Tíminn - 06.09.1959, Side 7

T í MI N N, sunnudaginn 6. sfipíember 1959.
7i
Arsafmæli iisfeveiSilandlielginnar. — Áiökin viS Breta hafa snáizt Islendingnm í vil. — Olai* r
Thors og blaðiummælin. — Næsta hafréttarráðstefna. — Undanþágudrauginn verður J
kveða niður. Framboðin í haustkosningunum. — Tvö meginmálin9 sem kosið verður i n,
—Þríflokkarnirog byggðastefnan. — Sundmng vinstri manna.— Fyrirætlanir auðstéttarimar
SíðastliSinn þriðjudag var ’.iðið
rétt ár frá útfæraiu fískveiðiiand
helgi íslands í 12 mílur. Þessa af-
mælisr var ekki aðeins íækiiega
niinnzt í ísienzkum bloðurfl, heldur
■einnig í erlendum blöðum. Ýfir-
iteitt voru.. það dómar þéirfa er-
lendra blaða, sem gátu þessa af-
anælis, að íslendingar hefðú hnft
betur, þótt ofbeldi Breta drottn-
aði enn á hafinu. Togveiðar Breta
undir herskipavernd heföu -gefið
slæma .raun. Fieiri og fleiri ríkí
, gerðust einnig l'ylgjaivli lólf mílna
stefnunni. Hinn íslenzki málstáð-
ur hlyti því, að vinna fullan sigur
fyrr en síðar.
Þótt íslendingar harmi ofbeldi
Breta og þyki hart að -verða fyxir
því, minntist þjóðin yfirieitt um-
xædds afmælis með ánægju og
sigurvissu. Öll sólarmerki benda
til þess, eins og áður segir, að
Bretar séu að fara halloka. Út-
færslan hefur þegar. borið góðan
árangur sem friðungirráðstöfun.
Það má mjög þakka henni hve
vel gekk á vetrarvertíðinni, þrátt
fyrir hið mikla gæftaieysi framan
ai. Allt þetta hlýtur að styrkja
þjóðina í þeim ásetningi að láta
livergi undan síga, heldur fylgja rs J ^ l J
fram markaðri stefnu, unz fullur DaHUanSKa 11110311
sigur er fengin.
Landhelgisflugvélin Rán hefur reynzt afburSavél í hinu erfiSa gæzlustarfi landhelgisgæzlunnar á fyrsta ári
fólf mílna landhelginnar. Hún er aS vísu gömul en fékk mjög góða og gagngerSa viSgerS fyrir ári og
býr aS þvi, þótt bráSiega hljóti aS því aS kcma aS landhelgisgæzlan þurfi betri flugkost.
r
Bretar og Olafur
Mbl. er mjög úrillt.i garð Tím-
ans vegna þess, að Tíminn hefur
sagt frá þeim ummælum erl. blaða,
að Bretar biðu nú eftir. úrslitum
þingkosninganna á íslandi, en þá
væri búizt við, að Ólafur Thors
yrði forsaútisráðherra 'samstjórn-
ar Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu
flokksins í stað Emils Jónssonar.
Af þessum ummælum virðist mega
ráða, að Bretar búizt þá við ei*n-
liverjum breytingum sér í hag.
Þá hníga í sama farveg þa.u um-
mæli ýmissa erlendra blaða, að
nauðsyhlegt sé að Bretar og Islend
ingar geri með sér bráðabirgða-
sætt áður en hafréttarráðstefnan
verður haldinn næsta vor. M.a.
bar aðajblað danskra íhaldsmahna
ifram þessa kröfu alveg.nýlega,’ eft
ir að aðalritstjóri þess liafði vcrið
á ferð hér á landi.
Mbl. heldur því fram, að Tífnipn
sé með þessu að gera Ólaf. Tjiors
tortryggilegan. Þetta er misskijn-
ingur. Tíminn hefur áðéins ságt
frá staðreyndum, án nokkurra full
yrðinga frá eigin brjósti. Hitt hlýt
ur hins vegar að ýta undir tor-
tryggni, ef Ólafur Thors þegir
alveg við þessumi’blaðaskrifum.
Vitanlega getur enginn nema Ól-
afur sjálfur leyst sig uudan tor-
tryggni í þessum efnum. Ef
hann vill reka af sér. sliðrtiorðið,
Verður hann að gefa afdráttarlausa
yfirlýsingu um tvö meginat.riði,
sem aðrir flokkar. en Sjálfstæðis-
flokkurinn hafa hiklaust lýst. yfiif:
Enginn bráðabirgðasá'tt vio'
Breta kemur til greina á öðrum
grundvelli én þeim, að þéir clragi
herskip síh burtu og viðurkenni
\ í, ye.rlvi óskoraðan rétt fslauds
innaii tólf iníina fiskveiðiland-
Ekkt kí'inur til luála af hálfu
Isfands að sætía sig við tíéítt
minna á fyrirhugaðri hafréttar-
ráðstefini en undanþágulausa
tóif mílna fiskveiðilandhelgi.
Ef Olafur lýsir þessu .hvort
tveggja skýlaust yfir, skal Tim;
ánn veita Mbl. fullan stúðning i
því að kveða niður þann to-rtryggi
lega orðróm um Öíaf Thors, er
inú ský.tur . öðru hvoru vvpp_ koiii
í erlendum blöðum. Geri Ölafur
þetta hins vegar ekki, býður iiannr
tortryggninni heim, . . .
þágutiílagan
Fyrir íslendinga er nauðsynlegt
að gera sér strax ljósa grein fyrir
því, hver afstaða þeirra verður á
hafréttarráðstefnunni í Genf næsta
vetur. Aðrar rikisstjórnir eru nú
teknar að undirbúa viðhorf sitt til
mála þar og það getur haft nokk-
ur áhrif á viðhorf þeirra, að þeim
verði gerð ljós afstaða íslnads.
Alveg _ sérstaklega er nauðsyn-
legt að íslendingar geri það ljóst
í tæka tíð, hvert sé viðhorf þeii;ra
til hinnar svokölluðu baníiarísku
lausnar, er reynt var að þvinga
fram á Genfarráðstefnunni í fyrra.
Á Genfarráðstefnunni í fyrra,
báru Bandaríkin fyrst fram þá til-
lögu, að hvert ríki mætti hafa tólf
rnílna fiskveiðilandhelgi, án allra
undanþá.ga. Síðar breyttu þeir
þessari tillögu í það form, að riki,
sem áður hefði fi'skað innan 12
mílna fiskveiðilandhelgi annars
ríkis, héldi þeim rétti áfram inn
að 6 mílna mörkum. Þessi breyt-
ingatillögu báru Bandaríkin fram
til að fullnægja fiskveiðihagsmun
um Breta við ísland, Færeyjar og
Grænland. Vegna harðnandi af-
.stöðu íslendinga og fleiri þjóða,
munu Bandaríkin vart leggja
þessa undanþágutillögu sína frarn
. óbreytla aftur. Því miður þýðir
þetta hins vegar ekki það, að undan
þáguleiðin sé úr sögunni.
Undanþágu-
Ýmsar fregnir, sem verið hafa
á kreiki unHanfarið, gætu bent
til þess, að Bandaríkin — jafnvel
•sum Norðurlandanna — gætu
hugsað sér þá málamiðlun á_vænl
anlegri Geni'arráðstsfnu. að erlend
uni1 þjóðum væri veitt undanþága
til fiskyeiða ir.nan tólf mílna fisk
véiðiIáhdtíeTg-i viðkomandi þjóðár
í einhveriu öðru formi en gert var
ráð fyrir i undanþágutiilögu Banda
rikjanna á seinustu ráðstefnu. í
:þvi sambandi hefur komið til orða,
að hinn illræmdi Færeyjasamning
ur verði lagður hér til grundvall-
■ar.
íslendingar þurfa að Iýsa því
yfir strax, að engin slík undan
þága konii til greina frá þeirra
sjónarmiði og þeir muni aldrei
failast á samkomulag, sem felnr
í sér einhverja slíka undanþágu,
cnda vitanlegt, að fjölmargar aðr
ar þjóðir munu ekki gera það.
Þessu þurfa íslendingar að lýsa
yfir skýrt og skorinort hið allra
fyrsta eða áður en t.d. Banda-
ríkin og Norðurlönd fara að
marka endanlega afstöðu sína.
í kosningunum nú í haust þurfa
kjósendur að ganga rækiiega eftir
viðhorfi flokkanna til afstöðu
þeirra á næstu hafréttarráðstefnu,
og þó alveg sérstaklega með til-
liti til umrædds atriðis. íslenzki
málstaðurinn hefur tvímælalaust
mikla möguleika til að sigra á
næstu hafréttarráðstefnu, en þó
því aðeins, að undanþágudraugur-
inn verði kveðinn nógu rækilega
niður í tæka tíð.
Mikilvæg vísbending
íslendingar rnega vissulega
vænta þess, að þegar nær dregur j
hafréttarráðstefnunni, verði gerð,
ar ítrekaðar og margháttaðar til-
raunir til þess að fá þá til ein-
hverra tilslakana og eyðileggja
með því að mestu -og öllu þá sigur
vænlegu baráttu, sem háð hefur
verið á síðastliðnu ári í landhelgis
málinu. Við getum bæði átt von
á hótunum og blíðmælum. Við get
um vel búist við því, að Bretar
tefli þá fram Bandaríkjunum til
að berjast fyrir einhverri undan-
þágulausn og jafnvel verði eitt-
hvert Norðurlandanna fongið til að
gera það, en þau hafa hingað til
oftar dregið meirá taum Breta en
íslendinga í þessu máli á alþjóð-
legum vettvangi. Það getur því
skipt höfuðmáli, að þjóðin fylki
sér í kosningunum nú fyrst og
fremst um þá nienn, sem hafa
reynst traustastir á verðinum í
landhelgismálinu og reynst jafn
ákveðnir í því að láta hvergi und
an og að forðast gönuhlaup. í
þeim efnum getur það verið kjós
endum ekki lítil vísbending, hvaða
flokksleiðtogar og flokkar það eru
hér á landi, sem brezka íhalds-
stjórnin og brezku útgerðarmenn
irnir hafa bersýnilega mestar mæt-
ur á og telja Bretum hliðhollasta.
Framboðin í haust
Undanfarnar vikur haf-a flokkarn
ir unnið kappsamlega að því að
misjafnlaga, einkum þó hjá Sjálf-
stæðisflokknum. í ýmsum kjördæm
um hefur staðið hörð barátta inn-
an Sjálfstæðisflokksins um upp-
■stillinguna, eins og t.d. í Vestfjarða
kjördæmi, Vesturlandskjördæmi
og Austurlandskjördæmi, og er enn
ekki séð hvernig þeim átökum
muni lykta. Hjá Alþýðuflokknum
og Alþýðubandalaginu hafa erfið-
leikarnir verið mest fólgnir í því
að fá menn til framboðs íyrir
flokkana. Slíkt er skiljanlegt, þar
sem ekki er annað sjáanlegt en
að þessir flokkar haldi áfram að
tapa í haust, eins og í bæjarstjórn
kosningunum í fyrra og þingkosn
ingunum í vor. Menn eru að sjálf-
sögðu ófúsir til að ganga undir
merki þeirra, sem eru að tapa,
þegar málstaðurinn er ekki heldur
betri en raun ber vitni um.
Einhuga ílokkur
Eini flokkui'inn, sem þegar hef
ur tokið öllum framboðum .sínum
er Framsóknarflokkurinn. Því er
ekki að leyna, að við framboð
flokkanna þarf oft að sýna tilhliðr
unarsemi og góðan samstarfsvilja
og gildir það ekki sízt, þegar verið
er að taka upp nýtt fyrirkomulag.
Það er gott dæmi um einhug og
styi'k Framsóknarflokksins, hve
fljótt og vel honum hefur tekist að
leysa frambo'ðsmál flokksins. Slíkt
getur aðeins átt sér stað í flokki,
þar sem málefnin eru sett hærra
en persónuleg sjónarmið. Þeir,
sem lægri hlut kunna að bíða, láta
það ekki verða að ósætti, því að
hjá þeim má sín meira málefna-
leg tvarátta en baráttan fyrir per-
sónulegri upphefð.
Átökin, sem hafa verið innan
Sjáifstæðisflokksins um framboðs
málin, skýra á sama hátt vel eðli
og markmið hans. Þar mega
hin persónulegu sjónarmið sín
miklu meira en málefnm. Flokkur
inn er fyrst og fremst starfræktur
til að vinna fyrir einkahagsmuni.
Af því markast líka baráttan inn
an hans um framboðin.
Auðstéttin og
strjálbýíið
I kosningabaráttunni, sem fram
undan er, munu tvö atriði bera
ganga frá framboðum sínum við, hæst og um þau mun fyrst og
þingkosningarnar í haust. Þessi við| fremst kosið. Annað þessara megin
búnaður flokkanna hefur gengið' atriða er það, hvort haldið skuli
áfram að efla jafnvægisstefn í
byggð landsins, eins og ger
í tíð vinstri stjórnarinnar, a
hvort dregið skuli úr > framföi.. ,m
og framkvæmdum þar, eins -g
byrjað hefur verið á í tíð núv. .
stjórnar. Hitt þessara 'méginairí'ú
er það, hvort völd auðstéttarmn'a>:
sem ræður Sjálfstæðisflokknam,
skuli eflast eftir kosningar eða
ekki.
Það er vitað mál, að tiígaiig.ir
forystumanna þríflokkanna,, ,stra
stóðu að kjördæmabreytingi ; ’á
var að verulegu leyti sá að 'drága úr
framförum og framký'æmdum * ti
um land. Þeir töldu „kapphlaupið
um litlu kjördæmin'1,, sem • . ir
kölluðu svo, stuðluðu að of miki'li
fjárfestingu í viðkomandi byggð.vr-
lögum. í því sambandi bentu beir
oft á fjárfestinguna á Áustfjórð-
um, enda þótt hún hafi nú bjargað
síldveiðunum í sumar og < tryggt
landinu stórfelld útflutningsverð-
mæti. Takmark manna eins og
Ólafs Thors, Einars Olgeirsso iar
og Emils Jónssonar er að draga
sem mest úr þessari „pólitísKu
fjárfestingu“, sem þeir' kallá svo.
Ólafur Thors telur það fjárrtiágn,
sem <til þessara framkvæmda heíur
farið, betur komið í fyrirtækjum
„aflaklónna*' á Suðurnesjum, eins
og td. Faxaverksmiðjunni. Auðstétt
in vill fá þetta fjármagn til ráð-
stöfunar fyrir sig. Ilenni' firinst
það ekki nóg, sem hún hefur.
Fyrstu sýmshornin
Á Alþingi I vetur, byrjuðu Sjálf
stæðisflokkurinn og Alþýðuflokkur
inn lítillega á því, sem gerast mun
í þessum efnum, ef aiiðstéttin fær
aukin völd. Þá voru nokkur lækk
uð fjárlög til rafvæðingar, ræktun
ar, atvinnuaukningar í kauptúinim
o.s.frv. Þetta er þó ekki nerna
sýnishorn þess, sem gerast mvn,
eftir kosningarnar, ef auðstfc i
fær að ráða. ;
Ef fólkið úti um land vill v :ld
kalla yfir sig stórfelídan nibr r-
skurð framfara og franikvæm'a,
verður það að snúast hart i
þessum fyrirætlunum. Rétta s rrr :.ó
er að efla Framsóknarflokkinn, ui*
■einn hefur reynst byggðasteíir, . li
og jafnvægisstefnunni trúr.
því verður helst hamlað geg- i
tjóni, ,sem afnám gömlu kjör
anna mun ella reynast sír,
inu.
Sundrung viiistr
aflanna
Valdavonir sínar nú og 1 ■ n-
tíðinni, byggir auðstéttin eki:. : :t
á því, að henni muni tai. J
viðhalda og auka sundrungu .! ri
■aflanna. Völd sín hér í Rey; .
hefur hún byggt meira á þu s . a
nokkru öðru. Annar aðáltii£iv.i, .:
tíennar með kjördæmabreyti. g ii
var sá, að hinar auknu hi. i
kosningar myndu hjálpa . . d
auka þessa sundrungu.
Gegn þessu á frjálslynt og ... vi
■sinnað fólk í landinu ekki . m
eitt svar. Það er að þoka -sðr st'
saman í einn sterkan og '<"■ .sn
flokk. Þetta gerði það í >u
mæli í seinustu þingkcs- ■■ i.
Framsóknarflokkurinn eii> i . d
álíka 'Sterkur og Alþýðubar.' -3
og Alþýðuflokkurinn til :
Hann hefur sýnt í verki, . a
er traustasti fylgjandi •d
stefnunnar. Hann einn .st:'"e i-
dregið með vinstri st;;>"*r.
Hann er nú bersýnilega ancts' • ■• ií»
urinn, sem auðstéttin óttasi
(T'ramhald á 11, sítra)