Tíminn - 20.11.1960, Qupperneq 5

TÍMINNT, sunnudaginn 20. nóvember 1960
5
Útgetandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
FramJcvæmdastjóri: Tómas Arnason Rit-
stjórar Þórarmn Þórarmsson (áb.), Andrés
Kristjánsson Fréttastjóri: Tómas Karlsson.
Augiýsmgastj Egili Bjarnason Skriistofur
1 Edduhúsinu — Símar: 18300—18305.
Auglýsmgaslmi: 19523 Afgreiðslusími:
12323 — Prentsmiðjan Edda h.f.
Hvað kemur næst?
Fátt hefur gerzt fur'ðulegra í umræðum þeim sem
hafa orðið um landhelgismálið, en sú viðleitni ráðherr-
anna að reyna að bera saman viðræðurnar við Nato 1958
og samningamakkið við Breta nú.
Það eitt nægir til að sýna. hvílík fjarstæða það er að
hér sé um sambærilega hluti að ræöa, að 1958 var ein-
göngu leitað eftir viðurkenningu á einhliða rétti íslend-
inga til að færa út fiskveiðilandhelgina, en nú er eingöngu
rætt um að færa fiskveiðilandhelgina inn eða að minnka
hana raunverulega, þótt hún væri kannske látin haldast
óbreytt á pappírnum.
Svo langt er m. ö. o. gengið hér í fjarstæðunni, að
það er reynt að telja útfærslu og innfærslu eitt og hið
sama.
Þessi samanburður mun því ekki koma ráðherrunum
að neinu gagni. En hins vegar sýnir hann vel hugarfar
þeirra. Þetta sýnir hina takmarkalausu ákefð þeirra. í því
að láta undan Bretum. Það er gripið i hvert hálmstrá, sem
gæti hjálpað þeim til undanhaldsins. Svo mikill er undan-
haldsákafinn, að þeir geta ekki leyrit honum meðan þeh'
eru að semja við Breta, enda þótt það hljóti að veikja
aðstöðuna í samningunum.
Bretar verða að sjálfsögðu ekki neitt liprari í samn-
ingunum, þegar þeir verða þannig varir við undanhalds-
vilja íslenzku ríkisstjórnarinnar.
En hvar endar þessi undanhaldsstefna ráðherranna, ef
þannig heldur áfram. í dag segja þeir: Vorið 1958 hefðu
íslendingar ef til vill sætt sig við 6 mílur til þriggja ára,
og því geta þeir þá ekki eins sætt sig við sex mílur nú?
Hvað segja þeir svo næst? Kemur það ekki næst, að 1952
hafi íslendingar sætt sig við fjórar mílur og því sé ekki
eins hægt að sætta sig við það nú? Og er það útilokað, að
íramhaldið af þessu verði það, að 1950 hafi íslendingar
sætt sig þið þrjár mílur og stórum þrengri grunnlínu og
því sé ekki eins hægt að sætta sig við það nú?
Ýmsum kann að þykja þetta ótrúlegt. En menn, sem
einu sinni láta undan, eru líklegir til að gera það aftur.
Og hver hefði trúað því fvrir kosningarnar í fyrra haust,
að einu ári síðar væru ráðherrar Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins farnir að predika það, að íslendingar
ættu að sætta sig við sex mílna fiskveiðilandhelgi eða
eitthvað svipað því? Svo hátíðlega lofuðu þeir því þá að
ekki skyldi hvikað frá 12 mílunum.
Þeir, sem bregðast emu sinni, bregðast ofast aftur.
Loforðum slíkra manna er ekki hægt að treýsta.
Fyrir þjóðina væri bezt að hún sýndi ráðherrunum nú
þá einbeitni, að þeir þyrðu ekki að bregðast loforðum sín-
um frá í fyrra, þrátt fyrir viljann til þess. Takist henni
það ekki, verður hún vel að gæta þess, að treysta ekki
þeim mönnum aftur, er svo hrapa'ega hafa brugðizt
henni.
ASÍ og verzlunarmenn
íhaldsblöðin reyna að gera mikið veður út af bví, að
samtök verzlunarmanna fengu ekki .nngöngu í Alþýðu-
sambandið að þessu sinni vegna fyrirhugaðra skipulags-
breytinga.
Hins geta þau ekki. að Alþýðusambandið hefur heitið
samtökum verzlunarmanna þeim stuðningi i hagsmuna-
baráttunni, er jafngildir þátttöku í Alþýðusambandmu.
Fyrir samtök verzlunarmanna ei þetta mikill ávinn-
ingur, sem þau munu vafalaust hagnýta sér
Ólgan í MiS- og SuSur-Ameríku:
Rikísstjórnirnar þar óttast mjög
áhrifin frá byltingunni á Kúbu
Að verja byltingu í Kúbu
er að verja Suður-Ameríku.
Suður-amerísku lýðveldin
vita að peirra vandamál eru
söm og okkar Þau skref
sem við Kúbumenn tökum
í dag eru þau sömu og
aðrir mið- og suður-amer-
ískir bræður — vegna innri
þrýstings fólksins — verða
að stíga fyrr eða seinna.
ÞETTA var aðvörunin sem
Fidel Castro og bróðir hans á
Kúbu sendu í marzmánuði til
alls hins suður-ameríska meg-
inlands. Og hann hefur þegar
skelft ríkisstjórnirnar í suðri
og norðri. Ekki af því kannski
að þær séu hræddar við her-
styrk Castrós. En af því að þær
vita að hann hefur rétt fyrir
sér í því að langtum sterkari
öfl vinna að byltingu í löndum
þeirra. Það er bylting, sem
svipar til byltingu Castrós að
því leyti að hún verður ekki ein
af þessum venjulegu suður-am-
erísku byltingum sem aðeins
hafa venð ofbeldislegt form á
stjórnarskiptum milli nokkurn
veginn samsinna hópa. þegar
tekið er til alvarlegustu vanda-
mála þ.ióðfélagsins. En bylt-
ing s-em er raunveruleg bylt-
ing — bjóðfélagsbylting — og
sem er einnig inr.blásin af því
sem gerðist á Kúbu.
SVO alvarlegum augum
Htá' ríkisstjórniiinar í Suður-
Ameríku mögule.kann á slíkri
byltingu að þær hafa opinber-
lega orðið sammála Bandaríkj-
unum á síðasta sameiginlega
utanríkisráðherrafundinum í
San José (Costa Rica) um að
fordæm-t Castró — én ekki að
grípa inn í með valdi Ríkis-
stjórnirnar, sem sitja við völd,
hafa ástæðu til hins alvarlega
sjónarm.ðs til vandamálanna.
Einmitt um þessar mundir —
og á hinum seinusfu dögum
hafa hótamr vaxið. I þetta
skipti í verki.
FYRIR fáum dögum varð
uppþot í tveimur mið-amerísk
um ríkjum, Guatemala og Nic-
aragua. I báðum löndum eru
íhaldsstjórnir við völd og hafa
á sér einræðissnið Eins og
menn muna varð bylting í
Guatemala árið 1954 og borg-
arastyrjöid, þar sem íhaldsöfl-
in náðu völdum með tilstyrk
Bandaríkjastjórnar vegna þess
að róttæk öfl ógnuðu ekki að-
eins hinu gamla þjóðskipulagi
heldur einnig hinum stóra am-
eríska auðhring United Fruit
Co, sem átti mikilla hagsmuna
að gæta. UpDþotið um daginn
var fyrsta hættulega tilraunin
til að hrifsa völdin úr klóm
Bandaríkjaleppanna.
Nckkrir þeirra sem höfðu
brotizt til valda árið 1954 höfðu
fengið styrk og húsaskjói í
hinu ríkinu, Nicarágua Emnig
þar hefar orðið uppþot. i ann-
að skiptið fi'á þv 1958 — og
það éru greinileg tengsl milli
þessara tveggja appþota. Þeir,
sem fynr uppþotunum standa.
hafa orðið fyrir áhrifum frá
byltingui.ni á Kúbu, en haga
sér eftir staðháttum heima
íyrir.
SAMFARA þessum váboð-
um eru blikur á íofti í Suður-
Ameríku. í Venezúela og Kól-
Útdráttur úr grein í „Politiken“ eftir John Dan- (
(
strup, ritstjóra bla'ðsins í utanríkísmálum <
CASTRO
umbíu hafa verið stjórnar-
kreppur í Argentínu, Brasilíu
og Chile hefur komið til alvar-
ífegra og víðtækra verkfalla.
Vitaskuid koma ýmis önnur á-
hxif til greina í hverju ríki
fyrir sig. Og þó eiga allir þessir
atburðir fleira sameiginlegt.
Þeir sýna að róttæku öflin
hafa verið betur skipulögð en
áður og eru ráðin í að hlífa
hvergi ríkjandi pjóðskipulagi.
í sumum þessara ríkja eru þau
orðin svo öflug, að verkalýðs-
samtökin eru á þeirra bandi,
t. d. í Brasilíu.
Meðal sameigimegra orsaka
má telja fjárþröng sem sprett-
ur af því að verðlækkun hefur
orðið á hrávörumarkaði og
bað hefur áhrif á kaffi-', sykur-
og málmiðnaðinn í þessum
löndum. En maður blekkir sjálf
an sig með því að halda því
fram að þetta sé aðalorsökin
fyrir ástandinu. Nýjar stéttir
koma fram á sviðið og heimta
rétt sinn, menn minnast örlaga
Perons • Argentínu og Jimenez
£ Venezúela.
HINGAÐ til hefur verið
hægt að ræða um national-lib-
eralar byltingar. Þær hafa lyft
ýmsu nýju fóiki á veldisstól.
En þær hafa einnig orðið til
þess að reynt heiur verið að
fara meðalveginn — einræðið
mildað. En nú er röðin komin
að þriðja aflinu. Það er langt
frá því að vera vel skipulagt
eða nógu sterkt eins og sakir
standa. En nú hefur fólkið
fengið fordæmið írá Kúbu og
vex óðum fiskur um hrygg Og
því er engin furða þótt stjórnar
herrarmr skjálfi af ótta.
Þess vegna hefur Bandaríkja
mönnum tekizt í bili til að fá
þær til að fordæma stjórn Cast-
ros. En jafnframt hafa þau orð
ið að bíta í það súra epli að
fordæma afturhaldsstjórnina í
Dominikanska lýðveldinu og að
sætta sig við, að ekki yrðu gerð
ar neinar sameiginlegar refsi-
aðgerðir gegn Castro. Tilraunir,
sem hafa verið gerðar í ýmsum
ríkjum Mið-Ameríku ,til að bæla
uppreisnarhreyfinguna niður
virðast helzt hafa gefið henni
byr í seglin.
ÞETTA eru viðvaranir til
Suður-Ameríkustjórnanna — og
einnig til Bandaríkjamanna. Á
ráðherraiundinum í San José
var ekki einvörðungu rætt um
það, hvernig hægt væri að ráða
niðurlögum áhrifavalds komm-
únista í Suður-Ameríku — eins (
og það var kallað í anda John /
Foster Dulles. Þar var einnig \
rætt um að veita nýjum \
straumi f.merísks auðmagns í \
atvinnuiíf Suður-Ameríku. \
Slíkt gæti haft bætandi áhrif \
á kjör manna. En í mesta lagi /
mun það aðeins breyta ástæð- /
unum fyr'ir ólgunni og óá- )
nægjunni en ekki uppræta '.
hana. Það er eftir sem áður (
óleyst, hvernig byltingin, sem (
þarf að verða í þessum lönd- (
um, skuli gerast. Verður hún \
framkvæmd með lýðræðislegum \
hætti stig af stig) eða kemur /
hún sem snögg umbylting? \
Þetta verður ekki aðeins vanda \
mál Suður-Ameríkumanna \
sjálfra, heldur einnig hinnar /
nýju stjóirnar Kennedys í /
Bandarikjunum. /
• -v
Þáttur kirkjunnar
(Framhald af 4. síðu)
í okkar eigin sál, okkar
eigin landi og sögu og ver
um þeim Guði trú. Lærum
a‘ð meta hinar fornu dyggð
ir: sparsemi, reglusemi og
nægjusemi. Þær hafa allaf
orðið sönnum íslendingi til
blessunar,, og svo mun enn.
Þær munu betur til heilla
en allar fundasamþykktir
— kröfur og heróp stétt-
ar gegm stétt, manns gegn
manni. Þær muna betri en
öll þing og púð og nefndir.
ísland krefst ekki einungis
að hver maður geri skyldu
sína, heldur þess að hver
maðnr gjöri meira en
skyldu sina.
Þannig starfar kristinn
íslendingur á atomöld. —
Gefur íslandi það sem ís-
lands er og Guði það sem
Guðs er.
Árelius Níelsson.