Tíminn - 18.04.1959, Blaðsíða 4

4.
T í MIN N, laug'ardaginn 18. aprfl 1959
Minningarorð:
Gestur Jóhannesson, bóndi, Giljum
Anno 1893, hinn 21. september
íæddist á iMöðruvöllum í Kjós
„óskilasveinn í óþökk“ flestra eða
allra aðstandenda. Á þeim árum
var það fáum fagnaðarefni þegar
fátæk og umkomulaus vinnuhjú
fóku upp á því að fara að eignast
■börn. Svo mun og hafa verið þega
þessi óboðni gestur vinnuhjúanna á
Möðruvöllum kom í þennan heim
Drengurinn var skírður Gestur.
Faðir hans var Jóhannes Helg
Ásmundsson, fæddur upp í Lundar
reykjadal, ætlaður að öðrum þræð
xir Kjósinni og átti þar marga ætt-
ingja. Móðirin var Margrót Hall-
dórsdóttir fædd og uppalin í Kjós
inni. Orðrómur er það hjá sumi
ættfólk hennar að ættina meg
rekja til ekki ómerkari manns, er
sálmaskáldsins mikla Hallgrím:
Póturssonar prests í Saurbæ á
Hvalfjarðarströnd. Ekki er ég svc
vel að mér í ættum Kjósverja og
Kjalnesinga að ég geti rakið það
“ enda er það nú svo að í ættfræð
inni er ekki alltaf að treysta hinum
skráðu heimildum. Hitt er víst
að margt af því ættfólki, sem kom-
izt hefir upp í Borgarfjörð og ég
hefi kunnleika af, hefir verið
hneigðara til skáldskapar og átt
hagari tungu en almennt gerist. Má
.þar minna á frá fyrri tíð, skáldið,
sem kallaði sig Þorskabíl og Sig-
urð Eiríksson frá Læk (sem reynd-
ar var sálmaskáld). Af nútímafólki
má nefna Þorgeir frá Efstabæ,
Grafardalssystkini og Óskar Þórð-
arson frá Haga.
Gestur Jóhannesson fluttist með
íoreldrum sínum og yngri bróáur
upp i Lundarreykjadal þegar hann
var á 8. ári. Þar sem foreldrar
hans voru í vinnumennsku og hús-
mennsku og áttu lítilla kosta völ,
óist hann upp á ýmsum bæjum
fram yfir fermingu. Upp úr því
fór hann til Skógabræðra, föður
míns og föðurbróður og átti þar
heimili fram yfir tvítugsaldur. Þar
lágu leiðir okkar saman og þar
eignaðist ég þann „stóra bróður“,
sem ég hefi síðan átt um hálfrar
aldar skeið, þó leiðir okkar hafi
ekki legið saman og oft hafi verið
langt er á milli leiða og funda.
Þegar Gestur var í Skógum, fór
hann til sjós á Suðurnesjum og til
náms í alþýðuskólunum, Hjarðar-
holti í Dölum og Hvítárbakka í
Borgarfirði. Á þeim árum var hann
félagi í U.M.F. Dagrenning í Lund-
arreykjadal og iðkaði þar bæði
sund og glímu. í öllum þessum
sundurleitu verkefnum var hann
ninn bezti liðsmaður, því greind
hans og líkamsatgerfi var yfir alla
meðalmennsku.
„Enginn veit að hverju barni
gagn verður“ segir gamalt spak-
næli. Hinn óboðni „gestur", sem
íæddist á Möðruvöllum í Kjós 1893
hefir verið stólpi sveitar sinnar og
oddviti um langa tíð. Hann varð
óóndi í Giljum í Hálsasveit 1925
og hefir búið þar siðan. Kona hans
er Þóra Jóhannesdóttir, bónda þar,
Jóhannesssonar af ætt Þorleifs á
Hofsstöðum, hins ‘kynsæla ættföð-
urs margra Borgfirðinga. Þau eign-
uðust fjögur börn, tvo syni og tvær
dætur, sem öll eru uppkomin. I
Giljum hafa þau hjón gert garðinn
írægan, þar var gerð ein fyrsta
heimilisrafstöð í héraðinu. Þar
hafa verið gerðar meiri jarðabæt-
ur en annars staðar í sveitinni og
allur húsakostur er þar traustur
og vandaður. Mikil starfsorka, iðju-
semi og reglusemi þeirra beggja
hjóna hefir gert þessa fjallajörð
að höfuðbóli.
Gestur í Giljum var hlédrægur
naður og fáskipti.nn og lítt gefinn
xyrir að láta á sér bera eða trana
-ér fram. Þó að hann, vegna hæfi-
í.eika sinna, hafi orðið að gegna
nörgum trúnaðarstörfum fyrir
- veit sína og hérað, nuin hann
ekki hafa eftir því sótt. Heimilið
■,ar hans kærasti vettvangur og
nin daglegu störf þess. En iðjusemi
hans og afköst við vinnu voru
viðurkennd af öllum er til þekktu.
Hann var seintekinn og sóttist lít-t
eftir lýðhylli, og var vandur að
vinurn, en þeir. sem eignuðust vin-
áttu hans, áttu þar traustan hauk í
liorni. Hann var dulur og þó hann1
væri viðræðugóður og ótrauður í
orðasennum um almenn mál þegar
við átti, flfkaði hann ekki eigin
hug eða tilfinningum. Fáir menn
vita að honum „lá létt á tungu
mærðar timbur máli laufgað“ engu
síður en mörgum öðrum ættmenn-
urn hans.
Gestur var alla ævi hraustur og
heilsugóður, eftir því sem vitað
var. Andlát hans bar því bráðar að
en nokkurn varði, en hann varð
bráðkvaddur af heilablæðingu 8.
þ. m. Hann var þá nýkominn til
Reykjavíkur til að vitja um konu
sína. Hún hafði veik verið flutt
þangað fyrir nokkrum dögum og
á nú fyrir höndum, eftir ástvina-
missinn, veikindi og sjúkrahús-
vist. Innilega samúð vil óg hér með
tjá henni og börnum þeirra á þess-
um erfiðu stundum og óskir og
bænir um að úr hryggðaréli þessu
komist þau heil og ósködduð.
Gestur í Giljum verður í dag
jarðaður að sóknarkh-kju sinni
Stóra-Ási i Hálsasveit. Óðum fækk-
ar nú þeim, sem ég þekkti i blóma
lífsins í æskusveit minni fyrir 40
—50 árum, en þeim fjölgar óðum,
sem þar eru kvaddir í síðasta sinn.
Með Gesti í Giljum er sá kvaddur,
er ég kynntist mest og þekkti 'bezt
á þeim árum og hefur verið mér
alla tíð síðan flestum kærari.
Blessuð sé aninning hans.
Guðm. IHugason.
„Þú ert genginnýgóður drengur,
gröfin fengið hefir sitt.
Heirns á vegi líísins lengur
lítur enginn blómið þitt.“
Einn af öndvegisbændum í efri
byggðum Borgarfjarðar er fluttur
burt, yfir landamæri lífs og dauða.
Við heimsækjum hann ekki lengur
að Giljum, en endurminningin liíir
og geymist, og þeir, sem að Gilj-
um munu korna um langa framtíð
sjá að þar hefir toúið dáðadrengur.
í Giljum er rnjög víðáttumikil
nýrækt, svo að mörg strá vaxa nú
þar sem aðeins óx eitt fyrir 40 ár-
um. Og enn meira er þó í undir-
búningi. Þar er toæjargilið, sem um
aldir rann meðfram túninu, eng-
um til góðs, en oft til erfiðleika,
virkjað til matreiðslu, Ijósa, og upp
hitunar m. m. Þar eru byggingar
miklar fyrir menn og búfé. Þar er
staðarlegt heim að lita og þar er
hlýlegl heim að korna. Þangað
koma líka mai-gir og þar er mikil
gestrisni, bóndinn var jafnan glað-
ur og reifur og frúin prúð og hátt-
vís svo að afbar, og þar eru börn-
in vel uppalin og mannvænleg.
Gestur var fæddur að Möðruvöll-
um í Kjós hinn 21. september
1893. Margrét Halldórsdóttir rnóðir
hans var ættuö úr Kjósinni, en Jó-
hannes Ásmundsson, faðirinn, var
borgfirzkur bóndasonur.
Gestur var af fátæku foreldri
kominn, og byrjaði smátt, en óx
jafnt og þétt og var alla tið vax-
andi. Hann ólst upp á ýmsurn stöð-
um bæði í Kjós og í Borgarfirði,
ýmist með móður sinni éða án
hennar. Hann hafði löngun til að
MÐSTOFAN
læra, og átti hægt með það og
gekk á unglingaskóla. En fjárhagur
og lífsbarátta leyfðu ekki meira.
Hann vann ungur fyrir sinu brauði
og var afburða atorku- og starfs-
rnaður, enda mjög eftirsóttur á
yngri árum.
Gestur mátti heita vel íþróltum
búinn, eftir því sem aðstæður
leyfðu. Hafði gaman af að glima
og náði góðum árangri. Hann hafði
ýmsa þá kosti, sem glímumenn
prýða, var karlmenni að burðum,
léttur og lipur og skapfestumaður.
Um 1917 fór hann sem bústjóri
til ekkjunnar í Giljum og var þar
æ síðan. Árið 1925 gekk hann að
eiga heimasætuna á staðnum Þóru
Jóhannesdóttur og tóku þau þá
þegar við búinu, og bjuggu farsælu
og góðu búi, þar til að hann féll
sviplega frá 8. þ. m. Búið óx og
blómgaðist jafnt og þétt og var af-
urðamikið og fallegt.
Gestur var mikill búfjárræktar-
rnaður og átti oft afburðagóða
gripi, kýr, hesta og sauðfé. Hin
síðustu ár voru Gilja-dilkarnir með
allra vænstu dilkum í Borgarfirði,
og sum árin alvænstir. Sýnir þetta
vel 'fjármennsku Gests og fjárrækt.
Gestur var og hestelskur og
hestamaðui-, og' átti jafnan góð-
hesta. Á yngri árum keypti hann
beztu gæðingana, en á síðari árum
ól bann þá upp sjálfur og var
heppinn í því sem öðru.
Þeirn Gilja-lijónum varð 4 barna
auðið, 2ja sona og 2ja dætra og
eru 3 þeirra en í föðurgarði og
búa þar með foreldrum sínum, en
önnur dóttirin er gift og búsett í
Reykjavík. Gestur hafði þann
gamla og góða sið, að láta börnin
eiga skepnur í búinu, og unnu þau
því að sínu eigin búi jafnframt.
Mig langar til að minnast hér
tveggja endurminninga, sem lýsa
manninum einkar vel.
Þjóðvegur lá meðfram túninu í
Giljum, en áin var óbrúuð, og
fékkst ekki brúuð. Gestur bað þá
um efni í brú á sinn kostnað. Ég
á peningana, sagði Gestur, og ég
tel þeim ekki öðruvísi betur varið.
Ég þarf að fara yfir ána á hverj-
um degi og stundum oftar en einu
sinni á dag. Áin verður oft furðu
slænr yfirferðar, og ég vil heldur
missa peningana 'heldur en að
drepá sjálfan mig eða missa börnin
í hana. 9 m torú var toyggð, sem
stendur fullkomlega samanburð við
aðrar brýr á þjóðvegum. Hún er
til mikils hagræðis fyrir heimilið
og alla, sem þarna eiga leið um,
en engum dettur í hug að brúin sé
eign eins manns. Síðar var greitt
af almennu brúafé 50% af kostn-
aði, án þess að Gestur sækti urn
það. Þetta er mjög ólíkt þvi, sem
maður á mest að venjast og áreið-
anlega mjög sjaldgæft, svo ekki sé
meira sagl.
Þegar yngri sonur Gests var 9
vetra, valdi Gestur beztu hryssuna
í sveitinni og toezta stóðhestinn í
héraðinu og leiddi sarnan og
tryggði sér afkvæmið þegar til
kæmi. Þetta blessaðist, lánið var
með. Þarna var verið að undirbúa
fermingargjöf handa hinum unga
manni. Þegar svo gæðingurinn var
9 vetra, vannst á hann Faxaskeifan
á Hestaþingi héraðsins. Þ. e. að
hann var viðurkenndur mesti gæð-
ingur í héraðinu á því herrans ári.
Þetta er einnig mjög fágætt eða
einsdæmi. Þetta er’ lærdómsríkt í
fleiri en einni merkingu. Þarna
var fyrirhyggja og framsýni. Þetta
er fagur gimsteinn i íslenzkri bún-
aðarsögu og íslenzkri búfjárrækt
og jafnvel í islenzkum uppeldis-
rnálum.
Eins og að likum lætur, var
Gestur stoð og stytta sveitaririnar
og þeirra sverð og skjöldur um
marga áratugi. Auk margs annars
var hann mestalla sína búskapar-
tíð í hreppsnefnd Hálsahrepps og
lengst af oddviti. j
Ég þakka Gesti hálfrar aldar
vináttu og órofa tryggð. Ég votta
konunni og börunum fyllstu sam-
úð í sorg þeirra og erfiðleikum.
Ari Guðimmdsson. ^
Frá Akureyri hefur Baðstofunr.í
borizt eftirfarandi bréf:
„FVRIRSPURN TIL BJÖRNS TH.
BJÖRNSSONAR:
MÉR HEFUR skilizt, að þér séuð
tii þess íráðinn af Ríkisútvarpinu
að flytja þætti „Úr heimi mynd-
listarinnar". Þér lýsið því skemmti
lega, sem fyrir augu ber, og hafið
gott vald á íslenzku máli.
NÚ HEFUR ‘Undanfarið stáðið yfir
sýning á fjölmörgum listaverkum
Ásgríms Jónssonai', hl'uta af þeirri
gjöf, sem hann gaf þjóðinni allri.
Reykvíkingar hafa átt þess kost
að sjá málvenk þessi en ekki við,
sem búum úti á landsbyggðinni.
Ég lief okki Ixeyrt, að þér hafið í
þáttum yðar lýst neinu af þessum
listaivenkum eða gefið hlustend-
um nokkra insýn í það, sem þús-
undir Rey.kvíkinga hafa getað séð
með eigin augum. Hafið þér kann
ske ekki komið á sýninguna, eða
er „heimur myndlistarinnar“ svo
lítill, að Ásgrímur komist þar
naumast fyrir? Þurfa menn, að
yðar áliti, að rnála „abstrakt“, til
þess að, verða listamenn, sem
Idustendum sé frá segjandi?
VILJIÐ ÞÉR vinsamlegast gefa
ský'ringiu á því, hvers vegna þér
flytjið fjálglegar lýsingar á sýn-
ingum „atostraktmálara“ en segið
okikur hlustendum lítið eða þá
elfkert frá sýningum á þeim mál-
verkuni, sem við hinir venjulegu
metxn, skiljum og vildum gjarnan
sjá og heyra um? Og væri ebki
rétt, að þér breyttuð nafni á
þætti yðar og nefnduð hann: Frá
atostalktheimi listarinnar?
Akureyringur."
KRXSTJAN HELGASON hefur
orðið:
,J>AÐ VAR gamall siður að fara i
skeljafjöi-u á sumai-dagimx fyrsta,
þar sem ég þekki fil. Nú er þetta
að leggjast niður, og tel ég þaS
illa farið. Hvað er skemmtilegra
en ganga um fagra strönd í góð«
veðri? Þar er mai’gt að sjá og
heyra:
Nú er,u teti í kátum krakkaskara,
kominn er tolessaður fyrsti
sumardagur.
Börnin vita vel hverl á að fara —
veðrið er dýrðlegt, sjórinn blár
og fagur.
Þar sem vetrartorimhrannir bylt>
ast á laaid
nú blæaldan mjúklega iðar viS
6and.
Gaman er að gá þar að mörgu,
Svo fylla þau pjása af fallegum
skeljum,
fara svo heim, þegar hnigin er
sól.
Mikið er safnið af sauðfé og belj-
um,
er sundur skal dregið og raðað é
hól.
En flókinn er lýjandi ins fölnaðt
grass, ,
flest urðu dauðþreytt og blaut
upp í rass,
en ganxan er að muna eftir
anörgu".
KRISTJÁN hefur lokið spjalll
sínu.
Tilboð óskast
að
í nokkrar fólksbifreiðir er verða til sýnis
Skúlatúni 4, mánudaginn 20. þ.m. kl. 1—3.. —
Tilboðin verða opnuð í skrifstofu vorri kl. 5
sama dag.
Nauðsyniegt er að taka fram símanúmer í tilboðL
Sölunefnd varnarliSseigna
Jörð til sölu
Jörðin Undhóll í Óslandshlíð, Skagafirði, er til
sölu og laus til ábúðar í vor. Búpeningur getur
fylgt með í kaupunum ef óskað er, þ. á m. 10
kýr, enn fremur dráttarvél og heyvinnslutæki.
Semja ber við undirritaðan eiganda jarðarinnar
(sími um Hofsós) eða Jóhannes Sölvason (sími
17282) í Reykjavík.
Sölvi Sigurðsson
WA^WA^V.V.V.V.V.V.V/AV.V.V.VV.V.V.V.WA^V
íj Hjartans þakkir færi ég öllum, fjær og nær sem
^ minntust mín með hamingjuóskum, gjöfum og
heillaskeytum á 70 ára afmæli mínu 12. sept. s.l.
og gerðu mér daginn gleðiríkan.
í Með kærri kveðju og þökk fyrir liðnar stundir.
í Guð blessi ykkur öll.
Margrét Magnúsdóttir,
Saurhóli S
^WAVWWAWWMWAVMWWAWAW/W.ViW«)
Maðurinn minn og faðir okkar
Sigurður Jónasson
frá Leiti, Dýrafirði.
andaðist 15. þ. m.
Jónína Sigurðardóttir
og dætur.