Tíminn - 07.05.1960, Blaðsíða 6

6
TÍMINN, laugardaginn 7. maí 1960.
Harm andaíHst á sjtifcrafhúsi f
Eeykjavík 23. apiál 1. á 90. ald-
wsári. Ættingjar, sveitungar og
wnir faér syðra kvöddu hamn í
Fossvogkkirkju á mánudaginn var,
en í dag verður hann jarðsunginn
á Skrwnastað við hlið konu sinnar
og annarra nákominna, er þar
hvfia.
Hann var fæddur í Keldunesi í
Kdlduhverfi 24. fehráar 1871. For-
eidrar hans voru Árni Björnsson
þá bóndi í Keldunesi og 'kona hans
Rannveig Gunnarsdóttir. Faðir
Áma var Bjöm bóndi í Laxárdal
í Þistilfirði, Guðmundsson frá
Kollavík Guðmundssonar, en móð-
ir hans, kona Björns í Dal, var
Arnþrúður Jónsdóttir frá Möðru-
dal á Fjöllum, sem á sínum tíma
var orðlögð fyrir myndarskap og
hagleik á ýmsum sviðum. Telja
'kunmugir, að sá hagleikur hafi
gengið að erfðum frá henni og
geri enn, bæði hjá konum og körl-
um. Gunnar faðir Rannveigar,
konu Árna, var sonur Sigurðar
bónda í' Skógum Þorgrímssonar
og síðari konu hans, Rannveigar
dóttur Gunnars bónda á Ærlæk,
er nefndur var Skíða-Gunnar, en
frá honum er kominn fjöldi fólks,
ekki aðeins í Norður-Þingeyjar-
sýslu, heldur einnig á Austurlandi
og raunar víðar. En Skíða-Gunnar
var sonur séra Þorsteins á Skinna-
stað (f. 1734, d. 1812) Jónssonar
lögréttumanns á Einarsstöðum
Jónssonar. Móðir Rannveigar
yngri Gunnarsdóttur var Guðrún
Guðmundsdóttir Árnasonar bónda
í Ærlækjarseli.
Árið 1874 fluttust þau Árni og
Rannveig frá Keldunesi að Arnar-
nesi og þaðan að bæ þeim, er nú
heitir Bakki árið 1884, og var Ámi
við þann bæ kenndur. Hann
byggði þar nýbýli, nærri eyðibýli
því, er fyrrum hét Áshúsabakki,
en þar mun síðást hafa verið búið
1789. Hafði land þessa býlis sem
og fleiri býla á þeim islóðum,
spillzt nijög af jökulhlaupum fyrr
á tímum. Þarna falla kvísiar Jök-
ulsár bæði að austan og vestan,
og í tíð Árna þurfti að fara í ferju
í báðar áttir, ef lengra skyldi hald
ið. TJm Árna á Bakka hef ég heyrt
að hann hafi verið hreystimenni
og víkingur tii vinnu, greiðamaður
mikiil, smiður góður, einkum á
járn.
Gunnar Árnason ólst upp með
foreldrum sínum og systkinum. En
árið 1899 kvæntist hann frændkonu
sinni Kristveigu Björnsdóttur'í
Skógum í Öxarfirði. Settust þau
ungu hjónin þar að í sambýli við
vandafólk sitt en síðar keypti
Gunnar hálfa jörðina. Þar bjuggu
þau til ársins 1942, en fluttust þá
þaðan hnigin að aldri eins og síð-
ar verður að vikið. Kristveig lézt
árið 1945. Börn þeirra á lífi eru:
Rannveig, gift Birni Kristjánssyni,
fyrrv. aiþm. og kaupfélagsstjóra á
Kópaskeri, nú í Reykjavík; Björn,
Kvæntur Guðrúnu Kristjánsdóttur
frá Víkingavatni, starfsmaður hjá
Samb. ísl. samvinnufél. í Rvík;
Sigurveig, gift sr. Sveini Víkingi,
nú skólastjóra í Bifröst; Arnþrúð-
ur, gift Baldri Öxdal, stafsmanni
bjá ríkisbókhaldinu í Rvík; Sig-
urður, .skólastjóri á Húsavík,
kvæntur Guðrúnu Karlsdóttur frá;
Seyðisfirði; Þórhalla, gift Sigurði j
Jóhannessyni, bankafulitrúa í Rvík |
og Óli, sta-ifstofustjóri hjá Kaup-|
félagi Norður-Þingeyinga á Kópa-|
skeri, kvæntur Þórunni Pálsdóttur
frá Ólafsfirði. Tveir synir þeirra
eru látnir: Árni, bóndi í Skógum,
kvæntur Sigríði Guðmundsdóttur
frá Ferjubakka, lézt árið 1937. 27 ’
ára gamall, hafði þá nýlokið við
að reisa nýbýli í landi Skóga og
Jón Kristján, sem lézt 18 ára gam-
all árið 1938. — Tvö fósturbörn
ólu þau hjón upp að miklu leyti:
Sigríði Guðmundsdóttir, er fyrr
var nefnd, sem nú býr í Skógum
með síðari manni sínum, Jóni Óla-
syni frá Bakka, og Kristveigu Jóns-
dóttur frá Klifshaga sem gift er
'Árna Árnasyni bifreiðarstjóra á
Kópaskeri.
MINNING:
Gunnar Árnason
frá Skógum í Öxarfirði
nema rösblega tveir tugir, drifu
ó staðinn úr öllum áttum könur
og karlar, ungir og gamlir, sem
áheyrnargestir. — Aðalfundurinn
,stóð venjulega tvo til þrjá daga.
Var efnt til aimennra skemmtana
síðasta kvöldið. Þá voru ræðuhöld
í léttum tón, sungin ættjarðarljóð,
sagðar kímnisögur og skrítlur, og
loks stiginn dans langt fram á
Skógar eru stór jörð og land-
kostir þar taidir mikiir á sumum
sviðum, a- m. k. fyrrum, m. a.
flæðiengi við lón, trjáreki og sel-
veiði í Jökulsá. Bærinn stendur á
sléttiendi niðri í „Sandi“, sem svo
er nefndur, austan Jökulsár. Þar
biasir við fjaliahringur fagur tii
landsins, en í norðri skammt til
sjóvar. Þau Gunnar og Kristveig
bjuggu þar í rúm-1. fjóra áratugi
góðu búi. Heimili þeirra iöngum
fjölmennt og með rausnarbrag.
Tvíbýli var á jörðinni, og munu
þar á búunum stundum hafa verið
yfir 30 'hei'milismenn. Mjög var
þar gestkvæmt og stundum mann-
fundir eða .samkomur, enda húsa-
kynni rúm. Nefna mó það dæmi,
að iþar gisti eitt sinn fyrir löngu
nokfcuð á fjórða tug aðkomufólks
i þrjár nætur samfleytt af sérstök-
um ástæðum. Mjög voru þau hjón
sambent og settu hvort með sin-
um hætti svip á hið stóra og fjöl-
menna heimili, en börn þeirra
mörg og mannvænieg, er þar uxu
upp, áttu og sinn þátt í, að þar
þótti- mörgum gott að koma. Hús-
freyjan sköruleg, glaðvær og bók-
hneigð og kunni á mörgu skil, og
húsbóndinm sá maður, er hann var.
entist honum lengi. Síðustu árin
voru kraftar hans að þrotum
'komnir. Síðustu mánuðina, sem
hann lifði, var hann í Reykjavík,
fyrst á 'heimili dóttur .sinnar, siðan
á sjúkrahúsi.
Með 'honum er fallinn einn af
hinum sterku stofnum frá öldinni
sem leið.
G. G.
Gunnari í Skógum kynntist ég
ekki fyrr en á efri árum hans.
Hann var fríður maður sýnum, og
mun hafa þótt glæsimenni á yngri
árum, meðalmaður á hæð eða rúm
lega það óg vel á sig kominn, ljós
á hár og bjartur yfirlitum. Hann
hélt sér lítt fram, yar Ijúfur í við-
móti, glaður í bragði jafnan,
skipti ekki skapi. Lét ekki á sér
sjó, þótt erfiðleika eða raunir bæri
að höndum. Umhyggjusamur og
nærgætinm við aðra. Þrek-
maður var hann og iðju-
maður mikill, slapp sjaldan
verk úr hendi, nema þegar gesti
•bar að garði. Hagieikinn hafði
hann erft í ríkum mæli og gerðist
snemma smiður á tré og járn.
Stundaði hann jafnan smíðar sam-
hliða bústörfum, og var almennt
til hans leitað úr sveitinni, ef ein-
hver þurfti einhvers með £ þeim
efnum. AMtaf var hann reiðubú-
inn til að liðsinna þeim, er ein-
'hvers þurfti með í þeim efnum,
'hvernig sem á stóð, og faef óg heyrt
það haft á orði. Bær hans og heim-
iii bar og verkum hans vitni. Margs
konar hluti smíðaði hann úr tré,
svo_ -sem hirzlur ýmis konar og
húsmuni, auk áhalda til búskapar-
starfa, síðari árin, t. d. vefstóla,
en fékkst einnig allmikið við jórn-
smíði eins og áður var sagt. Allt
viidi hann vanda sem bezt.
Ýms opinber störf voru faonum
falin um ævina. Hann var t. d.
um langan tíma oddviti 'Öxarfjarð
rrhrepps, átti sæti í stjórn Kaup-
félags Norður-Þingeyinga og var í
yfirkjörstjórn sýslunnar. Og ýmis-
legt fleira hafði hann með hönd-
um fyrir sveitunga sína, þótt ekki
verði það talið hér.
Eins og áður er sagt brugðu
þau hjónin búi árið 1942, nokkru;
eftir lát sona sinna tveggja. Gunn-;
ar var þá kominn yfir sjötugt. Þau:
fluttust þá til Kópaskers, en þar;
voru þá fyrir elzta dóttir þeirra j
og tengdasonur. Þar missti Gunn-j
ar konu sína þremur árum síðar j
eftir 46 ára ástríka sambúð. Eftirj
það var Gunnar fyrst hjá dóttur
sinni á Kópaskeri og síðar hjá
syni sínum þar. Á Kópaskeri vann
hann að smíðurn og hélt iðjusemi
sinni meðan kraftar leyfðu. Ævi
hans varð löng og dagsverk hans
mikið. Hann naut þar góðrar um-
hyggju og ástúðar vandamanna
sinna og starfsgleðin, sem jafnan
hafði verið ríkur þáttur í lífi hans,
í dag fer fram að Skinnastöðum
£_ Öxarfirði jarðarför Gunnars
Árnasonar fró Skógum og mun
fjölmenni ættingja og vina fylgja
bonum til grafar. Kosið hefði ég
að vera með í þekn hópi, ef ástæð-
ur hefðu leyft. En' þótt ég sé í
fjarlægð, vaka í huga mínum í dag
fjölmargar ógleymanlegar og kær
ar minningar frá samskiptum okk-
ar Gunnars á langri samleið heima
í átthögum okbar beggja.
Gunnar andaðist á sjúkrahúsi
hér í Reykjavik, þrotinn að heilsu
og kröftum eftir langt og farsælt
ævistarf, 89 ára að aldri.
Andlótsfregn hans kom engum
á óvart. Ég hryggðist og gladdist
1 senn, — gladdist yfir því að þjáð
ur og þreyttur vinur minn og
frændi hafði hlotið langþráða
hvíld, en minntist jafnframt með
döprum huga og söknuði hins
góða, mæta manns.
Við Gunnar ólumst upp í sömu
sveit, KeldUhverfi í Norður-Þing-
eyjarsýslu. Hann var níu árum
eldri en ég. Ég leit altaf upp til
hans. Hann bar af öðrum ungum
mönnum. Frfðleiki hans, háttprýði
og karlmennska, heilluðu huga
minn. Honum vildi ég líkjast og
engum öðrum.
Orð var á því gert, að unguj
stúlkurnar í sveitinni renndu'
hýru auga til hins glæsilega manns. j
En hann kaus sér konu úr næstui
sveit: Kristveigu dóttur bænda-!
höfðingjans Björns Gunnlaugsson-i
ar í Skógum 'í Öxarfirði; þóttij
hinn álitlegasti kvenkostur þar íj
sveit.
Brúðkaup ungu hjónanna var að ‘
heimili brúðurinnar 1. júli 1899. j
Var þar fjölmenni mikið viðstatt,
og mun það hafa verið einróma
álit boðsgesta, að sjaldan hefðu
þeir séð eða aldrei glæsilegri og
gæfulegri btúðhjón. Og heillaósk-
ir til þeirra rættust. Þau bjuggu
saman í Skógum í ástríku hjóna-
bandi næstu fjörutíu og tvö ár, og
var heimili þeirra rómað að verð-
leikum fyrir rausg og höfðings-
brag.
Ég var svo lánsamur að eignast
vináttu þessara' ágætu hjóna og
njóta hennar öll þessi ár. Ég var
tíður gestur þeirra. Og eftir að
börn þeirra stálpuðust var ég
fenginn til þess að veita þeim til-
sögn heima í Skógum tvo vetur,
nök'krar vikur í 'hvert sinn.
Ekki gat óg státað af kennara-
prófi. Og áreiðanlega hefði lítill
reynzt árangur af kennslunni, ef
börnin hefðu ekki verið elskuleg
og góð, niámfús og greind.
En — sjólfur lærði ég mikið af
dvöl minni á heimiiinu. Höfðings-
bragur, reglusemi og snyrti-
mennska, utanbæjar og innan, var
fyrirmynd, sem hvatti til eftir-
breytni.
Á kvöldvökunum, þegar aðal
önnum dagsins var lokið, ræddi
ég við ungu hjónin mér til ánægju
og uppbyggingar. Húsbóndinn
fyl'gdist vel með tímanum og bar
margt á góma. Oftast sveigðist þó
talið að sveitar- og héraðsmálum.
Hann var einiægur samvinnumað-
ur alla ævi, og var sannfærður
um, að leysa mætti hvert vanda-
mái og hrinda í framikvæmd fjöl-
mörgum málum til hagsbóta, ef
samhug og samtök skorti ekki.
Dómar hans um menn og móiefni
voru mildir og sanngjarnir og alit
vi'ldi hann færa til betri vegar.
Þess vegna naut hann almennra
vinsælda. Og hógværð hans og
geðprýði, bjartsýni og lífsgleði
var sdík, að öllum leið vel í ná-
vist hans. — Kærustu umtalsefni
húsfreyjunnar voru bækur og bók-
menntir. Hún las mikið bæði ís-
lenzkar og útlendar bækur. Þótt
hún væri óskólagengin, var hún
vel fær í Norðurlandamálum. Hún
var skarpgáfuð og fjölfróð. Og ef
okkur greindi á um mat á höfund-
úm og skoðunum þeirra á viðfangs
efnum og vandamáium hins dag-
lega lífs, vafðist mér oft tunga um
tönn; ég dáðist að skarpskyggni
hennar, rakfestu og heilbrigðu
dómgreind. — Þessar ánægjulegu
kvöldstundir geymi ég í minninga-
sjóði, sem óg vil efcki glata.
Seinni veturinn, sem ég var í
Skógum, féll myrkur skuggi þján
inga og sorgar yfir þetta glað-
væra og góða heimiii. Þangað
barst þá hin skæða landfarsótt —
mislingar.
í Skógum var tvíbýli. Á annarri
hálflendunni bjó elzti bróðir Krist-
veigar, húsfreyju á hinu búinu,
Jón, ásamt konu sinni Kristrúnu
Þórarinsdóttur, mestu myndar-
konu í sjón og raun. Bæði voru
þau á bezta aldri og bjuggu blóma-
búi. Heimilisfólkið á báðum búun-
um var um þrjátíu manns. Á fá-
um dögum laáðist fflestallt fólkið
í rúmið — eða tuttugu og tveir;
voru sumir sjúklingarnir svo
sárþjáðir, að vaka varð yfir þeim
hverja nótt. Heimilið varð ósjálf-
bjarga. En hjálpfúsar hendur ná-
granna og vina bættu úr brýnustu
þörf.
Afleiðingar þessara veikinda
urðu hörmulegar. Á öðru búinu
öóu bæði hjónin Jón og Kristrún
í sömu vikunni og vinnumaður,
sem hjá þeim var, Tryggvi Níels-
son búfr. á þrítugsaldri. Aðrir á
heimilinu náðu fullum bata —
sumir ekki fyrr en eftir fjórar eða
fimm vikur.
Öll él bitrir um síðir. Og enn
átti óg margar glaðar stundir í
Skógum.
í mörg ár voru bæði sýslufundir
og aðaifundir Kaupfélags Norður-
Þingeyinga haldnir í Skógum; þar
voru miklu meiri húsakynni en
annars staðar í sýslunni. Var ég
oft á þessum fundum. Kaupfélags-
fundirnir voru í raun og veru hér-
aðsfaátíðir, sem beðið var með eft-
irvæntingu og tilhlökkun. Þangað
var fjölmennt á hverju ári. Þótt
reglulegir fulltrúar væru ekki
nótt.
Eitt sinn, þegar skemmtun stóð
sem hæst, brast á þreifandi stór-
hríð. Karlmenn af næstu bæjum
brutust þó faeim í óveðrinu um
nóttina og höfðu streng á milii-sín
til þess að tapa ekki hver af öðr-
um í faríðinni og náttmyrkrinu, því
að þarna á sléttlendinu er vand-
ratað. Þetta gekk þó slysalaust.
Um fimmtíu manns, sem lengra
átti heim að sækja, urðu að bíða
þess að veðrinu slotaði.
Næsta daig var sama stórhríðin
og ekki fært út úr bæ. Voru allir
um kyrrt þann dag allan og næstu
nótt. Einhver gestanna hafði orð
á því um daginn, að þetta væri
óþolandi átroðningur og vildi að
karlmennirnir freistuðu þess, með
an bjart væri af degi að komast
eitthvað í áttina heimleiðis, þótt
ekki þætti fært fyrir kvenfólkið.
Gunnar eyddi þessu skrafi og
sagði brosandi: „að ekki þyrfti að
kvíða vistaskorti á meðan öll fjár-
húsin væru full af fé í hausthold-
um“. Var svo ekki meira um
þetta rætt. Leið svo þessi dagur
með glaum og gleði, þótt hríðin
lemdi húsaþekjur. — Næsta dag
komust a'liir heilu og höldnu til
sinna heima.
Geta má nærri hvað þessir fjöl-
mennu fundir hafa bakað heima-
fólkinu mikið erfiði og óþægindi.
Varð það að hreiðra um sig í
faiöðu og annars staðar, þar sem
friður var til þess að njóta hvíld-
arstundar einhvern tíma sólar-
ihringsins. En aldrei- heyrðist um-
kvörtun eða æðruorð. Það Var eins
og húsbændur og heimafólk gledd-
ist meira af því að þjóna gestun-
um og láta þeim líða vel en hinir
sem þáðu. Og það er óhætt að
fullyrða, að þessir fundir, eða rétt
ara .sagt héraðshátíðir hafa stór-
aukið félagsþroska, samhug og
samvinnuáhuga, fyrst og fremst á
kaupfélagssvæðinu. Verður það
ekki metið að verðleikum.
Gunnar í Skógum missti konu
sína 17. marz 1945. Harmaði hann
’hana mjög meðan hann lifði, þótt
'hann nyti ástar og umhyggju barna
sinna ti dauðadags.
Ég þakka, vinur minn og frændi
langa samleið og einlæga vináttu
þína — þakka „eins og ,sá, sem
aidrei fær fullþakkað“ á þessari
síðustu kveðjustund. Skammt mun
að bíða endurfunda, því kvelda
tekur, og senn kemur minn „mikli
háttatími“. Þá hittumst við aftur,
ungir í annað sinn, í morgunroða
annars heims, handan við takmörk
tima og rúms.
Þór. Gr. Víkingur.
Sveit
Óska eftir að koma 9 ára
dreng í sveit á gott heimili.
Tilboð sendist blaðinu fyrir
15. þ. m merkt „Sveit“.
Stúlkur
Tvær vanar stúlkur óskast
til afgreiðslustarfa í veit-
ingasal.
Hótel Tryggvaskáli
Brynjólíur Gíslason