Tíminn - 09.12.1960, Blaðsíða 5

Tíminn - 09.12.1960, Blaðsíða 5
TÍMINN, föstudaginn 9. descmber 1960. Útgetandl: FRAMSÓKNARFLOKKURlNN. FramJcvæmdastióri: Tómas 4rnason Kit- stjórar Þórarinn Þórartnsson láb.i, Andrés Krtstiánsson Fréttastjón Tómas Karlsson. AuglVsinaast.i Egill Biamason Skriístofur 1 Edduhústnu — Símar 18300 18305 Auglýsingaslml: 19523 Afgreiðslusiml: 12323 _ Prentsmiðjan Edda h.f Hækkun fjárlaganna í tíð vinstri stjórnarinnar töluðu Sjálfstæðismenn mjög um að álögur þær sem ríkið legði á þegnana, væru orðnar alltof mikiar, og yrði því að gera ráðstaf- anir til að draga úr þeim. Þá héldu þeir því óspart fram, að alls konar sukk og eyðsla ætti sér stað í ríkisrekstr- inum, og væri auðvelt að spara stórar upphæðir, ef meiri hagsýni og festu væri gætt. Nú hafa Sjálfstæðismenn fengið tækifæri til að standa við þessi orð sín. Þeir hafa fengið fjármálastjórn- ina í hendur sínar. Nú geta menn bonð saman orð þeirra og efndir í þessum efnum. Hver er niðurstaðan? Hún er í stuttu máli sú, aS útgjöld rikisins verSa mörgum milljónum króna meiri á næsta ári en þau voru á seinna stjórnarári vinstri stjórnarinnar, 1958, og a. m. k. 90—100 millj. kr. hærri en þau verSa á árinu. sem er aS líða. Álögurnar, sem ríkiS leggur á begnana, auk- ast aS sama skapi. Þetta eru efndirnar á loforðum um aukinn sparnað og lækkun útgjalda. í raun og veru verður fjármálaráðherranum ekki kennt um, þótt lítið hafi orðið úr sparnaðinum. Sann- leikurinn var sá, að það voru ómerk orð þegar Sjálf- síæðismenn voru að tala um sukkið og eyðsluna í tíð vmstri stjórnarinnar. Það var haldið svo vel á málum af þáv. fjármálaráðherra, að litlir eða engir möguleikar voru til sparnaðar, nema ef ráðizt væri í að skerða þá þiónustu og þær framkvæmdir, sem ríkið heldur uppi. Núv. fjármálaráðherra verður því ekki að ráði sakfelldur fvrir það, þótt hann haf’ ekki getað staðið við hm óá- byrgu sparnaðarloforð í'lokksbræðra sinna. Fjármálaráðherrann verður ekki heldur sakfelldur fyrir það, þótt nokkur nækkun hefði orðið á fjár'ögun- um. Það hefur orðið hlutskipti allra ríkisstjórna, að f járlög hafa oftast farið hækkandi. Það leiðir af vaxandi kröfum til ríkisins í nútímaþjóðfélagi — kröfum, sem flestir eru sammála um. að því beri að íullnægja. Þessi saga gerist nú í flestum ríkjum. Hinu verður hins vegar ekki neitað að þegar útgjöld og álögur ríkisins aukast um mörg hundruð milljónir króna á einum tveimur árum, að þá muni ekki allt með felldu. Þá hlýtur einhvers staðar að vera um meira en litla veilu að ræða. Og veilan, sem hér er um að ræða, er „viðreisnm“ svonefnda. Hún hefur skert svo kjör almennmgs, að ó- hjákvæmilegt hefur þótt að auka stórlega alls konar styrki, eins og niðurborganir á vöruverði fjölskyldu- bætur o. s. frv. En þetta hefur ekki komið mönnum að neinu gagni, því að þetta hefur verið jafnóðum tekið aítur með nýjum sköttum, einkum þó með hækkun og aukningu söluskattanna. Kjör almennmgs hafa því versn- a? eftir sem áður. Hin gífurlega aukning ríkisútg'jaldanna og ríkisálag- anna er eitt af mörgum dæmum þess, hvers konar öfug- þróun og hringavitleysa ,;viðreisnin“ er. Kartöflustriðið Það veldur nú húsmæðrum í Reykjavík verulegum erfiðleikum, að kartöflui fást ekki seldar í verzianum vegna deilu milli kaupmanna og verðlagsyfirvaldanna um verðlagsákvæði Ríkisstjórnin ætti að nlutast til um það sem fyrst að leysa þessa deilu, t.d með gerðardómi fulltrúa neytenda og verzlana ems og lagt var til í frum- varpi, sem Þórarinn Þórarinsson og Jón Skaftason fluttu á seinasta þingi. 5 Ritverk þrungið nýjum viðhorfum og fróðleik Lúðvík Kristjánsson: VEST- LENDINGAR (2. bindi, seinni hluti). Útg. Heimskringla 1960. Margir hafa la-gt leið sína til Flat eyjar á Breiðafirði á liðnum öídum og áratugum— og sumir dregið vel á bátinn. En ætli að margar ferðir árangursríkari hafi verið farnar til eyjarinnar en sú, er Lúðvík Krist jánsson rithöfundur gerði þangað sumarið 1942. Hann ætlaði að svip ast um eftir gögnum, er kynnu að leynast þar í handrita og skjala safni bókasafnsins, varðandi sjó mennsku Borgfirðinga og hafa tal af eldri mönnum um þau efni, en úr varð rit upp á röskar eitt þús- und blaðsíður í vænu broti um al veg óskylt efni, auk nokkurra myndablaða. — Mennirnir áforma en guð ræður, stendur í gamalli húspostillu. Þetta mikla rit nefnir Lúðvík Vestlendinga og er sannnefni. Allt fjallar það um menn úr Vestfirð- ingafjórðungi, hvernig þeir sner- ust við málefnum sínum og ann arra um miðbik síðustu aldar, og koma sumir feðra vorra þar við sögu á óvæntan hátt. — Af sjó mennskunni segir ekki að sinni, og því enn ekki lýðum ljóst, hvað upp úr þessari ferð kann að haf ast um það er lýkur. — Ekki ber þó að skilja þessi ummæli svo, að Lúðvík hafi aflað allra þeirra gagna í Flatey, er hann hefur not að við samningu bókarinnar. Því fer víðs fjarri. Heldur hafa ein hverjar góðar vættir hvíslað því í eyra fræðimannsins á þessum forn fræga stað, að þarna væri hon- LÚÐVÍK KRISTJÁNSSON liðin nema rösk eitt hundrað ár síðan þetta gerðist, og mun þó f.estum gleymt. Svona fer saga heimahaganna fyrir ofan garð og neðan hjá okkur flestum. — Mér þykir betra að vita þetta en ekki neitt. Hvað fór þeim á milli, Jóni Sig j urðssyni og Ásgeiri í Kollafjarðar resi, eftir þjóðfundinn 1851’ Hver var Alexander Bjarnason úr Dölum? Við því fást svör í Vestlending- um. Kollabúðarfundir og Þingvalla- fundir í Þórsnesi, voru heldur ekki ómerkilegir áfangar í viðleitni j þjóðarinnar til framfara og betra lífs á 19. öldinni. Um þá er hvergi aðgengilegri fróðleik að finna en í þessari bók. Þetta ritverk er á yfirboi^ði kapí tuli úr héraðssögu, en þó um leið gildur þáttur í þjóðarsögunni. Það er þrungið nýjum viðhorfum og fróðleik, sem settur er fram í svo aðgengilegu formi að fágætt er. Ég þekki ekki annað betra, sem skrif að hefur verið um þjóðleg fræði á síðustu áratugum. B. Sk. Ljóð og stökur í LANDVARI. Ljóð. Kvöld vökuútgáfan Akweyri ’60. Gísi Ólafsson hefur á langri ævi orðið þjóðkunur maður fyrir ljóð sin og vísur. Er þetta fimmta Ijóðabókin, sem hann sendir frá sér. kvæðinu Nikulás Gu.ðmunds~ Son — Ævisögubrot. — Þar segir skáldið meðal annars: „Hugurimn var á villureiki, vona-borgin hrundi hver. Annað er gæfa en gjörvileiki, gat það sannast bezt á þér“. um ætlað verk að vinna: að skr’ifa menningarsögu þessa sérstæða hér aðs. Hitt mun svo hafa verið safna vinna hér í Reykjavík, að safna gögnum í þá sögu. Og það hefur höf. gert svikalaust. Þarf ekki ann að en fletta bókinni til að sann færast um það. Alls staðar er graf ið eftir fmmheimildum: sendibréf um, fundasamþykktum og öðrum samtíma heimildum, svo að sem luinnst fari á milli mála. Hlýtur að hafa verið mikið verk og seinunn ið, að pæla í gegnum allt það torf og velja úr það sem við átti af smekkvísi og dómgreind. Og það hef ég fyrir satt, að Lúðvík sé óvenju vandur að heimildum og traustur fr'æðimaður. Annars er það ekki meining mín með þessum línum, að skrifa rit dóm um þessa miklu bók. Til þess skortir mig bæði tíma og þekk ingu. Sagnfræðingar láta það frá leitt undir höfuð leggjast, þekki þeir sinn vitjunartíma En minna má á það, að mer'kir fræðimenn hafa farið lofsamlegum orðum um tvö fyrri bindi bókarinnar, og ekki er þetta, þriðja bindið, þeirra sízt, þó að nokkuð þyki mér fljótt farið yfir sögu að bókarlokum. Lýsir þar máski af einu bindi í viðbót? Aðeins vildi ég benda kunmngjum nJnum í Breiðafirði og öðrum Vest lendingum, þeim sem ekki eru því betur að sér í sögu ættbyggðar sinnar, á þessa ágætu bók Veiga- mestu þættir henar gerast þar. Mér er ekki grunlaust um, að þeir geti sott í hana nokkurn fróðleik og ef t,l vill hvatningu til nýrra afreka. — Eða skyldu þeir vera ýkja rnarg ir sem vita, að fyrsti búnaðarskóli landsins var settur á stofn í Flaley. Að skólastjórinn var bóndasonur úr Hvallátrum og að sonar-sonur hans er Játvarður Jökull bóndi á Miðjanesi. Þaðan af síður mun mörgum vera það kunnugt, að meðal nemenda í búnaðarskólanum í Flatey var Torfi Bjámason síðar skólastjóri í Ólafsdal og Pálrni tengdafaðir Hjartar Clausen bú- fræðings í Reykjavík. Ekki eru Rósberg Snædal skrifar for mála fyrir bók þessari. Segir, hann þar meðal annars: „Augnablik tímans ''on1 eða sár, kristallast í hendingum hans, og kliðmjúkar stökur hans snerta þá strengi enn, sem snertir verða. Skáldskap ur hans á ekki hörku eða sí- glit demantsins, en hann er næmur fyrir geislum eims og gullið, og glitrar á góðri stund. Vísur Gísla, eins þær sígildu sem þær skammlífari, verða til á augnablikum, eins og spegil svarar ljósi. Þar ræður kjör kasti. Honum er ekki lagið að hugsa hverja eina lengi, ekki heldur að sverfa eða meitla. Vísa verður til — og þannig á hún að vera“. Gísli Óafsson er mjög góður hagyrðingur, en hann er líka skáld. í fyrsta kvæði bókarinnar, er hann nefnir HEIM, er þessi vísa: „Finn ég á bersvæði fornan yi, þótt fjúki um húsagrunn. Burt eru gömul bursta þil og bærinn minn rifinn í grunn“. Kvæðið, Jón SigurðsSon f'á Þverárdal, er mjög myndrænt. Það endar með þessari vísu: „Fýkur yfir fornar slóðir, flest er gleymt, sem liðið er. Við neistaflug og gamlar glóðir gaman er að orna sér. Enginn drepur minja-máttinn mótuð sögnin lifa skal. — Heyri ég ennþá hófasláttinn og hringl í keðju um Svart- árdal“. Mikil skáldíeg tilþrif eru í „Svartárdalur eftir 40 ára fjarverul', er með dýrum brag arhætti. Tek ég hér eina vísu, sem sýnishom af kvæði þessu: „Frýs á vökum, föhiar blað. fomu rökin geymast, líður vöku-lokum að, - líka stökur gleymast". í kvæðinu, Friðrik Hansen skáld og kennari 60 ára, segii G. Ó.: „Þú geymir draumsjónir hjartans heitar og helgibúnar í fagurt skart. Hverjum manni sem ljóssins leitar, er lífið fagurt og töfrabjart". í kvæðinu EVþór HallsSon skipstjóri 50 ára, segir skáldið' „Lifi gleði, lifi þrár, lánist happafengur. starfaðu heill í hundrað ár, helzt af öllu lengur“. Hetjur hafsins er gott kvæði. Þar segir skáldið með al annars: „Þið voruð stríðsmenn gegn um allar aldir, og sigrar verða aldrei taldir né vegnir á rétta vog“. í kvæðinu Húnaver, segir skáldið: „Berurjóður bernsku minnar bezt mér skýldi fyrstu sporin. Þá var æskumanni ög meyju mörgum þröngur stakkur skorinn. Frusu stundum fræ í moldu fyrir kuldagjósti svölum, en alltaf lifði andans gróður inni í þessum fögru dölum". Eg kem hér með að lokum tvær stökur úr þessari Ijóða- bók Gísla Ólafssonar: Frjálsrœði: „Þjóðin frjás í flestu er, Framhald á 13. síðu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.