Tíminn - 26.08.1959, Blaðsíða 7

TÍMIXN, miðvikudaginn 26. ágúst 1ÍI51).

Frú Jakobína Johnson, skáld-
kona, hefur dvalizt hérléndis í
boði vina sinna undanfarnar vik-
nr. Senn líður að því að hún
hverfi aftur til heimilis síns í
Seattle á strönd Kyrrahafsins.
— Og fjórðu ferðina til íslands
á ég ekki von á að fara fyrr en
ég svíf að síðustu alfrjáls um
geiminn, sagði frú Jakobína, er
ég hitti hana að máli.
En hvað hún er smávaxin og
nett þessi aldraða kona, sem skil-
að hefur svo ótrúlega miklu dags-
verki, bæði sem eiginkona og sjö
carna móðir og sem skáld, ljóða-
þýðandi og fyrirlesari. En skáld-
gáfuna hefur hún ekki átt langt
að sækja. Stephan G. Stephans-
son kvað til föður hennar, Sigur-
bjarnar Jóhannssonar:
En var það ei lán gegnum
andslreymið allt
jafn öruggt á hending að fleytast?
Og var hún ei ylur, þá annað
var kalt,
cg örvun, er tókstu að þreytast?
Hvort varð ekki bragur þér
blessunarnyt
í búi, er lítil var eigan?
Og brýndi ekki óður þinn unað
í strit
og eggjaði Jjáinn þinn deigan?
Öll þessi ferð hefur verið yndis-
leg og viðtökurnar óviðjafnanleg-
ar, segir frú Jakobína. Vinir mín-
ir, sem voru við nám á Kyrrahafs-
ströndinni á stríðsárunum og síð-
ar, gerðu mér þetta heimboð.
Þeir munu vafaiaust eiga mikla
gestrisni að gjalda þér.
Ekki veit ég það — þeii voru
stundum; gestir á heimili mínu,
mér til mikillar ánægju og hafi
ég eitthvað veitt þeim. þá hef ég
hlotið fyrir það margfalt gjald í
þeirri ástúð sem þeir hafa sýnt
mér.
Á fornum slóðum
Ja, ég fór norður í Þingeyjar-
sýslu, þar sem ég er fædd, og
dvaldist viku á Húsavík á heim-
áli séra Friðriks A. Friðrikssonar,
Þangað var boðið hinum eldri Hús
víkingum, svo að ég fengi tæki-
færi til að spjalla við þá. Enn
býr á Húsavík kona. sem hjálp-
aði móður minni að útbúa okkur
börnin til Ameríkufararinnar fyr-
ir sjötíu árum. I-Iún var hress og
skemmtileg og mundi vel þann at-
burð.
Kvenfélag Aðaldæla bauð mér
sð fæðingarbæ mínum, Hólma-
vaði, og að Grcnjaðarstað. Mér
þótti vænt um að sjá, hve fram-
íarirnar í dalnum eru miklar og
íólkiö starfsamt.
Ég var aðeins fimm ára gömul
þegar foreldrar mínir fluttust til
Vesturheims, svo ég man ekkert,
sem í frásögur sé færandi frá
þernskunni hér. En ekki var ég
fvrr komin norður en fólkið tók
að hafa yfir vísur eftir föður
minn, sem þar lifa enn í minnum
inanna, ekki sízt þessi:
Gnauðar mér um grátna kinn
gæfu mótbyr svalur.
Kveð ég þig í síðasta sinn,
sveit mín, Aðaldalur.
Já, endurminningin um foreldra
mína lifir enn í sveitinni þeirra,
enda á ég bar margt skyldfólk í
báðar ættir
fslenzkt uppeldi
íslenzkan hefur samt orðið þér
íöm, þó að þú færir svo ung frá
íslandi?
Ég ólst upp í íslenzkri nýiendu
hjá fyrstu útflytjendakynslóðinni
og hjá þeim var auðvitað íslenzk-
&n heimilismál og hsimilishættir
allir með því sniði, sem þeir böfðu
vánizt í uppvexti. í öllum íslenzk-
um nýlendum voru stofnuð ýmis fé
lög. Kirkjusöfnuður, kvenfélag og
lestrarfélag hafði þegar verið
stofnað í Argýlebyggð, er við kom-
lim þangað árið 1889 — og íslenzk-
an prest fergum við þangað um
1891, eða 2. Á þeim árum voru
Taugin, sem traustast
bíndur'Ávíðavangi
Omerkingurinn
Sigríður Thorlacius ræðir við vestur-
ísl. skáldkonuna Jakohínu Johnson
Fró Jakobína Johnson
Myndina tók Ljósmyndastofa Lofts fyrir skömmu. Frú Jakobína hafði
þá nýlega verið sæmd stórriddarakrossi.
sem draga erlent menntafólk hing
að. Ég gæti vel hugsáð mér, að
það væri hvggilegt að merkja sögu
staði á smekklegan hátt, svo að
fólk eigi auðveldara með að
glöggva sig á þeim.
Vísur til gomans
tyrir börnin
— Hvenær tókst þú að fást við
Ijóðagerð?
— Ég las snemrna ljóð, kvæða-
tækurnar voru það, sem. fólkið í
íslendingabyggðunum las næst á
eftir fornsögunum. Þangað bárust
furðu fljótt Ijóðabækur ísænzku
höfuðskáldanna á 19. öld og þar
íylgdust margir með þeirri hreyf-
ingu, sem um þær mundir lyfti
ljóðagerð víða um heim til hins
mesta blóma. Sjálf byrjaði ég
ekki mjög snemma að fást við
Fóðagerð. Ég aflaði mér kennara- ]
menntunar og kenndi við Kanad-1
ískan barnaskóla þangað til ég
giftist. Svo eignaðist ég sjö börn,
sex syni og eina dóttur og hafði
því ærið að starfa á heimilinu. En !
ég las alltaf mikið, bæði á ís-j
lenzku og ensku og einmitt vegna
þess að ég var bundin við heimil- j
ið, urðu bækurnar mín mesta'
skemmtun. Kannski fór ég fyrst
að yrkja um hörnin mín og búa
til vísur þeim til gamans og þá
var mér eðlilegra að yrkja á ís-
lenzku. En ég lét ekki birta Ijóð
eftir mig fyrr en ég var komin
yfir þrítugt.
Hvaðan kom mér harpa,
helzt til forn í sniðum,
— helzt til strengja-stutt?
Hún er eflaust r.rfur
einshvers liðins tíma,
— lengst úr foriíð flutt.
Þannig spyr frú Jakobína sjálf'
í ljóðinu „Harpan“. Og sá arfur ]
knýr hana ekki aðeii. s til stærri j
átaka í ljóðagerð. —
Innsti kjarni lífsins
allra sameign
Eftir -að við fluttum til Seattle
póstsamgöngur ekki sórlega greið-
ar, en samt pantaði lestrarfólagið
bækur frá íslandi.
Faðir minn var bókhneigður
maður og las upphátt fyrir okk-
ur á kvöldin og þegar ég stálp-
aðist, þá vandi hann mig á að
lesa upphátt fyrir sig Ég byrjaði
auðvitað á fornsögunum og hefði
c g séð mér það fært, hefði mig
langað til þess að ferðast mcira
um sögustaði hérlendis í sumar.
Pólk verður að gera sér Ijóst, að
vegna bess hve sögurnar eru merk
ar og sígildar, gera enendar þjóð-
ir miklar köfur — kannske meiri
cn sanngjarnt er — til íslendinga
sem bókmenntaþjóðai. Þaó eru
fornbókmenntirnar, sem vakið
hafa fágæta ást og áhuga á ís-
landi meðal ýmissa ágætra manna
erlendra, svo sem þeirra Wúliam
Morris og Willard Fiskes. Það
verða alltat fornbókmenntirnar,
sótti ég allíaf mikið Opinbera
bókasafnið, þar sem ágætir kunn-
áttumenn leiðbeindu manni um
bókaval. Þar fékk ég þýðingar á
ensku úr öilum öðrum Evrópu-
málum og fór að skilja gildi þess
að kvnna bókmenntir ólíkra þjóða
með þýðingum. Nú er það almennt
viðurkennt, að menningarleg
kynni milli þjóða séu nauðsynleg,
að þau séu líklegust til að opin- \
(Framhald á 8. síðu)
Þjóðviljinn kallar sáttmálann við
liitler „óhjákvæmilega stjórnlist“
I Uiulanfarið hefur þess verið
minnzt í blöðum um víða veröld,
| að 20 ár eru nú liðin síðan Stal-
ín og Hitler gerðu griðasáttmála
milli sín og komu sér jafnframt
saman um skiptingu Póllands.
Það var þessi samningur, sem
iiðru fremur hleypti síðari heíms-
styrjöldinni af stað.
j Þessir san.ningar þeirra St.alíns
og Ilitlers komu mönmun mjög á
óvart, því að undanfarna mánuði
I hafði Stalín átt í samningum við
j vesturveldin um að stöðva fram-
j sókn nazista. Þessar samningaum-
I leitanir stóðu sem hæst, þegar
tilkynning'in var birt um griða-
, sáttmála Hitlers og Stalíns.
Með griðasáttmálanum við Stal-
.:i,í:ryg‘goi Hitler sér, að hann
þyrfti ekki að mæta vesturveldun-
um og Sovétríkjunum sameinuð-
nin, ef hann bvrjað: styrjöldina.
Styrjöldina hóf hann svo réttri
viku seinna.
í öllum frjálslyndum blöðum,
sem rætt hafa um þessa samn-
inga undanfarið, hafa þeir verið
harðlega fordæmdir sem myrkra-
verk tveggja einræðisherra
kúgara, sem hugsuðu ineira
yfirgaiig og landvinninga en að
tryggja friðinn í heiminum. Samn
ingar þeirra Hitlers og Stalíns eru
þannig taldir eitt kaldrifjaðastá
glæfraverk, er sagan þekkir.
Það hlýtur því að vekja ekki
litla athygli, að Þjóðviljinn, sem
telur sig aðalmálgagn Alþýðu-
Landalagsins ver í gær allri for-
ystugrein sinni til þess að rétt-
læta áðild Stalíns að þessum sainn
ingi. Þjóðviljinn heldur því fram,
að Stalín hafi þurft að gera þenn-
an samning lil þess að koma í
veg fvrir, aö Hitler gerði eiiihvcrs
konar griðasáttmála við vestur-
veldin og réðist síðan á Sovétrík-
in. Síðan segir Þjóðviljinn:
„Griðasamningur Sovétríkjanna
og Þýzkalands var svar sovézkra
i-áðamanna við þessari lcaldrifj-
uc.u síefnu brezkra og franskra
afturhaldsmunna. Með lioiium
komu þau í veg fyrir að cndan-
legir samningar um hið „rét,ta“
stríð tækjust milli þýzku nazist-
anna og valdamanna í Frakklandi
og Bretiandi. Samningaruir
íryggðu Sovétríkjunum lilé til að
og búa sig undir liin ógnarlegu átök
I við þýzku uazistaherina og efla
þann styrk scm að lokuin gekk af
ófreskjunni dauðri Sovétríkin
höfðu sýnt það í verki að þau
vildu fara aðrar Ieiðir, en úr því
sem komið var, var giiðasamning-;
urinn ólijákvæmileg stjórnlist scm
tryggði Sovétríkjunum að lokum
sigur í styrjöldinni.“
Það þarf ckki að fara mörgum
orðum um þessa réttlæting Þjóð-
viljans á myrkraverki Stalíns.'
Sögulega fær hún ekki staðizt, þar
sem Stalín stóð til boða á sama
tírna að semja við vesturveldin,
cins og áður er sagt frá. . I
Réltlæting Þjóðviljans á myrkra
verki Stalíns er ótvíræð sönnun
þess, að aðstandendum Þjóðvilj-
ans rennur enn blóðið til skyldunn
ar, þegar Stalín er gagnrýndur.
Þetta atvik sýnir það Ijóslegar en
Hest annað, hverjir það eru, sem
nú ráða mestu við Þjóðviljann og
þá raunar Iíka í Sósíalistaflokkn-
um' og Alþýðubandalaginu.
Ætli það "yrði ekki líka túlkað
jsem „óhjákvæmileg stjórnlist“,
cf Einar Olgeirsson ætti eftir að
semja um stjórnarsamstarf við
Ólaf Tliors, eins og þá báða auð-
sjáanlega dreymir um?
um
Það mun býsna almenn skoðun,
að Vísir sé ómerkilegasta blað á;
íslandi, nú í seinni tíð a.m.k.;
Ekki þó fyrir það, að hann sój
svo ákaflega miklu verr skrifaðut!
en gengur og gerist um blöðin,;
cða af því, að fréttaþjónustaí
hans sé stórum lakari en ann-'
arra blaða..
En þegar Vísir fer að skrifa um
pólitíkina þá rennur heldur betur
út í fyrir lionum Fyrir röksemd-
um vottar þar yfirleitt aldrei,
allt er þrungið ofstækisfullri
starblindu. Þetta gerir það að
verkum, að naumast finnst
nokkrun tíma nokkrum manni
taka því að virða Vísi svars.
Ilinar máttvana reiðirokur blaðs-
ins hverfa jafnhraðan út í tómið,
gufa upp og gleymast. Það er lán
blaðsins og aðstandenda þess, þó
að segja megi að sú hamingja sé
með nokkruin hætti sérkennileg.
Hundalógík
Gott dæmi um svipmót hinna
pólitísku skrifa Vísis er að finna
í leiðara frá s. 1. fiintmudegi.
Blaðið fær þar slærnt kast út af
þvíj, að Framsóknarmenn liafa
átaíið það hugarfar, sem býr að
baki kærum nokkurra brask-
mcnna til mannréttindadómstóls
ins vegna slóreignaskattsinS. Þyk
ir blaðinu nærri höggvið hús-
bændum sínum og rennur blcið
ið til skyldunnar. Því þykir illa
sitja á Framsóknarmönnum áð'
amast við þessum kærumáluúl af
því að þeir hafi verið því mcð
mæltir á sínum tíma að fslend-
ingar gerðust aðilar að dóra-
stólinum. Skyldi Vísir nú hotna
nokkuð sjálfur í þessari hunda-
logik sinni? Vitanlega skilur það
hver sæmilega skyniborinn mað
ur að sitt hvað er að vera' því
Iilynntur að ákveðinni stofnun sé
komið á fót eða vera því með-
mæltur að hún sé misnotuð á
hinn herfilegasta hátt. Taka vná
dæmi, sem t. t. v. getur orðið
þessu heildsalamálgagni til nokk
urrar glöggvunar: Framsóknar-
menn hafa ekkert á móti því að
Vísir sé til og sé jafnvel kaílaður
blað en hins vegar áfellast þeir,
að liann skuli notaður til óþurftar
verka þó að segja megi, að það
sé að nokkru leyti einkamál blaðs
ins.
Einstætt óþurftarverk
Ilugsunin sem býr að baki stór
eingaskattslöggjöfinni er sú, að
eðlilegt sé og réttlátt að þcir
íslendingar, sem mest liafa
grætt á verðbólgunni síðastliðin
ár láti nokkuð af hendi rakná til
hinna, sem þetta ástand liéfur
leikið hvað grálegast. Verðbólgu
auðsöfnun stóreignamanna er
óverðskulduð með öllu og fyrst
og fremst til orðin vegna atvika,
sem betra hefði verið lyrir þjóð
arheildina að aldrei hefðu átt
sér stað. Stórgróðamenn eru auð
vitað á öðru máli. Þeir telja síg
eiga rétt á því, að fá óáreittir
að stunda gripdeildir sínar. Þeir
liafa, eins og sjálfsagt er, fengið
að verja hinn óhreina málstað
sinn hér innanlands. En þeir liafa
tapaö hverjuin leik eins og von
legt var. í stað þess að láta sér
þessa niðurstöðu að kenriingu
verða og taka ósigrinum eirts og
menn, grípa þeir til þess ráðs,
sem einna liraklegast hefur þótt
í íslenzkri sögu: þeir stefna ó-
giftusamlegum málstað sínuin
undir úrskurð erlends dómstóls.
í þessu dæmalausa málskoti
hinna ofsafengnu og yfirlætis-
fullu stóreignaskattsgreiðenda
felst fulkomið og algjört van-
traust á. íslenzkum réttarfarsregl
um. Það er í raun og veru yfir-
lýsing þeirra á alþjóðavettvangi
um það, að ísland sé ekki réttar
ríki. Liggur í augum uppi hver
áhrif slíkt innlegg getur haft á
aðstöðu íslaiuls út á við, m. a. í
landhelgisdeilunni. Sú er eina
bótin, að gera má ráð fyrir að
ekkert mark sé á þessum mönn
um tekið erlendis, fremur en
málgagni þeirra, Vísi, hér innau
lands. En ekki er það þeim að
þakka.