Tíminn - 21.05.1959, Side 4

4
TÍMINN, fimmtudjginn 21. nni 105»,
,,Þar var gott undir bú eins og víð
ar í Jökulf jörðum og á Ströndum*
Sjötugur: Þórhallur Baldvinsson,
frá Nesi
„Ótt líður æviskeið"', kom mér
í hug nýiega, er mér var sagt
að Valgeirs J-ónsson, nágranni
minn væri sertugur að aldri 3.
Bpríl.
Eg heimsótti hann um kvöldið,
en hann hafði verið í Þingeyrar
ferð um daginn og síðan farið
út í fjarðarmynni með beitu og
skrúfu í veg fyrir bát frá Bíldu
dál, en annar hátur þaðan hafði
misst skrúfu í isjóinn daginn áð
ur, en auka skrúfa til á Þingeyri.
Eg ætlaði að rifja upp með honum
ýmislegt af því sem ég vissi að á
daga hans hafði drifið. En þar
var þá fullt af gest'um í tilefni af
aímælinu, því að Valgeir er vin-
• sæll maður og ómissandi hjálpar-
hella svrcitungum sínum og öðrum,
sem yfir Dýrafjörð þurfa að kom
ast, ííðan að Jón hóndi Ólafs
£on á Gemlufalli, sem um þrjá
áratugi sá um lögferju yfir fjörð
inn, hætti að geta flutt, en á
Gemlufalli hefir verið ferjustaður
- öldum saman, og nú á síðustu ár-
tim, eru allar kaupstaðarferðir úr
sveitinni farnar á hát frá Gemlu
falli, og annarra erinda líka, þeg-
ar vegurinn inn fyrir fjörðinn er
. leystur af snjó að vetrarlagi, en
évo hefur verið árlega síðan hann
var lagður 1953, þar til í vetur.
Valgeir lofaði að líta inn til
mín næstu daga og er nú kominn.
— Þú ert úr Jökulfjörðunum,
Valgeir?
— Kétt er það. Fæddur á Höfða
s'rönd 3. april 1899, sonur Jón
Arnórssonar á Höfðaströnd og
Kolsá, og þar tojó líka Arnór aí'i
minn, Hannessonar prests í
Grunnavík, Arnórssonar, prófasts
i Vatnsfirði. Móðir mín var Kristín
Jónsdóttir., Vigfússonar bónda í
Furufirði á Ströndum, og er móð
uræít min þaðan að norðan. Faðir
min,n brá búi 1915 og fluttist þá
til Hnífsdals og átti þar. heima til
dauðadags. Stundaði ég þar sj.ó
aðallega, en fór í kaupavinnu sum-
arið 1922 til Friðriks hreppstjóra
B.jarnasonar, og konu hans Ingi-
tojargar Guðmundsdóttur á Mýr-
um. Kvæntist Ingitojörgu Guð-
mundsdóttur, f-ósturdóttur þeirra
Mýrahjóna ’25, dóttur Guðm. Eng
ilbertssonar og Önnu Bjarnadótt
ur á G-emlufalli. Fór að toúa á
fjórða partinum á Gæmlufalli 1927
og var þar þangað til í fyrravor,
1957 að við flutyum okkur að
næsta bæ, Lækjarósi. Börnin urðu
níu, öll uppkomin. Fjögur gift og
hurtflutt en hin eru viðloðandi
heimiilð. Vegna þess hve jarð-
næðið var lrtið varð ég að stunda
sjó ,á vetrar- og voirvertíðum fram
undir síðustu ár.
— Segðu mér eitthvað frá föður
þínum og búskapnum í þeim
'köldti Jökulfjörðum, sem nú eru
nær í eyði; því hyggð er víst
ekki œffltir nema í fSnumniavíkinni.
—- Faðir .minn bjó í tvutoýli á
Höfðaströnd og hafði minnihlut
ann af jörðinni. Stundaði hann sjó
eins og fleiri, og var lengi for
maður í Hnífsdal og frá Snæfjalla
strönd. Heimilið var stórt og toörn
in mörg. Með fyrri konu sinni
Kristínu Kristjánsdóttiu- átti hann
sex toörn. og börn hans og mömmu
voru einnig sex.
Á Höfðaströnd var mikið land
rymi og undirlendi meira en ætla
xnætti. Er um hálftíma gangur
miIU fjalls og fjöru og eru þar .að
allega engjar, en toeit ágæt á
Staðarheiði og eins á Höfðadál,
sem tilheyrir Höfðaströnd og
neð&ta bæ fyrir innan, Höfða. Var
fþví þarna gott undir bú, eins og
víðar í Jökulfjörðum og Strönd
rym. <■ •
— Þú hefur fljótt farið að snú
ast við 'kindur, ef ég þekki þig
rétt?
— Fóð var sétið fyrst eftir frá
færurnar og siðan var því smalað
kvölds og morgna. Rekið var á
kvöldin út á Staðarheiði, svo langt,
eð það færi ekki um nóttina fram
á Höfðadal, en þar var mjög gott
ifceitiland, en þar voru ærnar -á
Laginn. Eg man eftir fyrstu smali
AfmæHsviðial vií Valgeir Jónsson frá Gemlu-
falii, sem varS sextugur í síÖastliðnum mánuði
ferðinni minni. Þá var ég á 9. ári
og elztur af toörnunum á efri bæn
:um, en á neðri bænum voru
'börnin enn yngri, og átti fullorðin
stúlka að sxnala frá því heimili.
Var ég \'akinn í bítið um jnorgun
inn og var fljótur á fætur og fór
á stað á undan stúlkunni, hélt að
ég rataði, þó þoka væri; þúinn að
fara þetta oft áður, enda myndi
stúlkan ná mér. Held á stað með
seppa og fram á holt fram undir
Staðarvatn, sem er á miðri heið
inni, en hin.u megin við vatnið
voru gr.ösugar eyrar og hélt féð
sig oft þar.
Beygur var í mér vi'ð vatnið,
því nykursögur hafði ég
heyrt þaðan. Stanza svo á holtun
um heimantil við vatnið og hóa
og tojóst við að ærnar hrykkju
við það af stað. Hélt ég svo
heim á leið hóandi, en sá ekkert
fyrir þokunni.
Mæti ég þá stúlkunni frá hinum
bænum, og spyr hún mig hvað ég
sé að fara.
— Hefurðu ekki mætt ánum?
spyr ég?
— Mikið flón erf þú, og snýr
mér við ,og fundum við ærnar á
eyrunum framan til við vatnið.
Þetta var mín fyrsta smalaferð
og hefur mér oft lánast toetur,
enda stundum eins og hvíslað að
mér, að ég þyrfti að fara lengra.
— Já, mér er nú kunnugt um
það, .að þú ert góður smali, svo
oft erum við nú toúnar að smala
saman. En hvernig er það, dreym
ir þig ekki stundum fvrir fjárleit-
inni?
—- Jú, það kemur fyrir. Manstu
ekki þegar við sóttum kiridurnar
á Mjóadal hérna um veturinn?
Mig dreymdi nóttin^ áður, að við
finnum fimm kindur framantil við
Illagilið, en þú taldir -að þær gætu
ekki verið nema fjórar.
— Jú, ég man vel eftir því. Kind
urnar voru þar sem þú sást þær
í draumnum og voru fimm en
ekki fjórar ,eins og ég bjóst við.
Gömul ær var sú fimmta, sem
•aldrei hafði úr átthögunum farið,
en búin að vanta allt haustið og
taldi ég hana löngu dauða, en
hún átti nú þrjú lömb um sumar-
málin næstu, því að dilkær með
hrútdilk var þarna með mæðgun-
um, sem mig vantaði. Þetta var 10.
desember 1941.
— Öðru sinni dreymdi mig
tvö lömb, sem mig værí lengi búið
að vanta og leita mikið að, taldi
fennt, því áhlaup ‘hafði gert um
'haustið, og var hættur að leit’a.
Sá ég lömbin í draumi frarn á
G-eniIufallsdal, fjarri þeim slóðum
sem mitt fó gekk á, og átti -ekki
von á þeim þar, en fann þau strax
eftir tUvísun di'-aumsins. Stiuidum
hefur eins og verið sagt við mig
í smalaferðum; farðu lengra og lief
ur það orðiö til þess að ég hfe fund
ið það sem ég leitaði að.
— Var ekki flæðihætt á Höfða
strönd?
— Jú, það kom fyrir að fé
flæddi þar. Eitt sinn átti pabbi
7 sauði, ég var þá 7 eða 8 ára.
Flæddu þeir á rifi fram undan bæn
um. Tveir isyntu i land -en fimm
voru sóttir á bát, því þetta var
dagtími.
• Svo var það á síðasta vetrardag
þennan vetur að óg er seandur
niður í neðribæinn eftir hugvekj
um til kvöldlestrar. Fjárhús íöður
míns voru á milli hæjanna og
voru ærnar þar hýstar, en sauðirn
ir sjö lágu undir fýárhúsveggnum
og taldi faðir minn það öruggt, að
ef þeir legðust hjá húsinu, þj-rfti
ekki að gá <aö jþefcn fyrr en hann
kæmi á fætur. Eg lagði leið mína
á fjárhúsvegginn og stökk síðan
ofan af veggnum, en sauðirnir
styggðust og slóðu upp.
Um morguninn á sumardaginn
jyrsta, vantaði 5 sauðina en þeir
sem synt höfðu í land, er sauðina
flæddi áður, voru vísir. Hina 5
rak yfir að Kvíum handan Jökul
fjarða. iHöfðu flætt um nóttina.
— Þú hefur nú reynt að ibæta
föður þínum þetta tjón, sem þú
hefur kennt þér um?
— Já, ég reyndi það eftir getu.
Var ekkert fyrir að hætta við
áform mín.
Á næsta toæ, Kolsá, var bóndi sá
er Jakob Hagalínsson hét. Hann
átti 20 bönn með konu sinni og
eitt áður og ól þau öll upp. Hann
þurfti að sækja björg út af heim
ilinu eins og fleiri í þá daga. Hann
var fyglingur og fór fjöldamörg ár
fram á .gamals aldur, norður að
Horni og seig í Horntojarg á vorin
eftir eggjum og fugli. Hann var
og fugla. Fór fólk af næstu bæjum
með Jakobi er hann fór í bjarg.
með Jakoibi er han nfór í bjarg.
Eg fékk að fara með einu sinni.
Var þá 13 ára. Auk fyglingsins,
voru 4—5 menn fullorðnir, stund
um kvenfólk með. í þetta sinn var
annar strákur á líkum aldri frá
Horni. Þegar sigið var til eggja,
var byrjað kl. 10 að morgni. Fór
fyglingurinn niður í syllurnar,
leysti sig og lét stein á vaðinn og
tók svo að tína saman eggin í
hrúgur og var að því oft til kl.
2. Gaf þá merki og var þá dreg
inn ppp, og síðan sigið hvað eftir
annað meðan eggin entust sem
borin höfðu vex-ið saman. Einu
sinni, þegar karlinn var að hvíla
sig, fórum við strákarnir að nauða
á honum, að lofa okkur að síga
niður fyrir brúnna. Þangað til vor
um við að, að kaii segir við son
sinn, sem var ibrúnamaður, að bezt
sé að hnýta utan um strákana og
henda þeim fram af. Fyrst var
drengurinn frá Horni látinn síga.
Er skammt var komi niður fyrir
hrúnina, var kjarkurinn búinn og
bað hann þá að draga sig upp.
Sagði þá Jakob gamli að lalltaf
hefði sig grunað að svona myndi
fara. Herti nú á mér að verða ekki
minni og knafðist þess að fá
að síga líka. Þeir sem uppi voru
'réðu því hve langt ég seig, en
ekkerx skipti ég mér af þvi. Mér
þótti nú flllt, er ég fér að svip
ast um og sá all staðar eggin, að
hafa enga hvippuna til að láta í
egg. Tek húfu mína og læt í hana
egg, og kem þar 10 eggjum. Hélt
á henni í annarri hendinni, en
um festina með hinni og gef svo
merki. Var mér Iofað ívisvar nið
ur í viðbót og átti ég nú 30 egg
sjálfur, en þau voru ekki látin
Taaman við 6ön. Langaði nú
Jakob gamla til þess að ég gæti
eitthvað fengið fyrir eggin. Þarna
lágu mörg fiskiskip er ’höfðu mik
il viðskipti við land, keyptu eink
um egg. Voru egg mín seld í eina
skútuna og fékk ég bláa peysu
fyrir, en lítið mu,n hafa verið um
■venjulegan gjaldeyri. Þvert yfir
brjóstið var saumað með rauðu
garni: MARINÓ.
— Hvað varstu lengi við sjó,
Valgeir?
— Eg stundaði aðallega sjó frá
því ég kom í Hnffsdal og þar til
ég fór að búa. Svo var eg 10
vetraxvei-tíðir hjá Páli Jónssyni á
lí.nuveiðaraTium Fjölni. Sagði Páll
oft við mig að sér leiddist að ég
gæti aldrei verið með sér á sumr
in á síldinni, þegar meira væri
að hafa. Það gat ég ekki, Þurfti
að vera heima til að heyja. Eftir
að Pálí drukknaði fór ég til Guð
mundar Júní og var hjá honum á
iSæbii’ni í 9 vetrarvertíðir. Sagðist
hanri ráða mig til 10 ára. Það er
naumast þú ætlar að ráða mig
lengi, svaraði ég. — Eg er nú ekki
vanur því að skipta oft um háseta
en býst ekki við að endast leng
ur til skipstjómar en þetta. Eg
var hjá honum meðan heilsa hans
leyfði ,eða þar til hann hætti sjó
mennsku. Síðan var ég hjá Indriða
(Framhald á 9. slðu)
Þórhallur Baldvinsson, Sólarhóli
Seltjarnarnesi, er sjötugur í dag.
Hann er fæddur 21. maí 1889 að
Núpum í Aðaldal. Foreldrar hans
voru hjónin Baldvin Þorgrímsson
bóndi þar, síðar lengi bóndi í
Nesj og Halldóra Þórai’insdóttir.
Baldvin var sonur Þorgríms bónda
í Nesi, Péturssonar bónda á Stóru
laugum, Jónssonar bónda'á Hólma.
vaði, Magnússonar 'bónda þar, Jóns
sonar. Frá Magnúsi er kölluð
Hólmavaðsætt. Halldóra kona
Baldvins var dóttir Þórarins bónda
á Landamóti í Kinn, og síðar á
Núpum, Halldórssonar bónda og
stúdents á Úlfsstöðum í Loðmund-
•arfirði, Sigurðssonar prests á
Hálsi í Fnjóskadal, Árnasonar lög
réttumanns í 'Sigluvík, Hallgríms-
sonar lögréttumanns á Svalbarði,
Sigurðssonar, lögréttumanns þar
Jónssonar. Það er Svalbai’ðsætt.
Þórhallur fluttist tveggja ára
með foreldrum sínum að Nesi,
tveimur árum síðar að Bergsstöð-
um og síðar að Múla í Aðaldal.
Þaðan fluttist hann með foreldr-
um þrettán ára að Nesi, og ólst þar
upp síðan.
Þórhallur fór í búnaðarskólann
á Hvanneyri 1911 og útskrifaðist
þaðan 1913. Á Ilvanneyri kynntist
Þórhallur konu sinni, Pálínu. Hún
var dóttir Steina Björns Arnói’s.
sonar er lengi hjó á Narfastöðum
í Melasveit, og konu hans Stein.
unnar Sigurðardóttur. ’
Þórhallur og Pálína hófu búskap
í Nesi 1914 á móti föður hans og
afa, og þar bjó Þórhallur í tví- og
þríbýli til 1922, að hann varð að
hætta búskap sökixm vanheilsu.
Fluttist Þórhallur þá á brott úr
ættbyggð sinni, til Borgarfjarðar,
með tvö börn í æsku, Lilju og Hall
dór, en elsta barn sitt höfðu þau
misst nýtfætt.
Þórhallur og Pálína voru þrjú
ár á Nai-fastöðum hjá fólki Pálínu,
Árið 1925 fluttust þau á Akranes.
Þar eignuðust þau fjórða barnið,
■stúlku er dó á fyrsta ári. Á Akra.
nesi áttu þau hjón síðan heima til
1949 að þau fluttust að Sólarhóli
á Seitjarnarxiesi og hafa átt þar
lieima síðan.
Börn þeii'ra er upp komust voru
tvö. Lilja Guðrún, giftist Níels R.
Finsem bókhaldara á Akranesi,
syni Ólafs læknis Finsen. Lilja
lést 1949, 29 ára að aldri, efnis-
kona, vinsæl og vel látin. Halldór
.sonrn- þeirra er strætisvagnsstjóri i
»♦♦♦♦-♦♦♦»♦»♦«♦♦♦<
»♦♦♦♦»»♦»»»♦♦♦•♦■
í Reykjavík, kvæntur Þórunni Mey
vantsdóttur.
Þórhallur er greindur maður,
svo sem hann á kyxx til. Hann var
hin mesti æringi í æsku, jafnan
með spaug á reiðum höndum og
eftirhermur, og segja má að hann
næði í-ödd og látbragði hvers
■manns, ef hann vildi. Gaman hafði
hann af Ijóðum og vísum og gat
kastað fram stöku. Um Þórarinn
móðurföður hans var ort í sveitar.
vísum fyrir um það bil öld á
þessa leið:
Það ég inni um Þórarinn,
þegnar svinnir heyra.
Ærslaskinn í allri Kinn
ekki finn ég meira.
Ætla má að Þórhallur hafi frá
honum fengið glaðværð og frásagn
argleði.
Þórhallur var aldrei heilsu-
hraustiu’, og um áratugabil hefii’
hann ált við mikla vanheilsu að
stríða. Þá er og Elli kerling a3
sjálfsögðu farin að líta hann hýru
auga, en hann mun svara henní
með glettni og hafa atlot hennar
að engu. fvrst um sinn.
Þegar mér nú verður hugsað til
Þórhalls frá Nesi í tilefni af sjö.
tugs afrnæli hans, vildi ég segja1
þetta: Það eru margir brotsjóir að
baki, frændi sæll, en ég óska þér
þess að ævíkvöldið verði þér frið.
sælt á Sólarhóli í nágrenni við son
inn þinn og barnabörnin. Lifðu
heill.
Indriði IndriSason.
js
Súgþurrkunarmótorar
Höfum nokkra 10 ha. einfasa súgþurrkunarmótora
með gangsetjara óráSstafaða. Verð kr. 11,916.00.
SAMBAND ÍSL. SAMVJNNUFÉLAGA
véladeild.
««:«««:«i
Barnaskóli
Hafnarf jaröar
Börn fædd 1952 (7 ára fyrir næstu áramót) komi
1 skólann til innritunar föstudaginn 22. maí kl.
2 síðdegis.
Skólastjóri.
:::««»
n
Mágur minn
Jóhann Pálmason
frá Hvammstanga,
er andaðist i Landsspítalanum, 17. þ. m., verður jarðsunginn frá Foss
vogskirkju, föstudaginn 22. þ. m. kl. 10,30. Athöfninni í kirkjunni
verður útvarpað.
Þeim, sem vildu minnast hins látna, er bent á líknarstofnanjr.
Steindór Gunnlaugsson.