Tíminn - 27.06.1959, Blaðsíða 7

1
r
ð* X
10
um
ko
sningarnar
styðjast við lieimafenginn afla í
mörgum greinum. Þeirri reynslu
eigum við ekki að varpa fra
okkur.
Allir flokkar eru sammáfa um
að auka þingmannatölu Reykja.
víkur og annarra þéttbýlla staða
en það á að gerast án þess að
svipta aðra landshluta fornhelg.
um rétti.
En hver yrðu áhrifin á vcl.
ferð byggðarlaganna, ef sú breyt-
iug næði fram að ganga, sem
fyrirhuguð er mcð þeim tillög-
um, um breytta skipan kjördæm.
anna, sem um er kosið á sunnu.
daginn?
Efast nokkur sá, sem til þekk.
ir, um það, að afleiðingin yrði
ekki veitt til framleiðslutækja í
smáþorpum og sveilum? Efast
nokkur um, að þegar búið væri
að liöggva á það persónusam-
band, sem þingmenn Iiafa fram
til þessa liaft við kjósendur sína,
þá yrðu allt önnur sjónarmið efst
á baugi lijá mörguin þeim, sem
kosningu hlytu eftir hinni nýju
kjördæmaskipan?
Fjöldi Reykvíkinga liefur ann-
aðhvort alizt upp í sveituin eða
sjávarþorpum og fengið þroska
sinn við þá fjölbreytni í starfs.
háttum, sem þar ríkir. Uppruna
sínum gleymir enginn. Átthaga.
tryggðin er einn sterkasti þá.ttur
inn í skapgerð liverrar heiL
brigðrar manneskju. Hvort sein
við dveljum allan aldur þar sem
við slitum barnsskónum eða flytj
um búferlum í önnur byggðarlög,
höfum við sömu skyldur við þjóð
félagið, en allmjög fer það eftir
því, hvernig bernskuumhverfið
mótaði okkur, hvort við rækjum
þær skyldur vel eða illa.
Talar það ekki sinu máli, að
foreldrar kaupstaðarbarna kapp-
kosta að koma þeim í sumardvöl
í sveit og telja börnunum það
þroskavænlegt? Er ekki nauð_
synlegt að búa svo áfram að ís-
lenzkum sveitum, að þangað
^ megi sækja marga þá aflvaka,
sem ekki finnast annars staðar?
Borgarmenning er nauðsynleg
og sjálfsögð, en hún er ckki ein.
Iilít. Reykvíkingar ættu öðrum
fremur að vilja hag sveitanna.
Þeir eru stærsti hópurinn, sem
þarfnast þeirra, ekki aðeins
vegna uppeldisáhrifanna, sem
mörg af börnum þeirra njóta ár.
Iega í skjóli sveitanna.
Varla mun nokkur sá af okkur,
sem erum uppalin í sveit, mega
hugsa til þess, að fyrir vanhugs-
að stundarflan verði málum svo
skipað, að á æskustöðvum
okkar stöðvist sú framþróun, sem
nú blasir við, ef haldið verður í
horfi svo sem stefnt hefur verið
undanfarin ár. ViII nokkurt okk
ar leggja hönd að slíku verki?
Kosningarnar á sunnudaginn
snúast eingöngu um kjördæma.
málið. Þær eru ekki kosningar
um flokkssjónarmið. íslenzkir.
kjóscmlur hafa áður sýnt, að
þeir láta ekki þrælbinda sig á
flokksklafa, ef persónuleg sann.
færing segir þeim, að önnur sjón.
armið séu verðugri fylgis, og má
í því sambandi nefna kosningu
forseta íslands. Einnig nú skyldu
menn varast að láta flokksfor.
ystu leiða sig, heldur liugleiða
af gaumgæfni þær afleiðingar,
sem þessi skammsýna breyting
á stjórnarskránni myndi leiða
yfir landið, hvílíkur gróðurreitur
sundrungarafla myndi þá skap.
ast á sjálfri löggjafarsamkundu
þjóðarinnar.
Vörpum ekki frá okkur feng.
inni reynslu um það, að ef heilla.
vænleg framþróun á að efla liag
íslenzku þjóðarinnar, þá verður
jafnvægið í byggð landsins að
haldast, eftir því sem landkostir
framast leyfa. Illjóta ekki glæsi.
legir möguleikar að bíða þess
lands, sem nær eingöngu fram.
leiðir matvæli, í heiini, sem hefur
mestar á.hyggjur af mannfjölgun
og matarskorti, samtímis því sem
samstarf og samhjálp þjóða verð-
ur æ víðtækari, þrátt fyrir allar
blikur, sem á lofti eru? Er ekki
skynsamlegra að viðhalda og
endurbæta þau skilyrði, sem þeg
ar eru fyrir hendi til aukinnar
framleiðslu um mestan hluta
landsins, í stað þess að stöðva þá
þróun?
Góðir lesendur! Munið að á
hverjum ykkar, sem rétt hefur
til að greiða atkvæði uin kjör-
dæmamálið, hvílir inikil ábyrgð.
Látið ekki það moldviðri blinda
ykkur, sem þyrlað er upp í sam
bandi við þessar kosningar. Þær
fjalla um kjördæmamálið eitt.
Hugleiðið gaumgæfilega þær af
leiðingar, sem þessi stjórnar-
skrárbreyting myndi hafa fyrir
þjóðina og greiðið atkvæði sam-
kvæmt því, en ekki eftir því,
hvar þið skipið ykkur í stjórn.
málaflokka um önnur mál.
Öllu frelsi fylgir ábyrgð — sú
á.byrgð að taka sjálfstæðar á.
kvarðanir, eu fylgja ekki vilja-
laust annarra skipun. Fögnum
því, að frelsið hefur lagt okkur
þann dýrmæta rétt í hendur, að
mega með atkvæði okkar liafa
áhrif á velferðarmál þjóðarinnar.
Verjum það frelsi með því að
stúðla að því, að ekki verði af
slíkri léttúð stigið spor, sem lík-
legt er til að þrengja kosti okk
ar á svo margan veg.
Ólöf Ólafsdóttir:
Skerðir rétt
einstaklingsins
Ég er algjörlega andvíg kjör.
dæmabreytingunni vegua þess,
að hún er skerðing á rétti ein-
staklinga til að velja og hafna.
Það má ekki svipta fólkið á Iands
byggðinni rétti sínum til að velja
sér frambjóðendur og þingmenn
eftir eigin vali. Hlutfallskosning.
ar í stórum kjördæmum munu
ræna fólkið slíku valfrelsi. Ef
breytingin kæmist í kring, myndi
fljótlega verða gengið á rétt hér-
aðanna og þau vcrða áhrifalaus.
ari en áður. Ennfremur myndi
breytingin valda því, að nýir
flokkar yrðu myndaðir og öng-
þveiti af því hljótast í stjórnmál.
um þjóðarinnar. Það myndi
draga úr atvinnu og framförum
úti um land, auka fólksstrauminn
til Iteykjavíkur og þar af leið.
andi þrengja afkomu. og atvinnu-
möguleika þar. Hin tápmikla
æska fslands má ekki bíða
Iinekki við, að Iandið smækki og
úr framföruni dragi, því að hún
mun sannarlega þurfa á öllu
landi sínu að halda í framtíðinni.
María Guðmundsdóttir:
Þyrmum héraða- og
kaupstaða-
kjördæmunum
Seint fæst ég til að trúa því að
brýna nauðsyn beri til að sain.
eina t. d. Vestur-Húnavatnssýslu
og Siglufjörð í eitt kjördæmi og
Vestmannaeyjar og Suðurlands.
undirlendi í annað.
Fjölgun þingmanna þéttbýlis.
ins er nauðsyn og réttlætismál,
en riðlun sýslukjördæmanna er
af öðrum og óhcilli toga spunnin.
Reykvíkingar, látuin ekki villa
okkur núna. Réttlætinu fæst full-
nægt með tillögu Frainsóknar-
manna I kjördæmamálinu. Til.
laga þríflokkanna er til orðin
vegna stundarhagsmuna atvinnu-
pólitíkusa.
Kjósum B-listann.
Vilborg Þorgeirsdóttir:
Einmenningskjör-
dæmi styrkasta
vörnin
Á morgun gengur þjóðin til al.
þingiskosninga. Að þeim loknum
verður kvatt saman aukaþing,
sem mun taka til úrlausnar að-
eins eitt mál — kjördæmafrum.
varpið. í næstu kosningum verð-
ur því kosið um grundvallarlög
stjórnskipunar hins íslenzka rík.
is. Það mál lilýtur að vera hafið
yfir flokkssjónarmið og ágrein-
ing flokka um almenn landsmál.
Það livílir því mikil ábyrgð á hin
um óbreytta kjósanda, þegar
liann gengur að kjörborðinu á
morgun, og það er áríðandi að
Iiann svíki ekki sannfæringu sína
í svo afdrifaríku máli, og stjórn.
arskráin gerir beinlínis kröfu til
þess, að dómgreind hans ráði um
það á hvern, veg hann ver at-
kvæði sínu, en ekki flokksbönd
eða skipanir valdastrcitumanna,
því að til þess var þing rofið og
efnt til kosninga um þetta örlaga.
ríka mál að þjóðin mætti kveða
upp sinn endanlcga dóm.
Sérhverjum kjósanda ber því
skylda til að vita gjörla, hver
Iiin raunverulegi ágreiningur er.
Það er enginn ágreiningur um
fjölda þingmanna þéttbýlisins,
eða með hverjum hætti skuli
kjósa þingmenn Reykjavíkur. —
Það virðist heldur enginn ágrein-
ingur um það, hve þingmenn
landsbyggðarinnar skuli vera
margir. Menn deila aðeins um
það, með hvaða liætti þingmenn
héraða og kaupstaða úti um land
skuli kosnir. Kröftug mótmæli
bárust til Alþingis meðan frum.
varpið lá fyrir þinginu og and-
staðan hefur farið harðnandi með
degi hverjum. Engum er kunn.
ugt um það, að kjósendur lands-
byggðarinnar hafi nokkru sinni
kvartað uiii „óheilbrigða" kosn.
ingahætti, er þeir hafa valið sér
þingmann. Þessar tillögur eru
því ekki frá þeim runnar, heldur ;
frá valdasjúkum flokksforingjum'
sein treysta því að kjósendur séu :
svo múlbundnir á flokksklafa j’
sína, að dómgreindin nái ekki að j
slíta flokksböndin, enda leggja j
forsvarsmenn breytingarinnar of
urkapp á að reyna að telja fólki j
trú um að kosið sé um öll mál j
önnur en kjördæmamálið, en það ;
er móðgun við dómgreind þjóðar. |
innar. Þeir menn, sein telja sig
þurfa að beita slíkum baráttuað-:
ferðum í svo örlagaþrungnu máli,1
hljóta að hafa eitthvað óhreint í
pokahorninu, sem þeir þurfa að
fela fyrir kjósendum.
Það hafa margir og mér hæfari'
menn leitt sterk rök að því, liver
áhrif þessi breyting myndi hafa á
lífsbará.ttu þjóðarinar, menningu
hennar og stjórnarhætti. Ein.
menningskjördæmin hafa hvar-
vetna reynzt styrkasta vörnin
gegn hópmennsku og múghugsun
og þá brjóstvörn skal nú brjóta
niður, svo flokksstjórnirnar geti
náð fullum völdurn yfir framboð. j
um og gætt þess að í þau veljist
þeim þægir og auðsveipir menn.
Bryndís Sigurjónsdóttir:
Bjarnargreiði
Reykvíkingum
Á morgun gengur þjóðin til
kosninga. Það verður aðeins kos- \
ið mn kjördæmamálið — og þáð
eitt. Þaö ætti enginn að ganga
þess lengur dulinn, hver hinn
raunverulegi ágreiningur í mál-
inu er. Þaö er eingöngu deilt um
það með hvaða hætti kjósa skal
þingmenn landsbyggðarinnar.
Það liafa verið leidd ólirekjanleg
rök að því, að ef hin sjálfstæðu
og fornhelgu kjördæmi verða'
lögð niður, þá muni það mjög i
rýra völd þeirra og lilutur þeirra j
verða fyrir borð borinn. Fólks-
flóttinn frá sveitum og sjávar-
þorpum mun komast í algleym-
ing og yrði þetta „réttlætismál" j
því bjarnargreiði yið íbúa höfuð f
staðarins, og öllum, sem þekkja j
ástandið í húsnæðismálum höfuð
borgarinnar, ætti að vera ljóst,
hvernig ástandið yrði, er upp-
lausnaraldan væri skollin yfir.
Hefur dreifbýlið
misnotað vald sitt?
Á sunnudaginn er fyrst og
fremst kosið um kjördæma.
breytinguna. Það er að vónum,
því að Alþingi er rofið vegna
liennar.
Breyting á núverandi kjör.
dæmaskipan verður ekki 'um-
flúin. Um þetta eru allir flokk-
ar sainmála. En menn greinir
á um livort frekar skuli endur.
bæta núverandi skipan, eða ger
bylta henni.
Um núverandi kjördæmaskip
an, hefur dreifbýlið og sveitirn
ar mcira pólitískt vald, en kjós
endafjöldi þeirra er, — eftir
höfðatölureglu.
En ég spyr alla, sem mál mitt
lieyra:
Hefur dreifbýlið farið illa
með þetta vald?
Hefur það skammtað sér betri
lífskjör en okkur, sem í þétt
býlinu búum?
Hefur það verið okkur fjötur
um fót á framfarabraut okkar?
Hefur það nokkurn tíma
meináð okkur að koma út á
landsbyggðina og deila kjörum
með sér, — og þá m. a., að
neyta hins mikla pólitíska rétt
ar?
Við alþingiskjósendur í
Reykjavík, skulum festa okkur
vel í minni, að það stendur ekki
á dreifbýlinu, að unna Reykja
vík réttar til að kjósa eins
marga alþingismenn og kjör-
dæmabreytingarflokkarnir gera
till. um. Allir gera till. um 12
alþm. fyrir Reykjavík.
Hver er munurinn? Alls eng
inn! En það er gjörbreyting á
kjördæmaskipaninni úti um
land, sem gerir gæfumuninn,
Á henni er þó mjög takmarkað.
ur áhugi í öllum flokkum.
Menn eru nokkuð fastheldnk
við fornar venjur.
Húnvetningar festa ekki auga
á félagslegri eða hagsmunalegri
sainstöðu með Siglfirðingum —
frekar en öðrum landsmönnnm.
Vestmannaeyingar skilja illa
hvaða þjóðarnauðsyn rekur á
eftir, að sameina þeirra kjör.
dæmi landbúnaðarsveitum
Suðurlands, og landbúnaðar.
sveitirnar skilja þetta ekki held
ur.
Og þess er engin von — því
í þessu er svo fjarska lítið af
djúpliyggni.
En hvers vegna erum við að
þrengja upp á dreifbýlið, kjör-
dæmaskipan, sem það er mjög
óánægt með?
(Úr ræðu Björns Guðmunds
sonar á fundi B.listans í Fram.
sóknarhúsinu á mánudaginn).
Ólafur, Einar, Emil
Meðan stjórn Hermanns Jón
assonar sat að völdum, lagði
Sjálfstæðisflokkurinn megin-
þunga á vítur um liana vegna
þátttöku kommúnista í stjórn-
inni. Ef til vill liefur þessi á.
róður beygt stjórnina, a. m. k.
Alþýðuflokkinn.
En skamma stund verður
liönd höggi fegin.
Ekki liðu nema nokkrar vik
ur frá stjórnarskiptum, þar til
þessir flokkar gerðu öll sín
fyrri ummæli kátbrosleg og lítt
merk og sýndu allri þjóðinni
ofan í hyldýpi óheilinda í sain.
bandi við komma-áróðurinn.
Ólaf-ur Thors og Emil Jóns-
son settu Einar Olgeirsson á
milli sín og sórust í fóstbræðra
lag um að breyta kjördæma
skipuninni okkar. Þeir gengu
undir eitt jarðarmen og blönd
uðu pólítísku blóði saman, og
hétu því að skiljast ekki að
málum, fyrr en fram gengi
breyting á. grundvallarlögum
ísl. þjóðskipuiags, — það er lífs
mciði liins ísl. ríkis.
Og svo eru Ólafur Thors og
Emil og minni spámenn í flokk
um þeirra, að skasnma komm-
únista fyrir óþjóðhollustu!
Hafa menn heyrt meiri óheil
indi?
(Úr ræðu Björns Guðmunds
sonar á fundi B.listans í Fram.
s6knarhú:.inu ’ á manúdáginn).