatnajökli, enda var hann öll öruggari. Varð heimili þeixra
„vatnamaður" góður og óragur að hjóna víða kunnugt, því að bærinn
glíma við freyðandi jökulsár. Móð- i stendur við alfaraleið í nágrenni
ir hans hafði um alllangt skeið bú; tveggja fjallvega og því gististaður
ið á Sævarhólum með fyrri manni fjölda ferðamanna. Var þar öllum
sínum og síðar sem ekkja við
stöðugan ágang Heinabergsvatna
og Kolgrímu á land jarðarinnar.
Á nýársdag 1892 var svo smiðs-
tekið af rausn og veitt aðhlynning
án endurgjaids. Og áfram hélt Jón
að hlaupa undir bagga með sveit-
ungunum með því að vinna þeim
'höggið lagt á eyðinguna. Þann dag þörf handtök, er mikið lá við.
gerði óhemju norðanrok á auða Munu þau hjón hafa reist sér fagr
en frosna jörð, svo að mölin úr an minnisvarða í hugum fjölda
aurunum þar upp af rauk sem margra samferðamanna. Margir
mjöll yfir tún, engi og bithaga. Er
það fyrsta bernskuminning Jóns,
að gat kom á stafn baðstofunnar
undan grjóthríðinni. Vorið eftir
yfirgáfu foreldrarnir býlið — hef-
ir það eigi byggzt síðan — og
fluttu að Kálfafellsstað. sem þá
var á milli presta og bjuggu þar
næsta ár. Þá fluttu þau á Mýram-
ar, bjuggu í Flatey á litlum parti
og á Bakka, sem nú er í eyði. Vor-
ið 1902 fengu þau jörðina Eskey
tii ábúðar. Það var þægileg jörð
eg hafði oft verið búið þar dágóðu
búi. En nú höfðu Heinabergsvötn
brotizt milli bæjarins og aðalbeiti-
landsins, svo að erfitt var að nytja
það. Magnús flutti bæinn út yfir
álinn á bakkann þar sem áður
voi'u beitarhús og var það oft
nefnt á Selbakka, en svo hét sá
staður áður.
Við þessar aðstæður ólst Jón
upp ásamt fimm hálfbræðrum sín-
um, er voru nokkuð eldri en hann.
Þeir eni nú allir látnir, nema
einn, Guðni Jónsson, verzlunar-
maður, Höfn i Homafirði, rúm
lega áttræður.
Snemma bar á því, að Jón væri
hagiu- til handa og framúrskan
andi afkastamikill til allra verka,
nthugull um flest og mikill greiða
maður, Vai'ð hann mjög mörgum
e.ð liði, einkum við húsasmíðar,
bæði fyrr og síðar, og tók lítt
gjald fyrir. Foreldrar hans höfðu
jafnan komizt vel af og verið veit-
andi, þrátt fyrir óhagstætt jarð
Breiðdælingar sýndu þeim Mka
merki þakklætis og vináttu, er
þau hurfu úr þvi héraði.
Eftir mcira en tuttugu ára bú-
skap á Höskuldsstöðum fengú þau
hjón jörðina í hendur elzta syni
sínum og fluttu niður á Breiðdals-
vík. Þar hafði Hafsteinn sonur
þeirra tekið sér bólfes'tu. Byggði
Jón sér þar hús og stundaði smíð-
ar, einkum húsasmíðar oftast 1 fé-
lagi við Hafstein, sem virðist vera
einn af þeim mönnum, sem þjóð-
trúin hefir nefnt „Þúsundþjala-
smið“, þ. e. leggja á allt gerva
hönd. Á síðastliðnu vori fluttist
hann til Hornafjarðar með fjöl-
skyldu sina. Seldi Jón þá hús eitt
á Breiðdalsvík og fylgdust þau
hjón með syni sinum til Horna-
fiarðar, sem nú hefir endurheimt
þessi börn sín. Er því nær, sem
þau hafi nú fundið sitt Berurjóð-
ur. Óskum við, gömlu sýslungarn-
ir, að þau megi hér enda sitt ævi-
kvöld í spekt og friðsæld meðal
ættingja og vina.
Hafsteinn hefir byggt stórhýsi á
okkar mælikvarða hér á Höfn í fé-
lagi við svila sinn, Guðmund Þor-
grímsson. Á Jón sér þar íbúð í því
húsi og hefir jafnan unnið af
áhuga við bygginguna, þó að fjör
og kraftur sé nú nokkuð farið að
dvina.
Þau Jón og Jóhanna eignuðust
5 börn, sem öll lifa við góðan
orðstír. Þau eru: .Brynhildur Krist-
ín, húsfreyja í Sumarliðabæ í Holt
næði. Vorið 1913 kvæntist Jón Jó- umi Guðmundur bóndi á Höskulds
hönnu Kristínu Guðmundsdóttur stöðum; Hafsteinn smiðui’, Höfn í
bónda á Skálafelli, Sigurðssonar b.
og hreppstjóra á Borg, Sigurðsson-
Hornafirði; Sigurður vélsmiður í
Reykjavík og Haukur við vélsmíða
ar — Reynivallaætt, — myndar- nam r Reykjavík.
og dugnaðai’konu. Tóku þau þá við
búsforráðum af foi’eldrum hans.
Varð bú þeii’ra brátt hið mesta í
Jón hefir verið fjörmaður, jafn-
an léttur í máli og hvers manns
hugljúfi í beztu merkingu þess
hreppnum og rausn í bezta lagi. 0rðs. Vill þó ógjarnan láta beygj-
Stöðugt eyddist land jarðarinnar ast af erfiðleikum eða annarra
af vatnaágangi. Ollu þar mestu áhrifum. Hann var hestamaður og
um hin árlegu jökulhlaup úr Vatns átti jafnan góða reiðhesta. Mátti
dal, scm flæddu yfir allt landið einatt sjá hann fara léttan yfir
meðan ekki var að gert. Jón lagði land svo sem slíkum áhugamanni
mikla vinnu í það, að byggja varn- hæfði, og það jafnvel eigi síður,
argarða um þann hluta landsins, þó að á eigin fótum færðist. Veit
sem unnt var að verja fyrir hlaup- ég hann eiga Ijúfar minningar um
unum, einnig áveitugarða á því fótlipra fáka og ferðmikla, er hann
svæði. Varð heyskapur oft mikill nú á úthallandi ævi lítur yfir
og góður, því að jöi’ðin hafði feng sléttar grundir og mjúka sanda
:ö frjóefni undan jöklinum. En sinnar kæru æskubyggðar. En
oft var votsamt og erfitt að bjarga fólkið er honum þó framar öllu.
heyjum og fénaði undan vatns- Hann er félagslyndur og fæddur
hlaupunum og komu sér þá vel samvinnumaður. Hans orðtak
þeir eiginleikar Jóns, að vera fljót- hefði frá upphafi getað verið:
ur að hugsa og fi-amkvæma. Sýnt Hver maður sinn rétt. Hann var
þótti að bújörð þessi var ekki fil einn af stofnendum Kaupfélags
frambúðar, enda ekki eign þeirra Austur-Skaftfellinga og er þar nú
hjóna. Stóð hugur þeirra því jafn- endurheimtur félagi.
an til annars jarðnæðis, en það lá Heill og hamingja fylgi honum
ekki á lausu nærlendis svo við og hans skylduliði á óförnum ævi-
hæfi væri. En nú settu náttúru- brautum. Gamall vinur. j