Tíminn - 06.09.1959, Blaðsíða 3

T f MIN N, simiiudaginu 6. septcmber 1959.
3
Breytir jarðarfararsálmum í
jazz og lætur syrgjendur dansa
Einn góðan veðurdag skaut
upp koMinum í Englandi ung-
ur maður fokvondur. Þetta
var áriS 1956. Hann átti ekki
eyri í vasanum og borgaði
ekki eyri ? s'katt. Og hann
var bálvondur. John Osborne
hét hann. Nú er hann orðinn
frægur rithöfundur og þar
að auki vell'-íkur. Hann á það
hvort tveggja bræði sinni að
þakka.
Það væri ekkl ur vegi að hyggja
nánar að ferli hans.
í enska leikarablaðinu „The
Stage“ birtist árið 1956 yfirlætis-
laus auglýsing. Georg Ðevine sem
þá nýl. avr orðinn leikhússtjóri og
forstjóri fyrirtækisins „The Engl-
ish Stage Co.“ auglýsti eftir hand-
ritum. Hann vildi reyna eitthvað
nýtt. Eitt þeirra handrita, sem
smugu innum bréfalokuna að póst
kassa Devines var handritið að
leikritinu „Horfðu reiður um
cxl.“ (Look back in snger). Það
var tekið til greina og innan
skamms var leikritið sýnt. Það
vakti mikla athygli og umtal en
lítið var um það ritað í ensk blöð
og hrifning gagnrýnenda var lítil.
Það er að segja fvrst um sinn.
Því að vestan hafs fór leikritið
strax sigurför. Þar var John Os-.
borne hylltur sem endurlausnari
enskrar listar. Og Lundúnabúar
urðu að gefa eftir eftir japl og
jaml og fuður.
Skortí aldrei stóryrði.
Peningarnir fóru að renna í
stríðum straumum til mannsins,
sem áður hafði ekki verið einu
sinni uefndur á nafn í skatt-
skránni. Þeir dugðu þó skammt
til að milda bræði hans. Hann
varð enn viðskotaverr: og upp-
stökkari. Þeir sem þörfnuðust
hressandi orðbragðs í logndeyðu
tímabilsins, þurftu ekki annað en
hringja til Johns Osborne og
spyrja um álit hans á einhverj-
um hlut. Það varð að tízku að
hann léti skoðun sína í ljós á öll
um sköpuðum hlutum. Og aldrei
skorti hann stóryrðin,
Hér er eitt dæmið:
— Síðast liðna hálfa öld hefur
kirkjan veigrað sér við að taka
afstöðu í nokkru máli sem mikil-
vægt má teljast: fátæktar, at-
vinnuleysis, striðs, fasisma, Suður-
Afríku og atómbombunnar.
Enska konungshirðin og ættin
fékk það líka óþvegið. Hann sagði
að konngurinn væri ekki annað

John Osborne og fró
— bræðin börgar sig.
en dautt tákn, sem gleymzt hefði
að sópa burt. Hann kaUaði Winds-
cr-ættina trúða á leikarapöllum.
Konungdæmið er eins og gull-
plúmba í munni manns með rotn-
ar tennur.
Og blöðin fengu sinn skammt.
Iilaðamaður einn hringdi til Os-
borne til að heyra álit hans á ein-
hverju. Iíann svaraði:
— Skammist þér yðar ekki fyrir
að vinna við blað sem er skrifað
af fólki sem ekki getur skrifað
og fyrir fólk, sem ekki kann að
lesa?
Elskaður og hataður.
John Osborne var jafni elskað-
ur og hataður. Gagnrýnendur
vöktu yfir hverju fótmáli lians til
að finna höggstað á honum. Hann
hafði ekki sýnt hæfileika sína á
neinu öðru hingað til en skömm-
um og skætingi. Velheppnuð leik-
sýning sannaði ekkert til né frá.
Það þurfti meira til að menn
tryðu þvii að þeiir stæðu hér
frammi fyrir arftaka Bernards
Shaws og endurlausnara enskrar
leikritunar. Sönnunin lét ekki bíða
Iengi eftir sér. Fyrtta heppnin
hans var annað en strákalukka.
Litlu síðar var sýnt leikritið
„Skemmtikrafturinn" með sjálfum
sir Lawrence Olivier í aðalhlut-
verki. Hann lék þar uppgjafa
revíuleikara. Það vantaði ekki
orðbragðið og skammirnar í því
leikriti frekar en því fyrra. Og
það færði höfundinum morð fjár,
þótt gagnrýnendur reyndu að rífa
K-VIKM Y N D I R
Fæðingalæknirinn
ítöSsk kvikmynd. Aðalhlutverk:
Marcello Mastroianni, Giovanna
Ralli, Marisa Mertini og Ernesto
Caiindri. Leikstjóri: Emilo Cogoli.
Sýningarstaóur: Bæjarbíó, Hafn-
arfirði.
Myndin fjallar um ungan lækni,
Pitro Valeri að nafni. Hann hef-
ur mikinn áhuga á að kynna sér
þjáningarlausar fæðingar og
verða frægur fyrir vikið. Á
Bjúkrahúsinu kynnist hann ungri
hjúkrunarkonu. Luisa Morelli að
nafni, og verða þau strax hrifin
hvort af öðru. Leyna verða þau
sambandi síhu fyrir öllum. Tím-
inn líður og Pitro fær boð um
að kynna sér þjáningarlausar fæð
ingar í París og fer þangað.
Á ineoan Pitro dvelur í París kemst
Luisa að því að hún er barnshaf-
andi. Er hann kemur til baka
segir Luisa honum hvernig ásatt
er fyrir sér. En hann segist ekki
geta gifzt henni að svo stöddu,
þar sem það kunni að eyðiieggja
framtíð hans sem læknis. Luisu
bregður, en vill ekki hindra
frama unnusta síns í nokkru. Fer
hún því burtu af sjúkrahúsinu, \
felur sig og reynir að gleyma for-
tíðinni.
Efni myndarinnar er að mestu um
þjáningarlausar fæðingar. Leik-
stjórinn reynir allt hvað liann
getur til að komast yfir sem mest
á sem minnstum tíma, tekst hon
um það sæmilega og án þess að
saka heildarsvip myndarinnar.
Leikur er mjög góður og heil-
steyptur. Leiðinda slitgallar koma
fyrir á köflum og skenima þeir
mikið fyrir áhorfandanum. Mynd-
in er vel þess virði að eyða einni
kvöldstund í að sjá hana og sér
í lagi aðferðirnar er notaðar eru
við hinar þjáningaralusu fæðing-
ar. — jhm. ,
það í tætiur. Og sama vai'S raun-
in með leikritið „Grafskrift".
Það er aldeilis ótrúlegt hvað
leikritahöfundur getur grætt, ef
heppnin er með. Þrjf: ár eru lið-
in frá því hann hóf feril sinn og
ekki er hægt að henda reiður á,
hve mikið hann hefur grætt á
ritverkum sínum, leikritum og
kvikmyndum. En tekjurnar af
kvikmyndun tveggja fyrstu leik-
ritanna hafa aflað honum minnst
5 milljóna ísl. króna í beinar
tekjur.
Hús og tveir bílar.
Nú leikur ýmsum forvitni á að
vita hvað þessi bráði ungi maður
geri við peningana sína. Hefur
hann þolað svo skjótan frama og
fljótfengnar tekiur? Eitt af því
fyrsta sem hann gerði var að
kaupa sér hús í lislamannahverf-
inu Chelsea í London. Og því næst
keypti hann tvo bíla, honum
fannst róttlátt að kona hans hefði
bíl út af fyrir sig. Hann segist
gleðja sig mest við að koma pen-
ingum í umferð hið bráðasta áður
en skattslofan læsir krumlum sín-
um í fúlgurnar. Þess vegna hefur
hann sett á stofn þrjú fyrirtæki
til að sjá um útgáfu og dreifingu
á verkum sínum. En þessi fyrir-
tæki sjá einnig um útgáfu á verk-
um ungra skálda sem eru á svip-
aðri bylgjlengd og Osborne sjálf-
ur og sér um að koma þeim á
framfæri. Þangað geta allir reiðir
ungir menn sótt hjálp frá sínum
ókrýnda konungi. Og fyrirtæki
Þríhyrningurinn eilífi
fyrstur til tunglsins
Þríhyrningurinn eilífi —
fveir karlar og ein kona —
hafa um aldaraðir orsakað hér
á jörðu ýmiskonar vandræði,
glæpi og þvíumlíkt. Þó er bú-
izt við að einmitt þrihyrning-
urinn verði fyrstu farþegar í
geimflaug ti! tunglsins þegar
þar að kemur.
Charles Helvey, vísindamaður og
isérfræðingur í geimfræðum, hef-
ur lýst því yfir í London að ára-
langar rannsóknir hafi leitt í ljós
að þetta muni gefa bezta raun.
Ekkert bendir þó til þess að
Helvey hafi skroppið í leikhús og
séð „Litla kofann‘. Hann rökstyð
ur þannig mál sitt:
Nærvera konu mun koma í veg
fyrir fjandskap og óvináttu meðal
karlmanna. Þeir hegða sér betur
og verða ekki eins ieiðinlegir. Og
Florence Nightingale í geimmanns
búningi getur komið áð ómetan-
legu gagni ef annar karlmanna yrði
sjúkur og þyrfti aðhlynningar við.
(Vitaskuld er ekki gert ráð fyrir
öðru en konan verði hress og heil
brigð alla leið til mánans.)
Karlmaður spurði Helvey að þvá
hvort hætta væri á því að karl-
arnir tæku að bítast um bráðina
— þ.e.a.s. konuna.
„Hreint ekki“', segir Helvey,
„þetta verður ekki kynbomba eða
fegurðardís, heldur bráðgáfuð og
sprenglærð á sviði efnafræði eða
læknisfræði. Hún verður að vera
doktor í efnafræði eða læknisfræði
og kunna skil á raffræði, stjörnu
siglingafræði, stjörnufræði og eðlis
fræði.

Sitthvað um leikara
■íiiiiiiýiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
MMiXiiiiiiiiiiiiiiiiiiiÍi
Millie Perkins sést hér benda á
líkan af húsinu í Amsterdam þar
sem Anna Frank og fjölskylda
hennar leyndust fyrir nazistum.
Það var Millie, sem lék litlu Gyð
ingastúlkuna í kvikmyndinni, sem
gerð var eftir dagbókinni frægu.
Smiðir og iðnaðarmenn vinna nú
„Heimur Pauls
Slickey” — nýjasta
leikrit John Osborne
Veldur nýrri hneyksl
un og brotthlaupi Seik
húsgesta
baki brotnu í húsinu. Það á ekki
að breyta því i safn, heldur hefur
faðir Önnu Frank ákveðið að þar
skuli vera samkomustaður æsku
frá öllum þjóðlöndum. Til þess
hefur hann einnig gefið allan
ágóða af útgáfum dagbókarinnar
og kvikmyndum. Veglegur minn-
isvarði um unga stúlku, sem vai'ð
heimsfræg fyrir hetjuskap sinn
en lét lífið í fangabúðum.
þessi græða of fjár að því er talið
er.
John Osiborne er kvæntur í ann-
að sinn. Konan hans er leikkonan
Mary Ure. Þau voru gefin sam-
an eftir að hún hafði hrifið allra
hugi í aðalhlutverkinu í fyrsta
leikriti skáldsins „Horfðu reiður
um öxl“. Hún lék sama hlutverkið
í kvikmyndinni. Hún leikur m.a.
í Shakespeareleikhúsinu í Strat-
ford-upon-Avon þar sem hún hef-
ur unnið frægan sigur í hlutverki
Desdemonu.
Nýjasta leikritið.
Fyrir nokkrum mánuðum var
frumsýnt í London nýjasta verk
Osbornes, „Heimur Pauls Sliekey"
en það fjallar um slaðurdálkahöf-
unda og blaðasnápa í Fleet Street.
Þeir voru allir samar. komnir á
fremstu bekkjum í áhorfenda-
salnum við frumsýningu á leik-j
ritinu til þess að ganga úr skugga '
um hvort þeir þekktu þar sjálfa
sig. Það gátu þeir þó ekki. Ótrú-
iegt en satt.
Það skýrist þó kannske við það
að verkið fjallar um blaðamann,
sem á ásta'rmök við mágkonu
sína jafnframt því sem mágur
haijs tælir eiginkonu hans til fylgi
lags við sig. Faðir þessa slaður-
dálkahöfundar endurnýjar sam-
band sitt við ástmey æsku sinnar
(Framhald á 11. síðu)
Eva Bartok hofur nýlega gefið
út endurminningar sínar. Þar
kennir margra grasa. T. d. f jallar
einn káflinn um karlmenn:
„Karlmenn bjóða þér allt. Þeir
bjóða þér hlutverk, samninga,
gimsteina, þegar þeir ágimast
ekkert nema sjálfa þig. En það
borgar sig ekki að taka tilboði
þeirra, jafnvel þegar þeir standa
við orð sín ....“
Eftir fyrsta hjónaband sitt gat
hún ekki litið við nokkrum karl-
manni. Hún var sannfærð mn.að
hún myndi aldrei giftast aftur.
Hún gekk með hanzka á höndum
til að forðast snertingu við karl-
menn, þegar hún var neydd tii
að taka í hönd þeirra“.
„í fyrsta sinn, sem hún kom
fram á leiksviði voru meðleikarar
hennar skjálfandi af kvíða og
ótta við áhorfendur áður en tjald
ið var dregið frá. Sjálf brann hún
í skinninu eftir að sýna sig áhorf
endum og fann ekki tii neins ótta.
í bókinni lýsir hún náið fjórum
hjónaböndum sem hún átti í áður
en hún varð 27 ára að aldri.
Hún upplýsir þó ekki hver sé
faðir sveinbarnsins, sem hún, ól í
Lundúnum eftir að hún skildi við
Curt Jiirgens. Um það leyti var
markgreifinn af Milford-Haven á
hlaupum eftir henni út um allar
ja.rðir....
Joan Plowright á ekki i neinun
vandræðum með að breyta gerv
sínu eftir því hvaða hlutverk húi
leikur. I öðru hiulverkinu leikur
hún 17 ára stútku, en i hinu 92
ára gamla konu.
Það er ekki auðveld gangan fyr
ir sumar sem ætla sér hátt upp
á himin 'kvikmyndastjarnanna.
Ung stúlka nýkomin til Ilollywood
varð fræg fyrir að neita ljósmynd
ara um að taka mynd af sér.
„Hann vildi fá að taka mynd af
mér með sundfötum", sagði hún.
„Hvað var athugavert við það“?
„Ég átti að halda á þeim i
hendinni".