Tíminn - 07.10.1959, Síða 6

D
T í MIN N , miðvikudagiim 7. október 1969,
Jl -
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri og ábm.: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Kdduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18305 og
18 306 (skrifst., ritstjórnin og blaðamenn).
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12 323
Prentsm. Edda' hf. Sími eftir kl. 18: 13 948
í æviskrám V-íslendinga munu
margir finna týnda ættingja
Rætt vií frú Herdísi Kristjánsdóttur
sem hér hefur dvalizt í sumar
Eiríksson ís'Jenzk Staðarnöfn halda enn velli
á þessum slóðum og austan við'
Winnipegvatn eru nöfn eins og
Hnausar, Árnes, Gimli og ,Húsa-
Heilbrigð flokkaskipun
ÞAÐ er staðreynd, sem ekki
verður .mótmælt með rökum,
að: lýðsæðið hefur náð traust
ustum rótum og beztum
árángri, "þar sem kjósendur
hafa skiþað sér undir merki
tveggja' meginfylkinga eða
flokka; Þar sem flokkar hafa
'hins vegar orðið margir, hef
ur glundroði og ringulreið
skapast og einræðismenn
náð yfirráðum í skjóli þess.
Einkurn hefur þó flokka-
fjöldin og ringulreiðin, sem
fyigir honum, reynzt hættu
leg hinum minni þjóðfé-
lögum, þar sem lítið má bera
út af, ef ekki á illa að fara.
ÞAÐ er staðreynd, sem all
ir viðurkenna, að fyrir smá-
þjóð eins og íslendinga, fylg
ir því mikill vandi að halda
uppi sjálfstæðu þjóðfélagi og
standa fjárhagslega undir öll
um þeif stofnunum, sem því
fylgja. Því aðeins er von til
þess, að þetta takmark náist,
að þjóðin gefi sundrungar-
og klofningsöflunum ekki of
lausan tauminn, og auki með
því þann vanda, sem fyrir
er. Slíkt getur vel orðið
freisi hennar banabiti.
Æskilegt væri, að öll þjóð
in gæti staðið sem mest sam
einuð um stjórn sína, líkt og
t. d. Svisslendingar gera
venjulegast. Einkum á það
þó við, þegar leysa þarf sér
stök vandasöm viðfangsefni.
Sé hins vegar ekki kostur á
slíku, er það áreiðanlega
bezt, áð þjóðin skipti sér í
tvo meginflokka eða fylking
ar, sem skiptast á um að fara
með völdin, líkt og demókrat
ar og republikanar í Banda-
ríkjunum og íhaldsflokkur-
inn og Verkamannaflokkur
inn í Bretlandi. Það verða
þá oftást hinir óháðu kjós-
endur, sem ráða úrslitum,
líkt og t. d. sést nú glöggt í
brezku kosningunum. Vegna
þess, að óháðu kjósendurnir
eru þannig lóðið á vogar-
skálinni, njóta öfgar sín yfir
leitt minna í þessum löndum
en annars staðar.
ÍSLENZKUM kjósendum
hefur að undanförnu ber-
sýnilega verið að skiljast það,
að stjórnmálabaráttan hér
þurfti að falla í þennan far-
veg. Bæði í bæjarstjórnar-
kosningunum 1958 og þing-
Fyrirspumir til
Tíminn hefur undanfarið
beint eftirgreindum fyrir-
spurnum til Alþýðublaðsins:
Hvað myndi Eggert Þor-
steinsson segja, ef múrar
ættu í kaupdeilu, atvinnurek
endur neituðu að semja við
þá og ríkisstjórnin notaðl
þá synjun til að lögbinda
kaup þeirra?
Hvað myndi Óskar Hall-
grímsson segja, ef rafvirkjar
ættu í kaupdeilu, atvinnurek
endur neituðu að semja við
kosningunum í vor, töpuðu
smáflokkarnir fylgi en aöal
flokkarnir tveir, Framsóknar
flokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn, efldust. Einkum
kom það Ijóst fram í kosning
unum í vor, að íhaldsandstæð
ingar gera sér ljóst, að þeir
þurfa að sameina krafta sína
í eina fylkingu, ef ekki á illa
að fara. Þetta viðhorf þeirra
átti sínn mikla þátt í kosn
ingasigri Framsóknarflokks
ins.
HIN eðlilega og ákjósan-
lega flokkaskipun hér er
vissulega sú, að kjósendur
skipi sér í tvo meginflokka.
Annar flokkurinn yrði flokk
ur hægri stefnunnar, sem trú
ir á, að það sé bezt og farsæl
ast, að örfáir svokallaöir
„sterkir" einstaklingar eigi
atvinnutækin og ráöi yfir
verzluninni, en fjöldinn all
ur starfi í þjónustu þeirra.
Þetta er hin raunverulega
stefna Sjálfstæðisflokksinis,
þótt hann látist vera flokkur
allra stétta til að villa á sér
heimildir. Hinn flokkurinn
yrði flokkur vinstri stefn-
unnar, sem hefur það tak
mark að gera sem allra flesta
einstaklinga andlega frjálsa
og efnalega sjálfsbjarga, með
þvi að gera þá að beinum
þátttakendum í framleiðsl-
unni og verzluninni, með ein
um eða öðrum hætti, en þessu
takmarki má ná eftir leið-
um samvinnu, einkaframtaks
og þjóðnýtingar, eftir því
hverjar aðstæður eru í
hverju tilfelli. Þetta er stefna
Framsóknarflokksins. Hann
er því merkisberi vinstri
stefnunnar.
ÞJÓÐIN sýndi það glöggt
í seinustu kosningum, að
hún telur hyggilegast að
skiptast sem mest í tvo meg
inflokka. Hinni nýju kjörd,-
skipan er ætlað að stuðla að
því gagnstæða. Ef sá til-
gangur hennar heppnast
mun illa fara. Þess vegna
þurfa kjósendur sjálfir að
grípa hér í taumana, snúa
baki við smáflokkunum og
glundroðanum og tryggja
hér þá fldkkalskiþun, eú
bezt hefur gefist annars stað
ar. Ef kosningarnar 25. og
26. okt. flýta fyrir þeirri þró
un, hefur mikið áunnist.
Alþýðublaðsins
þá og ríkisstjórnin notaði þá
synjun til að lögbinda ó-
breytt kaup rafvirkja?
Hvað myndi Magnús Ást-
marsson segja ,ef prentarar
ættu í kaupdeilu, atvinnurek
endur neituðu að semja við
þá og ríkisstjórnin notaði þá
synjun til þess að lögbinda
kaup þeirra?
Alþýðublaöið dregur von-
andi ekki „fram yfir kosn-
ingar“ að svara þessum
fyrirspurnum.
— Nei, ég hef ekki fundið að
votviðrið á Norðurlandi í sumar
væri leiðinlegt! Síður en svo. Mér
er nær að halda að regnið hérna
sé ekki eins vott og í Kanada,
isagði frú Herdis Kristjánsdóttir
Eiríksson, sem hér hefur dvalið
sumarlangt hjá ættmennum sírn
um.
— Ég var farin að halda, að
allir Suður-Þingeyingar væru
skyldir mér, hélt hún brosandi
áfram. Hvar sem ég kom, hitti ég
frændur. Lengst dvaldi ég þó hjá
dætrum Kristjáns hálfbróður míns,
en þær búa sex á Norðurlandi. Á
Akureyri dvelur einnig Guðmund-
ur Pétursson, fósturbróðir minn.
Og hér í Reykjavík er svo Helga
systir mín (kona Arnórs Sigur-
jónssonar) og Ingólfur hálfbróðir
— Hve gömul varstu þegar þú
fórst til Vesturheims?
Ég var tólf ára og mér var nauð-
ugt að fara, en fóstra mín var að
flytja vestur til eina sonarins, sem
hún átti á lífi og ég hafði aldrei
þekkt aðra móður en hana, svo
mér fannst ég verða að gera það
að vilja hennar að fara með henni.
Mér leiddist voðalega mikið fyrst
eftir að við komum vestur. Svo
breyttist það auðvitað, en árið
1919 var ég búm að vinna mér
fyrir fari til íslands. Fós'tra mín
bjóst ekki við að eiga langt eftir
ólifað og bað mig að vera kyrra,
svo að ég settist aftur. Svo leið
ekki á löngu þar til ég gifti mig.
það var 12. janúar 1920, svo að
ekki kom til greina að ég legði í
íslandsferð eftir það.
minn og dætur hans tvær, svo
ekki er ég heldur á berangri stödd
syðra. Fólk vestra var að spá mér
því, að ég yrði fyrir vonbrigðum
þegar til íslands kæmi, en allt
hefur orðið mér meira ánægjuefni
en mig óraði fyrir. Og ég er öll-
um ættmennum mínum og vinum
1 óendanlega þakklát fyrir alla þá
ástúð, sem þeir hafa sýnt mér.
i íslenzku landnemarnir vestan
hafs sáu mikla breytingu verða á
! landinu um sína daga, en mér
, finnst að viðlíka mikil breyting
muni hatfa orðið á íslandi þau
fimmtíu ár, sem liðin em síðan ég
fór að heiman. Það er eins og hér
hafi líka orðið landnám, nýtt
landnám. Þegar ég kom norður á
æskuslóðirnar — en ég ól'st upp
á Efri Dálksstöðum á Svalvarðs-
strönd, höfðu þar orðið ótrúleg
umskipti. í stað torfbæjanna voru
alls staðar komin nýtízku hús með
! öllum þægindum: Aðeins á ein-
. um bæ, Þverá í Laxárdal, var enn
' búið í torfbæ, hundrað ára göml-
'um og mikið þótti mér gaman að
'koma þar inn, enda var umgengn-
in þar öll svo frábærlega snyrti-
ieg.
Enn mundi ég öll bæjarnöín á
Svalbarðsströnd og í næstu dölum,
. en það eru komin svo mörg ný-
býli — og ég kalla það allt nýbýl'i,
sem -upp hafa risið síðustu fimm-
tíu árin. Víða eru rýrðarkot orðin
stórbýli og túnin á bæjunuim ná
■ saman inn alla Svalbarðsströnd.
já, þannig fór það — ég kom
til Nýja íslands 10. júní árið 1909
og lagði ekki af stað aftur til ís-
lands fyrr en 10. júní 1959, rétt
um fimmtíu árum síðar.
— Er maðurinn þinn af íslenzk-
um ættum?
— Já, hann heitir Ingvi Eiríks-
son og eru bæði foreldrar hans
íslenzkrar ættar, en hann er fædd-
ur í Bandaríkjunum. Við eignuð-
umst bjögur börn, þrjár dætur og
einn son. Hann fórst í heimsstyrj-
öldinni, var loftskeytamaður á
skipi. Dæturnar eru allar giftar,
einn tengdasonurinn er af enskum
ættum, anntar af írs'kum og sá
þriðji er íslendingkjr, veruliegur
íslendingur, þó að foreldrar hans
sóu fædd vestra.
— Ekki er að heyra á málfari
þínu að þú hafir verið nokkurs
staðar annars staðar en á Norður-
landi. Hvernig má það vera?
— Ég hef lengst af átt heima
í Árborg í Manitoba og sú byggð
hefur eiginlega alltaf verið íslenzk.
Sveitin okkar heitir Bifröst og
heita má að enn séu það íslend-
ingar, sem flestum málum ráða,
þó að nú búi fólk af ýmsu þjóð-
erni í nágrenninu. Sama er að
segja um sveit imannsin's míns.
Afi hans og amma og foreldrar
fluttu fyrst til Mikleyjar og hann
fæddist á Svold í Norður-Dakota,
U. S. A. Árborgbyggðin er um 10
mílur vestan við Winnipegvatn og
liggur að íslendingafljóti. Mörg
vík.
— Hefur þú ekki starfað mikið
við íslenzka bókasafnið í Árborg?
— SegjaJ má það, en margir
fleiri hafa lagt þar hönd að verki.
Safnið er orðið fimmtíu ára.
— Er það lestrarfélag, sem starf-
rækir bókasafnið?
Það var lestrarfélagið Fróðleiks
hvöt, sem stofnaði það, en Jegar
Þjóðræknisfélagsdeildin Esja var
stofnuð hjá okkur, áleit fólk að
það myndi fremúr verða til þéss
að dreifa kröftunium að hafa tvö
félög, svo að lestVarféAagið viar
sameinað Esju og nú er það hún,
sem starfrækir bókasafnið.
— Hve mörg bindi eru í safn-
inu?
Um tvö þúsund bindi íslenzkra
bóka. Okkur hefur verið gefið dá-
lítið af enskum bókum, en við
höldum þeim sér, höfum þær ekki
einu sinni á skrá, nema að þær
séu eftir íslenzka höfunda eða úm
íslenzk efni.
— Er mikil aðsókn að safninu?
— Alveg undra mikil. Ég gerði
mér til gamans áður en ég fór á
þi-ng Þjóðræknisfélags'ins s. 1. vet-
ur að taka saman hve margar bæk-
ur hefðu verið lánaðar á árinu og
kom í Ijós, að það voru yfir þús-
und bin-di. Við höfum útlán einu
sinni í viku og skiptumst á um
það ein fjögur að vera við af-
greiðsluna. Bókanefnd lítur eftir
bókunum og' sér um innkaup, en
við kaupum alltaf eitthvað nýtt
íjklega. iMargiir voru með hrak-
spár um að þegar gamla fólkið
félli frá, þá myndi aðsókn að safn-
inu- hætta, en ekki hefur okkur
reynzt það. Miðaldra fólkið, sem
hefur vanizt þvi að íslenzkar bæk-
ur kæmu á heimili þess alla tíð,
heldur áfram að lesa íslenzku.
Ójá, taugin til íslands er f-urðu
sterk í mörgum. Þegar ég segi
það, þá miða ég ekki við fyrstu
innflytjendurna, sem sumir lærðu
aldrei en-sku og höfðu allt sitt fé-
lagslíf í hópi íslendinga. Nei, ég
á við afkomendur þeirra í ann-an
og þriðja liS. Síðan samgöngur
bötnuðu svona mikið, þá hafa
löndin færst svo mikliu nær hvort
öðru. Menn eiga auðveldara með
að fá vitneskju -um ættmenn sína
beggja vegna hafsins og komast
í samband við þá.
Til stuðnings því máli bindum
við miklar vonir við æviskrárnar,
sem verið er að safna. Þar munu
margir finna ættingja, sem þeim
hafa verið með öllu horfnir.
Skráðir verða fjórir ættliðir og
þar með fást tengsli við ættingja.
Þeir ferðuðust um vestra í fyrra
Árni Bjarnason, Steindór Stein-
dórsson og séra Benjamín Krist-
jánsson til þess að koma af stað
heimildasöfnun, en Árni er for-
göngumaður um útgáfu verksins.
Ef allt fer að stöfnum ætti fyrsta
bindi bókarinnar að 'koma út á
næsta ári og þá efa ég ekki að
heimildasöfnun verður auðveldari
eftir að menn sjá hvernig ritinu
er háttað. Sumir voru tregir að
gefa upplýsingar um sig, sögðu
sem svo, að þeir hefðu ekkert
gert, sem í frásögur væri færandi
og ástæðulaust væri að skrá þá í
hók. Sá misskilningur eyðist strax
og menn sjá fyrsta heftið, sjá að
þar eru allir skráðir, sem til næst,
án tillits til afreka, auðs eða valda.
— Hugsið þið ykkur að halda
áfram s'tarfrækslu bókasafnsins?
— Jú, það verður gert svo lengi
sem nokku-rt fólk er í byggðinni,
sem vi'll lesa íslenzku. í s-umar hef
ég fengið heilmikið af bókum,
bæði að gjöf og til kaups, svo að
lesendur hafa úr nógu að velja á
vetri komanda.
Annað íslenzkt bókasafn er í
Winnipeg og hefur Þjóðræknis-
félagsdeildin Frón eftirlit með
(Framhald a n síðu)