Tíminn - 29.07.1960, Blaðsíða 8

8
TÍMINN, föstudaginn 29. júlí 1960.
Þar má enn sjá hvernig
fornmenn byggðu hús
Jón Stefánsson i Skaftafelli sýnir okkur rokkinn sem mamma hans fékk
11 ára gömul (Ljósmyndir: TÍMINN JJ).
Frá ómunatíð hefur Skafta-
fell í Öræfum þótt góð jörð og
kostarík enda hafa fylgt henni
margs konar hlunnindi auk
þess sem veðursæld er þar
meiri en á öðrum bæjum. í
Njálu er Skaftafell lagt til
jafns við Vorsabæ þegar Flosi
býður Höskuldi Hvítanesgoða
að flytjast austur þangað svo
hann megi vera óhultur fyrir
þeim Njálssonum.
Höskuldur vildi þó ekki hopa og
því hlaut hann að lúta í gras fyrir
þeim Skarphéðni í stað þess að
una sér undir ilmandi björkum
austan við Skeiðará.
Túnin brött
Landgæði Skaftafells hafa rýrn-
að þó eftir þá byltingu í atvinnu-
háttum og landbúnaðartækni sem
orðið hefur síðustu áratugi á ís-
landi. Túnin eru ærið brött og illt
að koma við vélum þar sem áður
var staðið v:ð sláttinn. Þá mun
Skeiðará hafa brotið land fyrir
Skaftfellingum svo nú er þar ekki
undirlendi utan grjót og aurar.
Ágangur vatna
Bæjarhús hafa áður staðið á
sléttlendi þar sem jökulfljótið
ryðst fram í leysingum, en hafa
verið færð ofar í hlíðina og tróna
r.ú hátt í hlíðinni, óhult fyrir
ágangi vatna. Enn má sjá í brekku-
fætinum rústir gömlu bæjarhús-
anna, grasi grónar á þá hlið er að
brekkunni snýr en flakandi mold-
■arsár þeim megin sem áin beljar.
FegurS og frægð
Jakob bóndi Guðlaugsson stóð á
hlaðinu þegar okkur bar að garði
cg fagnaði okkur vel. Skaftafell er
einhver afskekktasti bær á fslandi
en þó er gestagangur þar stöðugur
að sumarlagi og veldur því nátt-
úrufegurð og frægð. Þar hafa fjöl-
mennir ferðamannahópar viðstöðu,
þangað sækja útlendir fjallaklifr-
aiar og náttúruskoðarar. Þrátt
fyrir þessa gestanauð er gestrisn-
in í Skaftafelli í fullu gildi; við j i
komum einmitt að í því að þrír,'
fjallamenn úr Reykjavík sem legið;
höfðu þarna dögum saman í
tjaldi, fengu ekki fyrir nokkurn j
raun að borga mjólkina sína. -
Og gestabókir. er falandi vitni um j
þakklæti þeirra er hafa notið1 j
skjóls þessa agæta fólks í Skafta-i
feíli, þar getur að líta löng lof-
kvæði og fsgnaðarbragi. — En j
ið er raunar sammælt um Öræf-
j inga alla að þeir eru allra manna
gestrisnastir.
Gljúfur og klettaklungur
Jakob Guðlaugsson er Mýrdæl-
ingur að uppruna en bjó lengi í
Keykjavík, tólf ár, áður en hannj
fluttist með konu sinni austur í
Öræfi og hóf búskap á Skaftafelli.
Hann er því kunnugur bæjarlífi
er.gu síður en sveitalífi, en segir
okkur þó að hann uni sér betur
austur í Skaftafelli en í bænum.
Þó er vart hægt að ímynda sér erf-
iðari aðstæður: á báða bóga ólg-
andi jökulvötn, svartir sandar og
skriðjöklar, hrikaleg gljúfur og
klettaklungur í miðju heimatúni. j
; En ilmandi björk ræður þar einnig
jrikjum og fé gengur nær sjálfala
j um heiðatunguna að vetri, svo er
veðursældin mikil og gróskan.
Selveiði á Skaftafellsfjöru
Meðal þeirra hlunninda sem
fylgja Skaftafelli er selveiði á
Skaftafellsfjbrum. Selskinn eru í
háu verði sem stendur og er eink-
um sótst eftir skinninu af vor-
kópnum. Bændur í Skaftafelli hafa
því lagt allt kapp á að veiða sel-
inn, einkum þar sem þröngt er
vm vik að nytja jörðina sakir
landiþrengsla, og skinnin ákjósan-
leg búbót.
En það eru ekki hæg heimatök-
ir. á því að ná selnum. Bændurnir
tveir í Skaftafelli urðu í vor að
ltggja leið sina langt til norðurs
til þess að komast suður á fjör-
una. Þeir urðu að bijótast á hest-
um fyrir upptök Skeiðarár á jökli
og ríða síðan langa leið suður
sandinn. Þar var legið við í viku
á fjörunum og lítið sofið. Þeir
hafa þann háttinn á að læðast að
kópnum og rota hann svo skinnið
spillist ekki af skotum. Það þarf
bæði hröð handtök og fljóta fætur
ao elta kópinn uppi og koma á
hann höggi. Síðan verður að flá
hann á staðnum en engin tök eru
á því að nytja annað en skinnið.
Litið inn í heyhlöðu á Skaftafelli. í Öræfum hefur varðvetzt byggingar-
aðferð fornmanna. Langbönd hvíla á stoðum og þakið er skarað hellum,
reft og tyrft.
Skaftafelli um 70 kópa og höfðu!
si'innin heim með sér á hestum
h;na löngu og torsóttu leið.
Ylurinn af Búkollu
Á Skaftafelli er tvíbýli, heitir
annar bærinn Bölti en hinn í Hæð-
urn. Mótbýlismaður Jakobs er
Kagnar Stefánsson, mör'gum kunn-
ur. — Jón bróðir hans var einn
manna heima og sýndi okkur
gömlu bæjarhúsin. Þau eru hlaðin
úr grjóti og torfi og rekaviður í
sperrum, þakið skarað grjóthell-
um. Baðstofan er höfð uppi yfir
fjósinu, það var hitaveita þeirra
tíma og þótti góður ylurinn af Bú-
kollu engu siður en nytin sem hún
gaf. Þar stendur í göngunum
gamall rokkur, vandaður gripur og
ur að þenna rokk hafi smiðað
Sveinn, faðir Einars Ólafs próf-
essors. Rokkurinn er úr mahóní
og það er ekki einu sinni kast á
hjólinu. Og þá er rokkurinn smíð-
aður á ofanverðri öldinni sem
leið, móðir Jóns fékk hann að gjöf
11 ára gömul og spann á hann alla
tíö.
Hús fornmanna
Jón leiðir okkur einnig í hlöðu
og sýnir ikkur byggingarlagið,
þannig var byggt í Öræfum allt
fram á okkar daga. Það eru heim-
ildir fyrir því að hér í Öræfum
hefur varðveitzt nær óbreytt bygg-
ingaraðferð landnámsmanna. Land
námsmenn notuðu ekki_ nagla í
byggingar sínar og Öræfingar
Heimsókn að Skaftafelli í Öræfum
Skaftafell í Öræfum séð úr lofti. Neð'st á myndinni sér í austustu kvíslar Skeiðarár, þá taka við skógarbelti neðst
J J í KtíSinrtk fjöll og jöklar í saksfn -‘■{taxa.t norrt